WIERINGA, Tommy
Joe Speedboot
Epe, 2005

Samenvatting
Fransje ontwaakt op 14-jarige leeftijd uit een coma die 220 dagen heeft geduurd. Hij was overreden door een grasmaaier en kon daardoor enkel nog zijn rechterarm bewegen, voor de rest raakte hij verlamd. In de tijd dat hij in coma lag heeft hij een boel gemist en omdat hij zijn rechterarm nog kan bewegen besluit hij de veranderingen waarvan hij het ontstaan gemist heeft op te schrijven. Hij woont in een klein plaatsje, Lomark en schrijft onder andere over een nieuweling in het dorp wie zich Joe Speedboot noemt. Fransje kijkt erg tegen hem op en maakt verder nog vrienden met Christof en Engel. Wanneer er opnieuw een gezin zijn intrede maakt in het dorp worden Fransje en Christof verliefd op het meisje uit dat gezin, PJ (Picolien Jane) geheten. Zij komen uit Zuid-Afrika en van haar moeder wordt gezegd dat ze nudist is. Hierop besluit Joe een vliegtuig te bouwen, mede omdat zijn vrienden nieuwsgierig zijn. Met zijn allen maken ze een vliegtuig die in de winter af is. Ze testen hem op een dichtgevroren meer. Het vliegtuig blijkt echt te kunnen vliegen. Als Joe naar een kunstacademie wil gebruikt hij dit vliegtuig voor de toelating. Alle vrienden gaan studeren, behalve Fransje, voor hem is dat onmogelijk. Hij gaat voor zijn vader werken, waar hij briketten perst met zijn rechterarm. Deze wordt daardoor zo sterk ontwikkeld dat wanneer Joe hem ziet met die arm hij van Fransje een armworstelaar wil maken. Fransje doet vervolgens aan allerlei toernooien mee. Wanneer hij tegen de wereldkampioen moet worstelen breekt hij zijn onderarm. Zijn carrière stort in en hij staat er helemaal alleen voor. PJ en Joe hebben ondertussen namelijk een relatie gekregen. Iedereen verklaart hem voor gek, maar Joe gaat meedoen aan de race Parijs-Dakar. Hij bouwt een vrachtauto om en vertrekt naar Parijs. Ondertussen krijgen PJ en Fransje een seksuele relatie, maar PJ is ook een relatie begonnen met Christof. Als Joe terug komt komt hij daarachter en is zwaar teleurgesteld. Wanneer blijkt dat PJ zwanger is van Christof besluiten ze te trouwen. Tijdens het huwelijk vliegt Joe met zijn vliegtuig boven alle huwelijksgasten langs met een spandoek waarop 'Hoer van de eeuw' staat.

Thema
Wat van begin tot eind centraal staat is het vormen van een identiteit. het brengen van je jeugdige naïviteit tot volwassen besef, dus de werkelijkheid onder ogen durven zien. Als je jong bent zie je veel dingen rooskleurig en leef je als het ware in een droomwereld, volgens het boek. Hoe ouder je wordt des te beter je dingen kunt begrijpen. Hierbij hoort ook het omgaan met een eventuele handicap, want niemand is perfect (er bestaat geen perfectie, maar wel het streven naar).


Idee
De boodschap die de schrijver mogelijk zou willen overbrengen is dat je de waarheid moet aanvaarden zoals het is. Sommige dingen zijn zoals ze zijn, dat kan je bekoren of niet, maar het doel is hiermee om te leren gaan.

Titelverklaring
Joe Speedboot is het pseudoniem waaronder een tiener schuil gaat. Van hem wordt in het boek zijn achternaam Ratzinger bekend, echter weten alleen zijn moeder en later Fransje en PJ zijn echte naam. Joe heeft zijn naam zelf veranderd omdat hij de nieuwe beter bij hem vond passen. Veel mensen vinden hem interessant en er wordt veel over hem verteld.

Personages
Fransje Hermans is de ik-persoon in het boek. Fransje is een jongen die aan het eind van het tweede jaar middelbare school in het al geel wordend gras ging liggen, wachtend op niks. Hij viel in slaap en sliep wonder boven wonder door het geluid van de cyclomaaiers heen. Het voorwiel van de maaier verbrijzelde zijn borstkas en brak zijn rug. Hij raakte volledig verlamd en kon alleen nog zijn rechterarm bewegen. Verder ging hij zwijgend verder door het leven en schreef alles wat om hem heen gebeurde op in dagboeken. Ook begon hij een boek; 'Geschiedenis van Lomark en zijn bewoners'. Hij woont in een tuinhuisje in Lomark.
Joe Speedboot wordt gezien als een bijzondere jongen. Door Fransje wordt hij omschreven als stoïcijns, dus als een onverstoorbaar persoon die leed en pijn zonder klagen draagt. Sinds hij Lomark binnen kwam is Lomark niet meer hetzelfde. Mensen keken heel erg tegen hem op. Hij leek tot alles in staat en had veel technische vaardigheden. Hij bouwde onder andere een vliegtuig dat ook daadwerkelijk kon vliegen en bouwde een shovel om zodat hij aan de race Paris-Dakar mee kon doen, als jongen van rond de 15. Niet alleen technisch in allerletterlijkste zin, maar hij had goede ideeën, oplossingen en leek mensen en situaties goed te kunnen doorzien, zodat dus iedereen tegen hem op keek. Niks leek hem te gek en het leek of hij geen angst kende. Hij wordt door Frans bestempeld als de "Mogelijkheiden-Man". Joe Speedboot is eigenlijk het pseudoniem waaronder Achiel Stephaan Ratzinger schuilgaat, maar niemand behalve zijn moeder weet zijn echte naam. Joe was niet tevreden met zijn echte naam, hij vond deze niet bij hem passen, dus besloot hij verder door het leven te gaan als Joe Speedboot. Later ontdekken Fransje en PJ wel zijn echte naam, ze zien deze staan op zijn paspoort. Joe was Fransjes held, maar omdat Joe verliefd werd op PJ waarmee hij ook een tegenstander van hem werd.
Picolien Jane Eilander, in het boek doorgaans PJ genoemd, komt uit Zuid-Afrika. Ze komt in Lomark wonen om een nieuw leven op te bouwen, niemand weet daar van haar verleden. Ze kan haar innerlijke ik goed verbergen. Iedereen houdt van haar maar schijn bedriegt, ze gaat altijd vreemd en had boulimia nervosa. Fransje vindt haar prachtig en noemt haar de "Hoer van de eeuw".
Cristof Maandag is een jeugdvriend en beste vriend van Joe. Zijn vader heeft de grootste afvalfabriek van Lomark. Fransje zag Christof als zijn concurrent.
Engel Eleveld is een goede en slimme jongen. Hij was op de basisschool Fransjes pismaatje aangezien Frans dat zelf niet meer kon. Hij overlijdt in het boek op onbekende wijze. Hij woont in Enschede.

Mahfouz Husseini werd verliefd op de moeder van Joe, Regina Ratzinger. Hij wordt ook wel Papa Afrika genoemd. Hij bouwde boten en toen een van deze boten ter water werd gelaten kwam hij nooit meer terug.
Arthur Metz wordt door Fransje ook wel Vriend Schrijver genoemd. Hij is schrijver en studeert net als PJ letterkunde in Amsterdam. Zoals op bladzijde 271 omschreven: 'Haar mimesis was volmaakt op een ding na; een levensgebied was ontoegankelijk voor haar omdat ze het niet kende en begreep: intimiteit. Dit kon ze niet imiteren, zoals een kameleon het wit niet kan aannemen.' Dit sloeg op de relatie tussen Arthur en PJ.
Hennie Oosterlo is bordenwasser in De Uitspanning en woonde al zo lang iedereen zich kon herinneren in Lomark. Hij woonde in een houten huisje dat je voor weinig bij het tuincentrum koopt. Het huisje stond achteraan op het parkeerterrein van De Uitspanning. Er waren meer overeenkomsten tussen Hennie en Fransje dan het soort huis waarin ze woonden: hij was, op Fransje na, de zwijgzaamste inwoner van het dorp. Hoewel hij al over de vijftig moest zijn leek hij onschuldig als een baby. Hij was lomp sterk maar deed geen vlieg kwaad zeiden ze. Fransje oefent tegen hem voor zijn armworstelwedstrijden.

Tijdsopbouw
Het boek is nagenoeg chronologisch opgebouwd, behalve een flashback waarin verteld wordt hoe Fransje in coma is geraakt. Hoeveel tijd verstrijkt is niet heel duidelijk, het zijn een aantal jaren. Gebeurtenissen worden uitvoerig besproken maar niet te uitgediept, daar waar Fransje armworstelwedstrijden heeft wordt een korte tijd verspreidt over een wat langere verteltijd. Het speelt zich af aan het eind van de 20e eeuw.

Perspectief
Het verhaal wordt verteld vanuit het ik-perspectief. De ik-persoon is Fransje, wie niet kan praten maar wel schrijven.

Ruimte
Het speelt zich voornamelijk af in Lomark, de fictieve woonplaats van de mensen in de vriendengroep. Engel woont in Enschede. Bij de armworstelwedstrijden speelt het verhaal zich af in Rostock, Luik en Poznan. Verder nog heel kort in Egypte en Amsterdam.

Symboliek
Het boek zit vol kleine symbolen. Er komen veel spreuken in voor met een diepere gedachtengang. Een daarvan staat op bladzijde 88: 'Hij (Mahfouz Husseini) leefde met zijn gezicht naar de zee en met zijn rug naar de woestijn en was vrij van de grote verlangens die het leven tot een hel maken.' Waarin de woestijn symbool zou kunnen staan voor rust en de zee voor beweging of (onvoorspelbare) drukte.
Een ander symbool is de driehoeksconstructie. Op pagina 61 staat: 'De driehoek betekent een vaste constructie, meetkundig gezien, zei hij. Een vierhoek beweegt, die gaat schuiven. De driehoek is de basis van elke vast constructie.' Dit komt ook terug in de vorm van vriendschappen tussen 3 personen, in de penseelperiode zijn is dat die tussen Joe, Christof en Engel. In de zwaardperiode Fransje, Joe en PJ. Dit gaat mis als Christof ervandoor gaat met PJ, de driehoeksconstructie is dan definitief verbroken.

Het boek zit verder vol met kleine symbolische dingen.

Mening
Het verhaal vind ik erg origineel. Over jonge mensen met verlangens die groter zijn dan hun afkomst, want als je voor een dubbeltje geboren wordt, word je nooit een kwartje, maar je verlangt er wel naar door je in een weg in een droomwereld te banen. Dat het vanuit een lichamelijk zwaar gehandicapte jongen wordt verteld is een erg origineel vertelperspectief. Rijkelijk gebruik van ietwat cryptische beeldspraak is apart om te lezen. De meest gewone dingen staan niet letterlijk omschreven op papier, maar door middel van een metafoor of worden poëtisch uitgedrukt. Door aparte vergelijkingen te gebruiken leest het leuk en kun je je er toch een beeld bij vormen. Bijvoorbeeld op pagina 262: 'Metz perste zijn woorden een voor een te voorschijn als een schildpad die eieren legt in een kuil op het strand.' Of de vergelijking die op pagina 137 staat, waar Fransje briketten aan het persen is: 'Krantenkoppen flitsten langs wanneer ik de machine laadde, soms zat ik verzonken in kranten van een jaar geleden. Het maakte weinig verschil met de krant van vandaag, nieuwsfeiten lijken net zo op elkaar als Chinezen.' Veel kleine symbolische weergaven. Een leuk verhaal met de in de volksmond normale mensen genoemd die toch als interessant worden neergezet. Doet erg denken aan de film 'Le Fabuleux destin d'Amélie Poulain'. Beide een erg leuke gedachtengang die veel gelijkenis met elkaar toont. Dit boek zou ook zo verfilmd kunnen worden.
Het verhaal is zeker relevant, want ook nu zou dit verhaal zich af kunnen spelen. Tijdens het lezen van het boek wordt de lezer aan het denken gezet over de gebeurtenissen die ook in het heden zouden kunnen gebeuren. Echter dat een jonge jongen aan de race Paris-Dakar meedoet is een beetje onwaarschijnlijk, zoals ook dat jongens op die leeftijd een shovel ombouwen en een vliegtuig bouwen die ook echt vliegt. Het zou kunnen maar niet erg waarschijnlijk aangezien dit niet vaak voorkomt.
De stijl van de schrijver is heel goed te typeren. Tommy Wieringa gebruikt, zoals eerder omschreven, veel beeldspraak in zijn boek.
Kortom, ik vind het een erg goed boek wat gemakkelijk te lezen is maar wel heel apart en origineel geschreven is.