Psoriasis

Inhoud • Inleiding • Voorwoord. • Het ontstaan psoriasis en de gevolgen. • Vormen van psoriasis. • Plaatsen van de psoriasis. • Het verergeren van psoriasis. • Enkele feiten en cijfers. • Psoriasis in combinatie met andere ziekten. Inleiding Wat is psoriasis? Psoriasis is een veel voorkomende, chronische huidziekte. Circa één op de 50 mensen heeft er last van. Psoriasis zorgt voor veel ongemakken als rode plekken, huidschilfers, jeuk en soms pijn. Vooral de zichtbaarheid van de ziekte kan een belasting zijn met veel psychologisch gevolgen voor de patiënt. Psoriasis is niet dodelijk. Er is één zeldzame vorm van psoriasis waar alleen bij een onjuiste behandelding van deze vorm een levensbedreigende situatie kan ontstaan. De benaming Psoriasis is afgeleid van het Griekse woord Psõra, dat 'schurft' betekent. Hoewel dit niet prettig klinkt zegt het veel over een aspect van deze huidafwijking. Namelijk hoe de omgeving soms tegen psoriasis aankijkt. Het ontstaan van psoriasis en de gevolgen. De gezonde huid De huid is het grootste orgaan van ons lichaam en heeft verschillende functies. Zo zorgt de huid o.a voor de bescherming van ons lichaam en de temperatuurregeling. De totale oppervlakte van de huid van een volwassene is gemiddeld 1,7 m2 en weegt ongeveer 3 kg. In de huid bevinden zich zweetklieren, talgklieren, haarwortels en het nagelbed (voor de vorming van nagels). Ook zijn er veel zenuwen aanwezig in de huid. In de huid van geslachtsdelen en vingertoppen vinden we de meeste gevoelszenuwen. De huid bestaat uit drie lagen, de opperhuid, de lederhuid en het onderhuids bindweefsel.
De opperhuid De bovenste (buitenste) laag van de huid noemen we de opperhuid (epidermis). Deze laag wordt gevormd door 1 soort cel (keratinocyten). Deze cellen groeien (of delen zich) onder in de opperhuid. Ook worden in deze cellen zwarte pigmentkorreltjes (melanine) aangemaakt, die voor pigment zorgen en de huid een donkere kleur kunnen geven. Normaal gesproken schuift de keratinocyt in ongeveer 30 dagen door naar de bovenkant van de opperhuid (de hoornlaag). Tijdens deze 30 dagen sterft de “levende” keratinocyt cel af en wordt een dode platte cel die we ook wel hoorncel noemen. De opperhuid wordt op deze manier afgedekt met een laag dode hoorncellen die stevigheid aan de huid geven. De cellen van de hoornlaag schilveren geleidelijk af. Dit gaat het hele jaar door zonder dat we daar echt iets van merken. Lederhuid Onder de opperhuid ligt de dikkere lederhuid. De lederhuid is opgebouwd uit een netwerk van elastische vezels en steunvezels, die naast steun ook zorgen dat de huid elastisch is. Bovendien zitten in de lederhuid de bloedvaten waardoor de voedingsaanvoer en afvalafvoer vanuit de opperhuid plaatsvindt. Onderhuids bindweefsel Het onderhuidse bindweefsel bestaat voornamelijk uit vet. Deze laag zorgt voor isolatie van het lichaam, werkt als ‘stootkussen’ en er vindt energieopslag plaats. De dikte en eigenschappen van de huid verschillen op een aantal plaatsen. Vooral de bovenste hoornlaag kan verschillen. Op de hoofdhuid, de handpalmen en de voetzolen is deze laag het dikst (ca. 4 mm). Rond de ogen is de huid maar 1 mm dik. De psoriasis huid Psoriasis heeft een erfelijke achtergrond, maar de feitelijke oorzaak is nog niet bekend. Alle verschijnselen wijzen op een steriele ontstekingsreactie van de huid, in combinatie van een verhoogde celdeling. De keratinocyten in de opperhuid delen elke 4 tot 5 dagen wat gemiddeld 6 keer zo snel is als normaal. Door de korte tijd (slechts 5 tot 6 dagen) zijn niet alle cellen dood als ze bovenop de huid komen en de hoornlaag vormen. Gevolg is dat de hoornlaag dikker wordt en de huid zichtbaar gaat schilferen. Daarnaast verwijden de bloedvaten zich met als gevolg dat er meer bloed en allerlei ontstekingsremmende stoffen naar de huid wordt toegevoerd. Dit geeft de typische roodheid. Het resultaat zijn karakteristieke psoriasisplekken: een scherpbegrensde (rozig-) rode huid met een wit schilferende laag. Vaak vormen die plekken een symmetrisch patroon. Ze komen vooral voor op ellebogen, knieën, onderrug en de behaarde hoofdhuid. Gevolg van psoriasis Naast lichamelijke klachten zijn vooral ook psychologische effecten een belangrijk gevolg van deze ziekte. Patiënten schamen zich voor de ontsierende plekken op het lichaam en dragen het liefst bedekkende kleding met lange mouwen. Sporten, zwemmen, saunabezoek, gymles op school of het dragen van luchtige kleding in de zomer is voor een mens zonder huidziekte geen probleem, maar voor patiënten met psoriasis vaak moeilijk. Ondanks dat psoriasis niet besmettelijk is, krijgen patiënten in de dagelijkse praktijk regelmatig te maken met vervelende reacties. Meestal komt dit omdat mensen niet altijd weten wat psoriasis is. Hierdoor ervaren veel patiënten met psoriasis de zichtbaarheid als heel belastend. Ze zijn vooral bang voor vervelende reacties uit hun omgeving.
Vormen van psoriasis. Psoriasis vulgaris (chronische plaque psoriasis) Het woord vulgaris betekent ‘gewoon’ en hiermee wordt de meest voorkomende vorm van psoriasis bedoelt. Ongeveer 75 tot 80 % van de psoriasis behoort tot deze variant. Psoriasis vulgaris wordt gekenmerkt door munt- tot handpalmgrote rode plekken met grove witte schilfers (‘plakkaten’) verspreid over het lichaam. De meest voorkomende plaatsen zijn de ellebogen, knieën en stuit. De plekken kunnen spontaan en zeer geleidelijk ontstaan, of overblijven na een doorgemaakte psoriasis guttata. Psoriasis guttata (druppelpsoriasis) Guttata betekent ‘druppelvorm’: verspreid over het lichaam komen tientallen tot honderden speldenkop- tot centgrote rode vlekjes met witte schilfering voor. Deze vorm van psoriasis is voor velen de eerste kennismaking met deze huidziekte. Psoriasis guttata komt vooral voor tussen het 15e en 25e levensjaar na een lichamelijk of psychisch trauma. Een bekend voorbeeld hiervan is een forse keelontsteking of het overlijden van een dierbare naaste. Gelukkig verdwijnen de plekjes vrijwel altijd spontaan, maar dit kan wel maanden duren. Psoriasis inversa (plooi psoriasis) Het woord inversa betekent ‘omgekeerd’, dus niet op de strekzijden gelokaliseerd (zoals bij psoriasis vulgaris), maar juist in de plooien. Denk hierbij aan oksels, liezen en bilplooi. Door het ‘broeiende’ effect in zo’n plooi ontstaat bij deze psoriasis nooit de kenmerkende witte schilfering en zijn alleen zalmroze plekken zichtbaar. Erythrodermische psoriasis (‘gegeneraliseerde psoriasis’) Uiterst zeldzame vorm van zeer uitgebreide psoriasis. Deze vorm van psoriasis beslaat meer dan 70% van het lichaamsoppervlak en kan daarom belangrijke functies van het lichaam ontregelen. De patiënt kan de inwendige lichaamstemperatuur namelijk niet meer op 37 graden Celsius houden. Ook verliest het lichaam door de ‘openstaande huid’ enorme hoeveelheden vocht en eiwit, waardoor zonder correctie hiervan zelfs de dood kan optreden. Psoriasis pustulosa (pustuleuze psoriasis) De naam zegt het al: psoriasisplekken met pusblaasjes. Deze vorm van psoriasis komt niet zo vaak voor en blijft meestal beperkt tot de handpalmen en/of voetzolen. Over het algemeen kan deze vorm van psoriasis alleen door een dermatoloog worden behandeld.
Psoriasis palmaris (psoriasis plantaris) Psoriasishaarden op de handpalmen en op de voetzolen. Psoriasis unguum (‘nagelpsoroasis’) Dit is psoriasis aan de nagel. Het lijkt alsof er een druppel olie onder de nagel zit. In sommige gevallen kunnen de nagels loslaten. Arthritis psoriatica (‘gewrichtspsoriasis’) Als er pijnlijke ontstekingsverschijnselen zichtbaar zijn aan vooral één of meerdere vingers en / of tenen, dan is de kans aanwezig dat er sprake is van arthritis psoriatica. Deze vorm van gewrichtspsoriasis komt bij 5 tot 10 % van de patiënten met psoriasis voor. Soms zelfs voordat er ooit afwijkingen aan de huid zichtbaar zijn geweest! De diagnose is over het algemeen moeilijk te stellen Plaatsen van de psoriasis Psoriasis in het gezicht Deze vorm komt tweemaal zo vaak voor bij kinderen als bij volwassenen. De plekken zijn rood en scherp begrensd met fijne droge of juist vette schilfers. De meest voorkomende plaatsen op het voorhoofd, de wenkbrauwen en de neusvleugels
Bij kinderen is er vaak sprake van plekjes op de oogleden en rond de mond. Bij volwassen gaat psoriasis in het gezicht vaak samen met plekken op andere delen van het lichaam. De psychologische gevolgen van dit type psoriasis zijn niet te verwaarlozen, want op je gezicht kan iedereen het zien. Psoriasis van de oren De plekken op de hoofdhuid breiden zich soms uit naar de oren. Het dragen van een bril kan hierbij zorgen voor wondjes rond de oren. Bij deze wondjes vormt zich dan psoriasis. In dat geval spreekt men van het zogenaamde Koebner-fenomeen; de verergering van een huidziekte bij letsel.
Psoriasis van de hoofdhuid en de nek Psoriasis ontwikkelt zich bij veel patiënten op de hoofdhuid (tot 75 % van de mensen met psoriasis). Kenmerken van deze vorm zijn plekken met een dikke laag schilfers. Voorkeursplaatsen op het hoofd zijn het voorhoofd, de haarrand en het gebied achter de oren. Normaal gesproken is er bij psoriasis geen sprake van haaruitval, mits de behandeling niet al te agressief is en het krabben beperkt blijft Psoriasis van de huidplooien Psoriasis kan zich ontwikkelen in alle huidplooien. Vooral de grote plooien tussen de billen, in de liezen, onder de borsten, onder de oksels en in de knieholte zijn vatbaar. Opvallend is dat het vaak gaat om rode duidelijk begrensde plekken. De kenmerkende schilfers zijn vaak minder duidelijk aanwezig. De delen van het lichaam waar de huid met zichzelf in contact komt, zoals de plooien tussen de billen, onder de borsten of in de lies, staan vooral bloot aan vochtigheid en wrijving. Door voortdurende wrijving ontstaan hier schilferachtige, zeer rode plekken die soms jeuken en pijnlijk zijn. Psoriasis van de huidplooien Psoriasis kan zich ontwikkelen in alle huidplooien. Vooral de grote plooien tussen de billen, in de liezen, onder de borsten, onder de oksels en in de knieholte zijn vatbaar. Opvallend is dat het vaak gaat om rode duidelijk begrensde plekken. De kenmerkende schilfers zijn vaak minder duidelijk aanwezig. De delen van het lichaam waar de huid met zichzelf in contact komt, zoals de plooien tussen de billen, onder de borsten of in de lies, staan vooral bloot aan vochtigheid en wrijving. Door voortdurende wrijving ontstaan hier schilferachtige, zeer rode plekken die soms jeuken en pijnlijk zijn. Psoriasis van de geslachtsdelen In vergelijking met andere delen van het lichaam komt psoriasis op de geslachtsdelen minder vaak voor. Psoriasis op de geslachtsdelen is lastig en kan een negatieve invloed hebben op de seksualiteit. Dit kan in belangrijke mate ook tot psychische problemen leiden. Bij de man kunnen zich op het lid, de eikel en het scrotum rode, schilferachtige plekken ontwikkelen. Bij de vrouw kunnen veelal rode en niet schilferachtige plekken in de huidplooien ontstaan. Ook de kleine schaamlippen en het voorhof van de vagina kunnen worden getroffen. Psoriasis kan ook voorkomen op de tong en aan de binnenkant van de wang. De tong kan erg rood worden en gaan ontsteken (men spreekt in dat geval van glossitis). Op het mondslijmvlies kan psoriasis onregelmatige witte strepen geven, omgeven door rode plekken. Deze symptomen gaan meestal samen met psoriasis op andere delen van het lichaam. Psoriasis van de nagels Psoriasis van de nagels komt bij 50% van de mensen met psoriasis voor. Het komt echter niet vaak voor als de ziekte zich pas heeft geopenbaard. De nagel zit vol met kleine putjes en heeft iets weg van een vingerhoedje. Soms lopen er strepen doorheen en kan de nagel losraken of een witte, geelachtige of lichtroze kleur vertonen. In een groot aantal gevallen komt de nagel iets omhoog te staan. Ook kan er een lichte verkleuring (pigmentstoornis) ontstaan in de vorm van geelachtige of zalmkleurige vlekjes. Soms verliest de nagel zijn doorzichtigheid en krijgt hij een witachtige kleur. Men spreekt dan van leukonychia
Aandoeningen aan de gewrichten Naast de huid kunnen bij 5 tot 10 % van de patiënten, ook de gewrichten worden getroffen door psoriasis. Dit gebeurt meestal pas nadat de ziekte zich eerst op de huid heeft geopenbaard. De pijnlijke ontstekingsverschijnselen zijn vooral op één of meerdere vingers en/of tenen zichtbaar
Psoriasis van de handen en voeten
De handpalmen en voetzolen staan veel bloot aan wrijving en andere belasting. Daarom is de hoornlaag zo dik op de handen en voeten. Ongeveer een kwart van de mensen met psoriasis heeft psoriasis op de handen of voeten. Meestal gaat het hierbij om de voetzolen en handpalmen, maar het komt ook voor op de rugzijde van de hand en voeten. De verdikking van de hoornlaag gaat vaak gepaard met eelt en likdoorns. Enkele feiten en cijfers • Erfelijkheid • Aantallen patiënten wereldwijd • Bevolkingsgroepen • Leeftijd
Erfelijkheid
Erfelijke aanleg speelt een belangrijke rol bij psoriasis. Heeft één van de ouders psoriasis, dan is er 10% kans om de huidziekte óók te krijgen. Hebben beide ouders psoriasis, dan is die kans zelfs 50%. Meestal beginnen de klachten aan het begin van de puberteit, maar men kan op elke leeftijd last krijgen van deze ziekte. Aantallen patiënten wereldwijd
Naar schatting heeft 2 tot 3% van de wereldbevolking psoriasis. Hiermee is het één van de meest voorkomende huidaandoeningen ter wereld. Alleen al in Amerika hebben naar schatting vijf tot zes miljoen mensen psoriasis. Europa telt ongeveer 14,5 miljoen patiënten. In Nederland zijn dat er ongeveer 350.000. Bevolkingsgroepen
Veel onderzoeken tonen een aanzienlijke variatie aan in het voorkomen van psoriasis. Onderzoeken in Europa, Noord-Amerika en Australië laten zien dat de huidziekte meer voorkomt bij blanken dan mensen van andere rassen. Binnen Europa is bekend dat het aantal mensen met psoriasis uiteenloopt van 1,2% in Spanje tot 4,7% in Frankrijk. Welke leeftijd? De symptomen van psoriasis kunnen zich op elke leeftijd uiten, hoewel de genetische factoren die de aandoening veroorzaken al vanaf de geboorte aanwezig zijn. Vaak uiten de symptomen zich na een traumatische gebeurtenis of een periode met veel stress. Naarmate de leeftijd oploopt, hebben meer mensen psoriasis. Het voor het eerst verschijnen van psoriasis komt het meest voor bij jongeren tussen de 15-25 jaar en de piek ligt bij 40-50 jaar.
Het verergeren van psoriasis Het verloop van psoriasis is in principe niet goed te voorspellen, omdat dit afhankelijk is van veel verschillende factoren. Het is bekend dat stress veel invloed heeft op psoriasis. Maar ook sommige medicijnen, een infectie of alcohol gebruik kan psoriasis uitlokken. Door psoriasisplekken te onderhouden kan uitbreiding of verergering worden beperkt. Veel mensen met psoriasis ontdekten dat één of meer factoren eraan bijdragen dat de psoriasis verergert. Huidletsel: Via het zogenaamde fenomeen van Koebner kan letsel van de huid zorgen voor psoriasisplekken. Dit letsel kan veroorzaakt worden door bijvoorbeeld tatoeage, piercing of ontharing met was. Maar ook zelfs kleine sneetjes of schrammen zorgen bij sommige mensen voor verergering. Medicijnen: Bepaalde geneesmiddelen worden in verband gebracht met het verergeren van psoriasis. Als je psoriasis hebt, Moet je het eerst bespreken met je arts voor dat je nieuwe medicijnen neemt. Hormonen: Veel vrouwen merken dat hormoonschommelingen zorgen voor verandering in hun psoriasis. De ernst van de symptomen kan verschillen, afhankelijk van de menstruatiecyclus van een vrouw en eventueel een zwangerschap. Ziekte en stress: Emotionele stress en infecties zoals keelontsteking kunnen een rol spelen bij het verergeren van psoriasis.