Laagland Literatuur cursus 8 (grootste gedeelte)

samenvatting Nederlands - Laagland cursus 8 (literatuur van 12e t/m 17e eeuw)

jaartallen

5e eeuw – 15e eeuw = middeleeuwen 12e eeuw = Nederlandse literatuur begint

tekst & gebeurtenissen & zo

- het gebruik van symboliek of de taak van de schrijver veranderde nauwelijks.

- literatuurgeschiedenis = teksten uit een periode vóór jou geschiedenis. Wij vinden ze anders, want ze zijn voor het oorspronkelijke publiek bedoeld.

De Nederlanden

- middeleeuwen = de macht van het Romeinse Rijk in West Europa brokkelt af > val van het West-Romeinse Rijk, veel onrust > Karel de Grote maakte een groot deel van West-Europa zijn rijk > viel uit elkaar na zijn dood.

- Nederlanden/Lage Landen = 17 afzonderlijke gewesten. Ieder gewest gebruikte een eigen streekvariant (dialect) van het Middelnederlands.

De macht van de rooms-katholieke kerk

- in middeleeuwen: christelijke kerk breid uit > veel rooms-katholieken. Kerk benadrukt belang christendom. Geestelijke letterkunde roept op tot het christelijk leven & draagt het ware geloof uit (bekend maken). Marialegenden zijn geschreven ter ere van Maria.

- profeet Mohammed overleed in 632. Hij verkondigde de islam, een nieuwe godsdienst > islamitische Arabieren kregen meer macht > christelijk West-Europa reageerde met kruistochten (1096-1291).

Feodale maatschappij

- de feodale maatschappij bestond uit trouw en dienst tussen vrije mannen en hun adellijke heer. Leenmannen ontvingen wapenuitrusting en inkomsten (van de opbrengst van een land). Feodaliteit was economisch gezien een agrarische maatschappij.

- ridders (ruiters, schild, zwaard) vormden een leger. Adel en ridders leefden in een eercultuur: aanzien en waardering is heel belangrijk.

- hoofsheid: levensideaal op de kastelen en burchten, het belang van beschaafd gedrag en zelfbeheersing. Het waren gedragsregels om onderlinge spanningen te voorkomen.

De hervorming

- 15e eeuw: onvrede over misstanden in de rooms-katholieke kerk > burgers ontevreden over de macht van de geestelijkheid in kerk en maatschappij > hervorming > opvattingen van hervorming werden verspreid door de drukpers en de uitvinding van de boekdrukkunst.

- belangrijke hervormers: Maarten Luther en Johannes Calvijn.

De Tachtigjarige Oorlog ontstaan van de Republiek

- begin 16e eeuw: Karel V was heer van de Nederlanden + koning van Spanje. In Spanje vestigde Karel V een absolutistische heerschappij. Ook in de Nederlanden wilde hij een vorst met onbeperkte macht + rooms-katholiek geloof.

- 1555: Filips II volgde Karel V op. In de Nederlanden was verzet tegen het absolutisme en geloofsvervolging.

- Willem van Oranje (1533-158451) was de leider van het verzet. Na de beeldenstorm (1566) begon de Tachtigjarige Oorlog. In deze Nederlandse Opstand vielen de 17 gewesten uit elkaar tot: onafhankelijke republiek in noorden, Republiek van de Zeven Verenigde Nederlanden & zuidelijk deel onder Spaanse heerschappij.

- de Vrede van Münster (1648) maakte een einde aan de Tachtigjarige Oorlog.

- strijdliederen gingen over oorlogshandelingen of vervolging.

Steden en handel

- vanaf 10e eeuw: steden kwamen in West-Europa tot ontwikkeling. Vooral in Noord-Italië en Vlaanderen was veel verstedelijking. De economische basis waren handel en productie van goederen.

- vanaf 15e eeuw: Portugese en Spaanse zeevaarders zochten zeeweg naar Indië voor handel > basis ontdekkingsreizen > nieuwe landen, nieuw continent Amerika > handel over oceanen. Antwerpen was de belangrijkste handelsstad van Noordwest-Europa.

- in de Republiek regelde de burgerij de handel met Indië en het Verre Oosten. Ze vormden regentenfamilies.

- voor deze welvarende groep was het de Gouden Eeuw.

Schrijver en publiek

- door de boekdrukkunst kwam er een eind aan handgeschreven boeken. In de Republiek werden de meeste boeken gedrukt.

- veel middeleeuwse schrijvers zijn onbekend, we weten niet over leven en persoonlijkheid. Schrijvers kwamen uit schrijvende beroepsgroepen, ze werkten in opdracht.

- schrijvers kenden hun publiek goed en wilde ze vermaken + iets leren.

- veel middeleeuwse boeken zijn Latijns/Frans en vertaald. Ze waren op rijm omdat teksten dat beter werden onthouden. Er was namelijk een voorleescultuur.

- schrijvers in de Republiek wilden een opvoedkundige rol vervullen.

Ridderroman

- in de Lage Landen werden ridderromans geschreven, vaak in Frans of Middelnederlands.

- een ridderroman bood lessen aan de hand van sprekende voorbeelden + spanning en vermaak. De hoofdfiguren waren vaak dappere helden.

Dierverhaal Van den vos Reynaerde

- tweede helft van 13e eeuw: Vlaming Willem schreef dit dierverhaal.

- het verhaal: koning Nobel (leeuw) houdt hofdag > klachten over Reynaert (vos), zoals Ysengrijn (wolf) waarvan zijn vrouw is verkracht > na drie dagers verschijnt Reynaert voor het hof > ter dood veroordeeld > hij liegt over een schat > koning Nobel en zijn vrouw gaan naar de schat > Reynaert en zijn gezin vluchten.

- de dieren stellen met hun eigenschappen mensen voor. Ze misbruiken de taal met mooie woorden. Het verhaal is een parodie (belachelijk maken) op de ridderroman.