Tornado's en orkanen

Inleiding

Ik heb me profiel werkstuk gedaan over Tornado’s en Orkanen. De primaire reden hiervan is dat ik het erg interessant vindt hoe zulke complexe en toch gevaarlijke stormen tot stand komen. Ik heb eerder ook al projecten over tornado’s gedaan die nog ver in mijn geheugen liggen dus dat is altijd handig. Zelf heb ik ook wel eens een kleine windhoos gezien, alleen deze raakte de grond niet. Het lijkt mij persoonlijk erg interessant om eens een echte tornado te zien en te horen. Ik denk dat deze tornado’s op foto’s en films veel kleiner lijken dat ze in werkelijkheid zijn. Tegenwoordig zijn er zelfs al bedrijven die met groepen reizigers er op uittrekken om een tornado te onderscheppen. Misschien als ik wat ouder ben en wat meer tijd heb dat ik ooit wel eens op zoek wil gaan naar een tornado.

Als hoofdvraag heb ik gekozen voor:


Wat is het verschil tussen een tornado en een orkaan

Om hierbij tot een antwoord te komen horen de volgende deelvragen erbij:

Wat is een tornado
Hoe ontstaat een tornado
Waar komen de meeste tornado’s voor
Wat zijn orkanen
Hoe ontstaat een orkaan
Wat is de invloed van de Corioluskracht op het weer
Hoe werken de storm metingen en verwachtingen

Wat is een Tornado

Bijna iedereen weet wel wat een tornado is en hoe deze er uit ziet. Toch is het zelfs voor weerdeskundigen moeilijk te definiëren, dit komt omdat er nog steeds vragen zijn rond tornado’s. Een tornado is een zeer snelle rondtollende draaikolk van lucht die onder een onweerswolk hangt. Een tornado wordt pas als tornado geclassificeerd als de slurf van de tornado tegelijkertijd in contact staat met de grond en met de onweerswolk. Het kan zijn dat de slurf niet zichtbaar is, ook komt het voor dat de tornado meerdere slurven heeft. Een tornado duurt meestal enkele seconden, een zwaardere tornado soms enkele minuten. De zwaarste tornado’s kunnen zelfs enkele uren duren. In 1925 trok de Tri-State tornado 350 kilometer door 3 staten in nog geen 4 uur, hierbij vielen 695 doden.

Tornado’s komen ook in Nederland voor deze zijn meestal niet zo sterk zoals de tornado’s in Amerika ook al zijn er uitzonderingen geweest. De meeste tornado’s komen voor in Amerika zo’n 800 per jaar, deze komen dan meestal voor in het midden westen van de Vs. om deze rede wordt het gebied daar ook wel “tornado alley” genoemd.


Hoe ontstaat een Tornado

Een tornado ontstaat altijd uit een draaiende onweerswolk supercel genaamd, dit zegt niet dat er uit elke supercel een tornado ontstaat maar de kans hierop is meestal wel groot. De tornado is het gevolg van verschillende reacties die hieronder in stappen worden uitgelegd.

- stap 1
Het ontstaan van de tornado begint bij de botsing van koude en warme lucht. Bij zo’n botsing schuift de koude lucht onder de warme lucht waardoor de warme lucht omhoog wordt gedrukt. Vervolgens stijgt de warme lucht door convectie. Convectie is heet fenomeen dat warme lucht minder dicht wordt, uitzet en daarna opstijgt. Als door deze kracht de wolk door de inversie heen breekt, de inversie is een luchtlaag waar de temperatuur met de hoogte toeneemt en waar zwakke verticale stromingen worden geblokkeerd, stijgt de vochtige lucht die normaal door de inversie werd tegen gehouden. Het gevolg hiervan zijn enkele zware buien. Omdat de lucht boven de inversie droog is koelen de wolkenranden van de onweersbuien af zodat er een temperatuursverschil ontstaat tussen de warme opwaartse stroming in het midden waardoor deze sterker wordt.

- stap 2
Na het ontstaan van de onweersbui is stap 2 dat de onweersbui gaat roteren en een supercel wordt. Hoe dit precies werkt is nog niet zeker maar het is wel duidelijk dat snelheidsverschillen van de wind en het Corioliseffect een grote rol spelen. Als het eenmaal zo ver is, is de kans groot op een tornado.

- stap 3
In deze stap ontstaat de eigenlijk tornado. Door de rotatie van de supercel ontstaat er in het centrum van de rotatie een slurf. De oorzaak hiervan is dat de rotatie het sterkst is in het centrum, vergelijk baar met een balletje aan een touwtje: hoe dichter het balletje bij de rotatieas komt hoe harder deze draait. Dit geldt ook voor draaiende winden. Zodra deze slurf de grond raakt is er sprake van een tornado, als dit zover is veranderd de tornado gauw van kleur, dit komt door het materiaal dat hij opzuigt.
Uiteindelijk verliest de tornado kracht en wordt hij smaller, meestal gaat deze dan ook meer horizontaler staan. Uiteindelijk maat de tornado en slinger en lost op.


De kracht van de Tornado

Klasse Windsnelheid (km/h) Soort schade
F0 64-117 licht
F1 118-180 matig
F2 181-251 Aanzienlijk
F3 252-330 Ernstig
F4 331-417 Zeer zwaar
F5 > 418 Catastrofaal
Om de kracht van tornado’s vast te stellen heeft Theodore Fujita van de Universiteit van Chicago, zo 25 jaar geleden een schaal opgesteld om de kracht van de tornado’s vast te stellen. De klasse waarin de tornado wordt geplaatst wordt gemeten aan de hand van schade die de tornado heeft aan gericht. Met behulp van deze informatie worden de windsnelheden gemeten.
Origineel loopt de fujitaschaal tot en met F12 maar omdat er nog nooit meer dan F5 is gehaald loopt de schaal tot en met F5.Een ander feit over de tornado is dat de kracht exponentieel toeneemt. Dit houdt in dat een tornado met windsnelheden van 500 km/h niet 10 keer sterker is dat een tornado met windsnelheden van 50 km/h maar dat deze 100 maal sterker is.

Waar komen de meeste Tornado’s voor

Het is algemeen bekend dat er Amerika het beste land is voor tornado’s, maar ook Australië en Zuid-Azie komen regelmatig tornado’s voor. Ook in Nederland zijn er soms tornado’s, hierover later meer.


De meeste tornado’s in Amerika komen voor in de Tornado Alley, dit ligt in het midden westen van de Vs., omdat er in dit gebied zo veel tornado’s voorkomen wordt het hier Tornado Alley genoemd. De rede van de vele tornado’s in dit gebied is te vinden in 4 omstandigheden. Er is een sterke straalstroom boven dit gebied. Een straalstroom is krachtige wind die zich op grote hoogten bevindt als gevolg van verschillen in temperatuur en druk. Er wordt warme
vochtige lucht uit de tropen aangevoerd via de golf van Mexico en droge koude lucht van de polen en Canada. De straalstroom boven de USA heeft boven de tornado alley een sterk
zuigende werking en hierdoor krijgt de tornado eerder de kans om door de inversie heen te breken. Als laatste is het landschap is ook geen obstakel voor de ontwikkeling van tornado's. De meest getroffen staat door tornado’s is Texas, deze staat krijgt ieder jaar gemiddeld zo’n 135 tornado’s te verwerken, deze tornado’s komen meestal voor in de periode van April tot en met Juni omdat de temperatuursverschillen dan meestal het grootst zijn.

Per jaar vallen er in de Vs. zo’n 80/90 doden als gevolg van Tornado’s.

Tornado’s in Nederland

In Nederland worden ook regelmatig Tornado’s gemeld, meestal gaat het hier om zeer kleine windhozen. Er zijn ook uitzonderingen geweest, de bekendste Nederlandse tornado’s zijn wellicht die van Chaam (Brabant) en die van Tricht (de Betuwe) van 25 juni 1967.

De tornado van 25 juni 1967
Voor deze dag was een unieke windhoos waarschuwing gegeven door het KNMI omdat er de dag er voor ook al enkele zwaardere windhozen in Frankrijk waren geweest.
Helaas werd de waarschuwing werkelijkheid die middag. In Chaam trok de tornado over een café en een camping, er vielen 2 doden. In Tricht trok een tornado over een woonwijk, binnen 15 seconden vielen er 5 doden en waren er 500 mensen dakloos. Later is vast gesteld dat de tornado in de klasse F3 viel. 40 jaar eerder op 1 juni trok een tornado van de schaal F4 over het dorpje Neede, hierbij vielen 10 doden.

Wat zijn Orkanen


Orkanen zijn de zwaarste en meest verwoestende stormen die er op aarde voorkomen, ze ontstaan in de warme wateren van de tropen. In de komende hoofdstukken leg ik uit hoe de orkanen ontstaan en wat voor schade ze aan richten en wat er tegen die schade gedaan kan worden.

William Redfield

Deze amateur meteoroloog William Redfield is de man die de vorm ontdekte van orkanen. Al op jonge leeftijd was deze man geobsedeerd door verhalen over zware stormen die hem waren verteld. In zijn leven als zadelmaker hield hij zich veel bezig met het bestuderen en nadenken over stormen. Ook hield William Redfield veel van wandelen, hij maakte meerdere malen tochten van duizenden kilometers lang. Ook in de herfst van 1821 had hij besloten om een lange voetreis te gaan maken door Connecticut, in de VS. Die zelfde maand was het gebied dat Redfield bewandelde getroffen door een zware storm die vanuit de tropen kwam. Deze zware stormen kwamen vaker voor in West-Indie waar ze hurricanes werden genoemd, dit woord is afgeleid van “urican” dat indiaans is voor hevige wind. Aangekomen in de stad Middletown merkte hij op dat de wind uit het zuid-oosten was gekomen, dit was te zien aan de bomen die plat lagen naar het noord-westen. Toen Redfield 100 kilometer verder liep merkte hij dat de plaatgewaaide bomen daar allemaal in de tegenovergestelde richting lagen. Hieruit maakte hij op dat de zware storm een zware wervelwind op grote schaal was. Natuurlijk was deze veronderstelling nog geen bewijs en moest hij zijn idee veel verder uitwerken om het te kunnen bewijzen. In de 10 jaar na zijn ontdekking werd hij inspecteur van een scheepvaartmaatschappij, hij bestudeerde logboeken van schepen die de stormen overleefd hadden en sprak met de kapiteins van deze schepen. Ook bestudeerde hij kaarten met windpatronen. In 1831 bracht deed hij in “American Journal of Science” een paar uitspraken over de zware stormen.

1. Alle zware stormen langs de Amerikaanse kust zijn in feite wervelwinden die tegen de wijzers van de klok in ronddraaien, de hevige wind in de storm verplaatst zich niet horizontaal maar maakt een spiraalvormige beweging.
2. Deze enorme wervelwinden kunnen een doorsnede hebben van meer dan 1500 kilometer en kunnen zich over een afstand van meer dan 4500 kilometer boven oceanen verplaatsen.

Al gauw werden Redfields opvattingen bevestigd door medewetenschappers.

Het ontstaan een orkaan.

Orkanen ontstaan altijd in de nazomer, als de felle zon de oceanen opwarmt zodat de temperatuur van het water en van de lucht op een gegeven moment minder dan 1º verschil is. De grote hoeveelheden waterdamp die door dit proces ontstaan wordt gebruikt als de brandstof waarmee de storm wordt voortgestuwd. Door het condenseren van de waterdamp wordt er namelijk enorm veel warmte in de orkaan gepompt. Zoals bekend kunnen grote ophopingen van warmte en vocht grote onweersbuien voortbrengen, deze onweersbuien zouden het begin kunnen zijn van een orkaan. Het enige verschil tussen een aantal ongevaarlijke onweersbuien en een orkaan is de wind circulatie. Deze windbewegingen zijn altijd aanwezig op de gematigde breedten waar de corioliskracht sterk aanwezig is.(wordt later verder behandelt) In de tropen is deze kracht minder sterk aanwezig en wordt de wervelbeweging versterkt door wind. In de tropische storm worden de aparte onweerswolken door een luchtstroming verbonden (zie figuur). Het centrum met een lage luchtdruk zuigt de vochtige
lucht aan die op hun beurt ook onweerswolken worden.

Als de werveling sterk genoeg is is dat het begin van de kettingreactie die zal uitlopen tot een orkaan. De onweersbuien die in grote blijven groeien door de aanstromende aanvoer van vochtige lucht, formeren zich rond het centrum met de lage luchtdruk. Dit centrum met de lage luchtdruk wordt een tropisch depressie genoemd. De depressie wordt een storm naarmate deze meer kracht krijgt. Vaak heeft deze storm al evenveel kracht als een orkaan, alleen omdat deze storm minder geconcentreerd is als de orkaan is de kracht meer verspreid, de diameter van waarin zo’n storm zijn meeste kracht heeft kan wel meer dan 300 kilometer zijn. Als deze diameter meer wordt geconcentreerd zodat de kracht heviger wordt is er sprake van een orkaan. De diameter wordt dan verkleind doordat de luchtdruk in het centrum van de storm wordt verlaagd, de diameter is dan meestal niet meer dan 50 kilometer. De orkaan eindigt meestal wanneer deze het vaste land bereikt. De rede hiervan is dat er op het vaste land geen goed klimaat is voor de orkaan omdat het hier te koud is, ook is hier weinig vochtige lucht voor de orkaan om te blijven groeien. De orkaan kan ook verdwijnen wanneer deze terecht komt in kouder water.

De gevaren van de orkaan

Zoals bekend zijn zware orkanen vaak schadelijk, vele slachtoffers verliezen eigendommen of zelfs levens door de effecten van de orkaan. De meeste slachtoffers van een orkaan vallen niet door de wind van de orkaan zelf maar 90% van de doden die vallen door de vloedgolf die elke tropische orkaan met zich mee brengt.

Als de orkaan zo’n 150 kilometer voor de kust is genaderd beginnen de golven die ontstaan zijn door orkaan op de kusten aan te beuken. Alleen brengt dit niet de grootste schade met zich mee. Tijdens de orkaan heeft een draaiende watermassa zich verzameld onder het oog van de orkaan, de draaiende kolom kan wel 100 meter diep zijn. Boven deze kolom ontstaat ook altijd een koepel van water die 60 centimeter hoog is, deze koepel wordt omhoog gezogen door de lage luchtdruk. Deze hele draaiende water kolom en koepel kunnen wel 5 meter boven het zeeniveau uitkomen, dit is het gevaarlijkste deel van de vloedgolf.

Dit soort vloedgolven richten het meeste schade aan bij kusten met een geleidelijke oplopende bodem, dit geeft de vloedgolf de kans verder te gaan zonder kapot te slaan. De vloedgolf kan hier het water opstuwen tot wel 8 meter boven het normale zeewaterniveau. Bij kustwateren met een steil aflopende bodem kan de ronddraaiende kolom minder schade aanrichten omdat deze tegen de steile zeebodem aanslaat en hierdoor oplost. Het zeeniveau zal hierdoor meestal niet meer als een meter stijgen.

De schaal van Saffir-Simpson
Klasse Omschrijving Windsnelheden (km/u)
1 Zwak 119 - 152
2 Matig 153 - 176
3 Krachtig 177 - 208
4 Zeer Krachtig 209 - 248
5 Verwoestend 249 - en hoger
De kracht van de orkaan wordt benoemd door de schaal van Saffir-Simpson, uiteraard ook opgesteld door de meteorologen Saffir en Simpson.

Maatregelen tegen de orkanen

Zoals in het vorige hoofdstuk uitgelegd, kan een vloedgolf als gevolg van een orkaan veel schade aanrichten bij kustwateren zonder een steile kustwand. Een voorbeeld door een door orkanen geplaagde stad is Osaka. Deze Japanse stad is zeer kwetsbaar voor de orkanen die de stad elk jaar belagen vanuit de grote oceaan. De rede hiervan is dat Osaka een grotere baai heeft als de andere havensteden ,bovendien is de baai erg ondiep de gevolgen hiervan zijn bekend. Andere problemen die de stad teisteren zijn het overmatige oppompen van grondwater door de industrie waardoor de stad geen stevige ondergrond meer heeft, ook treed de rivier die door Osaka loopt, de Yodo, nogal snel buiten zijn oevers.

Toen in 1961 Osaka voor de 6e keer in 30 jaar tijd onder water kwam te staan en er 32 mensen stierven, besloot het stadsbestuur om maatregelen te nemen. Om te beginnen werd het grondwater gebruik beperkt zodat de stad weer een stevigere fundering kreeg. Vervolgens werden er ingenieurs aangenomen om een stelsel te ontwerpen om de wateroverlast te bedwingen. 16 jaar later waren er ruim 200 kilometer aan dijken aangelegd, 80 pompinstallaties en 33 waterkeringen geïnstalleerd.


Dit is een voorbeeld van een stormwering (zie figuur). Deze kering moet dienen als dam wanneer er een vloedgolf op komst is. De boog is 25 meter hoog en kan binnen een half uur na het eerste noodsignaal de hele rivier afsluiten. De stormwering is toch groot genoeg om 2 grote vrachtschepen elkaar te laten passeren.

Dit is een tekening van een elektrische waterkering, deze zijn geplaatst om bij eventuele vloedgolven de zijkanalen van de Yodo af te sluiten tegen het water. Bij wateroverlast kunnen deze vanaf een centraal punt kunnen worden gesloten.

Wat is de invloed van de Corioliskracht op het weer

De eerst meteorologen hadden al een vermoeden dat de rotatie van de aarde te maken had met de windpatronen, alleen hadden ze vrijwel allemaal geen idee hoe dit precies in zijn werk ging. Na veel onderzoek kwam de Franse natuurkundige Gustave de Coriolis met de oplossing.

Coriolis ontdekte dat alles dat zich boven het aardoppervlak beweegt afbuigt, de rede hiervan volgens Coriolis is dat de waarnemer zelf op de ronddraaiende bol staat, in dit geval de aarde dus. De corioliskracht bestaat eigenlijk uit 2 factoren waarvan de 1e kracht invloed uitoefent op voorwerpen die zich langs de noord-zuid-as bewegen en de 2e kracht oefent kracht uit op voorwerpen die zich langs de oost-west-as bewegen.

De noord-zuid kracht wordt veroorzaakt door de rotatie van de aarde, de snelheid hangt hierbij af van de plaats op aarde. Dit houdt in dat als een object vanaf de evenaar naar het noorden beweegt zal afbuigen naar het oosten. Een object dat zich juist vanaf de evenaar naar het zuiden beweegt zal afbuigen richting het westen omdat hier een mindere rotatiesnelheid is, dit komt omdat het object niet meer met de aarde is verbonden. Omdat wij op aarde meedraaien lijkt het alsof het object afbuigt(zie plaatje van het kanon)

De oost-west kracht heeft te maken met de middelpuntvliedende kracht, dit houdt in dat een object altijd neigt om in een rechte lijn te bewegen wanneer er een andere kracht dan alleen de zwaartekracht op er op los wordt gelaten. De zwaartekracht trekt een object juist aan naar het middelpunt van de aarde, maar de middelpuntvliedende kracht werkt juist andersom, deze kracht zorgt ervoor dat objecten juist van de rotatieas af willen bewegen. Een goed voorbeeld is kogelslingeren, de kogel wil juist van de rotatieas in dit geval de kogelslingeraar af. Omdat de middelpuntvliedende kracht toeneemt met het toenemen van de snelheid, zal een object dat zich beweegt richting het oosten meer merken van de middelpuntvliedende kracht omdat de snelheid daardoor toeneemt vergeleken met de aarde. Het gevolg hiervan is dus dat het object afbuigt richting de evenaar. Bij het bewegen van een object richting het westen neemt dus juist de middelpuntvliedende kracht af en zal het object afbuigen richting de dichtstbijzijnde pool.

Tijdens de eerste wereldoorlog stuitten de Duitsers met toeval ook op de effecten van de corioliskracht toen zij van een afstand van 110 kilometer probeerden Pareis te raken met granaten afgevuurd door een kanon. Tijdens het vuren bleken de granaten af te buigen richting het westen. De granaten kwamen hierdoor ruim één kilometer te ver richting het westen. (zie figuur)

Deze krachten hebben ook invloed op het weer, zoals bekend helpt de Corioliskracht orkanen ontstaan. Maar deze kracht speelt ook een grote rol bij de windpatronen over de hele wereld.

Op dit plaatje is te zien hoe een orkaan op het noordelijk halfrond een anticycloon opwekt. Dit komt omdat de grootste cycloon een luchtstroom opwekt richting het noorden. Door de middelpuntvliedende kracht wordt de luchtstroom afgebogen naar rechts waardoor een cycloon ontstaat die juist met de klok meedraait.


Hoe werken de storm metingen en verwachtingen

In de afgelopen jaren zijn de weersverwachtingen een stuk verbeterd, hierbij heeft de technologische ontwikkeling veel bijgedragen. Sinds de jaren 70 is de weersverwachting verdubbelt, dit houdt in dat de meteorologen 6 dagen van te voren het weer kunnen voorspellen.

Door nieuwe radar en satelliet systemen zijn de weersverwachtingen erg verbeterd. In Amerika heeft de National Wheather Service een Dopplerradarsysteem geïnstalleerd waarmee diep in onweersbuien kan worden gekeken.(zie figuur) Deze radar kan de bewegingen meten in een onweersbui of een tornado. De radar stuurt signalen die worden teruggekaatst door waterdruppels die zich in een bui of tornado bevinden, een computer analyseert de terug ontvangen signalen en maakt er een beeld bij dat bestaat uit kleurpatronen. Door deze ontwikkeling kan de radar ontwikkelende tornado’s herkennen en daardoor is het mogelijk om zo’n 20 a 30 minuten van te voren een tornado te voorspellen. Dit is uiteraard erg belangrijk voor de zogeheten tornadowarnings die worden uitgegeven.

De Doppler radar heeft zo ook z’n nadelen want zo kan het systeem alleen windsnelheden bepalen van stormen die naderbij komen of van die zich verwijderen. Een storm die zich dus in een rechte hoek van de radar beweegt kan niet worden geregistreerd. Het kan hierbij verstandig zijn om meerdere Doppler radars te plaatsen zodat er altijd wel een kan registreren. Een andere mogelijkheid van falen van de radar is dat er in sommige ongevaarlijke onweersbuien ook wel eens wervelwinden voorkomen, de radar kan deze niet herkennen als ongevaarlijk en zal alarm slaan.

In de jaren 90 werd er door de zogeheten stormchasers gebruik gemaakt van een machine die TOTO hete: totable tornado observatory. Dit apparaat moet in de baan worden geplaatst van de tornado, als de tornado over de TOTO gaat laat deze zilvermetalen plaatjes los die opgevangen konden worden door de radar. Hierdoor konden de stormchasers inzicht krijgen over wat er in de tornado zelf gebeurt.

Het apparaat weegt 200 kilo en is verankerd in een stalen frame.(zie figuur) Aan de uitstekende armen zitten meet instrumenten. Als er een tornado wordt gesignaleerd kan het apparaat door 2 man met een bestelwagen in het verwachte pad van de tornado geplaatst worden, dit hoeft maar 20 seconden te duren. Het is wel een eis dat de tornado geen snellere windsnelheden als 320 kilometer per uur produceert ander werkt het systeem niet meer.

Zelfs nu is het voor de deskundigen nog steeds erg moeilijk de tornado en de baan van de tornado te voorspellen. Als er zich een supercel dreigt te vormen worden deze vaak nog gewoon door de mensen opgezocht. Deze stormchasers houden de ontwikkelingen van de supercel goed in de gaten, ook wordt er gebruik gemaakt van radar. Deze opzichters kunnen een tornado zo’n 10 minuten van tevoren voorspellen, tenzij dit eerder blijkt op een Doppler radar. Als het zo ver is worden de lokale tv en radiozenders ingelicht en wordt er een “tornado warning” uitgegeven. Veel mensen die in tornado gevoelige gebieden wonen, hebben meestal zelf al maatregelen genomen en hebben een ondergrondse kelder laten bouwen om bij nood in te schuilen.

Dit soort onderzoeken zij erg van belang voor weerorganisaties omdat het op tijd voorspellen van een grote storm levens kan redden omdat mensen de tijd hebben te evacueren. Dit soort projecten worden dikwijls gesponsord door de overheden.

Conclusie
Wat is dus het verschil tussen een orkaan en een tornado

Zoals bekend zijn zowel een tornado en een orkaan beide een wervelstorm, maar het verschil is nog steeds niet duidelijk. Toch zijn er wel grote verschillen tussen deze wervelstormen. Het grootste verschil is wel de verschillende afmetingen tussen de wervelstormen. Zo is een orkaan zo’n 300 tot 800 kilometer in doorsnee terwijl een tornado meestal slechts enkele honderden meters. Een ander belangrijk verschil is dat orkanen ontstaan boven de oceanen die minstens 27 graden warm zijn. Tornado’s ontstaan meestal boven land waar 2 luchtstromen met elkaar botsen. Het kan wel voorkomen dat orkanen gepaard gaan met tornado’s.

Tijdens het maken van dit werkstuk ben ik er achter gekomen dat stormen zeer gecompliceerd zijn en dat ze na het lezen van artikelen en boeken nog steeds heel erg moeilijk te begrijpen zijn. Ook ben ik te weten gekomen dat vrijwel allen informatiebronnen zoals internet en boeken niet de volledige informatie geven over zowel orkanen en tornado’s pas na veel zoeken ben ik achter het ware en hele verhaal gekomen.


Bronvermelding

Van de volgende boeken heb ik gebruik gemaakt:

Het weer nader verklaard van Harry Geurts
Stormen van Lynn Addison (time-life boeken)
Het weer van William J. Burroughs, Bob Crowder, Ted Robertson, Eleanor Vallier-Talbot, Richard Witaker.

Van de volgende internetsites heb ik gebruik gemaakt.

http://tornado.pagina.nl
http://www.vwkweb.nl
http://www.meteonet.nl
http://www.knmi.nl
http://www.noaa.gov
http://www.nssl.noaa.gov
http://www.markroex.com
http://www.meteozeeland.nl

Ook heb ik gebruik gemaakt van bronnen op televisie zoals het programma tornado uitgezonden op discovery channel.