Termen en begrippen module 4+5

Module 3
Muziek bij een verhaal

♫ Mis
Muziek vorm in de kerk. In de gezongen Mis vormt de muziek een belangrijk onderdeel.
♫ Ordinarium
De vaste gezangen van een mis. (Deze teksten komen in iedere mis voor: Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus (met Benedictus) en Agnus Dei.)
♫ Proprium
De wisselende gezangen van een mis.
♫ Requiem
Dodenmis in de katholieke eredienst.
♫ A capella
Vocale uitvoering zonder begeleiding.
♫ Close harmony

Een samenklankopbouw waarbij de tonen zo dicht mogelijk bij elkaar liggen.
♫ Crescendo
Geleidelijk sterker worden.
♫ Decrescendo
Geleidelijk zachter worden.
♫ Diminuendo
Geleidelijk zachter worden.

♫ Opera
Muzikaal drama voor zangstemmen en orkest.
♫ Operette
Lichte opera uit de tweede helft van de negentiende eeuw; vooral gesproken dialogen en veel modieuze dansen.
♫ Oratorium
Grote, meerdelige vocaal-instrumentale compositie op een meestal religieuze tekst.
♫ Cantate
Meerdelige, vocaal-instrumentale compositie, minder lang dan een oratorium.
♫ Passie
Grote, meerdelige vocaal-instrumentale compositie met als tekst het lijdensverhaal van Jezus.
♫ Recitatief

Een onderdeel van grotere vocale vormen waarin de solist een verhaal vertelt
♫ Recitatief secco
Recitatief met als begeleiding slechts een continuo; sobere uitwerking in enkele akkoorden.
♫ Recitatief accompagnato
Recitatief op basis van een rijker uitgewerkte begeleiding die door orkest gespeeld wordt. Meestal heeft de muziek ook een grotere melodische zelfstandigheid.
♫ Aria
Een onderdeel van grotere vocale vormen voor solostem met orkestbegeleiding; vaak melodische zeer rijk.
♫ Obligaat
Verplicht.
♫ Sopraan
Hoogste vrouwenstem.
♫ Mezzosopraan
Middelhoge vrouwenstem (zit tussen sopraan en alt in).
♫ Alt
Laagste vrouwenstem.
♫ Tenor
Hoogste mannenstem.
♫ Bariton
Middelhoge mannenstem (zit tussen tenor en bas in).
♫ Bas
Laagste mannenstem.
♫ Unisono
Eenstemmig: alle desbetreffende instrumenten spelen tegelijk dezelfde melodie.

♫ Musical
Muziekdramatische werk uit de twintigste eeuw op Engelse tekst, bedoelt als amusement.
♫ Soundtrack

Muziek van de geluidsband van een film.

♫ Volkslied
Muziek op een tekst in de volkstaal.
♫ Protestlied
Liederen waarin de onvrede met bestaande (wan)toestanden tot uitdrukking gebracht wordt.
♫ Blues
Liederen van Amerikaanse negers, vanaf de tweede helft van de 19e eeuw. De inhoud is meestal droevig berustend, later ook protesterend; gezongen met gitaarbegeleiding op een vast, meestal twaalfmatig bluesschema.
♫ Danslied
Een lied waar goed op gedanst kan worden.
♫ Hymne
Loflied, gecomponeerd op een metrische, meestal rijmende religieuze tekst.
♫ Coupletlied
Lied dat voor ieder vers dezelfde muziek heeft.
♫ Gevarieerd coupletlied
Lied waarvan de coupletten variaties bevatten op het eerste couplet.
♫ Doorgecomponeerd lied
Lied waarvan ieder couplet nieuwe muziek laat horen.
♫ Orkestlied
Lied met orkestbegeleiding.

♫ Interpretatie

De manier waarop de kunstenaar gestalte geeft aan de uitvoering van een kunstwerk.

♫ Meno
Minder.
♫ Piu
Een beetje.
♫ Poco
Een beetje.
♫ Mosso
Beweeglijk.
♫ Accelerando
Versnellen.
♫ Ritenuto
Plotseling vertragen.
♫ Generale pauze
Algemene pauze; voor het gehele orkest.

Module 4
Variatie en contrast

♫ Accoordfunctie 1-4-5:
Accoorden op de 1e, 4e en 5e toon van een toonladder; 1=tonica, grondtoon (rustpunt), 4=onderdominant, 5=dominant(spanning)
♫ Walking bass
iedere tel speelt de bas een toon en “loopt” a.h.w. door het stuk (pop- en jazzmuziek)

♫ Boogie-woogie

Pianostijl uit de jazz; linkerhand speelt voortdurend accoordbrekingen of
toonladderfiguren;rechterhand snelle figuren (is een vorm van bluesmuziek)
♫ Dirty intonation
Klankvervorming (bv. op een elektrische gitaar)
♫ Glissando
Het “glijden” van de ene naar de andere toon (speelmanier bij bv. trombone)
♫ Ostinato
Voortdurend herhaald ritmisch en/of melodisch motief
♫ Ostinate bas
Voortdurend herhaald ritmisch en/of melodisch motief in de bas
♫ Chaconne
een reeks variaties boven een ostinate bas
♫ Passacaglia
Een reeks variaties boven een ostinate bas
♫ Variaties op een thema
Zie thema met variaties
♫ Ritmisch (e figuur)
Bv. triool of 4-zestienden
♫ Melodische
Een aantal motieven achter elkaar die samen een geheel vormen
♫ Tonale en harmonische variatie


♫ Dubbelkoor
Muziek voor twee gelijkwaardige koren (of instrumentale groepen) die een soort eggo effect hebben
♫ Concerto grosso
Groot concert/ symfonie
♫ Concertino
1 instrument (solisten) bv. Viool, tegen over een concert (tutti)
♫ Soloconcert
Orkest met solo instrument
♫ Cadens
Stuk met een solo die laat zien wat hij kan
♫ Terrassendynamiek
Plotselinge verandering van klanksterkte (tekens pp t/m ff)
♫ Overgangsdynamiek
Geleidelijke overgang van klanksterkte (crescendo, decrescendo, diminuendo)
♫ Gebroken drieklank
Tonen van een drieklank na elkaar spelen
♫ Albertijnse bas
Begeleidingsfiguur bestaande uit gebroken accoorden
♫ Sinfonia
Voorloper symfonie of instrumentaal openingsstuk van een groter werk
♫ Symfonie

Compositie voor symfonie, bestaande uit vier delen – snel,
langzaam, iets sneller, snel. Na de klassieke periode heeft de symfonie niet altijd vier
delen, maar vaak drie
♫ Sonate
Klassieke sonate is instrumentale compositie (voor één of twee instrumenten) en vier
delen – snel, langzaam, iets sneller, snel
♫ Sonatine

♫ Menuet als derde deel

♫ Partituur
Bladmuziek voor de dirigent, waarop alle partijen in een vaste volgorde boven
elkaar staan

Module 4
De twintigste eeuw

♫ Chromatiek
Gebruik van tonen die niet in de toonladder horen; hierdoor ontstaan veel halve toonsafstanden
♫ Arpeggio
De tonen van een accoord na elkaar spelen (bv. door een harp)
♫ Sourdine

♫ Hele-toonstoonladder
Toonladder met alleen hele toonsafstanden
♫ Dodecafonie

Manier van componeren uit de moderne tijd waarbij alle twaalf tonen even belangrijk
zijn en in een bepaalde volgorde achter elkaar worden gezet (dodecafonie)
♫ Cluster
Samenklank van dicht bij elkaar liggende tonen (dissonerend)
♫ Band

♫ Big band
Uitgebreide jazzband (drum, bas, piano, trompetten, saxofoons, trombones)
♫ Combo
Klein ensemble van 3 tot 6 personen
♫ Swing
Speelwijze die tegelijkertijd vloeiend en ritmisch bezeten was. Grote bezetting, noodzakelijk om arrangementen te schrijven, zo klonk het toch geïmproviseerd met een gesloten begeleiding.
♫ Beat
Maat, 1e en 3e tel worden benadrukt (popmuziek)
♫ Afterbeat
Het spelen op de 2e en 4e tel in een 4-kwartsmaat (popmuziek)
♫ Break
Onderbreking in een pop- of jazznummer
♫ Riff

Korte frase of motief dat een aantal keren herhaald wordt (jazz- en popmuziek)