Frankenstein or The modern Prometheus door Mary Shelley

Titel: Frankenstein
Geschreven door: Mary Shelley
Uitgeverij: Bantam Books
Plaats: United States (NY, New York)
Jaar: 1981
Druk: ?
1e Druk: 1818

Miniautobiografie

Daughter of Mary Wollstonecraft (who died of complications from the birth) and William Godwin, Mary Wollstonecraft Godwin was raised by her father and a stepmother.
In 1814, after a brief acquaintance, Mary eloped with the poet Percy Bysshe Shelley. Her father refused to speak with her for several years afterwards. They married in 1816 when he extricated himself from his previous marriage.
She's known today as a member of the Romantic circle, as the daughter of Mary Wollstonecraft, and as the author of the novel Frankenstein, or the Modern Prometheus, published in 1818.
Frankenstein enjoyed immediate popularity upon its publication, and has inspired many imitations and versions, including many film versions in the 20th century. She wrote it when her husband's friend and associate, George, Lord Byron, suggested that each of the three (Percy Shelley, Mary Shelley and Byron) each write a ghost story.
She wrote several more novels and some short stories, with historical, Gothic or science fiction themes. She also edited an edition of Percy Shelley's poems, 1830. Her biography of her husband was unfinished at her death.

Mary Shelley (1797-1851)

Bron

Verwachting + eerste reactie

Ik heb in eerste instantie gekozen voor dit boek, omdat ik ook een leuk onderwerp wilde hebben voor mijn Nederlands presentatie. Het onderwerp van die presentatie moest iets uit de literatuur van de romantiek tot aan nu beschrijven. In het Metropoolboek las ik iets over een gothic novel uit de Romantiek. Hier werden ook wat titels van boeken opgesomd. Een van deze boeken was Frankenstein. Wie kent dat boek nou niet, nou ja, wat het ongeveer inhoudt dan: een gefreakte wetenschapper bouwt een nog gestoorder monster. In de zomervakantie had ik er op de televisie nog een film over gezien over Frankenstein. Deze heette Young Frankenstein en die film was echt zo grappig, ’t was namelijk een parodie op het de originele verfilming van het boek. Nu raakte ik toch al redelijk geïnteresseerd in het werkelijk verhaal van Mary Shelley, dus ik besloot te lezen. Ik verwacht verder dat het verhaal zich opbouwt naar de creatie van het monster en dat het daarna helemaal verkeerd afloopt. Waar ik echt de hele tijd aan moet denken is het tot leven komen van het monster nadat hij was ingeslagen door de bliksem en waarop Dr. Frankenstein zegt: It’s alive,… IT IS ALIVE! Maar dat zullen we wel zien, het boek zal in ieder geval wel anders worden dan die rare filmbeelden die ik in mijn hoofd heb, vermoed ik.
Het boek was uiteindelijk heel anders dan die filmbeelden die ik in mijn hoofd had en ook een stuk anders dan die parodie die gezien had. Waar ik had gedacht dat er ontzettend lang naar de creatie van het monster werd opgebouwd bleek dat in een paar hoofdstukken, van totaal ongeveer vijftig bladzijden, beschreven te zijn. En waar ik dacht dat het tot leven brengen van het monster heel mooi verteld zou worden, bleek het, dat ik er overheen had gelezen, omdat het maar in een aantal regels beschreven werd. Vooral deze twee dingen gingen erg tegen mijn verwachting in. Ook had ik verwacht dat het Igor personage (gebocheld hulpje van Frankenstein) ook in het boek zou voorkomen, maar helaas. Desalniettemin vond ik het toch een mooi boek en spannend om te lezen. Omdat ik het verhaal toch al ongeveer kende, wist ik dat sommige dingen stonden te gebeuren, bijvoorbeeld dat het monster mensen begint te vermoorden en dat maakte het spannend. Wat ik een mooi stuk vond uit het boek, was dat het monster in het begin helemaal niet boosaardig is. Hij wil in het begin alleen maar vrienden maken, maar doordat hij door de samenleving wordt uitgespuugd en door ongelukkige gebeurtenissen, verandert hij in een echt monster en begint mensen te vermoorden. Een blinde man, waar hij probeerde in te trekken wilde hem eerst opnemen in zijn familie, totdat zijn niet-blinde kinderen hem zagen en hem hun huis uitjaagden.

scène uit: “Young Frankenstein”

Korte samenvatting

Voor het gemak heb ik het boek in vijven gedeeld. De stukken worden van elkaar gescheiden door de perspectiefwisselingen die in het verhaal plaatsvinden.

Deel I (perspectief: ontdekkingsreiziger): De schipper aan boord van een ontdekkingsschip bij de Noordpool schrijft brieven naar zijn vrouw over de gebeurtenissen op zijn schip. Op een dag pikken ze een halflevende man op van een ijsschots. De schipper raakt al snel geïnteresseerd in de man. En op een dag vertelt deze man het gruwelverhaal dat hem tot de noordpool heeft gebracht.

Deel II (perspectief: Victor Frankenstein): Victor groeit op in Zwitserland waar hij samen met zijn ouders twee broers en een geadopteerd zusje woont. Hij raakt al op vroege leeftijd geïnteresseerd in de wetenschap, maar vooral in de alternatieve wetenschap (verworpen theorieën van oude geleerden). Als hij gaat studeren raakt hij geobsedeerd door de gedachte om van dood- en levenloos materiaal iets levends te maken. Hij begint te experimenteren en creëert uiteindelijk uit lichaamsdelen, verzameld van kerkhoven en andere plaatsen, een monster, dat hij laat ontwaken door middel van elektriciteit Frankenstein schrikt hier zo erg van dat hij zijn laboratorium uitvlucht en zijn creatie alleen achterlaat. De volgende dag komt hij terug en het monster blijkt verdwenen. Door dit experiment is hij zijn familie en vrienden helemaal vergeten. Een oude vriend helpt hem weer op het rechte pad en Victor krijgt weer contact met zijn familie en wil ook weer naar huis terugkeren. Als Victor bijna weer terug naar huis gaat krijgt hij een brief van zijn vader waarin staat dat zijn broer William is vermoord. Frankenstein gaat rap naar huis en komt onderweg zijn monster tegen dat hij dan ook direct verdenkt van de moord op zijn broer. Eenmaal thuisgekomen is er een rechtszaak bezig tegen een kennis van de familie Frankenstein (Justine), die wordt verdacht van de moord op William. Victor is overtuigd van haar onschuld, maar kan het niet bewijzen. Justine wordt uiteindelijk ter dood veroordeeld, omdat in haar jas een foto was aangetroffen die William bij zich had voor de moord. Victor Frankenstein kan niet meer tegen dit leed en besluit om de natuur in te trekken. Op zijn tocht komt hij zijn monster tegen dat iets van de wetenschapper verlangt. Eerst vertelt hij zijn verhaal vanaf het moment dat hij uit het laboratorium ontsnapt was.

Deel III (perspectief: het monster): Een aantal dagen nadat hij ontsnapt was uit Frankensteins laboratorium, kwam het monster aan bij een hut van een oude blinde man met zijn twee kinderen. Hier in de buurt van bouwde hij een schuilplaats. Doordat hij kon horen wat er allemaal wat er in de hut gaande was pakte hij de taal van die mensen heel snel op. Hij jatte hun boeken en begon steeds meer over de wereld en vooral ook veel over zichzelf te leren. Op een dag besloot hij om naar het huis toe te gaan en te vragen of hij bij hen mocht in trekken. Eerst trof hij alleen maar de blinde man aan en die nam zijn vraag in overweging. Maar toen eenmaal zijn kinderen thuis kwamen, werd het monster weggejaagd en verbannen uit hun woongebied. Het monster was verdrietig en kwaad op zijn schepper en besloot naar hem toe te gaan. Onderweg redde hij nog een vrouw van de verdrinkingsdood, maar werd wederom verafschuwd, weggejaagd en uiteindelijk neergeschoten. Later op zijn tocht naar Victor Frankenstein werd het monster zo desperaat dat hij een jongetje wilde ontvoeren. Hij dacht namelijk dat het jongetje vast nog niks wist van angst voor wezens zoals hijzelf en zo had hij een direct mooi vriend voor het verdere leven. Maar tevergeefs, het kind was wel bang en het monster probeerde hem tegen te houden van weg te rennen, maar kneep per ongeluk zijn strot door. De foto die hij in jas van het jongetje vond stopte hij in de jas van een vrouw die aan het slapen was. Na deze gebeurtenis komt hij Frankenstein tegen en vertelt dit verhaal (deel III).

DeelIV (perspectief: Victor Frankenstein): Het monster eist nu van Victor dat hij een vrouwelijke versie van hem maakt, zodat hij toch nog een gelukkig leven zou kunnen leiden. Frankenstein gaat akkoord en begint met de bouw van de vrouwelijke versie. Als de voltooiing van het nieuwe monster nadert krijgt de wetenschapper bedenkingen. Hij wordt bang van het idee dat de twee misschien nakomelingen krijgen en de mensheid gaan terroriseren. Hij besluit zijn tweede creatie te vernietigen, wat het monster toevallig ziet. Het monster neemt wraak en begint Frankensteins familie te vermoorden. Als uiteindelijk Victors vrouw ook nog wordt vermoord wil Frankenstein nog maar één ding, de dood van zijn uit de hand gelopen experiment.

DeelV (perspectief: ontdekkingsreiziger): Nadat Frankenstein het monster tot aan de Noordpool toe volgt, bezwijkt hij en wordt door de ontdekkingsreiziger opgepikt en op zijn schip verzorgd. Niet veel later sterft Frankenstein. Het monster komt ook op het schip van de ontdekkingsreiziger en ziet dat zijn schepper overleden is. Het leven voor het monster heeft geen enkele zin meer en hij besluit zelfmoord te plegen. Hij springt op een ijsschots en verdwijnt in de duisternis van de Noordpool.

Beredeneerd oordeel

De naam van de hoofdpersoon is gelijk aan de titel. Oorspronkelijk was de titel nog langer: “Frankenstein or the modern Prometheus”. Prometheus was een Griekse god die de mens had geschapen uit leem, wie Eros deed doen leven door er over heen te blazen. De schepper van de mens was al snel ontevreden en wilde de mens nog iets extra’s geven nadat Pallas Athene hen het denkvermogen had gegeven. Prometheus stal het vuur van de goden waar en gaf het aan de mens die het leerde gebruiken op en goede en kwade wijzen. Voor Prometheus liep deze overtreding niet goed af. Hij werd vastgeketend aan een rots en iedere dag zou een adelaar zijn lever eruit rukken, die in de nacht weer zou aangroeien. De oorspronkelijke titel geeft denk ik net iets te veel weg van het verhaal, ook al is dat verhaal er maar heel lichtelijk op gebaseerd. Frankenstein alleen vind ik wel een mooie titel nog niets verraadt van het verhaal, het is alleen wel wat minder uitnodigender om te lezen, want wat moet je nou alleen beginnen met een naam. Dat kan echt werkelijk overal over gaan.
Het boek gaat dan uiteindelijk om een wetenschapper, die een monster maakt. Net zoals Prometheus die de mens creëert. Het thema van dit boek is dan leven en dood vind ik. Ook zit er iets in van iemand niet beoordelen op zijn uiterlijk maar op zijn innerlijk. Want in het begin is het monster nog aardig, zelfs de blinde man vindt hem aardig en wordt niet bang van hem omdat hij hem niet kan zien. Ik vond vooral dit laatste wel boeiend om te lezen, omdat dit tegenwoordig nog steeds gebeurt. Veel mensen letten nog steeds op de buitenkant, waardoor ze de binnenkant niet willen kennen of over het hoofd zien, wat natuurlijk absoluut niet leuk is.
De samenvatting heb ik in vijf delen geknipt omdat deze makkelijk te markeren waren doordat er van stukje naar stukje van perspectief werd verwisseld. In totaal zijn er drie verschillende perspectieven en dus vijf stukjes. Ik vind dit een goede keuze van de schrijfster, omdat je toch met twee belangrijke personen te maken hebt: Frankenstein en zijn monster. Het is mooi om te lezen hoe het monster zijn dingen voor de eerste ziet en leert. Ook moet het verhaal vooraf verteld worden, dat van Victor Frankenstein. Wat ook erg slim gedaan is, is dat het verhaal begint met het perspectief van een persoon die pas veel later in het boek voorkomt. Zo word je een beetje nieuwsgierig gemaakt naar hoe dit stuk uiteindelijk zal aansluiten om het verhaal dat nog komen gaat. Dit maakt het ook een beetje mysterieus, want het eerste deel gaat namelijk over dat een helemaal verwarde man aan boord van een schip wordt gehesen wat doet die man daar en wie is hij?
De belangrijkste personen in het verhaal zijn Victor Frankenstein en zijn monster. Victor groeit op bij zijn ouders in Geneve in Zwitserland. Op vroege leeftijd wordt hij al geconfronteerd met de dood van zijn moeder. Later zullen nog veel meer familieleden vermoord worden. Maar ik denk dat het overlijden van zijn moeder toch ook wel deels te maken heeft met zijn fascinatie om van dode dingen weer iets levends te maken. Hij kon hier blijkbaar niet goed mee omgaan en met zijn wetenschappelijke achtergrond kon hij daarom zijn obsessie verder uitplooien en dus uiteindelijk een dood monster levend te maken. Victor vind ik maar een raar figuur niet alleen omdat hij een rare obsessie heeft en een monster in elkaar zet van lijken, maar ook omdat hij heel raar reageert op bepaalde situaties. Bijvoorbeeld toen zijn monster ontwaakte, ging hij ervandoor. Dit is nog wel te begrijpen, maar hij vertelde aan niemand dat hij een monster had gemaakt en dat zijn creatie ergens op vrije voeten rond zwierf en van dit soort voorbeelden waren er nog veel meer. Hij heeft denk ik erge moeite met mensen vertellen wat er met hem aan de hand is en wat er in zijn hoofd rond gaat. Zijn monster echter onderneemt acties om iets aan zijn problemen te doen. In het begin is het nog een heel normaal figuur. Meer een kind die nog moet uitvinden hoe de wereld om hem heen in elkaar zit. Hij leert veel dingen als hij in zijn schuilplaats bij de blinde man verblijft, vooral veel over zichzelf. Maar door verschillende tegenslagen transformeert hij uiteindelijk in een echt monster, dat behalve angstaanjagend is, ook mensen vermoordt. Ik vind het heel zielig voor het monster, want hij doet heel erg zijn best om geaccepteerd te worden om wat voor reden dan ook, maar wordt zo door de samenleving uitgekotst en verafschuwd dat hij uiteindelijk in een gewetenloze zombie verandert.
Het boek vond ik erg spannend. Ik wist al ongeveer hoe het verhaal ging, maar ik vond dat dat juist het verhaal alleen maar spannender maakte, want nu had ik van: wanneer gaat het nou verkeerd, wanneer slaat met monster om en begint hij te moorden? Doordat het boek ook nog eens met die flashforward begint, begin je je na een tijdje echt af te vragen hoe dat nou zou aansluiten op het verhaal. Deze opbouw maakt het daarom zeker ook erg spannend.
Het boek is een gothicnovel. Er wordt gezegd dat de gothicnovel een reactie was op de Verlichting. Hier ging het vooral om het rationele denken, bij de gothicnovel ging de emotie meer meespelen. Gothicnovels zijn over het algemeen horror verhalen die zich afspelen op donkere en naargeestige plekjes. Wat vooral kenmerkend aan deze boeken is, is dat ze een Middeleeuwse sfeer in zich hebben: oude kastelen, krakende deuren, enz.. Inhoudelijk is het verhaal, op de flashforward van het begin na dan, chronologisch verteld. De tijd dat het verhaal duurt is een aantal jaar en speelt zich af in de 19e eeuw tijdens de Romantiek.
Zwitserland is de ruimte waar het verhaal zich afspeelt (het verhaal is ook geschreven in Zwitserland). Later ook nog op de Noordpool, waar Frankenstein het monster naar toe volgde. De ruimte in dit boek draagt heel erg bij aan de spanning. Bijvoorbeeld als ze op de Noordpool zijn, waar het koud, donker en afgelegen is. De Middeleeuwse sfeer die toch een duidelijk ruimtelijk aspect zou moeten zijn, heb ik niet uit het boek kunnen halen. Ik denk dat bij dit soort verhalen de ruimte een heel belangrijke rol speelt. Ik vind dat dat in dit boek niet zo mooi uitgewerkt is. Als iemand vermoord word dan moet dat gebeuren op een donkere duistere plaats waar van alles zou kunnen gaan gebeuren, zoals bij een gothicnovel had moeten gebeuren. Een ander voorbeeld is de plek waar het monster tot leven komt: het laboratorium. In de film die ik had gezien hadden ze dat heel mooi gemaakt. Hier wordt daar maar heel eenvoudig overgedaan net zoals de beschrijving dat het monster wordt gemaakt en ontwaakt. Dit had volgens mij veel mooier gekund in het boek.

Eindoordeel

Samengevat vind ik het dus een mooi en spannend verhaal, maar dat wel beter uitgewerkt had mogen worden. Dan heb ik het vooral over de ruimte beschrijving. Hieronder valt ook wel de opbouw naar het tot leven komen van het monster, dit had veel mooier beschreven kunnen worden, net zoals de plekken waar de mensen worden vermoord. Dit werd een beetje veroorzaakt door het perspectief op dat moment. De perspectiefwisselingen vond ik goed bedacht. Zo kan je je beter in de andere figuren inleven en begint het niet saai te worden, omdat je anders het verhaal alleen maar door de ogen van een persoon ziet. Omdat je toch te maken hebt met niet al te complexe personages kon dit heel goed (de perspectiefwisselingen). Mooie stukken aan het boek vond ik dat het monster eerst heel aardig was en daarna pas veranderde in de gewetenloze zombie en de blinde man, die alleen maar op het innerlijk van het monster uit kon gaan vond hem een normale kerel, totdat dus zijn kinderen thuis kwamen en hem het huis uitjoegen. Het verhaal vind ik vanwege dit en vanwege andere dingen nog steeds actueel. Mensen worden soms nog steeds op hun uiterlijk beoordeeld i.p.v. van op hun innerlijk. Een andere actualiteit aan het boek wil ik binden aan het kloneren van mensen in deze tijd. Frankenstein maakte dan wel van dode lichaamsdelen een individu, maar het principe is ongeveer hetzelfde. Mogen mensen bepalen hoe hun nakomelingen eruit komen te zien, door ze bepaalde eigenschappen te geven en bepaalde eigenschappen niet te geven? Ten slotte vond ik het boek ook erg spannend. Ook al wist ongeveer al wat er te gebeuren stond toch vond ik het verhaal echt spannend om te lezen. Bijvoorbeeld wil je gaan weten wat dat monster allemaal gaat doen en wat er met het monster allemaal gebeurt, hoe verandert hij in een moordenaar.

Evaluatie

Frankenstein, het boek, heb ik ook gebruikt voor mijn Nederlands presentatie. Dit hielp heel erg bij het maken van dit verslag. De hele samenvatting kende ik nog ongeveer uit mijn kop, net zoals stukjes mening van mij over het boek kon ik gewoon direct opschrijven zonder er een tijdje erover nagedacht te hebben. Het beredeneerd oordeel was zoals gewoonlijk weer eens stuk lastiger. Vooral tijd en ruimte vind ik moeilijk om iets te vertellen. Ruimte was dit keer nog niet zo’n probleem maar de tijd wel, volgens mij heb ik daar dan ook weer te weinig staan. Meestal vind ik het maken van deze verslagen nooit wat aan, maar deze keer iets meer, omdat ik ook wat kon opzoeken over de titel. Die Griekse verhalen boeien mij echt, vooral de magie er in. Het verhaal van Prometheus kende ik dan ook al ongeveer, maar ik moest hem toch nog even opzoeken om precies na te gaan hoe het verhaal echt ging. Naast mijn bureau staat het boek gewoon in de kast dus ik had het dan ook zo opgezocht. Maar dit deel van het verslag was nogal leuk om te maken. Integendeel tot de miniautobiografie. Ik heb geen Nederlandse versie ergens kunnen vinden, waar ik toch wel lang naar heb gezocht. Uiteindelijk heb ik dan ook gewoon maar een Engelstalige site gebruikt. Samengevat ging het maken van het verslag toch wel redelijk makkelijk, met een aantal minpuntjes maar ook wel een pluspuntje. Ik heb dit verslag in de vakantie gemaakt en heb er dan ook dan maar mooi vier dagen over gedaan. Iedere dag een stukje en dit was het gelukkig het laatste stukje, want nu kan ik weer lekker verder genieten van de vakantie.

Verwerkingsopdracht #34

a) Welke romantische ideeën en thema’s vind je in het werk terug? Leg je antwoord uit aan de hand van voorbeelden uit het boek.
b) Tot welk genre behoort het werk dat je gelezen hebt? Beargumenteer je antwoord.
c) Zoek een illustratie (bijvoorbeeld een foto of een kunstreproductie) die goed past bij het werk dat je gelezen hebt, Neem deze illustratie op in je leesdossier en leg uit waarom je deze illustratie bij het werk vindt passen.

A) Een belangrijk thema in de Romantische literatuur was het griezelen en gruwelen om verhalen (want griezelen roept zo’n “prettig” gevoel van angst op). Frankenstein was naast de eerste sciencefiction in de geschiedenis van de literatuur, ook de eerste horror. Dus dat gruwel aspect komt ook in dit Romantische boek voor. Een ander belangrijk thema uit de Romantiek de ongerepte natuur. De hoofdpersonen van Frankenstein trokken zich vaak terug in deze ongerepte natuur om tot henzelf te kunnen komen. Ten slotte komt er nog een ander Romantisch thema in Frankenstein naar voren en dat is het thema van het mysterieuze, het geheimzinnige, dromen en de dood en vooral deze laatste komt zeker voor in het door mij gelezen boek, want daar draaien meerdere dingen om de dood. Bijvoorbeeld het tot leven komen van het monster uit delen van overleden mensen, de dood van beide hoofdpersonen en moorddaden van het monster.
B) Frankenstein behoort tot het sciencefiction genre en tot het horror genre. De horror is makkelijk te verklaren, omdat er gemoord wordt in het verhaal door het monster en het sciencefiction gedeelte van het boek is het tot leven wekken van dingen die niet konden leven of die al dood waren. Frankenstein was tevens de eerste horror en sciencefiction roman ooit geschreven.
C) Dit is een plaatje van de titan Prometheus uit de Griekse mythologie. Het verhaal over hem heb ik al uitgelegd in mijn beredeneerd oordeel. Op dit plaatje kan je zien dat hij het vuur van de goden steelt om dat ene extraatje nog aan de mens te geven. In het boek wordt Victor Frankenstein hiermee vergeleken, die ook iets goeds wil doen, maar uiteindelijk gruwelijk de fout in gaat door in plaats van iets goeds een monster te creëren.