Leerdoelen

WEEK 47a - analog/digital geg.verw. opslag - technische ontwikkling.. etc. - Het verschil tussen analoge en digitale gegevensopslag en -verwerking kunnen uitleggen aan de hand van cassetteband en cd. Onder analoge gegevensopslag verstaan we een cassettebandje of een grammofoonplaat, bij digitale gegevensopslag is dat de cd of dvd. Een cassettebandje is veel kwetsbaarder dan een cd, omdat bij een cassettebandje de lees op direct tegen de informatie aankomt, een cd-speler heeft als leeskop een laser die indirect werkt en de informatie niet slijt. De cd heeft ook een beschermlaag, waar de laser doorheen kan lezen. Een cassettebandje bevat tevens magnetisch materiaal, dus als een magneet te dicht bij een bandje komt kan dit vervormen. Een cd kan dus langer goed blijven dan een cassettebandje. Een bandje kan wel gewist worden en daarna weer opnieuw opgenomen, een cd kan hoogstens worden gekopieerd. (er zijn tegenwoordig ook her-kopierbare cd¡¦s maar die zijn erg kostbaar) - Twee technische ontwikkelingen kunnen noemen die ten grondslag liggen aan cd en cd-speler. De voordelen van de cd gingen die van de grammofoonplaat en het cassettebandje te boven. Alhoewel de cd nadelen heeft, vallen deze in het niet bij de nadelen van een analoge gegevensopslag. - verschillen kunnen noemen tussen DVD en conventionele cd. Een belangrijk verschil tussen dvd en cd is dat er veel meer informatie op een dvd kan worden opgeslagen dan op een cd. Dit komt door een verschil in lagen. Bij de ontwikkeling van de dvd was er rekening mee gehouden dat er op een dvd behalve geluid ook beelden moesten worden opgeslagen. Hierdoor heeft een dvd meerdere lagen en een cd maar eentje. De dvd-speler en cd-speler verschillen niet alleen qua uiterlijk, ze hebben ook andere techniek en een andere functie. Een voorbeeld is dat de dvd-speler een sterkere rode laser heeft dan de infraroodlaser van de cd-speler. - voordeel kunnen aangeven van blauw laserlicht t.o.v. rood laserlicht. Een blauw laser kan veel meer informatie toelaten op een cd dan een rode of infrarodelaser - kunnen aangeven welke maatschappelijke invloed digitalisering heeft gehad en nog heeft. Veel handwerk is overgenomen door vernieuwde techniek maar een belangrijk gegeven is dat de communicatie en informatie door digitalisering vergroot moet worden (denk aan tel. En chatten). We leven nu werkelijk in een informatierevolutie met de nieuwste technologie en nieuwe ontwikkelingen. Iedereen woont tegenwoordig in een huis met een tv, radio, telefoon en niet te vergeten het grote aantal mensen met ICT en/of internet aansluiting. - voorbeelden kunnen geven van andere toepassingen van digiale technieken. Digitale camera, digitale horloge, laptop - kunnen uitleggen waardoor snelheid en nauwkeurigheid van digitaleverwerkingsprocessen ook een (maatschappelijk) probleem kan vormen. Voor digitale technieken heeft men ook bepaalde factoren nodig zoals, kennis, vaardigheden en een ruim inkomen. De makers van digitale technieken verwachtten door deze factoren dus dat de techniek werd ontwikkeld voor mensen met een hogere opleiding. Een groep mensen zonder deze factoren kan achter komen te staan, want veel bedrijven maken alleen maar gebruik van de snelheid en de nauwkeurigheid van digitale techniek. Dus terwijl de mensen met de factoren steeds sneller en nauwkeuriger kunnen werken, komen anderen achter te lopen. WEEK 47b - wc en riolering - kunnen uitleggen hoe aanleg van wc en riolering een belangrijke rol speelde bij het terugdringen van ziektes. Slechte hygiëne was vroeger een oorzaak van ziektes. De eerste toiletten waren niet meer dan emmers/tonnen die om de zoveel tijd werden geleegd in een vrachtwagen die vervolgens doorreed naar de velden en daar alles leegde. De oogst werd dus bemest met ontlasting van mensen. Snel werd al duidelijk dat dat ziektes verspreidde. Door wc en riolering werd alle ontlasting direct uit de leefomgeving van de mens gehaald en dit voorkwam ziektes door een veel schonere en hygiënischere milieu. - in blokschema de werking van een waterzuiveringsinstallatie kunnen toelichten. Rioolwater - rooster - beluchtingbassin - bezinkbassin - oppervlakte water Grof vuil Slib

Het rioolwater komt als eerste in aanraking met een rooster waar alle grote delen achter blijven haken en terecht komen bij grof vuil. De vele bacteriën in het vieze water worden gestimuleerd om te groeien in het beluchtingbassin, de grote vlokken die ontstaan in het water worden eruit gevist en dit slib komt bij het afval. Na dit proces gaat het water naar het oppervlaktewater, meren en sloten etc. - de werking van stortbak en wc kunnen uitleggen. Een toilet bestaat uit een wc-pot, stortbak en pijpleiding (om het maar 1-voudig te houden). Als iemand zijn ov haar behoefte heeft gedaan, drukt diegene op het knopje bovenop de wc. De stortbak is gevuld met water en wordt geleegd met een druk op de knop. De behoefte spoelt weg en de stortbak is leeg. Dan wordt de stortbak weer gevuld en begint alles op nieuw. Er is ook een stopknop voor als je de stortbak niet geheeld wilt legen. - aan de hand van de stortbak kunnen uitleggen wat negatieve terugkoppeling inhoudt. Als de stortbak van een wc leeg is, volgt er negatieve terugkoppeling. De afvoerpijp naar de wc gaat dicht en de kraan die de stortbak vult gaat open. Hetzelfde is ook met een verwarmingsinstallatie iemand stelt de verwarming in op 20 graden. Er stroomt water door de verwarmingspijpen en zodra het warm genoeg is vindt er negatieve terugkoppeling plaats. De toevoer van water houdt op. WEEK 48 - gebr. Vriendelijkheid,, P-waarden,,ontwerpstrategi. Percentiel. Ergonomie - kunnen uitleggen wat gebruiksvriendelijkheid betekent en enkele voorbeelden kunnen noemen van gebruiksvriendelijke voorwerpen. Hoe meer mensen fijn van een voorwerp gebruik kunnen maken, hoe gebruiksvriendelijker het voorwerp is. Gebruiksvriendelijkheid kan aan alles liggen, van grote tot zachtheid. Een draadloze telefoon is bijv. Gebruiksvriendelijker dan een telefoon waarmee je je niet kan bewegen. Een stofzuiger waarvan de snoer automatisch oprolt en de buis verstelbaar is, is gebruiksvriendelijk(er). - kunnen uitleggen wat percentielen en P-waarden zijn. Vijf procent (ong) van de mensen zijn kleiner dan 1.55 m. Deze groep noemen we P5. de P staat voor percentiel, het geeft aan in welke honderdste percentiel een maat ligt. Bijv: P45 betekent dat iemand hoger is dan 45% van de bevolking. In het 45e percentiel betekent dat 45% groter is en 55% kleiner - 5 ontwerpstrategieën kunnen noemen. *- laag percentiel-strategie: bijv brievenbus. Iedereen moet hierbij kunnen, de bus moet ook gebruiksvriendelijk zijn voor kleinere mensen. Grote mensen kunnen nl. sowieso bij de postbus dus let je hier op de lage percentielen *- hoog percentiel-strategie: bijv deuren. Het omgekeerde van de vorige, iedereen moet erdoor kunnen en kleine mensen kunnen er sowieso al doorheen. *- gemiddelde als maatstaf: bijv. Wc-pot (hoogte). Van zo¡¦n dergelijk voorwerp moet iedereen gebruik kunnen maken, zowel kinderen als lange mensen. Hier hanteer je dus gem. (standaard maten) *- verstelbaarheid-strategie: bijv. Fietszadel. Als een fiets maar 1 maat zou hebben, zou je elk half jaar een nieuwe fiets moeten kopen voor een kind in een spurtgroei. En daar komt bij dat een fietsen winkel dan wel heel veel fietsen moet hebben. Bij het verstellen kun je het zadel ook heel precies neerzetten. *- varianten-strategie: bijv. Schoolstoelen. Van school stoelen heb je verschillende maten. Een kleuterklas kun je niet op stoelen zetten van middelbare scholieren en omgekeerd. Met gemiddelde maatstaven kom je hier ook niet uit, want kleuters en pubers zouden dan beiden niet fijn zitten. - kunnen aangeven hoe percentieltabellen gebruikt worden bij het maken van een ontwerp. Je vraagt je af wat je ontwerpt en daarna voor wie. Bijv: een tafeltje is voor iedereen, je neemt gemiddelde maatstaven. Maar wat de functie is van de tafel is ook belangrijk, want je moet weten of je de gem. Maatstaven neemt van een koffie- of eettafel. - kunnen uitleggen waardoor vaak spanning onstaat tussen ergonomie en economie
Ergonomie is hoe gebruiksvriendelijk een voorwerp is. Soms is alleen een duur voorwerp ergonomisch. Een draadloze telefoon is in het algenmeen duur(der). Men moet dan kiezen voor ergonomie of economie. WEEK 49 - chip ,, ontwerpeisen - aan de hand van een voorbeeld uit kunnen leggen hoe wetenschappelijke ontdekkingen kunnen leiden tot nieuwe of verbeterde producten. Door wetenschappelijke ontdekkingen kunnen apparaten slimmer en verbeterd worden. Hierdoor worden ze begruiksvriendelijker. Bijv: toen men stroom had ontdekt werd dit ook in voorwerpen (apparaten) gebruikt. Zo werden apparaten verbeterd, sneller en slimmer. En nieuwe apparaten konden ontwikkeld worden door en met elektriciteit. - kunnen uitleggen wat een chip is. Een chip zijn miljoenen transistors samengeperst op een kwart van 1 vierkandte cm. Een transistor is een elektronische schakelaar. - kunnen uitleggen wat tot de uitvinding van de chip leidde. Toen de transistor werd uitgevonden leidde dit tot de uitvinding van de chip. - 4 gevolgen kunnen noemen van de uitvinding van de chip. Chips zorgden er voor dat apparaten kleiner en tergelijkertijd sneller en krachtiger werden. Compacter en veelzijdiger. Chips maakten ook nieuwe toepassingen mogelijk, zoals de afstandsbedieningen, walkmans, mobieltjes. De techniek werd slimmer. - kunnen aangeven welke vier groepen ontwerpeisen er zijn en wat eronder wordt verstaan. - financiele eisen: hoeveel mag het ontwerp gaan kosten? - functionele eisen: wat is de functie van het ontwerp? - ergonomische eisen: hoe gebruiksvriendelijk moet het ontwerp zijn? - milieu-eisen: hoe zwaar mag het milieu betast worden? - vormgevingseisen: hoe moet het ontwerp eruit gaanzien? - aan de hand van voorbeelden kunnen laten zien hoe deze verschillende eisen een ontwerp bepalen. Bij sommige dingen spelen bepaalde eisen een belangrijke rol. Sieraden moeten heel mooi zijn en dus vormgevingsgezind. Een pen moet vooral fijn schrijven, dus gebruiksvriendelijk zijn. Een videorecorder is moeilijker: goed werken, niet moeilijk te bedienen en mooi zijn. En natuurlijk speelt met bijna alles het milieu een grote rol. - enkele voorbeelden kunnen geven waaruit blijkt dat ontwerpers ook een algemene culturele invloed hebben. - met een crossfiets het bos vernielen - met een auto meer files en verkeer - met een ruimere vliegtuig meer doden bij ongeluk - met een nieuwbouwwijk meer mensen en meer verkeer. WEEK 50 - Productie van stoffen, E-nummers - aan de hand van het voorbeeld van jamproductie kunnen uitleggen wat er nodig is voor de productie van grote hoeveelheden stoffen (opschaling) en welke rol de techniek daarbij speelt. Bij opschaling vergroot je de begin hoeveelheden. Als je van 1kg fruit 100 kg maakt, moet je de rest van de stoffen ook met 100 vermenigvuldigen. Met zulke vergrote hoeveelheden is het natuurlijk wel moeilijker te roeren, wegen, vervoeren, inpakken etc. Dit kun je dan automatiseren - drie kenmerken kunnen noemen van massaproductie en deze kunnen toelichten. 1. voor-verkoop 2. automatisering 3. zo goedkoop mogelijk produceren. 1.) als je zin hebt in jam, kun je het gewoon maken. Zelfs voor je gezin of evt de hele familie. Bij massaproductie is er zoveel jam geproduceerd dat het verkocht moet worden. Al is verkopen meestal de oorzaak van massaprocutie i.p.v. het gevolg zoals hierboven is beschreven
2.) bij massaprocuctie wordt gewerkt met zulke grote hoeveelheden dat automatisering nodig is. Je zou niemand kunnen aannemen die de hele dag 200 liter jam roert. 3.) een verschil van 2 cent tussen appels lijkt niet veel, maar dit is het wel wanneer je over 1000 kg appels praat. Vaak krijg je wel korting als je grote hoeveel heden koopt. En bij verkoop wil je natuurlijk winst maken. - vier manieren kunnen noemen waarop fabrikanten hun productie kunnen verhogen. 1. Meer verkopen 2. Meer grondstoffen inkopen 3. Automatisering 4. Goedk. Produceren

1.) Van wat een fabrikant verdiend kan hij meer grondstoffen inkopen en dan kan hij meer produceren „³ meer verkopen „³ meer verdienen. Zo gaat de cirkel en stijgt de productie. 2.) wat je nodig hebt voor productie is grondstoffen. Hoe meer grondstoffen je inkoopt, hoe meer je kan produceren
3.) met automatisering kan een fabrikant meer produceren in een kortere tijd
4.) als een fabrikant goedkopere machines neemt (en/of minder/goedkoper personeel). Spaart hij geld uit. Met het extra geld kan de fabrikant meer produceren. - kunnen aangeven wat grondstoffen zijn. Grondstoffen zijn de stoffen die je nodig hebt om iets te maken, min of meer de ingredienten. Bij roti kukus is dit dus: eieren, meel, suiker (alletwee) en cacao. - kunnen aangeven wat hulpstoffen (additieven) zijn. Additieven zijn hulpmiddelen die aan voedingsmiddelen kunnen worden toegevoegd. Voorbeelden zijn: kleurstoffen, zoetstoffen, glans-, conserveer- en antie-klonterkmiddelen. Additieven, zowel natuurlijk als kunstmatig geproduceerde, worden pas toegelaten na een reeks onderzoeken waaruit blijkt dat de toepassing geen aanwijsbaar gezondheidsrisico oplevert. Na toelating in de EU krygen ze een E-nummer. Deze E-nummers moeten vermeld worden op etiketten van artikelen - kunnen aangeven wat de warenwet inhoudt. Producten moeten altyt aan bepaalde eisen voldoen. Deze voorschriften staan in de warenwet. Er wordt gezorgd dat er bijv. Niet te veel schadelijke stoffen in een product zitten. Voor E-nummers heeft de EU een lijst samengesteld die in de warenwet staat. WEEK 51 - productie processen en batch en continuproces. - het productieproces van papier in blokschema kunnen weergeven en de diverse stappen van het proces kunnen toelichten
Papier weken in water, ontikten, reinigen. Inzamelen en sorteren samenvoegen en pulp op zeefbrengen Houtchips maken .Koken tot cellulose Persen, drogen, dun en glad
Gebruiken maken Snijden
Bedrukken
als eerst wordt oud papier verzameld en gesorteerd. Het papier wordt dan geweekt en schoongemaakt van viezigheid en inkt. Ondertussen wordt houd gekapt en van houtchips wordt cellulose gekookt. Dan worden de twee samengevoegd. Wat er dan ontstaat word vervolgens geperst, gedroogd en dung en glad gemaakt. ( dus nieuw papier ). Het papier wordt op de juiste maat gesneden en bedrukt. Als het is gebruikt is de cirkel weer rond. - het productieproces van blik kunnen beschrijven. Blikjes worden gemaakt van vertinde staalplaat. Een belangrijke eigenschap van metalen is dat ze goed vervormbaar zijn en stevig blijven zelfs naar vormen. Blikjes beginnen bij een vertinde staalplaat van ong. 0,2 mm dik. Een machine stanst rondjes uit deze staalplaat. De rontjes worden vervolgens door een stempel in een holle vorm geperst, in de matrijs. Zo ontstaat een ondiep bakje in de volgende pers krygt de bodem de juiste vorm en wordt de zijwand uitgerekt, dit heet dieptrekken. Het dieptrekken moet heel nauwkeurig gebeuren, de zijwand moet overal even dik zijn. En altijd dunner dan de bodem. Uiteindelijk is de wand 0,08 mm dik. Daarna volgt nog de bovenkant afsnijden, een laklaag aan de binnenkant en een merknaam aan de buitenkant. Een moderne machine maakt 800 blikjes per minuut. - aan het voorbeeld van blikproductie kunnen uitleggen hoe massaproductie tot problemen kan leiden en hoe de (afval-)industrie dat probleem aanpakt. Doordat er meer blikjes in een kortere tijd gemaakt worden, onstaat er meer afval. Dit afval kan tot problemen leiden als milieubevuiling of het kan veel geld kosten. Een manier om het milieu enigszins te sparen is hergebruiken. Dit kost wel meer geld, maar het scheelt wel. bij de afvalindustrie scheiden ze vaak blik van het normale afvan d.m.v. magneet. - kunnen uitleggen wat het verschil is tussen een batch- en een continuproces. ¡¥Batch¡¦ betekent portie. Of een product wordt per keer gemaakt. Een voorbeeld van een bachproces is hoogovens ruwijzer. Gietijzer wordt in een reactor gedaan per keer en het komt eruit als vloeibaar staal. Een voordeel van dit proces is dat ook schroot bij het mengsel kan worden toegevoegd. Het maken van ruwijzer is een voorbeeld van een continuproces. Voortdurend (continu) vindt een toevoer plaats van grondstoffen, reactie en afvoer van eindproducten. WEEK 52 - Baeyer,, Kleurstoffen,, Octrooi (patent) - Minstens drie problemen kunnen noemen die ontstaan als men kleurstoffen uit de natuur wil gebruiken voor het kleuren van producten. - meestal is de hoeveelheid kleurstof per plant gering. - als een plant wel intensief gekleurd is, is dit meestal ongeschikt - Aan kunnen geven welke vijf stappen genomen moeten worden als men een natuurlijke kleurstof wil gaan na maken zoals indigo (=synthetiseren) - weten hoe de moleculen zijn opgebouwd - welke atoomsoorten er zijn in het molecuul. - het aantal atomen in het molecuul. - hoe de atomen vastzitten. - of de stof reageert en welke stoffen ontstaan. - Het belang van de ontdekking van Baeyer kunnen uitleggen

adolf baeyer ontdekte de chemische structuur van indigo in 1880. 14 jaar later werd indigo op de markt uitgebracht - Kunnen uitleggen wat de invloed was, van de ontwikkelingen in de teerchemie, voor de biologische en medische wetenschap. In de ontwikkelde kleuren werden stoffen ontdekt die effectief waren tegen virussen en ziekte - Kunnen aangeven welk groot bedrijf zijn ontstaan rechtstreeks heeft te danken aan de ontwikkeling van teerchemie, met name aan de anilineproductie. De aspirine werd door die ontwikkeling ¡¥ontdekt¡¦. - Het verschil kunnen beschrijven tussen de manier waarop men vroeger te werk ging en de manier waarop men nu te werk gaat in de farmaceutische industrie. Baeyer deed er 14 jaar over om uit te pluizen hoe de kleurstof indigoblauw in elkaar zat. Tegenwoordig is een stof in een mum van tijd ontleed m.b.v. computers - Kunnen uitleggen waarom het octrooi (=patent) is ontstaan en wat het inhoudt. Het is een groot risico voor een bedrijf als deze veel geld in onderzoek stopt. Als het product goed verkoopt, kan een concurrent hetzelfde produceren zonder onderzoekskosten. Een octrooi beschermt de ontwikkelde productiewijze. Het is mogelijk dat een ander bedrijf tegen een aanbetaling ook gebruik mag maken van wat een octrooi beschermd. Dan krijgt dat bedrijf een licentie. - Kunnen uitleggen wat er allemaal bij komt kijken als een bedrijf een nieuw product op grote schaal wil gaan produceren. eerst komt er een tussenstap: een proeffabriek. Hier kan alles eerst worden getest en verdere mogelijkheden worden bekeken. Ook op de kostprijs wordt gelet. WEEK 2 - Flemming,, Schimmels.. Penicilline (en productie proces). -Je moet kunnen aangeven op welke wijze de ontdekking van penicilline door flemming tot stand kwam. Flemming deed bacterieel onderzoek en ondtekte in een mislukte kweek een vlok schimmels. In de omgeving van deze schimmels waren geen bacterien. Al snel maakte flemming de conclusie dat de schimmels een bacterie-dodende stof bevatten. -Kunnen uitleggen hoe penicilline werkt en welke rol deze stof speelt in de overlevingsstrategie van schimmels. Penicilline scheurt de celwand van bacterien waardoor deze afsterven. -Kunnen uitleggen hoe resistentie tegen penicilline ontstaat
Ziekteverwekkende bacterien beschikken over een enzym dat penicilline afbreekt, penicillinase -Kunnen uitleggen hoe penicilline op grote schaal geproduceerd wordt. En welke rol na flemming, chain en florey speelden in de opschaling van het productieproces van penicilline. Flemming, Chain en Florey waren de eersten die een poging deden tot het produceren van penicilline. Dit deden ze in hun labaratorium (omgebouwd tot minifabriek). -Kunnen uitleggen op wekle wijze penicillineopbrengst van schimmels verhoogd kon worden
Door de penicilline puurder te maken.. dus door meer te filteren. -nadelen kunnen noemen van het gebruik van antibiotica, en aangeven welke oplossingen denkbaar zijn. Nadeel: je kunt van de antibiotica zelf, rare “verrasingen” krijgen.. zoals bijvoorbeeld: - opgezwollen lichaamsdelen - uitslag
Oplossingen: - Doktoren moeten Antibiotica uitvinden die niet Schadelijk zijn voor andere organen of Andere ongewenste problemen.