De Blikken Trommel
1) Zakelijke gegevens
Het boek waar ik mijn boekverslag over maak is De Blikken Trommel van Günther Grass. Mijn boek is een uitgave van Meulenhoff Amsterdam in 1999. Het is vertaald uit het Duits door Koos Schuur. De eerste druk van Die Blechtrummel was in 1959 bij Steidl Gottingen.
2) Samenvatting en analyse
De Blikken Trommel gaat over Oskar Matzerath die in een inrichting zit. Hij woont in Danzig en heeft op zijn derde besloten niet meer te groeien omdat hij niet volwassen wilde worden in een wereld vol nazisme. Oskar verteld de lezer zijn levensverhaal terwijl hij ondertussen op een blikken trommel slaat, waardoor hij de beelden van zijn leven tot dan toen als het ware op kan trommelen.
Oskar is de zoon van Matzerath en zijn moeder die ook een affaire heeft met Jan Bronski. Hij groeit op in Danzig en weigert naar school te gaan en dus trommelt hij de hele dag en brengt hij bezoeken aan de bovenbuurvrouw Truczinski en boven buurman Meyn en overbuurman Greff die groenteboer is. Als mensen proberen zijn trommel af te pakken, gilt Oskar en dat kan hij zo hard dat glazen voorwerpen waar hij het op heeft gemunt kapot springen. Maar als hij 10 is gaat het slechter met zijn moeder, ze raakt zwanger van Jan Bronski en gaat dan zoveel vis eten dat ze sterft. Dit vindt Oskar heel erg, en daarom besluit Matzerath een meisje in huis te nemen. Dit is Maria de dochter van de bovenbuurvrouw waar Oskar sowieso al veel kwam. Na een jaar besluiten Matzerath en Maria te trouwen omdat Maria zwanger is geworden. Zo verstrijken een paar jaar en op zijn 18e komt Oskar Berba tegen. Dit is ook een lilliputter die een circus heeft met andere lilliputters. De tweede wereldoorlog is ondertussen begonnen en zij vermaken de soldaten met hun acts. Oskar wordt gevraagd mee te gaan en hij loopt thuis weg en ze trekken met het circus door West Europa om aan het front de Duitse soldaten te vermaken. Oskar krijgt met mede-artiests Roswitha een affaire, maar zij komt om bij een aanslag van de geallieerden. Dan besluit Oskar weer naar huis te gaan om Matzerath, Maria en zijn zoontje Kurt (want Oskar had Maria zwanger gemaakt) weer te zien. De oorlog is dan weer bijna geëindigd en de Russen vallen Duitsland binnen, en zo ook Danzig. Matzerath sterft doordat Oskar hem dwingt zijn lidmaatschapsspeld van de nazi’s op te eten en bij begrafenis begraaft Oskar ook zijn trommel en hij besluit weer te gaan groeien. Samen met Maria en Kirt ontvlucht hij Danzig en ze trekken de wijde wereld in. Daar eindigd het boek.
3) Biografische gegevens
Grass groeide op in een koopmansgezin. Volgens eerdere berichten werd hij tijdens de Tweede Wereldoorlog opgeroepen voor de hulptroepen van de luchtmacht. Dit bleek echter onjuist, in augustus 2006 maakte hij bekend dat hij zich op 15-jarige leeftijd vrijwillig aanmeldde voor dienst op een U-boot. Daar werd echter niemand meer aangenomen, waarna hij dienst nam bij de Arbeitsdienst. Op 17-jarige leeftijd werd hij voor de militaire dienstplicht opgeroepen en diende bij de Waffen-SS [1], waar hij dienst deed bij de 10e SS-Pantserdivisie "Frundsberg". Grass werd 8 mei 1945 in (het vandaag Tsjechische) Mariënbad gevangen genomen bleef tot 24 april 1946 in Amerikaans krijgsgevangenschap. In de periode 1947/1948 voltooide hij in Düsseldorf een opleiding tot steenhouwer. Daarna studeerde hij van 1948 tot 1952 aan de Kunstacademie Düsseldorf tekenen en beeldhouwen. Deze opleiding zette hij van 1953 tot 1956 voort aan de Hogeschool voor Beeldende Kunsten in Berlijn bij de beeldhouwer Karl Hartung.
In de jaren 1956/1957 exposeerde Grass in Stuttgart en in Berlin-Tempelhof. Daarnaast begon hij te schrijven. In de periode tot 1958 schreef hij vooral kort proza, gedichten en theaterstukken. Deze laatste kunnen worden gerekend tot het poëtisch of absurd theater. In een zeer beeldende stijl is ook de roman De blikken trommel geschreven. Deze is later door Volker Schlöndorff verfilmd.
In de in 1959 gepubliceerde roman De blikken trommel, waarin hij voor de eerste keer historische gebeurtenissen met zijn surrealistische-groteske beeldspraak confronteert, heeft Grass zijn stijl gevonden.
In de jaren 1960 engageerde hij zich voor de Sociaal-Democratische Partij (SPD) van Willy Brandt.
In 1965 ontving hij de Georg-Büchner-Preis en in 1992 de Nobelprijs voor Literatuur.
Toen hij in augustus 2006 zelf openbaarde als dienstplichtige lid te zijn geweest van de Waffen-SS, leidde dit in Duitsland tot heftige debatten.
Verhalend werk
1959 Die Blechtrommel (Ned. vert. Koos Schuur 1964: De blikken trommel)
1961 Katz und Maus (Ned. vert. Hermien Manger 1963, Jan Gielkens 1997: Kat en muis)
1963 Hundejahre (Ned. vert. Koos Schuur 1965: Hondejaren, later: Hondenjaren)
1969 Örtlich betäubt (Ned. vert. C. Schuur-Kaspers 1969: Plaatselijk verdoofd)
1972 Aus dem Tagebuch einer Schnecke (Ned. vert. C. Schuur-Kaspers 1973: Uit het dagboek van een slak)
1977 Der Butt (Ned. vert. Peter Kaaij 1981: De bot)
1979 Das Treffen in Telgte (Ned. vert. Peter Kaaij 1984: Trefpunt Telgte)
1980 Kopfgeburten oder Die Deutschen sterben aus (Ned. vert. Jan Gielkens, Hans van Megen en Ton Naaijkens 1980: Kopgeboorte of De Duitsers sterven uit)
1986 Die Rättin (Ned. vert. Peter Kaaij 1988: De rattin)
1992 Unkenrufe (Ned. vert. Jan Gielkens 1992: Onheilspad)
1995 Ein weites Feld (Ned. vert. Jan Gielkens 1996: Een gebied zonder eind)
1999 Mein Jahrhundert (Ned. vert. Jan Gielkens 1999: Mijn eeuw)
2002 Im Krebsgang (Ned. vert. Jan Gielkens 2002: In krabbengang
4) Persoonlijke waardering
De Blikken Trommel is een erg surrealistisch boek met een bijzondere boodschap: door het nazisme gaat er iets mis met je groei. Ik vond het boek gek, Grass schrijft erg langdradig en zonder humor. Ik hoopte op mooie beschrijvingen, maar hij treed gewoon erg in detail. Toen ik van tevoren over het boek las dacht ik dat het over de effecten van de oorlog op de mensen, maar dat was helaas niet zo. Het vertelt het rare levensverhaal van de arrogante, tegendraadse en toch wel een beetje gestoorde Oskar. Voor een boek waar de Nobelprijs voor is gegeven vind ik het erg matig, omdat er heel weinig over de oorlog wordt verteld. Het is wel interessant, omdat het erg gekke wendingen bevat en omdat het leven van Oskar erg boeiend is, maar ik vond het geen echt goed boek.
De hoofdpersoon heeft geen idealen in zijn leven. Hij doet maar wat, gaat niet naar school en heeft geen hobby’s of missies zoals de anderen. Hij legt zijn dagelijkse bezoekjes af en komt wel ergens terecht. Zo is hij circusartiest, trommelaar in een jazzorkest en werkt hij bij een begrafenisonderneming. Lot en noodlot worden in het geheel niet besproken in het boek.
Nee, zijn ídealen’ helpen mij niet. Ik kan er helemaal niks mee, omdat Oskar maar wat doet. Hij is als het ware de verpersoonlijking van de gedachte van Grass dat het nationaal-socialisme je innerlijke groei vertraagd. Hier heb ik echter helemaal geen ervaring mee, ik heb het nazisme niet meegemaakt.
5) Maatschappelijke waardering
'We hebben het, wat het oeuvre van Günter Grass betreft, over literatuur, wat de schrijver betreft over engagement. Samen maakt dat kunst.' - Monika van Paemel
'Telkens weer opnieuw geeft Grass zich rekenschap van de tijd, maatschappelijk bevlogen en met een grote verbeeldingskracht.' - Elsevier
'De blikken trommel is een groots en meeslepend epos. Een onorthodoxe stijl en inhoud, dat wijst op originaliteit.' - NRC Handelsblad
'Je kunt van hem houden of hem verachten. Maar onverschillig laten kan hij je niet.' - Die Welt
‘Een uitbarsting van epische energie’. – Marcel Reich-Ranicki
Als ik recensies lees op internet, blijkt De Blikken Trommel originele roman en een van de beste weergaven van Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Grass wordt door velen gezien als de beste schrijver m.b.t. de oorlog. Maar als je naar de Amerikaanse recensies kijkt zie je dat zij de roman afschilderen als pornografisch en verwerpelijk. Het boek wordt gezien als het grootste werk van Grass, en hier geeft hij, volgens velen terecht, de Nobelprijs voor gekregen. De status van Grass is dus redelijk hoog en uit verschillende recensies blijkt duidelijk ontzag voor de Duitse schrijver. In het surrealistische boek zit volgens Trouw veel symboliek. Zo vertelt het o.a. over het onafhankelijk worden van Danzig van Duitsland en over de scheiding tussen Polen en Duitsers in die stad.
Confrontatie
Uit de recensies blijkt dat veel mensen het een origineel boek vinden dat een heel ander beeld geeft van die tijd. Oskar loopt al trommelend door het leven en door de tijd en zo wordt er een beeld gegeven van het opkomen van het Derde Rijk. Ik denk dat herkenning overheerst, omdat achter alle originaliteit toch een zeer duidelijke boodschap schuil gaat die de mensen begrijpen.
Ik ben het erg met de algemene opvatting eens dat het boek origineel is, maar soms vind ik dat de recensenten een beetje overdrijven door het bijv. een groots meeslepend epos te noemen, dat zie ik gewoon niet zo. Maar ik ben het wel meer gaan waarderen omdat er dus veel verwijzingen inzitten die ik nog niet had gezien, dan weet je meer waarom dat in het boek staat.
REACTIES
1 seconde geleden