Doodsoorzaak Veenlijken

Bijzonder goed bewaarden lichamen die rond het jaar nul zijn begraven in het veen en pas vanaf 1800 wordt opgegraven en onderzocht. Men haalt ontzettend veel informatie over de mensen uit die tijd door hen te onderzoeken. We hebben  het over de veenlijken. Veel is er al bekend over de veenlijken, alleen een ding blijf een mysterie. Wat is de doodsoorzaak van deze veenlijken geweest?

In de Prehistorie had men weinig kennis over de aarde en verklaarde alles met hun mythologische wereldbeeld, oftewel door de goden. En zo ook de oogst wat in de Prehistorie de primaire bron van leven was waardoor ze er alles voor over hadden om de oogst goed te laten verlopen. Zo zijn ze op een offerceremonie gestuit waarbij er een vreugde vuur werd gemaakt waarin ze een bannock (een havermout cake) bakten, waarvan ze een stukje lieten verbranden. Vervolgens werd de hele cake in stukjes verdeeld en in een zak gedaan samen met het verbrande stukje, ze lieten ieder een stukje uit de zak pakken en de ongelukkige die het verbrande stukje pakte werd geofferd om te zorgen dat de oogst in de zomer goed zou zijn. Meestal gebeurde dit meteen in het vreugde vuur.

Maar in de Prehistorie geloofde men dat er voor alles een andere god was en dat voor elke god er op een andere manier geofferd moest worden. Zo moest er volgens de Kelten om een offer aan Tannis (de god van de donder) te brengen oorlogsgevangenen verbrand worden, om een offer aan Eusis (de god van de onderwereld) te brengen iemand worden opgehangen aan een boom, worden doodgestoken of beide en om een offer te brengen aan Teutates (de god van de stammen) moest iemand worden verdronken. Het is duidelijk dat als iemand wordt verbrand dat er niets meer van over blijft, zeker na een lange tijd en als ze iemand in een rivier verdronken was het waarschijnlijk om ze in de rivier achter te laten. In en rond het veen waren veel bomen te vinden waardoor veel offers waarbij ze iemand ophingen in het veen gebeurde. In die tijd beschouwden ze het veen niet alleen als een gevaarlijke plek maar ook als een soort toegang tot de bovennatuurlijke wereld door het mysterieuze dat het uitstraalde door de plotseling opkomende mist en bleke lichtval. Dit maakte ook dat de offerceremonies waarbij de keel werd doorgesneden of iemand werd gewurgd vaak in het veen plaats vonden, waardoor de lijken in zeer goede staat zijn aangetroffen. Veel veenlijken zijn dus gestorven aan verwurging, zijn opgehangen of de keel is doorgesneden. Soms werd iemand ook aan meerdere goden tegelijk geofferd. Hierdoor zijn veel van de veenlijken erg toegetakeld.

De manier waarop de veenlijken zijn aangetroffen hebben weinig overeenkomsten. Uiteraard zijn ze allemaal in het veen gevonden. Wat verder opvallend is, is het feit dat bijna alle veenlijken die we onderzocht hebben messteken en sporen van wurging bevatten en dus een geweldige dood hebben gehad. Deze messteken bevinden zich rond de keel van de veenlijken. De sporen van wurging zijn te zien aan de banden/ringen om de nek van de lijken. Zo is bij het meisje van Yde een sprangbandje om haar nek aangetroffen. De Tollund man droeg een leren muts met een band die onder zijn kin was vastgemaakt, wat ook wurging kan zijn. Waarschijnlijk is hij niet gewurgd omdat hij een misdaad had begaan, maar als offer voor de goden. Dat leiden onderzoekers af uit het feit dat zijn ogen na Tollund zijn dood zijn gesloten en hij zorgvuldig in een slaaphouding in het graf is gelegd. Het zou zeer onlogisch zijn om een misdadiger op deze manier te behandelen. Verder vond men dat hij tweemaal op het hoofd was geslagen en zijn keel was doorgesneden. Het wurgen en verwonden is iets wat in enkele Germaanse liederen ook wordt bezongen. Men praat hier over het ophangen en verwonden en het offeren van zichzelf aan de god Odin.

Van enkele veenlijken waren er nog duidelijk uiterlijke kenmerken zichtbaar. Zo weet men dat het meisje van Yde rond de zestien is geweest en dat ze aan de linkerkant rossig haar had en aan de rechtkant kaal geschoren was. Ze zou kaalgeschoren zijn zodat de goden haar konden herkennen als offer. Van de Tollund man weten we dat hij ongeveer 30 a 40 jaar was op het moment van overlijden. Verder zou hij ongeveer 160 cm zijn geweest, wat men kon meten door de goed bewaarde vingers. De grootte van de voeten van Tollund wijzen erop dat hij waarschijnlijk veel groter is geweest en door het veen is gekrompen. Een opvallend veenlijk is Lindow man. Hij is een van de weinige veenlijken die van adel is geweest. Dit was te zien aan zijn perfect gemanicuurde vingernagels en zijn Mohikanencoupe. Ook zijn haar en baard waren netjes verzorgd. Het is overigens niet zeker dat Lindow van adel is geweest. Het kan ook een teken van offering en verzorging/aandacht voor de offers zijn geweest of wellicht een vorm van een ritueel.

De lichamelijke toestand van de veenlijken verschilt erg. Zo leed het meisje van Yde aan scoliose en liep dus mank, terwijl Clonycavan de David Beckham van de Prehistorie wordt genoemd en er dus goed uit zag en lichamelijk niets mankeerde. Zelfs zijn vingernagels waren perfect gemanicuurd. Of ze geestelijk in orde waren is natuurlijk niet te achterhalen, maar het ziet er niet naar uit dat de zwakkeren werden uitgekozen om te offeren. Waarschijnlijk is het een ceremonie geweest vergelijkbaar met de ceremonie met het vreugde vuur en de bannock waarbij er willekeurig iemand werd gekozen, het lot lag in de handen van de goden.

Kortom, de doodsoorzaken van de veenlijken zijn hoogstwaarschijnlijk geloofsgerelateerde oorzaken. Het sterke mythologische wereldbeeld wat men in die tijd had is nauw verbonden met het ‘vermoorden’ of offeren van de veenlijken. De kenmerken van het offeringsritueel of offeringsrituelen zijn bij bijna alle veenlijken terug gevonden, zoals het wurgen en het in het veen begraven. Het geweld dat gebruikt werd tijdens de rituelen was zeer waarschijnlijk vanwege religieuze redenen. Dit is te merken aan de respectvolle manier waarop er direct na de dood met de veenlijken wordt omgegaan. Of lichamelijke/geestelijke beperkingen een invloed hadden is moeilijk te zeggen, aangezien weinig veenlijken duidelijke lichamelijk problemen hadden en over de geestelijke toestand kun je bij een lijk niets zeggen.