Atonement door Ian McEwan

A Titelverklaring B
2 De belangrijkste verhaalfiguur/figuren
3 Relaties tussen verhaalfiguren
4 Overeenkomsten tussen verhaalfiguren en de lezer
5 Manier van omgaan van de verhaalfiguren met hun
problemen
6 Meest symapthieke verhaalfiguur
7 Minst symapthieke verhaalfiguur
C Tijd waarin het verhaal zich afspeelt
D Plaats waarop het verhaal zich afspeelt
E Perspectief
F Eigen mening
Atonement
Ian McEwan
Vintage, 2001 A De titel ‘Atonement’, betekent ‘boetedoening’ en is van toepassing op het leven van Briony. Toen zij 13 was heeft zij Robbie ten onrechte beschuldigd van een criminele daad. Als zij opgroeit en volwassen wordt komt ze tot bezinning en beseft ze dat ze Robbie ten onrechte de gevangenis in heeft laten sturen. Haar hele verdere leven voelt zij zich daar schuldig over. Ze onthoudt zichzelf een echte studie op een goede school en biedt later ook haar excuses aan. Het bepaalt haar leven in zoverre dat ze op haar 77ste nog steeds bezig is aan een boek waarin ze het hele verhaal vertelt zoals het werkelijk is gebeurd.
Korte samenvatting Briony is op haar 13e getuige van een liefdesaffaire tussen haar zus Cecilia en haar jeugdvriend Robbie. Zij interpreteert dit helemaal verkeerd en denkt dat Robbie een verkrachter is die belust is op meer. Als daarna ook nog haar nichtje Lola aangerand wordt tijdens een zoektocht naar wee weggelopen neefjes, is zij ervan overtuigd dat zij Robbie dit heeft zien doen en getuigt ze dit ook tegen de rechter. Hierop draait Robbie voor drie jaar de gevangenis in. Cecilia blijft van hem houden en nadat hij terugkomt uit de gevangenis en daarna uit de oorlog, wonen ze samen. Briony komt later tot inkeer en beseft welke fout ze heeft begaan. Hierna volgt een leven met schuldgevoel. Uiteindelijk biedt ze haar excuses aan aan Robbie en Cecilia, maar haar leven is voor altijd bepaald door de domme daad uit haar kinderjaren. Het verhaal speelt zich af in 1935, 1940 en in 1999. B 2. De twee belangrijkste verhaalpersonen in het boek zijn Briony en Cecilia. In 1935 is Briony 13 jaar en haar oudere zus Cecilia 23. Briony is de lieveling van haar moeder Emily omdat ze een echt nakomertje is. Briony houdt van schrijven en ambieert dan ook schijfster te worden. Ze heeft voor de gelegenheid van de komst van haar broer Leon een toneelstuk geschreven ‘The Trials of Arabella’ en wil dit laten opvoeren door haar neefjes en nichtje. Ze is wel een beetje een leider type, maar geeft ook snel op omdat haar neefjes niet meewerken. Ook is Briony iemand die ervan houdt in de spotlight te staan en ervan houdt het laatste nieuws te weten en rond te vertellen. Citaat: ‘And then, from a mixture of motives – a practical need to change the subject, the desire to share a secret and show the older girl that she too had wordly experiences, but above all because she warmed to Lola and wanted to draw her closer- Briony told her about meting Robbie on the bridge, and the letter, and ho se had opened it, and what was in it.’ (blz.119) Door het ontstaan van de relatie tussen Robbie en Cecilia heeft ze maar al te goed door dat ze nu een wereld ‘betreedt’ die tot dan toe voor haar verborgen was. Uit angst voor alles dat de vredige wereld waarin ze nu leeft zal verpesten, classificeert ze wat ze ziet en hoort als iets slechts en is ze ervan overtuigd dat ze haar zus Cecilia moet helpen zich te verweren tegen Robbie. Ze heeft de eigenschap van een mug een olifant te maken en te denken dat zij kan bepalen wat met wie gebeurt. Cecilia is een stille vrouw die erg in haar eigen wereldje leeft. Ze heeft geen overdreven vrouwelijke eigenschapen; ze is niet netjes, ze is een fervent kettingrookster en koestert geen moedergevoelens. Ze is onafhankelijk. Sinds haar jeugd is ze al vrienden met Robbie, de zoon van de huishulp die bij de familie Tallis op het terrein woont. Jack Tallis betaalt zijn opleidingen en hij doet het ook erg goed. In de tijd dat Robbie en Cecilia samen op Cambridge zaten hebben zie niet veel met elkaar opgetrokken. Cecilia heeft het eigenlijk niet meer zo op Robbie en verkeert niet graag in zijn gezelschap. Dit komt omdat ze het gevoel heeft dat hij haar heeft genegeerd op Cambridge. Pas veel later, door een briefje dat Robbie haar stuurt waarop een erotisch getinte boodschap staat, ontdekt ze haar ware gevoelens voor hem. Ze ziet dit als een bevrijding en neemt het initiatief als Robbie het landshuis bezoekt voor een diner. Hoewel ze het beiden niet verwachten blijken ze verliefd op elkaar te zijn , hoewel het voor beiden wel onwennig is. Citaat: ‘They stared at each other in confusion, unable to speak, sensing that something delicately established might slip from them. That they were old friends who had shared childhood was now a barrier – they were embarrassed before their former selves. ‘ (blz.134) Nadat Briony ervoor heeft gezorgd dat Robbie in de gevangenis is gekomen verandert ze en snijdt zij zichzelf af van haar familie. Ze weigert met mensen om te gaan die een oude vriend verraden. Citaat: ‘She told him she had cut herself off from her family. She would never speak to her parents, brother or sister again. (blz.205) Cecilia is in staat radicale beslissingen te nemen en haar gemaakte keuzes ook consequent vol te houden. 3. De relatie die centraal staat in dit verhaal is de relatie van Briony tot de werkelijkheid en die van Robbie en Cecilia, omdat die tijdens dit verhaal opbloeit. De relatie tussen Briony en de werkelijkheid is een heel aparte. Briony leeft in een wereld waarop alles op haar manier gaat en waarin zij alles begrijpt. Ze schrijft ook graag verhalen en toneelstukken dit bewijst weer van een drang naar controle over een situatie. Ze is bang afhankelijk te zijn van een gebeurtenis. Door het aanschouwen van de relatie van Robbie en Cecilia, waarvan ze niet weet dat het een relatie, gaat er een wereld voor haar open die ze niet kent en waarvoor ze geen regeltjes kan bedenken. Ze heeft het gevoel dat ze Cecilia moet beschermen tegen de 'boze wereld' waarin ze dreigt verstrikt te raken volgens Briony. Citaat: 'In matters of selfless love, nothing needed to be said, and she would protect her sister, even if Cecilia failed to acknowledge her debt.' (blz.157) Pas veel later begrijpt ze wat haar daden voor een gevolgen hebben gehad en spat haar veilige wereldje uit elkaar. Ze verhuist naar Londen waar ze een opleiding tot zuster volgt en heeft nog maar weinig contact met haar ouders in het landhuis. Hiermee geeft ze dus haar vroegere veilige werkelijkheid op, als offer en 'boetedoening voor de misdaad die ze heeft begaan. De relatie tussen Robbie en Cecilia komt tot bloei in het boek en is niet alleen voor beiden een stap naar iets nieuws. Als Briony een erotisch getint briefje dat Robbie naar Cecilia stuurt uit nieuwsgierigheid leest, is ze daarna helemaal ondersteboven van wat ze meemaakt. Haar leven zal er nooit meer hetzelfde uitzien en ook haar hobby, schrijven, zal erdoor veranderen. Citaat: 'The very complexity of her feelings confirmed Briony that in her view she was entering an arena of adult emotion and dissembling from which she was bound to benifit. What fairy tale ever held so much by way of contradiction?’ (blz.113) Voor Cecilia is het briefje van Robbie het startsein eens na te denken over wat ze werkelijk voelt voor Robbie. Citaat: 'You knew before me. Something has happened hasn't it? And you knew before me. It's like being close up to something so large you don’t even see it. Even now, I'm not sure I can. But I know it's there.'(blz.134) Voor de familie en voor het hele verdere leven van zowel Robbie als Cecilia heeft deze relatie verregaande gevolgen. Robbie gaat naar de gevangenis en Cecilia sluit zich af van haar familie en het leven in het landhuis. Hun liefdesrelatie is ontzettend lastig, omdat Robbie eerst in de gevangenis zit en daarna naar de oorlog moet. 4. Overeenkomsten tussen mij en Briony zijn er niet echt. Zeker niet tussen mij en de jongere Briony. Ik zou wel, net als Briony, mijn excuses aanbieden aan iemand die ik ontzettend veel leed heb bezorgd, ware het niet dat ik er meestal alles aan doe mensen geen leed te bezorgen. 5. De manier waarop Briony met haar problemen omgaat is in het begin niet een heel goede manier. Ze snapt niet dat er behalve haar 'kinderwereld' waarin ze leeft nog een andere wereld bestaat waarin dingen gebeuren die zij niet begrijpt. Ze blijft altijd van haar eigen zak overtuigd, en zelfs als Robbie het zelf ontkent en Lola twijfelt aan haar beslissing zegt ze nog steeds dat zij gelijk heeft, om zo de veiligheid en haar wreedzame wereld weer te herstellen. Als ze volwassen is geworden en begrijpt wat zij Robbie heeft aangedaan, is ze wel mans genoeg haar excuses aan te bieden en wil ze er alles aan doen om de waarheid aan iedereen te laten horen door een boek te schrijven over de gebeurtenissen. Helaas kan dit boek niet uitgegeven worden, omdat sommige verhaalfiguren nog leven en het niet eens zijn met de publicatie. Citaat: 'My fifty-nine-year assignment is over. There was our crime- Lola's, Marshall's,mine- and from the second version onwards I set out to describe it. I've regarded it as my duty to disguise nothing- the names, the places, the exact circumstances- I put it all there as a matter of historical record. But as a matter of legal reality, so various editors have told me over the years, my forensic memoir could never be published while my fellow criminals were alive. (blz.370) 6. De meest sympathieke persoon in het verhaal vind ik Cecilia. Ze lijkt me wel een aardig persoon ook omdat ze onvoorwaardelijk van Robbie blijft houden en in hem vertrouwt ondanks de beschuldigingen. Ook besluit ze zich af te zonderen van haar familie, omdat die volgens haar niet juist hebben gehandeld en ze snapt niet dat ze iemand die ze al zo lang kennen beschuldigen van een misdaad. Citaat: 'She told him she had cut herelf off from her family. She would never speak to her parents, brother or sister again.(blz.205) 7. Ik ben geneigd Briony als minst sympathieke persoon te noemen, maar toch doe ik dat niet, omdat zij toen zij haar 'crime' verrichtte in haar puberteit was en het allemaal niet zo goed begreep. Ook omdat zij later tot inkeer is gekomen noem ik haar niet. Daarentegen wel de minst sympathieke persoon noem ik dan denk ik Paul Marshall, een vriend van Briony's broer Leon, die naar verluidt Lola heeft aangerand, die avond in 1935. Dit beseft Briony zich pas veel later. Waarom ik hem onsympathiek vind lijkt me wel duidelijk. C 1. Het verhaal speelt zich in drie verschillende tijdzones af. Het eerste deel speelt zich af in de zomer van 1935, het tweede deel tijdens de oorlog in 1940 en het derde deel in 1999. De invloed van de tijd op het verhaal is in het eerste deel niet heel erg van belang. Elk meisje van 13 jaar oud zou met dezelfde gevoelens kunnen kampen omtrent het volwassen worden en het leren kennen van een 'nieuwe' wereld. De invloed van de tijd in 1940 is natuurlijk wel van groter belang. Het is in die tijd oorlog en Robbie onderneemt met nog 2 medesoldaten een tocht naar een bestemming ie hem aangewezen is. Tijdens die oorlog verlangt hij hevig naar Cecilia en merk je ook wat de invloeden zijn geweest van Briony's beslissing. Citaat: 'There would be no chance of escape for the stragglers. At best, it would be prison again. Prison camp. This time, he wouldn't last. When France fell there would be no end of the war in sight. No letters from her, and no way back.'(blz.203) Het derde deel zou zich weer in elk anders tijdperk hebben kunnen afgespeeld, als de persoon dan wel ouder was geweest dan in het voorgaande deel. Er wordt niet veel verwezen naar hele moderne ontwikkelingen die van belang zijn voor het verhaal. 2.Het verhaal is niet geheel chronologisch verteld. Door het verhaal op te delen in drieën lijkt het wel zo, omdat het van 1935 naar 1940 naar 1999 gaat, maar vooral in het eerste deel komen er nogal wat volgorde wisselingen voor. Heel vaak heeft de schrijver een situatie vanuit een oogpunt beschreven en wordt deze in het volgende hoofdstuk opnieuw beschreven, maar dan vanuit een ander oogpunt. Je kunt in hoofdstuk 1 bijvoorbeeld al weten hoe Briony op een gebeurtenis reageerde, maar in het volgende hoofdstuk gebeurt hetzelfde en zie je hoe Cecilia dat meemaakt en andersom
Citaat: 'When she emerged a few seconds later with a piece of pottery in each hand, he knew better than to offer help her out of the water. (..) She dressed quikly, turning her weet arms with difficulty through her silk sleeves, and tucking the unfastened blouse into the skirt. (..) her movements were savage, and she woud not meet his eye. He did not exist, he was banished and this was also the punishment.'(blz. 30) Citaat: 'Cecilia had climbed out of the pond and was fixing her skirt, and with difficulty pulling her blouse on over her wet skin. She turned abruptly and picked up from the deep shade of the fountain's wall a vase of flowers Briony hadn't noticed before, and set off with it towards the house. (blz.38) Het is eigenlijk heel logisch dat de schrijver dezelfde situatie vanuit verschillende perspectieven beschrijft, omdat iemand die niet te zien is op het toneel toch ook doorleeft en misschien, zoals in dit geval, wel meekijkt van een afstand. D 1. Het eerste deel van het verhaal speelt zich af in het landhuis huis van de familie Tallis ergens in Surrey (1935) Het tweede deel speelt zich af in Frankrijk tijdens de oorlog. Het verhaal speelt niet op één plek meer maar vertel over een tocht die de soldaten maken. Ook speelt het zich af in Londen, waar Briony en Cecilia beiden een opleiding volgen en werken. (1940) Het derde deel speelt zich af in Londen. (1999) 2. De verschillende omgevingen zijn wel essentieel voor het verhaal. Eerst is er het veilige van het landhuis ( vooral voor Briony) en daarna volgen de onzekere tijden in de oorlog en in Londen, waar Briony niet haar beschermende moeder om zich heen heeft en waar ze feitelijk niemand heeft waar ze op terug kan vallen. Dit heeft weer alles te maken met haar 'crime'. Die heeft haar leven in zoverre ontwricht dat ze zich nooit meer ergens echt welkom en thuis zal voelen, ook omdat ze zich dat zelf niet meer toelaat te voelen. Uit een gesprek van Cecilia en Briony. Citaat: ‘What about you from home?’ ’No. I’m not in touch. And you?’ ’She writes now and then.’ ’And what’s her news, Briony?’(blz.333) E 1. Er komen verschillende perspectief vormen voor in dit verhaal. De schrijver vertelt de eerste twee delen vanuit een hij/zij perspectief. In het eerste deel verschilt ook nog per hoofdstuk vanuit welke persoon hij vertelt. Hij vertelt vanuit Briony, Cecilia, Robbie en

Emily. In het tweede deel vertelt hij alleen vanuit Robbie. Het derde deel heeft hij in het ik-perspectief van Briony geschreven. Citaat: 'The play she had written for Leon's homecoming was her first excursion into drama, and she had found the transition quite effortless.' (blz. 7) 2. Het doel van de verschillende perspectieven is voornamelijk de verschillende gezichtspunten weergeven van de personen in het verhaal. Er is één situatie die door verschillende mensen wordt gevormd, maar iedereen heeft daar natuurlijk een andere visie op. Als lezer denk je mee met de situatie en ben je in staat je er een mening over te vormen en ook te zien hoe verschillende mensen reageren op een situatie. Citaat: 'No one moved. Briony stared past Robbie's shoulder into the terrified eyes of her sister. He had turned to look back at the intruder, but he did not let Ceclia go. He had pushed his body against hers, pushign her dress right up above her knee and had trapped her where the shelves met at right angles. His left hand behind her neck, gripping her hair, and with his right hand he held her forearm which was raised in protest or self-defence.' (blz.123) Citaat: 'They began to make love against library shelves which creaked with their movement.'(blz. 138) Het eerste citaat is vanuit Briony's perspectief en het tweede vanuit Robbie's en Cecilia's perspectief. Hierin merk je dus duidelijk het verschil in interpretatie van een situatie. Briony denkt dat Cecilia door Robbie verkracht wordt, terwijl zij juist de liefde bedrijven, met instemming van beiden. F Ik vind dit boek een echte aanrader omdat: 1. Het een verhaal is dat ontzettend vernieuwend is. De meeste verhalen gaan over een liefdesaffaire tussen twee mensen van binnenuit die relatie bekeken, maar dit verhaal laat de kant zien van een jongere buitenstaander, voor wie de wereld van liefde en seks voorheen nog niet veel betekende. 2. De perspectiefwisselingen maken het verhaal afwisselend en boeiend. Het verhaal volg je vanuit verschillende ogen. Bij dit verhaal is dat van belang omdat je zo ziet hoe dingen totaal verkeerd geïnterpreteerd kunnen worden. 3. De personages goed uitgebouwd zijn en interessante mensen zijn. Je kunt ze je echt voorstellen en je kunt met ze meedenken omdat je tijdens het lezen veel wijzer wordt van de manier waarop ze denken. Samenvatting Atonement begint op de warmste dag van de zomer van 1935. Plaats van handeling is een groot landhuis, ergens in Surrey, eigendom van de familie Tallis. Vader is werkzaam bij het Ministerie van Defensie (nooit thuis, want vrij druk met zijn Londense maîtresse), moeder is een verbitterde vrouw die aan migraine lijdt en zich veelvuldig terugtrekt. Hoofdpersonen zijn de dochters des huizes, met name de dertienjarige Briony. Briony ambieert schrijfster te worden. Aan het begin van het boek is zij druk bezig met het script van een toneelstuk ter gelegenheid van de aanstaande terugkeer van haar broer Leon. De rollen zullen worden gespeeld door haar neven en nichten, die in het landhuis komen logeren omdat hun ouders zijn gescheiden. Daarnaast komen ook Briony's oudere zus Cecilia en haar vriend Robbie naar huis. Robbie is de zoon van een van de personeelsleden van de familie Tallis, en studeert op hun kosten in Cambridge. Rondom deze homecomings zal zich, in minder dan 24 uur, een reeks gebeurtenissen afspelen die de levens van deze mensen ingrijpend zal beïnvloeden. McEwan trekt er de de helft van de roman voor uit, om dit etmaal in detail te beschrijven. De eerste cruciale gebeurtenis vindt plaats bij de fontein op het landgoed. Cecilia is boos op Robbie omdat hij haar in Cambridge heeft genegeerd. Het tweetal ruziet een beetje bij de fontein waar Cecilia een vaas met water wil vullen. Twee stukken van de vaas breken af en vallen in het water. Briony ziet toe hoe haar zuster haar jurk uittrekt en in haar ondergoed in de vijver springt om de stukken aardewerk op te duiken. De scène, met duidelijk erotische ondertoon, maakt veel indruk op Briony, al kan ze de gebeurtenissen niet goed duiden. Maar ze realiseert zich wel dat ze de wereld van sprookjeskastelen en prinsessen achter zich moet laten en zich nu op de wereld van de 'gewone', echte mensen moet oriënteren, op hun onbegrijpelijkheden en geheimen. Later die dag schrijft Robbie een excuusbriefje aan Cecilia. Daarnaast pent hij wat fantasieën over haar neer, onder andere het zinnetje 'I want to kiss your cunt'. Die avond overhandigt hij het briefje aan Briony, met het verzoek het aan Cecilia te geven. Helaas heeft hij het verkeerde epistel in de envelop gestoken en helaas leest de bloednieuwsgierige Briony het schrijfsel alvorens het af te leveren. Briony is geschokt, Cecilia niet. Zij raakt opgewonden door Robbie's bekentenis en nog diezelfde avond bedrijven de twee de liefde in de bibliotheek. Ook dit tafereel wordt gadegeslagen door Briony, maar zij interpreteert de hartstocht van het tweetal als een woest gevecht. Deze gebeurtenis, zowel als de rauwe taal van het briefje, brengt haar tot de overtuiging dat Robbie een maniak is. Wanneer later die avond één van de bezoekende nichtjes in het bos wordt verkracht, of zegt te zijn verkracht, twijfelt Briony niet aan de identiteit van de dader. Ze overtuigt zichzelf en de anderen dat ze Robbie de verkrachting heeft zien plegen, waarop deze de gevangenis indraait. In het tweede deel maken we een sprong in de tijd van vijf jaar en belanden in mei 1940, als het Britse Expeditieleger op het vasteland zich aan het terugtrekken is naar Duinkerken. Robbie, die de gevangenis heeft mogen verlaten om dienst te nemen, zit in dat terugtrekkende leger. Briony en Cecilia (die nog steeds van Robbie houdt) leven in onmin; beiden werken als verpleegster in Londen. Voor Briony, die diep gebukt gaat onder een schuldgevoel, is het een vorm van boetedoening. In het derde deel is Briony 77 jaar. Ze is een succesvol schrijfster en werkt al zestig jaar aan een roman die blijkt samen te vallen met die van McEwan. Wel gaat haar geheugen de laatste tijd sterk achteruit, als gevolg van beginnende dementie.