Titel beschrijving:
Jan Wolkers, Turks Fruit. Amsterdam 1988 (achtendertigste druk)

Ik heb dit boek gekozen omdat ik er veel van gehoord heb, toen ik het in de bibliotheek zag staan dacht ik nou die ga ik maar een lezen. Het is ook een heel bekend boek je hoort er soms mensen over praten en dan kan ik er nu mee over praten.

Samenvatting:
Het boek gaat over de relatie tussen de ik-persoon en zijn grote liefde, Olga. De ik-persoon is een vrouwengek en seksverslaafd. Hij houdt zelfs een dagboek bij van alle vrouwen waarmee hij naar bed is geweest. Soms zelfs met plukjes schaamhaar of een haarlok erbij geplakt, als hij de vrouwen zo gek kon krijgen.

Als de ik-persoon op een dag staat te liften wordt hij opgepikt door Olga. De twee voelen zich meteen tot elkaar aangetrokken. Olga zet de auto op een parkeerplaats en daar bedrijven ze de liefde. Als ze later weer verder rijden krijgen ze een ongeluk. Na het ongeluk hebben Olga en de ik-persoon geen contact meer. De ik-persoon is nog wel een paar keer langs haar huis gegaan, maar hij heeft haar daar niet meer gezien.

Op een dag komen ze elkaar weer tegen bij de poffertjeskraam op de Nieuwmarkt in Amsterdam. Ze gaan samen naar de kermis en sindsdien zijn ze een stel. Olga en de ik-persoon gaan trouwen en Olga komt bij de ik-persoon wonen, ondanks de kritiek van Olga’s moeder. Zij vindt namelijk dat haar dochter veel beter kan krijgen dan een armoedige beeldhouwer. Omdat de ik-persoon beeldhouwer is, hebben ze het niet zo breed. Ze moeten zuinig doen met het weinige geld dat ze hebben. Ondanks dit gebrek zijn ze gelukkig samen. Seks speelt een belangrijke rol in de relatie van de ik-persoon en Olga. In het boek hebben ze meestal meerdere malen per dag seks. De ik-persoon kan het goed vinden met de vader van Olga. Hij keurt de relatie tussen Olga en de ik-persoon goed in tegenstelling tot zijn vrouw. Na de dood van Olga’s vader begint de moeder te stoken in de relatie van haar dochter. Hierdoor gaat het ook stukken minder tussen Olga en de ik-persoon. Als ze naar een zakendiner gaan zit Olga de hele tijd te flirten met een zakenrelatie. De ik-persoon weet niet wat hij moet doen; net doen of hij niets merkt en blijven zitten of weglopen. Hij blijft toch zitten en op een gegeven moment wordt hij zo misselijk van het geflirt van zijn vrouw dat hij moet overgeven. Hij braakt over de tafel. Olga vindt dat de ik-persoon zich aanstelt en ze gaat weer bij haar moeder wonen. Kort hierna tekenen ze de echtscheidingspapieren.

De ik-persoon en Olga ontmoeten elkaar wel eens, maar dan voeren ze meestal geen zinnige gesprekken. Olga hertrouwt met de zakenrelatie (dezelfde van het diner) en de ik-persoon probeert zijn verdriet kwijt te raken door ook een nieuwe vriendin te zoeken. Zo had hij eerst de Zweedse Astrid en daarna nog een paar vrouwen. Hij vergelijkt al zijn nieuwe aanwinsten met Olga maar nooit waren ze zo goed als zij.

Olga gaat met haar nieuwe man naar het buitenland. Zij vindt dit eerst heel spannend maar later begint het haar te vervelen en krijgt ze heimwee naar Nederland. De ik-persoon krijgt af en toe een brief van Olga of een kaartje.

Als de ik-persoon Olga weer tegen komt in Nederland vertelt zij dat ze weer gescheiden is.

Ze heeft veel last van hoofdpijn en duizeligheid.

Op een dag belt de moeder van Olga de ik-persoon op en vertelt hem dat Olga is opgenomen in het ziekenhuis. Ze heeft een hersentumor. Ze is al geopereerd. De tumor is verwijderd maar de wortels hebben de artsen niet weg kunnen halen, deze zaten te diep. De ik-persoon zoekt Olga elke dag op in het ziekenhuis. Door de chemokuren verliest zij haar haren. Daarom koopt de ik-persoon een pruik voor haar. Hij vindt dat het er eng uitziet, omdat het nu net lijkt of Olga helemaal niet ziek is. Olga is er zielsgelukkig mee. Hij neemt ook wel eens Turks Fruit voor haar mee omdat ze geen hard snoepjes wilde eten. Ze was is dat haar tanden er dan uit vallen. Olga’s toestand gaat snel achteruit en op een gegeven moment wordt ze blind. Toch blijft de ik-personage haar elke dag opzoeken en hij vertelt haar dan een verhaal of hij leest voor. Olga sterft op een avond in het voorjaar.

Eerste persoonlijke reactie
Ik vond het verhaal mooi. Het gaat lekker vlot, met soms humor er tussen door. Maar ik vond de liefdesscènes wel èrg beeldend. Vooral in het begin is het boek een aaneenschakeling van vrijpartijen. Ik snap dat dit boek erg schokkend is geweest toen het uitkwam. Het is op zich ook erg droevig. De liefde en de dood staan recht tegenover elkaar. Op het eind vond ik het erg ontroerend. Al met al was het boek om verschillende redenen indrukwekkend.

Roman analyse
In het begin is er een open plek. De vragen die daarbij horen zijn: Wat heeft hij meegemaakt dat hij zo is geworden? Wie is zij? Het hele verhaal van hun leven samen geeft daar het antwoord op. Voor de rest zijn er mij geen duidelijke open plekken opgevallen.

Personages
De Ik-persoon : Hij is van beroep beeldhouwer en is smoorverliefd op Olga als dat uit is krijgt hij rare gedachten over seks.Hij is een "round" personage .

Olga : De grote liefde van de Ik-persoon.Is bang dat ze net als haar moeder kanker krijgt en wil daarom geen kinderen hebben.Later is ze niet meer instaat om van iemand te houden. Zij is een "round" personage.

De moeder van Olga : Heeft door kanker een borst verloren.Wordt door de Ik-persoon gezien als een engerd die Olga en hem uit elkaar wil halen.Ze is een "flat" personage.

De vader van Olga : Wordt door zijn vrouw bedrogen.Olga en de Ik-persoon zijn wel weg van hem.In het midden van het verhaal overlijdt hij. Hij is een "flat" personage.

Tijdsvolgorde
Het verhaal wordt niet-chronologisch verteld. Er zitten heel veel terugblikken in het verhaal. De effecten van sommige terugblikken zijn soms een beetje onduidelijk ze zitten door het hele boek verspreid. De andere terugblikken zijn makkelijk en hulpvol omdat je nu weet wat er in de overgeslagen stukken in details is gebeurd

De fabel
hoofdpersoon (student beeldhouwkunst) ontmoet Olga - relatie - huwelijk - gelukkige tijd - scheiding - moeilijke periode hoofdpersoon / verdere huwelijken Olga - hoofdpersoon pakt leven weer op - ziekte en dood Olga

Het sujet:
moeilijke periode - beschrijving van Olga`s ouders - ontmoeting - relatie - moeilijke periode - relatie - huwelijk - gelukkige tijd - scheiding - moeilijke periode - scheiding - moeilijke periode - verdere huwelijken Olga - ziekte en dood Olga

De functie hiervan is het gevoeliger en boeiender maken van het verhaal. Als je al weet dat ze weggaat, vraag je je af waarom en wanneer. Ook zijn sommige acties van personen beter te begrijpen als je over ze leest voordat ze eigenlijk voorkomen. Het effect hiervan is dat het echt een serie overpeinzingen, flashbacks is van de hoofdpersoon, waardoor je meer meeleeft.

Gebeurtenissen
Zoals ik bij het stukje over fabel en sujet al heb verteld, is de volgorde van de gebeurtenissen niet-chronologisch. Ook wordt het verhaal niet-continu verteld:

Ik zag Olga voor de tweede keer op het terras van de poffertjeskraam in de schaduw van de bomen van de Nieuwmarkt. Nog geen twee maanden na het ongeluk.

En zo heb ik dat laatste halfjaar van haar leven een paar keer in de week een paar uur met haar doorgebracht.

Een aantal belangrijke terugverwijzingen en vooruitwijzingen volgen hieronder:

Ik was aardig in de rotzooi terechtgekomen nadat ze bij me weggegaan was. Dit is de eerste zin van het boek. Nu weet je al dat ze weggaat. Het is eigenlijk ook een terugverwijzing (ze is al weggegaan)

Die rooie duivelin. Maar zo noemde ik haar pas veel later, toen ze bij me weggegaan was met die slappe lul mee, en ze bij het halen van haar spullen - een naaimachine, en stofzuiger, en nog wat zielige troep - ineens als een furie net zulke grote kologen bleek te kunnen opzetten als haar moeder. Dit wordt verteld nadat de hoofdpersoon wil gaan vertellen hoe hij haar ontmoet heeft. Ook nu leer je dat ze weg zal gaan, en hoe de hoofdpersoon denkt over Olga`s moeder.

En zo begon voor ons het nieuwe jaar. Het jaar waarin ik haar voorgoed kwijt zou raken. Olga, Miss Wespentaille. Dit is het einde van een hoofdstuk, waarna dan eindelijk verteld gaat worden waarom ze weggaat.

De functie hiervan is, dat je je bij de vooruitwijzingen af gaat vragen wanneer dit gaat gebeuren, en hoe en waarom. Ook heeft het een dramatische effect. De terugverwijzingen geven vooral een gevoel weer, iets wat de hoofdpersoon achteraf denkt. De flashbacks zijn verklaringen voor daden of gevoelens:

Als ik wilde eenden over zie komen moet ik er altijd aan denken dat ze zei dat het net vliegende chiantiflessen waren.

Tijd
De vertelde tijd is ongeveer 7/8 jaar. De verteltijd is 214 pagina`s. De vertelde tijd is dus langer.

De historische tijd is eind jaren 60, begin jaren 70. Zo wordt verteld dat de moeder van Olga, in het verhaal ongeveer 50/60, in de oorlog een relatie heeft gehad met een Duits officier. (Waar ze een hele partij legermessen aan heeft overgehouden, die Olga`s vader als relatiegeschenk weggaf aan zakenrelaties van Hermes NV, zijn bedrijf. De vader merkte daarover op: We kunnen de zaak hier wel omdopen in Hermessen.) Dit klopt wel ongeveer met de tijd. Ook sprak de schrijver soms over Marx en 'marxistische tuinkabouters', wat wel typerend is voor de jaren 60 en 70. Verder komt er in bepaalde stukken een liedje van Cliff Richard voor, 'Living Doll', wat uit die tijd stamt. Maar volgens mij speelt het verhaal vooral toen, omdat Jan Wolkers het in 1969 heeft uitgegeven, en hij het verhaal in zijn tijd heeft gesitueerd. Ook het doorbreken van het seksuele taboe en het onderwerp kanker is van die tijd.

Perspectief
Het verhaal is in een personaal ik-perspectief geschreven, Jan Wolkers heeft dat perspectief gekozen zodat wij ons goed in Erik kunnen inleven. De meeste boeken van Jan Wolkers die ik heb gelezen zijn vanuit een personaal ik-perspectief geschreven.

Thema en Motieven

Thema:
Het thema van dit boek is liefde, de relatie tussen de ik-figuur en Olga. Het hele boek gaat daarover, het is het centrale probleem in het boek.

Motieven:
Een motief is eenzaamheid, als Olga de ik-figuur verlaat. Ook een motief is verdriet. Deze twee motieven leiden samen weer tot het thema liefde

Recensie
Titel: Turks fruit
Jaar van uitgave: 1969
Bron: Laatste Nieuws
Publicatiedatum: 14-01-1970
Recensent: Willem M. Roggeman
Recensietitel: Erotische Jan Wolkers

De roman «Turks fruit» van Jan Wolkers is een zeldzaam mooi en ontroerend boek. Het is een schrijnend liefdesverhaal, waarbij de auteur nog suggereert dat het autobiografisch zou zijn.

Het boek is inderdaad opgedragen aan Olga Stabulas, terwijl het vrouwelijk hoofdpersonage ook Olga heet. Bovendien is de vertellende ik-figuur een beeldhouwer, net als Jan Wolkers zelf.

Na zeven boeken waarin steeds weer de relatie van de schrijver tot zijn ouderlijk milieu werd afgeschilderd, komt «Turks fruit» als een verrassende vernieuwing, al was deze reeds min of meer aangekondigd in Wolkers' vorige roman «Horrible Tango». Thans werd een volledig nieuw thema aangeboord: de ondergang van een huwelijk.

Wanneer men het verhaal van «Turks fruit» reduceert tot zijn schema, merkt men dat de intrige eigenlijk erg sentimenteel is, maar het geheel is zo briljant geschreven, zo knap geconstrueerd, getuigt van een meesterlijke opmerkingsgave wat kleine details uit het dagelijkse leven betreft, dat men onwillekeurig terugdenkt aan de grootse eenvoud van «De Avonden» van G.K. van het Reve.

Gans het boek is eigenlijk opgebouwd met de herinneringen van de ik-figuur, die zijn heimwee naar de verloren liefde van zijn vrouw uitschrijft. In zijn wanhopig verlangen naar deze vrouw roept hij in zijn verbeelding de verschillende scènes van hun liefdesgeluk weer op, maar zijn relaas is eerder een lange klacht om de gruwelijke zinloosheid van het menselijk bestaan.

Wanneer het verhaal aanvangt, heeft de mooie, roodharige en curvenrijke Olga reeds de ik-figuur verlaten, zodat het boek onmiddellijk begint op de typische droefgeestige en tegelijk harde, nuchtere toon: «Ik was aardig in de rotzooi terechtgekomen nadat ze bij me weggegaan was. Ik werkte niet meer, ik at niet meer.» Opvallend is de sterke erotische inslag van deze roman, die we bij Wolkers niet gewoon zijn. Wat de sekstaferelen betreft, moet «Turks fruit» zeker niet onderdoen voor de romans van Jan Cremer of «Gangreen I» van Jef Geeraerts. De ik-figuur is als het ware seksueel bezeten door de jonge vrouw Olga en deze bezetenheid lijkt niet te verminderen wanneer zij zijn echtgenote is geworden. Integendeel, het overmatige seksueel verlangen van de man (hij eist zijn vrouw soms tot zeven maal op een dag op) ligt aan de basis van de ondergang van het huwelijk. Olga zal hem verlaten, het komt tot een echtscheiding en voor haar zullen de mislukte huwelijken elkaar opvolgen.

Volledig nieuw bij Wolkers is de humor die hij bij de seksualiteit betrekt. In zijn erotische esbattementen wordt de ik-figuur telkens weer belachelijk gemaakt en de grappen die Wolkers vertelt zijn bovendien telkens zeer geslaagd. Dit is het vreemde bij dit boek, een zeer droevig, zelfs een tragisch verhaal, en tegelijk is het ook een bijzonder humoristisch boek.

Wolkers heeft in deze roman ook een aantal merkwaardige portretten geschilderd. De ik-figuur wordt verteerd door zijn levensdrift. Helder en direct worden de ontladingen van zijn emoties, drift en agressiviteit beschreven.

Olga voelt aan hoe zij ten onder gaat onder deze consumerende liefde, die volledig haar persoonlijkheid vernietigt. Zij kan niet anders dan deze man verlaten om zelf nog enige kans op leven over te houden.

Als een stukje menselijke miserie wordt de schoonvader beschreven die ontgoocheld in een crapaud vegeteert en volledig door zijn vrouw wordt gedomineerd.

De haat voor de vader, die in het vroeger werk van Wolkers steeds het hoofdthema uitmaakte, heeft thans een metamorfose ondergaan en komt tot uiting in de beschrijving van de schoonmoeder, die het karikaturale benadert. Wolkers agressiviteit komt volledig tot uiting in zijn portret van deze enggeestige burgervrouw, die eerst het leven van haar man heeft vernietigd en nadien het geluk van het jonge echtpaar wil breken.

Benevens de nieuwe elementen van erotiek en humor vindt men in «Turks fruit» trouwens nagenoeg het hele arsenaal van Wolkers' vroegere thematiek weer, zij het in sterke mate vernieuwd. Dood, verderf en ondergang, gruwel en zinloosheid van het leven, hardheid en wreedheid komen weer terug, maar de sadistische details zijn nu fel verzacht.

Tot tweemaal toe wordt de dood van een dier beschreven. Eerst is er de mooie scène waarin kinderen een dode mus vinden. «Vlak onder ons raam begroeven ze hem in het plantsoen. Op zijn rug met zijn kopje boven de aarde omdat hij anders zand in de oogjes zou krijgen.» Later wordt de dood van een eendje beschreven, dat door Olga werd gekoesterd en door de ik-figuur per ongeluk wordt doodgetrapt. «Terwijl ik achteruitliep om van een afstand naar het beeld en Olga te kijken trapte ik op hem. Er klonk een gekraak of er een houten raamwerkje in hem zat. Stuiptrekkend lag hij aan mijn voeten en Olga kromp met een schreeuw in elkaar.» Met enkele kernachtige woorden weet Jan Wolkers bijzonder sterk een scène op te roepen, die telkens functioneel blijkt te zijn en zodanig in het geheel is geïntegreerd dat zij ongemerkt een voorbode is van de ontknoping. Ook keren vaak gelijkaardige scènes terug, zoals de braakscène van de hond en deze van de ik-figuur, waardoor blijkt hoe deze tonelen eigenlijk dubbele bodems hebben en door de constructie van het boek heen naar elkaar verwijzen.

Na haar mislukte huwelijken en haar zwerftocht keert Olga tot de ik-figuur terug, maar een hereniging blijkt onmogelijk. Olga zal sterven aan een hersentumor, die haar langzaam het bewustzijn en het gezicht zal ontnemen. De ik-figuur, die nooit het verlies van deze liefde heeft kunnen aanvaarden, zal nu zijn trouw tot aan de dood bewijzen. Wanneer hij de stervende vrouw een rode pruik brengt en haar deze op haar laatste tocht laat behouden, bereikt Wolkers een beklemmend slot van een aangrijpende soberheid.

Jan Wolkers blijkt niet bang om de menselijke emoties te beschrijven en aldus het gevaar te lopen om in sentimentaliteit te vervallen. Dat hij dit romantisch verhaal zo realistisch beschrijft, dat men in het autobiografisch karakter ervan kan geloven, is meer dan een krachttoer.

«Turks fruit» is een voorbeeld van virtuose schriftuur, een van de aangrijpendste romans van de laatste jaren.

Mening
Ik ben het eens met de recensie. Wat hij in het begin zegt wist ik niet maar wat er over het boek gezegt word is waar er zit humor in enzo.