Analyse MULISCH, Harry
De ontdekking van de hemel
Amsterdam 1997 (1992) Motto Er is geen motto aanwezig Opdracht Er is ook geen opdracht aanwezig Korte Samenvatting Het verhaal is opgedeeld in vier onderdelen. Het is een lang verhaal (901 bladzijdes) en toch is in het hele verhaal geen stukje weg te laten. Dit maakt het ook lastig om (kort) samen te vatten. Eerste deel. Het begin van het begin. Dit deel begint met een proloog. Hierin vertelt een engel aan een andere engel (die duidelijk een hogere rang heeft) dat de opdracht voltooid is. Dan begint hij te vertellen hoe bepaalde personen elkaar hebben ontmoet en dan begint het eigenlijke verhaal. Het begint allemaal als Max Delius en Onno Quist elkaar op ‘toevallige’ wijze ontmoeten. Al snel krijgen ze in de gaten dat ze goed bij elkaar passen en veel overeenkomsten hebben. Ze zijn beiden zeer intelligent en kunnen door hun interesses goed met elkaar praten. Max is een sterrenkundige, en Onno is een taaldeskundige en zit ook in de politiek. Onno heeft de droom om premier te worden van Nederland en Max wil de hemel ontdekken. Als ze op een dag een winkel binnenlopen zien ze een meisje, Ada, cello spelen. Max wordt op slag verliefd en krijgt al snel een relatie met Ada. Onno vindt Ada ook een mooie vrouw, maar hij heeft al een relatie met Helga. Helga vindt het niet leuk dat Onno en Max zulke goede vrienden zijn. Daarom maakt ze het uit met Onno. Onno vindt dit niet leuke en hij geeft vervolgens Max de schuld. Daardoor ontstaat een kleine ruzie tussen de twee. Uiteindelijk maakt Ada het uit met Max. Max gaat dan naar onder andere naar Auschwitz waar zijn moeder is vermoordt, in opdracht van zijn vader (een SS’er die later zelf ook vermoordt is). Als hij vervolgens weer terug is in Nederland is Onno een relatie aangegaan met Ada. Een tijd later gaan Onno en Max met Ada mee naar Cuba waar ze gaat optreden. Onno en Max worden daar aangezien als journalisten en komen zo terecht bij een extreem communistisch congres waar ze maar naartoe gaan om de tijd maar te doden. Later gaat Ada vreemd met Max tijdens een andere nacht op Cuba. Tweede deel. Het einde van het begin. Terug in Nederland blijkt Ada zwanger te zijn. Max schrikt hiervan omdat het kind op Cuba verwekt zou zijn. Maar omdat Ada diezelfde nacht ook nog seks heeft gehad met Onno. Ada weet dus niet zeker of het kind nou van Max of van Onno is. Doordat Ada zwanger is, trouwt ze met Onno. Maar als Ada hoogzwanger is, krijgen ze een ongeluk met de auto. Ada raakt in een coma, maar de baby is ongedeerd en kan later op normale wijze geboren worden. Het is een jongen en Onno noemt hem Quinten. Ada zal vanaf dan voor altijd in coma blijven.
Derde deel. Het begin van het einde. Als de vader van Ada sterft blijft Max bij Sophia, de moeder van Ada. Ze gaan diezelfde avond nog met elkaar naar bed. Onno is druk bezig met de politiek, omdat hij onder andere niet meer voor Ada hoeft te zorgen. Hij kon ook niet alleen voor Quinten zorgen, dus wordt besloten dat Quinten bij Max en Sophia komt te wonen. Quinten leert veel bij Sophia en Max. Ze wonen op een kasteel met veel bewoners die allemaal Quinten dingen bijleren. Quinten blijkt dan ook zeer intelligent te zijn en hij heeft verschillende talenten. Hij heeft is goed in talen en hij heeft ook de gave om sloten te forceren. Onno heeft inmiddels weer een nieuwe relatie met Helga. Deze wordt alleen zeer abrupt beëindigd, als ze wordt vermoord. Na de dood van Helga en het voortijdig eindigen van zijn politieke carrière, verdwijnt Onno uit het normale leven en vertelt alleen zijn advocaat waar hij heen gaat. Max is ook weer een nieuwe relatie begonnen met een vrouw van de sterrenwacht. Op een gegeven moment is Max flink aangeschoten door de drank en als hij op dat moment naar de resultaten van zijn onderzoek zit te kijken ontdekt hij het begin van het heelal en daarbij ontdekt hij ook de hemel! Max is ongelooflijk blij en begrijpt wat zijn ontdekking betekend, maar dit is echter van korte duur. Zonder dat hij iemand over zijn ontdekking kan vertellen, wordt hij gedood door een meteoriet. De meteoriet is, zo kun je concluderen, gestuurd door de engelen zelf omdat ze op het punt stonden om ontdekte te worden. Quinten krijgt in deze tijd ook een vaak herhalende droom. Hij droomt in die droom van een gebouw zonder buitenkant. Hij noemt dit gebouw: ‘De Burcht’. Vierde deel. Het einde van het einde. Onno woont als kluizenaar in Rome, afgezonderd van de rest van de wereld en zijn verleden, samen met zijn raaf Egar, die gestuurd is door de engel. Quinten reist ondertussen door Italië op zoek naar zijn vader. Hij krijgt in elke plaats waar hij komt te maken met vervelende mensen, waardoor hij overal weer wegvlucht en op deze manier uiteindelijk in Rome terechtkomt. Onno en Quinten ontmoeten elkaar door louter ‘toeval’. Op dat moment vliegt de raaf weg en komt niet meer terug. Quinten blijft bij Onno logeren en Onno laat zijn zoon het mooie Rome zien. Na een lange zoektocht komt Quinten erachter dat in het Sancta Sanctorum de Tien Geboden zouden moeten liggen. Onno vindt dit echter onzin. Om het te bewijzen wil Quinten inbreken. Onno laat zich na lang onderhandelen overhalen en na een grote voorbereiding laten ze zich insluiten. Als ze uiteindelijk bij het altaar zijn gekomen blijkt het leeg te zijn. Quinten wil ondanks het protest van zijn vader nog eens goed kijken en vindt de stenen dan onder het altaar in een spleet. Zonder er goed naar te kijken, stoppen ze de stenen in een koffer en willen weggaan. Ze wachten tot de volgende ochtend en vertellen de pater dat ze in slaap zijn gevallen. Daarna vluchten ze zo snel mogelijk naar het vliegveld om op het eerste vliegtuig te stappen dat vertrekt. De koffer met de stenen stoppen ze in een kluis van het hotel waar ze verblijven. Samen gaan ze Israël bekijken. Terug op hun kamers gebeurt er iets vreemds met Quinten: alles wordt plotseling stil en hij kijkt uit het raam. Er komt een raaf aangevlogen, het blijkt Edgar te zijn. Quinten laat zich daar de raaf leiden uit het hotel. Maar zodra hij weg wil gaan blijkt dat alles om hem heen verandert is. Het ziet er nu allemaal uit als de Burcht uit zijn droom. Hij neemt de stenen zonder moeite mee uit de kluis en als hij verder wil dwalen door de Burcht verandert zijn omgeving in de plek waar hij eerder met zijn vader is geweest. In de bepaalde kapel wordt hij opeens ontnomen van de stenen en de woorden verdwijnen in een vorm van licht. Quinten begrijpt niet wat er gebeurt en op dat moment ziet hij zijn moeder en zelfs meerdere vrouwen die óók zijn moeder zijn. Op dat moment heeft Quinten zijn taak volbracht en wordt hij opgenomen in het Licht. Onno is er ondertussen achter gekomen dat hij misschien niet de echte vader van Quinten is, naar aanleiding van een ontmoeting met een vrouw met dezelfde bijzondere kleur ogen als Quinten die precies op de moeder van Max lijkt zoals hij haar op de foto heeft gezien en die bovendien een nummer van een concentratiekamp op haar arm heeft staan. Onno wil bij Quinten informeren. Als hij een lege kamer vindt met de kleren van Quinten op de grond en ontdekt dat de Stenen Tafelen zijn verdwenen, beseft Onno dat er iets heel vreemds moet zijn gebeurd. Hij belt Sophia op en zij vertelt dat Ada zojuist is gecremeerd en dat dit tegelijk met de verdwijning van Quinten heeft plaatsgevonden. Onno krijgt op dat moment weer een beroerte. Het verhaal eindigt met een epiloog. De engelen zijn het er over eens dat de opdracht voltooid heeft. Maar dan krijgen ze ruzie. De engel in hogere rang deelt mee dat dit het einde is van de mensheid. God (of ‘De Chef’) heeft zich terug getrokken en heeft alle hoop op redding van de mensheid opgegeven. Vanaf dit moment zal Lucifer-Satan regeren over de aarde en zal de mens ten onder gaan aan zichzelf. De engel in lagere rang protesteert nog maar het is al te laat. God heeft besloten. Thema Dit boek heeft veel verschillende thema’s die worden behandeld. Het hoofdthema is het geloof. In dit geval in God. Doordat de mens niet meer gelooft in een God, wordt besloten dat de engelen de tien geboden moeten terughalen. Ook zijn vriendschap en liefde belangrijke thema’s want op deze manieren brengen de engelen de juiste personen bij elkaar om de juiste persoon te creëren: Quinten. Een ander thema dat je in dit verhaal zou kunnen zien is de zin van het leven. Idee Harry Mulisch heeft met dit verhaal zijn visie gedeeld op God, het geloof en het toeval. God en de engelen in het verhaal hebben de hoop opgegeven dat het nog goed komt met de mensheid op aarde en nemen daarom de Tien Geboden terug. Mulisch uit hiermee dus kritiek op de mensheid en hoe 'wij' leven. Er zijn nog maar weinig mensen die echt geloven in God en dat blijkt ook duidelijk in dit verhaal Titelverklaring In het verhaal wil Max de hemel ontdekken. Hij is astronoom en zegt al in het begin tegen Onno dat hij de bron van dit heelal zal ontdekken: de hemel. Als hem dit uiteindelijk ook lukt grijpen de engelen in en voordat Max zijn ontdekking bekend kan maken wordt hij gedood door een meteoriet.
Personen Hoofdpersonen: Onno Quist is (samen met Max) vanaf het begin de persoon waar het allemaal om draait. Hij is door de engelen gekozen (of zelfs gemaakt) om de vader te zijn van de uitverkorene. Hij wordt omschreven als een aparte man die leeft in zijn eigen chaos. Hij is een taaldeskundige en zit ook in de politiek. Max Delius is net als Onno een hoofdpersoon vanaf de eerste minuut. De engelen hebben ook zijn DNA nodig voor het maken voor de uitverkorene. Hoewel Max het zo goed met Onno kan vinden is hij heel anders. Max is veel netter en rustiger maar wel een vrouwengek, totdat hij Ada ontmoet. Daarna heeft hij nog een andere vriendin tot zijn dood. Quinten is de uitverkorene die De Boodschap heeft gekregen. Het hele werk van de engel(en) draait om hem. Hij moet de Tien Geboden terugbrengen naar hun oorsprong. Om deze taak goed te kunnen vervullen hebben de engelen het juiste DNA bij elkaar gebracht om een persoon te creëren die de juiste talenten heeft om de opbracht te volbrengen. Bijpersonen: Ada Brons speelt ook een belangrijke rol. Zij is de moeder van Quinten, eerst is ze de vriendin van Max en later trouwt ze met Onno. Ze raakt in coma als ze in verwachting is van Quinten. Ook dit is door de engelen gedaan met een reden. Sophia Brons is de moeder van Ada. Nadat haar man is overleden en Ada in coma is geraakt krijgt ze een (nachtelijke) relatie met Max waar verder niemand van af weet. Later gaat ze ook samen met Max Quinten opvoeden in het kasteel in Westerbork. Opbouw
Het verhaal wordt verteld door de engel. Hij vertelt het verhaal helemaal in chronologische volgorde. Het verhaal is dus op de proloog, epiloog en de intermezzo's na, een soort flashback. Perspectief De engel is in feite een alwetende verteller. Hij vertelt afwisselen van de gedachtes van Onno, Max, Ada en Quinten. Soms worden zelfs de gedachtes van andere personen kort toegelicht. Hoe mensen bijvoorbeeld denken over Quinten. Dit maakt het verhaal duidelijker en beter te begrijpen omdat je zo van de belangrijkste figuren begrijpt hoe ze denken. Ruimte Het speelt zich op veel plaatsen af en de ruimte wordt ook goed benut. Het grootste gedeelte speelt zich af in Amsterdam waar Onno, Max en Ada wonen. Ook andere plaatsen in Nederland zoals Den Haag (waar Onno en Max elkaar ontmoeten), Leiden (waar Max' sterrenwacht is) en Westerbork (waar een andere sterrenwacht is en Max en Sophia later gaan wonen met Quinten) worden gebruikt. Daarnaast speelt het zich ook nog eens af in het buitenland. Max bezoekt Duitsland en Polen als hij Aushwitz bezoekt, Onno vlucht naar Rome en nadat hij en Quinten de Tien Geboden hebben gestolen vluchten ze naar Israël waar het verhaal eindigt. Symboliek Harry Mulisch staat er om bekend dat hij veel symboliek gebruikt in zijn werk. De symbolen zou je in zoveel dingen kunnen herkennen. Van het eerste woordje wat Quinten spreekt (obelisk) tot de raaf die Onno gezelschap houdt. Overal kun je wat achterzien en er zijn ook veel terugkerende dingen in het verhaal. Vaak kleine details die je alleen ziet als je goed leest. Ook worden er veel gebouwen gebruikt in het verhaal zoals bijvoorbeeld De Burcht.
Originaliteit Ik (en met mij vele anderen) vind dit een origineel verhaal. Het is geen uitgemolken onderwerp en de manier waarop Mulisch de engelen en 'De Chef' beschrijft vind ik een zeer originele en leuke manier. Ik herken maar weinig onderdelen van dit verhaal uit andere boeken, films, kunstwerken o.i.d. en dit betekent in feite dat dit een totaal nieuw verhaal is. Relevantie Of mensen zich kunnen herkennen in dit verhaal weet ik niet. Het wordt verteld uit het oogpunt van de engelen en dingen die wij zien (of lezen) als: 'Dat is wel heel toevallig…' is voor de engelen allemaal normaal. Zij kunnen de wereld en de mensen zo naar hun hand zetten dat er gebeurt wat er zou moeten gebeuren. Je kunt in dit verhaal wel bepaalde vriendschappen of liefdesrelaties herkennen uit je eigen leven. Iedereen komt mensen tegen met je innige vriendschappen onderhoud of in wie je 'de ware ziet'. Dit gebeurt in dit verhaal ook, alleen zijn er twee wereldoorlogen voor nodig om de juiste mensen bij elkaar te brengen. Mensen zouden misschien na aanleiding van dit verhaal kritisch naar zichzelf kunnen kijken. Als je de dan de mens bekijkt vanuit het perspectief van God of de engelen zou je misschien tot dezelfde conclusie kunnen komen, waar zijn we mee bezig? En zijn we niet aan het werk aan onze eigen ondergang? Stijl Harry Mulisch heeft een hele speciale schrijfwijze. Hij schuwt het niet om moeilijke woorden te gebruiken of lange zinnen te gebruiken. Hij heeft dus ook een 900 bladzijde tellend boek geschreven. Ik denk dat een boel mensen hierop afknappen en dat het voor hen minder aantrekkelijk is. Maar als je deze schrijfstijl wel kunt waarderen zie je dat het echt een goed boek is dat zeer aantrekkelijk is om te lezen. Eigen Oordeel Ik vind 'Ontdekking van de hemel' een mooi boek en een goed verhaal. Het is duidelijk een verhaal geschreven door Harry Mulisch en dat zie je duidelijk terug in de inhoud. Het is vooral een lang verhaal dat vooral in het begin nog een afschrikwekkende werking heeft op de lezer. Het verhaal is dus wel een soort uitdaging om te weten en als je eenmaal begonnen bent moet je wel wennen aan zijn schrijfstijl. Er zitten genoeg woorden in die ik niet begreep (soms kun je de betekenis ervan wel opmaken uit de tekst maar vaak ook niet) maar dit heeft geen verdere negatieve bijwerking voor het verhaal. Ondanks dat je die dingen niet begrijpt is het verhaal begrijpelijk. Na een tijd lezen vroeg ik me nog steeds af waar het nou ongeveer heen zal gaan. Dit is moeilijk te voorspellen maar achteraf zie ik in dat de hele opbouw nodig was om het verhaal duidelijk te maken. Mulisch had er ook voor kunnen kiezen om pas te beginnen bij bijvoorbeeld Quintens geboorte maar dat heeft hij niet gedaan. Als hij zulke dingen had weggelaten dan was het verhaal misschien wel iets korter geworden maar daarmee ook simpeler en dan zou het verhaal niet 'af' zijn. Nu begrijp je heel goed hoe de relatie is tussen Max, Onno en Ada. Je leeft mee als het ware met de engelen. Je ziet in op wat voor wijze ze de juiste personen bij elkaar hebben gebracht en welke gebeurtenissen er plaats hebben moeten vinden om de juiste persoon te maken voor hun opdracht: Quinten. Dat is nog een goed punt van het boek. Doordat het zo lang en gedetailleerd is kun je, je goed inleven in de personen van het verhaal. Dit ondanks de redelijk ongeloofwaardigheid van de gebeurtenissen die plaatsvinden in het verhaal. Hier kun je je normaal gesproken maar moeilijk in herkenen. Dit alles maakt het, ondanks de lengte van het verhaal, een prettig verhaal om te lezen. Het is echt een boek waarbij je zin hebt om verder te lezen om te willen weten hoe het af loopt.