Hoofdstuk 5, De Koude Oorlog

§1.1 Zondag 4 februari 1945 kwamen 3 wereldleiders bij elkaar in jalta in de SU.
- Amerikaanse president Roosevelt : bevrijde volken moesten democratische regeringen krijgen die ze zelf zouden kiezen.
- Engelse minister-president Churchill : wilde duidelijke afspraken om de angst dat Europese landen communistisch zouden worden.
- Russische leider Stalin : wilde voorkomen dat de SU vanuit het westen opnieuw werd aangevallen.
De 3 afspraken die in jalta waren gemaakt:

- Duitsland en Berlijn zouden na de oorlog worden verdeeld in bezettingszones.
- In het bevrijde europa zouden vrije verkiezingen komen.
- Er zou een internationale organisatie worden opgericht om de wereldvrede te bewaken.
Duitsland gaf zich over op 8 mei 1945. het land en Berlijn werd toen verdeeld in bezettingszones. Roemenië, Hongarije & Bulgarije kregen communistische regeringen i.p.v. vrije verkiezingen. In juni 1945 werd de VN opgericht waarvan 51 landen lid werden. De afspraken van Jalta kregen grote gevolgen.

§1.2 juli 1945 kwamen de wereldleiders weer bijeen, nu in potsdam.
- Amerikaanse president Truman (opvolger Roosevelt, gestorven in april 1945)
- Engelse minister-president Attlee (had churchill verslagen bij de verkiezingen)
- Russische leider Stalin
Truman kwam met het nieuws dat de Amerikanen een atoomboom hadden. Deze werd afgevuurd 1 maand later, in Japan. Japan gaf zich over, de 2e wereldoorlog was voorbij.
Want het duurde 4 jaar voordat de SU ook een atoombom had. Door de atoombom werd het begin van een machtsstrijd zichtbaar. Stalin wilde zo min mogelijk afspreken.
In Potsdam werden de volgende afspraken gemaakt:

- Verdeling van Duitsland en Berlijn in bezettingszones mocht niet te lang duren.
- Duitsland zou economisch een eenheid blijven.
- De Duitse fabrieken werden buiten bedrijf gesteld.
In de sovjetzone kwam alle grond en fabrieken in handen van de staat. Er werd ook een communistische partij opgericht. De VS ging in Duitsland snel samenwerken met de Engelsen & Fransen. Deze 3 bezettingszones werden samengevoegd tot 1 westerse zone.
Er ontstond blokvorming tussen Oost & West.

§1.3 de bezettingszones deelden het land in 2. Europese landen hadden het moeilijk. Economieën herstelden zich moeizaam & er was nog lang geen welvaart.
Truman vond dat de VS moest voorkomen dat nog meer landen communistisch zouden worden. In juni 1947 kwam de VS met het Marshallplan. De VS gaf dollars aan alle Europese landen, inc. de landen in oost-europa. De VS zou een afzetmarkt in europa krijgen. De SU deed hier niet aan mee. Stalin noemde het Marshallplan ‘dollarimperialisme’. In juni 1948 kreeg Duitsland een nieuwe munt, de Duitse mark. Stalin protesteerde hiertegen. Stalin blokkeerde alle toegangswegen naar Berlijn toen in west Berlijn de Duitse mark een wettig betaalmiddel werd, en in oost Berlijn niet. Dankzij de Amerikaanse dollars kwam de westerse economie weer op gang. Er ontstond een kapitalistische economie. Nog voordat de blokkade voorbij was, werd de NAVO opgericht. Dit was een militair bondgenootschap tussen de VS & de West-Europese landen. Ze zouden elkaar helpen en verdedigen bij aanval op 1 van de landen. In Oktober 1949 was de splitsing tussen oost en west definitief toen er 2 staten ontstonden. In 1955 werd West-Duitsland ook lid van de NAVO.

§2.1 het ijzeren gordijn: achter deze lijn liggen alle hoofdsteden van de oude staten van centraal en oost europa, zoals Warschau, Berlijn, Praag en Boedapest. Dit zei de engelse Churchill in 1946. zijn angst was uitgekomen. De landen waren communistisch geworden. Hierdoor was europa in oost en west gedeeld. De grens was ‘het ijzeren gordijn’. Ook Duitsland was uiteen gevallen. Het westen herstelde goed dankzij de Marshallhulp. Het oosten werd een eenpartijstaat. Hier kwam een communistische economie die veel minder hard groeide. De tweedeling was niet eens zo erg. De confrontaties tussen oost en west wel. de blokkade van Berlijn in 1948-‘49 zorgde ervoor dat de koude oorlog begon.(dit was geen echte oorlog). Berlijn werd door geallieerden bestuurd want het hoorde nergens bij. Om naar het andere deel van Berlijn te gaan moesten dagelijks duizenden Duitsers de controleposten passeren.(het gat van het ijzeren gordijn) In de jaren 50 vluchtten veel oost Duitsers naar west Duitsland. Het oosten besloot dus de grens daar ook af te sluiten. In augustus 1961 werd de Berlijnse muur gebouwd. Deze muur liep dwars door alles heen. Je kon geen contact meer hebben met het andere deel van Berlijn. Het gat in het ijzeren gordijn was nu dicht.


§2.2 16 juli 1945 slaagde de 1e Amerikaanse kernproef. 3 weken later werd de atoombom afgeworpen boven Japan. Er waren meer 100.000 doden. De VS kreeg hierdoor een enorm militair overwicht op de rest van de wereld. De SU kon niet achterblijven & werkte jarenlang in het geheim aan een atoombom. In 1949 was het ook de SU gelukt. Er volgde een bewapeningswedloop tussen de VS & SU
gevaren bewapeningswedloop:
- een land kon wapens daadwerkelijk inzetten tegen de ander en zijn bondgenoten
- door gebruik van wapens kon een simpel conflict uitgroeien tot een wereldoorlog
- wapenbezit werd gebruikt om te bluffen. Zoals de SU deed na de lancering van de Spoetnik in 1957
- wapens konden steeds effectiever en wereldwijd worden ingezet. Ruimtevaart-programma’s van de VS & SU werden voor de bewapeningswedloop ontwikkeld.
- Veel gewone mensen zouden slachtoffer worden.
De atoomwapens werden tijdens de koude oorlog nooit echt ingezet. Toen de SU een atoomwapen had. Richtten de VS met de west Europese landen de NAVO op. Toen west-Duitsland in 1955 ook lid werd van de NAVO, werd door de SU en de Oostbloklanden het Warschaupact opgericht. De landen die zich aansloten bij 1 van de bondgenootschappen beloofden elkaar militaire steun bij een aanval op 1 van hen. De sfeer werd er niet beter op. 1 fout kon leiden tot een 3e wereldoorlog.

§2.3 confrontaties tussen de VS & de SU vonden ook plaats in Korea & Vietnam. In 1945 was de situatie in Korea & Vietnam vergelijkbaar met die in Duitsland. Door de SU & VS ontstonden er in 1948 2 landen: Zuid-Korea en Noord-Korea. In 1950 viel het noorden het zuiden binnen, met als doel de landen te herenigen. het zuiden kreeg steun van de VS & VN. 3 jaar werd er gevochten toen er in 1953 een wapenstilstand werd gesloten. In de door de SU bevrijdde landen kwamen communistische regeringen. De VS wilde dit niet. Ze waren bang dat het ene na het andere land communistisch zou worden. (als omvallende dominostenen) In 1962 vielen Cubaanse vluchtelingen Cuba binnen m.b.v Amerikaanse steun. Cuba vroeg de SU om steun bij een nieuwe aanval van de VS. De SU plaatste kernwapens op Cuba. Maar de VS eiste dat ze weggehaald werden. Na 6 dagen gebeurde dit ook. In Vietnam gebeurde dit ook. Het zuiden kreeg steun v/d VS & het noorden van China & de SU. Het zuiden ging in opstand tegen de eigen corrupte regering. De VS wilde het communisme stoppen, maar konden de guerrillaoorlog niet winnen. In 1973 tekenden de VS & Noord-Vietnam een vredesverdrag. In 1975 werd ook het zuiden communistisch.


§3.1 in 1985 werd Gorbatsjov leider van de SU. Het ging niet goed met het land. Er waren geen gelijke rechten meer enz. Gorbatsjov vond dat er een perestrojka moest komen(verandering van het communisme). Dit moest op 2 gebieden gebeuren;
- op economisch gebied, voerde hij een beperkte vorm van markteconomie in. Er werden kleine privé bedrijfjes opgericht, die met elkaar konden concurreren
- op politiek gebied, veranderde hij de grondwet van de SU. Er kwam een democratisch bestuur. Vanaf 1988 konden sovjetburgers parlementen en presidenten v/d deelrepublieken zelf kiezen.
Door de veranderingen ging het beter met de SU. Burgers ontwikkelden nationale gevoelens en verzetten zich tegen het centrale bestuur in Moskou.
Gorbatsjov veranderde ook de buitenlandse politiek van de SU.
- in 1988 trok hij de sovjettroepen weg uit Afghanistan. De troepen konden de guerrillaoorlog niet winnen.
- In 1987 sloot hij een 1e verdrag met de Amerikaanse president Reagan, dat bepaalde soorten kernwapens afschaften.
In 1989 verklaarde gorbatsjov dat de SU geen vijand meer was van de VS. De koude oorlog was voorbij.

§3.2 de leiders van de Oostbloklanden konden eerder altijd rekenen op de steun van de SU, omdat deze bepaalde over het bestuur en de economie. Gorbatsjov stelde op dat elk communistisch land zelf verantwoordelijk was. De burgers begrepen dit goed. Ze demonstreerden voor meer democratie. Dit leidde tot democratische veranderingen:
- polen : in juni 1989 wonnen niet communisten de verkiezingen.

- Hongarije : kreeg in september 1989 een meerpartijensysteem. Communisten verloren de verkiezingen. Hongarije verwijderde de grensversperringen bij oostenrijk. Het ijzeren gordijn was open.
- Oost-Duitsland : de communistische regering hield zich vast aan het oude beleid. Toen Gorbatsjov weigerde het oosten te steunen tegen de demonstraties v/d burgers besloten ze op 9 november 1989 de berlijnse muur open te stellen. Diezelfde avond werd de muur nog afgebroken.
- Tsjecho-Slowakije & Bulgarije : duizenden mensen demonstreerden na de val van de muur voor meer democratie. In november 1989 kregen de 2 landen een meerpartijensysteem.
- Roemenië : in december 1989 brak er een bloedige revolutie uit. Na dagenlang vechten werd de communistische leider gevangen genomen & gedood. Hierna kreeg ook Roemenië vrije verkiezingen en een meerpartijensysteem
In de SU stegen de voedselprijzen, en werden de tekorten steeds groter. In 1991 verklaarden de deelrepublieken zich onafhankelijk doordat zij een eigen parlement en president hadden gekozen. Gorbatsjov was hierdoor overbodig en de SU verdween. Rusland nam nu de plaats over van de SU in de veiligheidsraad van de VN, Maar was geen grote mogendheid. De VS was als enige met veel macht overgebleven.

§3.3 na de val v/d berlijnse muur gingen oostenaars een kijkje nemen in het westen. Ze verbaasden zich. In Oost-Duitsland bepaalde de regering de hoogte van prijzen en lonen. In het westen werden de prijzen bepaald door vraag en aanbod. Na 9 november 1989 trokken dagelijks 2000 Duitsers naar het westen om een beter bestaan op te bouwen. Voor beide staten was dit een ramp. Het oosten raakte arbeidskrachten kwijt en het westen wist niet hoe ze de instroom van deze burgers allemaal moesten opvangen qua eten, drinken, woningen & werk. De West-Duitse bondskanselier Kohl zag maar 1 uitweg, het herenigen van het noorden & het westen. Als eerst wilde Kohl dat er democratische verkiezingen kwam in het oosten, want dan konden de nieuwe regering en het nieuwe parlement de Duitse eenwording besluiten. Ten 2e wilde hij dat het verenigde Duitsland lid zou blijven van de NAVO. De Oost-Duitse regering en de vroegere bezettingsmachten gingen akkoord. Er konden vrije verkiezingen worden gehouden. In maart 1990 kreeg het oosten een eigen parlement. Kohl’s partij kreeg de meeste stemmen. Ze streefden naar de eenwording. In Augustus 1990 stemde het parlement met grote meerderheid tot hereniging van het westen en het oosten. Op 3 Oktober 1990 werden de 2 staten weer verenigd tot 1 land. Deze dag is sinds de eenwording een nationale feestdag in Duitsland.