1. Zakelijke gegevens 1. Titelbeschrijving
2. Motto (en opdracht) 3. Korte inhoud
2. Analyse
4. Structuur
5. Verhaalfiguren
6. Tijd
7. Ruimte
8. Perspectief 3. Interpretatie 9. Titeluitleg 10. Motto-uitleg 11. Motieven 12. Thema 4. Waardering 13. Auteur 14. Recensie 5. Eigen mening 6. Geraadpleegde literatuur 1. Zakelijke gegevens: 1. Titelbeschrijving: Auteur: Giphart R, uitgeverij: Podium in Amsterdam, Jaar van uitgave: 1996
Hoeveelste druk: Vijfde druk juli 2003, Eerste druk: 1996, Aantal bladzijden: 262, Reeksnaam: Moderne Nederlandse literatuur, ISBN: 90 417 0290 3.
2. Motto (en opdracht) Het motto is een spotprent van Gummbah, getiteld "Meisje met een ondraaglijk hoog IQ". Op de achtergrond zie je twee mensen die "een permanente ‘sla mij’ uitdrukking" hebben. Hun gesprek: "wil je nog koffie?" "Ja, graag". Op de voorgrond zit een meisje aan een bureau met haat handen in het haar. Ze roept, duidelijk gefrustreerd, "OH God! … wat zijn ze dom!!!!" dit laatste is Phileine’s mening over iedereen, behalve zichzelf. Opdracht is niet van toepassing. 3. Korte inhoud Het begint met de terugblik naar het moment waarop Max het vriendje van Phileine de hoofdpersoon verteld dat hij naar New York vertrekt om zich daar bij een toneelgroep te voegen en een productie uit te voeren van Romeo en Juliet. Dan komt er een tijdsprong waarna Phileine een ticket koopt en achter haar vriendje aan naar New York gaat omdat ze hem mist. In het vliegtuig ontmoet ze een Amerikaans echtpaar: Fabian en Lena, die brengen haar per limousine naar het huis van Max. Ze krijgt dan ook het telefoonnummer van Fabian zodat ze hem kan bellen tijdens haar verblijf zodat hij haar een rondleiding kan geven. Ze komt bij Max’s huis aan en ontmoet dan zijn vrienden: de bebrilde Jules, de zieke Leonard, de Vlaamse Gulpje, de verschrikkelijke Joanna en L.T. Nog diezelfde avond wordt er een welkomstfeestje gehouden, maar vanwege alle nieuwe indrukken drank en vermoeidheid gaat ze maar vroeg slapen. ‘s Ochtends vind ze een briefje van Max dat hij al vroeg weg moest om te repeteren en dat ze voorzichtig moest zijn en dat ze vanavond wel uit eten zouden gaan. Ze leert Gulpje kennen en al gauw besluiten ze vriendinnen te worden en gaan lunchen. Na de lunch belt ze Fabian op voor een rondleiding. Tijdens die rondleiding wordt Fabian een beetje persoonlijk maar Phileine herinnerd hem eraan dat hij een vrouw heeft. Die avond die eigenlijk met Max zou zijn heeft ze met de vrienden van Max doorgebracht omdat zijn generale repetitie uit was gelopen, maar ze heeft zich wel vermaakt met Gulpje samen “dit wel ten koste van anderen”. Dag twee de première van Romeo-n-Juliet het stuk waar Max in speelt en er al een ruim jaar mee bezig is. Phileine gaat naar de voorstelling samen met Gulpje, Jules en het homopaar Benny en Marc die een deur verderop wonen. Het toneelstuk laat de seksuele kant van de maatschappij zien het wordt dus naakt gespeeld en laat vrijen en zelfbevrediging scènes zien. Een deel van het publiek is na de pauze zo geshockeerd dat ze dingen gaan roepen en de zaal verlaten. Ook Phileine vindt dit heel moeilijk om naar te kijken en terwijl ze geshockt en verbaast zit te kijken blijft ze wel zitten en maakt geen oproer in de zaal. Op de afterparty probeert ze uitleg te krijgen over wat er allemaal gebeurd is ze vraagt dit bij Max als zowel de regisseur Reginald dit lukt niet geheel en max en zij krijgen ruzie deze eindigt uiteindelijk bijgelegd in de kroeg en dan zitten ze aan het bier. De volgende dag gaat ze na het opstaan met Gulpje lunchen in Gulpjes stamrestaurant waar het verhaal gaat dat er midden in de zaak een vrouw zou hebben gezegd dat een fake orgasme niet zo moeilijk was en dit midden in de zaak heeft voor gedaan. Omdat Phileine en Gulpje aandacht krijgen van twee mannen willen ze een grapje met hun uithalen en nodigen zij ze bij hen aan tafel. Ze zetten hierna de act op en beginnen zachtjes met hijgen en te kreunen. Dit wat ze in het begin wel grappig vonden werd echter gênant en ze werden dan ook door de baas van het restaurant vriendelijk verzocht om te vertrekken. Ze komen even later Jules tegen en krijgen een gesprek over sexual harrassement bij mannen. Na een beledigende opmerking van Phileine vertrekt Jules. Pas dan komt ze er achter dat Jules geen zij is maar een hij. Phileine en L.T; de vriend van Joanna de verschrikkelijke, gaan met zijn motorboot het water op en uit de tekst moet je dan maar opmaken dat ze gevreeën hebben. De vierde dag probeert Phileine het huis maar te ontlopen na een wat mindere actie die ze had gemaakt naar Leonard. Gulpje en zij gaan dan naar een kroeg om wat te gaan drinken op de kosten van Gulpjes vader. Na al wat op te hebben komt L.T binnen en na een tijdje hebben ze besloten om op korte termijn de laatste uitvoering van de voorstelling ook bij te wonen en dit doen ze. Dit wordt echter een zeer grote klap als ze van achter uit de zaal zien dat ze haast nog verder gaan dan zij de eerste keer hebben gezien, maar dit wordt abrupt stilgezet door Phileine die het niet meer kan aanzien en het podium op gaat en de boel stopzet dit wordt een hele toestand. Phileine wil niet terug met Max mee naar huis en beland bij Fabian en daar brengt ze de nacht door. De dag na de grote heisa staan alle kranten vol met wat er afgelopen nacht is gebeurd en Phileine wordt gevraagd voor een aantal programma’s en ze gaat naar David Letterman waar ze zijn show overneemt, en het publiek gaat voor haar. Ze krijgt hier echter geld voor zodat ze de volgende nacht kan slapen in een hotel. Vanuit dat hotel belt ze nog even haar moeder en probeert haar Nederlandse vriendinnen te bereiken maar die zijn op jongensjacht. De volgende dag staat Max voor de deur en omdat ze niet vrijwillig mee wil wordt ze op zijn rug meegenomen en niemand die hem tegenhoud. Nadat ze het weer hebben uitgepraat gaan ze naar het aids-gala maar er hangt daar een zeer vijandelijke sfeer tussen haar en de anderen. Totdat ze het beseft en dan komt haar speech waarin ze er achter komt dat ze zich nieter goed gedragen heeft en dus sorry zegt tegen iedereen die ze heeft lastig gevallen en ze eindigt met: ‘sorry dat ik besta.’ 2. Analyse 4. Structuur Het verhaal begint met een proloog, getiteld "Geluk is een geladen revolver", die wordt onderverdeeld in 9 korte hoofdstukjes allemaal getiteld, maar niet genummerd. Het eerste deel heet "Eerste dag" met als ondertitel "Maak me af". Ook dit deel is onderverdeeld in korte hoofdstukjes, 5 getitelde delen. "Tweede dag" heeft als ondertitel "Schaduw in het donker" en bestaat uit 14 hoofdstukken, ook getiteld. "Derde dag” heet "Ich bin ein New Yorker" en heeft 4 hoofdstukken, allemaal getiteld. "Vierde dag", "De richting van mijn zeil", bestaat uit 8 getitelde hoofdstukken. "Vijfde dag" heet "De plezierhemel" en bevat 4 hoofdstukken. Ook hier heeft ieder hoofdstuk zij eigen titel. Tenslotte "Zesde dag", met als ondertitel "Tot de dikke dame begint te zingen", heeft ook 4 hoofdstukken en ook deze hoofdstukken zijn getiteld. Dit deel eindigt met de mededeling "Aftiteling". Opvallend is dat verschillende titels van hoofdstukken meerdere malen voorkomen. Zo komt de titel "De zin van het sterven" zowel in het vierde als in het zesde deel voor. Ook "De weg van het lachen" komt twee keer voor, in deel 4 en deel 5, maar in deel vier heet het hoofdstuk "De weg van het lachen (loopt dood)". Het verloop van het verhaal is in chronologische volgorde, met zo nu en dan een terugblik, een herinnering aan vroeger, waardoor Phileine meer karakter krijgt. Het verhaal bestaat voornamelijk uit het feit dat Phileine in ieder deel, in ieder hoofdstuk voorkomt. Haar karakter is het belangrijkste van het verhaal want zij is de verteller. Omdat het allemaal om Phileine draait, is er dus eigenlijk maar één verhaallijn. Wel zou je kunnen zeggen dat er twee problemen zijn, Max zijn overspel op het toneel en Phileines’ grofheid. Doordat Phileine niet meteen weet hoever Max eigenlijk gaat op het toneel, is er een climaxmoment als zij samen met T.J. en Gulpje voor de tweede keer naar de voorstelling gaat kijken. Een tweede climaxmoment is er wanneer Phileine zich realiseert dat ze eigenlijk niet zo grof wil zij als ze meestal is en haar verontschuldigingen aanbiedt. Het eindigt redelijk gesloten, Phileine biedt haar verontschuldigingen aan voor haar gedrag, voor wie zij is, waarmee alle problemen zijn afgesloten. Het is niet helemaal duidelijk of het nog goed komt tussen haar en Max, maar dat is ook niet echt belangrijk voor het verhaal. Als er van hoofdstuk verandert, verandert de hoofdpersoon niet want in elk hoofdstuk is Phileine het belangrijkste, de ruimte verandert ook niet zo veel, alleen dat het soms afspeelt in het appartement van Max, het Theater, in het café of gewoon buiten in New York. Het perspectief verandert niet. Het hoogtepunt van het verhaal was voor mij de gebeurtenis in het theater als Phileine voor het eerst de opvoering van Romeo en Julia ziet. 5. Verhaalfiguren Phileine: Round character. Phileine is, zoals zij zelf vindt, "degene die bot, lomp, stug en onaardig mag doen" (blz. 20) en dat doet ze dan ook. Max noemt haar: "brains beauty beast best" (blz. 30) en ook dat zegt veel over haar karakter. Ze is inderdaad slim, mooi, en goed. Phileine laat zich al binnen enkele bladzijden als een irritant, tweeëntwintig-jarige, cynische, eersteklas bitch met gortdroge en scherpe, meestal kwetsende humor. Aan het eind van het boek komt de ommekeer: Phileine
verontschuldigt zichzelf voor haar gedrag. "’Ik bied mijn verontschuldigingen aan. Ik zeg sorry. Sorry, Max. Sorry, mensen,’ fluister ik en iets harder - misschien iets te hard - voeg ik er aan toe: ’Sorry dat ik besta.’" (blz. 262) Max: Flat character. Max is Phileines vriend, hij is de reden dat zij naar Manhattan vertrekt. Max is een toneelspeler, op zoek naar zijn grote doorbraak. Hij is eigenlijk de tegenpool van Phileine, kalm, rustig en zachtaardig. De indruk wordt gewekt dat hij zijn carrière belangrijker vindt dan zijn vriendin. "Als ik eindelijk wakker ben, zie ik een afscheidsbriefje van Max op de stoel naast zijn bed. Hij schrijft dat hij al vroeg is weggegaan om toneel te spelen, dat ik voorzichtig moet zijn vandaag en dat we vanavond samen in een restaurant kunnen eten. Eigenlijk staat er: ‘even snel kunnen eten’, dat staat er. Nee, Max is echt blij om mij te zien, dat heb ik duidelijk door." (blz. 42) Jules: Flat character. Jules is een vrouw, dat vreselijk kan zeuren. Zij wordt beschreven als: "Helaas: voor ik dit kan doen gaat de achterste deur open en een vrouwelijk type brilmontuur 1977 komt me wild knikkend tegemoet. ‘Hai! So you must be Philaine!’ roept het mollige propje dat achter de bril schuilgaat uitgelaten als ze zeker aan vijf sloten heeft gemorreld.’ (blz. 23) Uiteindelijk, tijdens een gesprek over sexual harassment bij mannen, blijkt Jules een man te zijn. Gulpje: flat character. Phileine beschrijft Gulpje als volgt: "Op de bank in het midden van de kamer zit een meisje televisie te kijken. Ze stelt zich voor als Gulpje Degompelaere. Ik vraag of ik het goed gehoord heb. Ja, ze heet Gulpje Degompelaere, ze is Vlaams, haar vader laat haar hier aan een of ander sophisticated instituut een zo hoog aangeschreven economische studie volgen dat ze later kan trouwen en nooit meer hoeft te werken. Aldus Gulpje." (blz. 26) Ook zij is een bitch, maar Gulpje laat het minder merken. Toch weet ook zij dit van zichzelf: "Ik ben een slecht mens, ik ben het niet waard een levend wezen te worden genoemd, ik ben scum, ik ben the pits!’ Gulpje komt enthousiast naast me zitten en vertelt dat ze zich vanmiddag echt onuitstaanbaar heeft gedragen."(blz. 168) L.T.: Flat character. L.T. is het vriendje van Joanne, Max’ tegenspeelster. Phileine vrijt een keer met hem omdat ze troost nodig heeft en uit wraak. Joanne: Flat character. Max’ tegenspeelster. Hij bedrijft de liefde met haar op het podium. "Op het podiumpje zien we hoe Max’ hand toneelspeelt tussen de benen van L.T.’s vriendin. Dan toneelspeelt zij Max’ voorhuid opnieuw heen en weer." Leonard: Flat character. AIDS-patiënt en de vriend van Jules. "Hij is bleker dan m’n oma in haar kist, zijn ogen drijven in hun kassen en zijn wangen diep ingevallen. Ik heb zin om dit resusaapje een beetje te knuffelen." (blz. 166) Fabian: Flat character. "Fabian is van het type dat vroeger nog wel eens een shawl droeg, maar tegenwoordig zijn onderkin om zijn nek kan binden." (blz. 15) Met hem heeft Phileine een principeafspraak: als de omstandigheden veranderen gaan ze met elkaar naar bed. Hij is een beetje een vaderfiguur voor haar. Lena: Flat character. Vrouw van Fabian. "Lena heeft zo’n permanente ‘sla mij’-uitdrukking." (blz. 15) Moeder: De moeder van Phileine wordt vaak beschreven in flashbacks. Het is een op sex beluste vrouw. Die toch wel zorgend is voor haar kinderen maar die duidelijk verschil maakt tussen liefdestrouw en sekstrouw. In dit verhaal is er geen gebruik gemaakt van speaking names.
6. Tijd Het verhaal begint in Nederland maar gaat verder in het verhaal over tot New York waar de rest van het verhaal blijft afspelen. De tijd speelt ze nu af in de jaren 90. Vooral de plaats speelt een érg belangrijke rol, omdat Phileine uitgebreid New York beschrijft en haar mening over geeft. Ook de sfeer die zo anders is als in Nederland en anders is dan dat Phileine gewend is speelt een belangrijke rol. Zoals het Aids-gala aan het einde van het verhaal, waar Phileine zich helemaal thuis voelt en daardoor niet agressief reageert op haar omgeving zoals ze dat altijd doorvoor wel heeft gedaan. De verteltijd is 1 dag (de dag waarop Max verteld dat hij naar New York vertrekt) plus 1 dag (de dag dat Max daadwerkelijk vertrekt) plus 6 (de dagen in New York) is 8 dagen. Tussen de dag waarop Max verteld van zijn vertrek en de dag dat hij echt vertrekt zitten enkele maanden, die niet beschreven worden. Tussen de dag van Max’ vertrek en Phileine’s vertrek zitten ook enkele maanden, die wederom niet beschreven worden. Het verhaal is chronologisch verteld. Er komen wel veel flashbacks in voor, zoals over haar vriendinnen Lala en Kim en wat ze met hun deed. Soms is er ook een flashback over haar moeder. Het verhaal speelt zich 2 dagen in Nederland af en 6 dagen in New York, Manhattan. Verder zit in het verhaal geen opvallende versnellingen of vertragingen in. Een concreet voorbeeld van een flashback: Eén keer heb ik in een café de dommiteit begaan dit vermoeden tegen een jongen te uiten. Deze christen (want lachebekjes zijn per definitie christelijk) zei op een irritante zelfingenomen toon: “Weet je, meisje, waar je heel erg tegen bent, dat ben je eigenlijk zelf.’’O ja,’ antwoordde ik hierop al even zelfgenoegzaam, ‘weet je, en jij mag helemaal kanker aan je lul krijgen, hondenkop.’ 7. Ruimte A) Concrete ruimte: Het verhaal speelt zich grotendeels af in New York, Manhattan. B) Symbolische ruimtewerking: Ik vind dat de ruimte op zich wel goed gebruikt is want er wordt in het verhaal duidelijk verteld hoe de omgeving eruit ziet en daardoor kun je je ook beter inleven in het verhaal. Een voorbeeld hiervan: ‘Het is opgeklaard als ik op een bank in het Washington Square park zit, vlak bij Max’ appartement. (Joggers, lunchers, eekhoorns, hoge gebouwen, gele autootjes). Bij de ingang van het park is overwinningsboog opgericht, die door veel toeristen wordt gefotografeerd.’ (Blz. 72) De omgeving vertaald ook goed de stemmingen van de hoofdpersoon want op Blz. 9 is de omgeving ‘gelukkig’. Het fragment hiervan: ‘Eindelijk ben ik aangekomen bij de dag dat ik ontzettend blij was met mijzelf en alle dingen die ik deed. Het was een warme vooravond, ongeveer een jaar geleden, de zon scheen rood, ik lag met een redelijk leuke walmknof van een jongeman op een oude paarse deken in het park bij mijn huis. We hadden een te goed gevulde picknickmand bij ons, een frisbee, tijdschriften, een paar kilo boeken en een kleine cassetterecorder. Ver weg begon het te schemeren, wind ritselde voor het eerst die dag de bladeren in het park, de jongen zag er weergaloos aandoenlijk uit in zijn imitatie-jaren-zestigzwembroek en ik was tevreden met mezelf en met ons. (Blz. 9) 8. Perspectief In het verhaal lees je duidelijk dat het gaat om een ik-perspectief, en dat perspectief ligt bij Phileine. Het is verder ook subjectief want je zit als het ware in het hoofd van Phileine, zo leer je haar gedachtes en gevoelens kennen. Phileine ziet dingen soms anders dan dat ze zijn, zo blijkt achteraf. Een heel duidelijk voorbeeld is dat ze Jules als een meisje ziet, terwijl dat later een jongen blijkt te zijn. Ook heeft Leonard AIDS terwijl Phileine dat ook pas veel later in het boek doorkrijgt. Phileine heeft heel veel vooroordelen en daardoor heb je soms de verkeerde indruk van mensen. Vaak zullen ze veel aardiger zijn dan dat Phileine ze beschrijft (Jules). Of dat iemand juist heel erg onaardig is (Gulpje). Verder wisselt het perspectief in het verhaal niet want je blijft gedurende het verhaal in Phileine’s ‘hoofd’. Voor mij als lezer kan het perspectief vele gevolgen hebben, omdat als Max ook een ik-perspectief zou hebben het hele verhaal anders zou zijn. Want dan zou je ook nog is zijn gevoelens weten. En waarschijnlijk zou je dan ook een heel negatieve indruk hebben van Phileine. 3. Interpretatie 9. Titeluitleg De titel van het boek ‘Phileine zegt sorry’ slaat op het slot. De laatste woorden van het verhaal zijn namelijk: “Ik bied mijn verontschuldigingen aan. Ik zeg sorry. Sorry, Max. Sorry, mensen,’ fluister ik en iets harder – misschien té hard – voeg ik eraan toe: ‘Sorry dat ik besta.’ Wanneer Phileine, de hoofdpersoon, deze uitspraken doet, realiseert ze zich dat ze vaak onuitstaanbaar heeft gedragen. Ze biedt daarvoor haar excuses aan. 10. Motto-uitleg Het motto is een spotprent van Gummbah, getiteld "Meisje met een ondraaglijk hoog IQ". Op de achtergrond zie je twee mensen die "een permanente 'sla mij' uitdrukking" hebben. Hun gesprek: "wil je nog koffie?" "Ja, graag". Op de voorgrond zit een meisje aan een bureau met haat handen in het haar. Ze roept, duidelijk gefrustreerd, "OH God! Wat zijn ze dom!!!!" dit laatste is Phileine's mening over iedereen, ze vindt iedereen dom behalve zichzelf.
11. Motieven A) De vijf belangrijkste abstracte motieven zijn: Seks, Cynisme, haat, spijt, vreemdgaan. B) Drie belangrijke verhaalmotieven zijn: Seks, wraak en liefde. Het opvallendste motief is seks. Seks met Max, seks in het toneelstuk waar Max in speelt, seks met L.T. (uit wraak), ‘dat u niet minstens zo heeft genoten van de pik die uw in brand staande mevrouwenkut kwam blussen, (…) dat u niet minstens heeft gefantaseerd over onderwerping, verkrachting, groepen grootgeschapen havenarbeiders, vrouwen, macht, onmacht, de mogelijkheid om als hoer de baan op te gaan, (…) en dingen deed die u misschien niet gedaan zou hebben als u niet zo verdoofd van geilheid was geweest (…)" (blz. 97) Een ander motief is wraak. Phileine neemt wraak wanneer zij zich onjuist behandeld voelt. Na de eerste opvoering van het toneelstuk waar Max in speelt, verkoopt ze hem een dreun en gaat vervolgens met het vriendje van Max’ tegenspeelster naar bed. "Vlak bij mijn oor hoor ik: ‘Ik likte haar hals, ik streelde haar been.’ ‘En toen?’ ‘Toen deed ik dit…’ (…) Dan zeg ik: ‘En toen?’ ‘Toen hielp ik haar met dit’(…) Pas een half uur later of nog langer ben ik de eerste die weer wat zegt. Rustig maar duidelijk vraag ik: ‘En toen?’ L.T. strekte zich uit." (blz. 155) Wanneer Phileine voor de tweede maal de show ziet, blijkt deze nog verder te gaan dan de eerste. Ze neemt wraak door het toneelstuk te onderbreken en daarna door erover te praten bij David Letterman, een presentator van een veel bekeken praatprogramma. " ‘Ja zo is het wel genoeg!’ (…) Iedereen in Joseph Papp Public kijkt in de richting van waar dat gebrul kwam. Max & Joanne stoppen geschrokken met hun spel. Wild snuivend ga ik staan. ‘Zo is het echt genoeg, drietrapsdebiel! Jij dacht zeker dat je alles kan maken!’ schreeuw ik tegen Max. ‘Ja, hallo hier sta ik, ik ben het.’ Met toegeknepen ogen staart Max in de zaal. ‘It’s me Romeo, your girlfriend!’ (blz. 192)”jij komt uit Holland, uit Amsterdam toch?’ vraagt Dave. ‘Yep!’ roep ik enthousiast. (…) ‘Bedoel je dat
jouw jongensvriend daadwerkelijk op het toneel de liefde wilde bedrijven met zijn tegenspeelster, de vriendin van de huidige ontbijtweerman van CBS?’ vraagt
Dave, voor de duidelijkheid. Ook Salmon ( ik mag Salmon zeggen van Salmon) kijkt bezorgd. ‘Yes, he was about to fuck her,’ zeg ik, nog duidelijker. (blz. 213/215) 12. Thema Het thema is ’Je moet weten wie je bent en dat je ook daadwerkelijk jezelf moet zijn’. Phileine weet dat ze is zoals ze is: "Ben ik vervelend? Ik vind: daar hoeven mensen me niet over aan mijn kop te zeuren, dat weet ik zelf ook wel" (blz.120) Ook Gulpje weet hoe zij is. ‘Als zij een dure kledingwinkel uitkomt en een zwerver haar om geld vraagt, zegt ze: "Nee, tenzij ik je via een creditcard kan betalen". De zwerver scheldt haar vervolgens uit voor "Bitch" en zij denkt "Zo is het!’ (blz. 169). Het verschil tussen Gulpje en Phileine is echter, dat Phileine geen grenzen erkent. Ze kent ze wel maar ze overschrijdt ze, omdat ze dat leuk vindt. Gulpje kan "dichtritsen" wanneer dat nodig is. Wanneer Phileine haar verontschuldigingen aanbiedt, zegt ze dan ook: "Ik ben tot de conclusie gekomen dat ik niet aardig ben" (blz. 259) en "Kunnen we dan echt niet meer oprecht zijn en moeten we ons altijd verschuilen achter cynisme, ironie, satire, sarcasme?" (blz. 260) ‘Ben wie je bent, maar ben dan ook bereid je fouten toe te geven. "Wat ik eigenlijk wil zeggen… (…) Sorry, Max. Sorry, mensen. (…) sorry dat ik besta." (blz. 261/262) 4. Waardering 13. Auteur Ronald Giphart werd geboren op 17 december 1965 in Dordrecht. Zijn moeder Wijnie Jabaai was een geruchtmakend kamerlid voor de PvdA. Giphart studeerde Nederlands en was jarenlang nachtportier in een Utrechts ziekenhuis. Tijdens dit werk schreef hij zijn debuutroman Ik ook van jou (1992), bekroond met het Gouden Ezelsoor voor het best verkochte debuut en in 2001 verfilmd. In zijn tweede roman Giph (1993) vervolgt hij zijn ‘grote queeste naar literatuur en seks’. In met vaart en bijtende humor geschreven brieven vertelt hij hierin een verhaal dat zich afspeelt in het studentenmilieu en waarin met een literaire vaderfiguur wordt afgerekend. Giphart noemde dit boek laatst ergens zijn ‘Avonden’. Behalve de verhalenbundel Het feest der liefde (1995), waarvan net zo veel exemplaren verkocht werden als zijn romans (gem. 150.000 exemplaren), publiceerde Giphart het literaire ‘winterboek’ Planeet literatuur, het even vrolijke als leerzame non-fictieboek Ten liefde! en de romans Phileine zegt sorry (1996), De Voorzitter (1999) en Ik omhels je met duizend armen (2000). De laatste roman zal ook vanwege het euthanasie-thema in de komende Boekenweek een voorname rol spelen. Zijn fictie-werken verschijnen t.g.v. de Boekenweek 2003 in nieuwe edities, vormgegeven door Ron van Roon, die ook de Boekenweek-novelle Gala verzorgde. De film naar Phileine zegt sorry door Robert Jan Westdijk, met Kim van Kooten in de hoofdrol, beleeft in oktober 2003 zijn première. Rond die tijd verschijnt ook een tekst/fotoboek van Ronald Giphart i.s.m. de fotograaf Eric van den Elsen. In 2004 of 2005 verschijnt Gipharts nieuwe roman. Bron: http://www.giphart.nl
Ronald Giphart behoort tot een duidelijke stroming, namelijk Moderne Nederlandse Literatuur. Of zijn boek het Gouden Ei typerend is voor zijn werk of juist afwijkend kan ik moeilijk bepalen omdat ik maar één boek van hem gelezen heb.
14. Recensie Schrijver: Giphart, Ronald, Titel: Phileine zegt sorry, Jaar van uitgave: 1996, Bron: Vrij Nederland, Publicatiedatum: 16-11-1996, Recensent: Jessica Durlacher, Recensietitel: De letteren in de herst: Absurdisme kent geen rem. Het credo van Phileine uit Ronald Gipharts 'Phileine zegt sorry' is: 'Ik erger me dus ik besta.' Gipharts ironie over een slachtoffer van het in de sieclecynisme weet van geen ophouden. De pen van Ronald Giphart is snel en woordspelgeil, maar Giphart zelf lijkt een beetje soft. Dat moet er de verklaring voor zijn dat hij aan het eind van zijn nieuwste roman Phileine zegt sorry een zeikerig sentimenteel engagement aanbrengt in zijn hoofdpersoontje Phileine, op het moment dat haar snelle gekanker op de medemens echt ondraaglijk wordt. Phileines credo is: ik erger me dus ik besta. Ze heeft nooit een mening, ze is sociaal correct, zegt ze zelf! En: 'Bij ons is het politiek correct om tegen politieke correctheid te zijn.' Heeft een hekel aan mensen. Vindt zichzelf zo fantastisch dat iedereen voor stront en stinkende vis kan worden uitgescholden, schijt aan allemaal, weet je wel. Gruwelijk verwende misantropie in een stuitende modekleur. Van alles een ziek walgelijk geintje maken, iedereen zogenaamd briljant te kakken zetten waar je maar kunt en toch maar zo'n klein hartje blijken te hebben als het eropaan komt. Zo'n tiep is Phileine en met haar geklets en stoere getreiter moeten we een heel boek door. En wat wil je ook: ze is de dochter van een moeder die ze vaak in dronken overspelige buien heeft horen lispelen 'dat een pik wat haar betreft niet dik genoeg kan zijn, een dikke pik een dikke dikpikkerdepikdik'. Dat is te veel cynisme, want er is in Phileines relaas echt niets meer over waar je nog een beetje sympathie voor kunt voelen en dan is het niet leuk om in de tirade van een hoofdpersoon te moeten opgaan. Die maar duurt en duurt, een heel boek lang. Natuurlijk komt het soms ook voor dat het wel grappig is, want Giphart is nu eenmaal goed in het verzinnen van bijnamen, overdrijvingen, parodieën en idiote paradoxen. Tot hij zijn Phileine weer 'over the edge' duwt en haar ideeën over de wereld akelig ontsporen in woord en daad. Giphart wil ons niet alleen laten meegenieten van Phileines spitsvondige woordvirtuoze moderne mensenhaat, hij wil ons laten delen in zijn eigen bezorgdheid om het feit dat ze een beetje te ver is doorgedraaid, kind van dit nare cynische overbewuste fin de siècle. Dan zien we Phileine misplaatst op een mevrouw inhakken wier i onderkin haar niet zo bevalt: 'God wat een verschrikkelijke bal doelloos vlees, die onderkin van u.' En: 'Weet u waar mijn broer vrouwen op selecteert? Op de drilmassa van hun bovennek. Daar wil hij namelijk zijn lul indrukken. Vies he? Porno he?' e kinderachtige zelfdestructieve Phileine, die zich wanhopig (!) afvraagt waar, om ze zich altijd zo ongeliefd schijnt te moeten maken; Phileine die er bijvoorbeeld ook goed in is mensen te doen geloven dat ze huilt om dan keihard iemand uit te lachen, met ultradroge oogjes, zo iemand dus. Wat wilde Giphart? Giphart duwde zijn tong zo lang en dwingend in zijn wang dat 'ie vast is gaan zitten in een kramp. Een boek over het aller-aller-coolste, mooiste, geilste, grofste, slimste meisje dat hij kon beschrijven moest het worden en hoe ook zo iemand tot inkeer komen kan. De top van de overdrijving, een uiterste van een hedendaags levensgevoel. Het meisje heeft een vriendje van wie ze vreselijk veel houdt, Max. Ze hebben elliaat ontmoet op de wc van een gemeenschappelijke vriendin, waar ze tijdens een feest waarop men hun een loertje wilde draaien, door hun vrienden zijn opgesloten. Phileine biedt aan Max te pijpen. En van het een kwam het ander. Nu zijn ze al anderhalf jaar bij elkaar. Dan moet Max voor zijn theateropleiding naar New York. Phileine is bedroefd en na zes maanden besluit ze hem plotseling een bezoek te brengen, van een week. Om die New Yorkse week gaat het hele boek. Ze zal er Max zien optreden in een uiterst eigentijdse versie van Romeo and Juliet (rOmEO -n- jULieT) waarin hij zich ontkleedt en met zijn tegenspseelster (eveneens ontkleed) allerlei handelingen verricht die je als het niet om toneel ging nauwelijks zou kunnen onderscheiden van ouderwetse vieze porno. Zelfs Phileine, toen voor geen kleintje vervaard, zeker niet als het om seks gaat, vindt dit niet leuk..Tijdens een tweede uitvoering zal ze het podium opstormen om er iets aan te doen en de volgende dag staat dat in de Amerikaanse kranten (!) en wordt ze uit genodigd door David Letterman. Jawel: Het absurdisme kent geen rem. Bij Letterman geeft ze een briljante performance, natuurlijk: geestig, ad rem, gierend brutaal en grof as ever. Giphart is goed in zo'n scene, al vermoed ik dat hij het nogal extreme bezoek van superkitch Madonna aan :Lettermans show indertijd, dankbaar als inspiratie heeft gebruikt. Daarna komt langzaam de inkeer op gang. Het komt toch weer goed tussen Max en Phileine, en ze bezoekt een aidsfeest waar ze ontdekt dat een mooie maar steeds zieke huisgenoot van Max geen griep had maar het gevreesde virus, en raakt dan zo onder de indruk van al haar indrukken dat ze de microfoon pakt en een misselijkmakende woeste preek afsteekt waarin ze de fouten uit haar leven ironieloos opsomt en iedereen vertelt waar dat leven volgens haar om gaat, een apotheose waarin de titel eindelijk tot uitdrukking komt maar waarop ik in elk geval niet zat te wachten. Of zouden we ook hier weer met een parodie te maken hebben, ditmaal op de begrippen apotheose, inzicht, spijt, gevoel? In de wiskunde is min + min plus, maar zou een permanente 'tongue in cheek' in de literatuur uiteindelijk toch op een serieus verhaal neerkomen waarin alle omkeringen de stellende kant opgaan? Of is Gipharts wending een vrije variant op: keer je tegenstander je andere wang toe? Het gevaar is dan natuurlijk dat die tegenstander (de lezer, geloof ik) daar vervolgens zijn eigen tong in steekt. Ik ben het niet eens met de recensent omdat ik vind dat het einde wel goed is. Want dan ga je opeens een heel andere kant zien van Phileine, je ziet dat ze toch gaat veranderen en ik vind dat een heel goed einde, vooral omdat ze leert van haar fouten. En dat iedereen kan leren van zijn fouten vind ik een goede boodschap van het verhaal. 5. Eigen mening Ik vind Phileine zegt sorry een geweldig boek. Allereerst heb ik erg hard gelachen om alle uitlatingen van Phileine, ten tweede kreeg het boek een hele goede inhoud door het laatste hoofdstuk, wat liet zien dat mensen soms te ver gaan en daar spijt van krijgen. Phileine leek eerst een eersteklas bitch zonder enkel medeleven, maar uiteindelijk bleek ze een normaal persoon te zijn en evengoed gevoelens heeft als jij en ik. Ze leek onverwoestbaar, maar raakte toch vertederd door het aids-gala. Natuurlijk is het zo dat Phileine niet levensecht is. Maar dat is geen enkel probleem. Ze heeft wel levensechte trekjes. Iedereen zal wel iets van haar cynisme herkennen en helemaal van haar spijtgevoelens achteraf. Het taalgebruik was niet erg moeilijk, wel erg grappig. Phileine gebruikte erg creatieve scheldwoorden (humorloze zak vla). Ik heb dus erg genoten van het boek en zal zeker nog meer boeken van Giphart lezen. Ik vind de stijl van Ronald Giphart erg apart, maar zeker erg leuk om te lezen omdat hij je al laat boeien vanaf de eerste bladzijde. Verder vind ik dat hij vrij korte zinnen schrijft. Maar dat merk je nauwelijks. Ook zitten in het verhaal veel beschrijvingen. Wel vind ik dat Ronald Giphart veel gebruik maakt van moeilijke woorden. (enkele voorbeelden hiervan zijn: Ongeëvenaard, Algehele consternatie, Sexual Harassment.) Over het algemeen vind ik niet dat er veel spanning in het verhaal zit alleen zit er beetje spanning in het stuk van de opvoering van Romeo en Julia omdat je dan wel wil weten wat er hand is. Het verhaal heeft een grote geloofwaardigheid, realiteitsgehalte en actualiteitsgehalte want het is een verhaal dat ook in het echt gebeuren kan. En het kan zeker ook in deze tijd voorkomen. Met thema ben ik wel eens want ik vind ook dat je moet weten wie je bent en dat het allerbelangrijkste is dat je ook jezelf bent. Want het heeft geen nut om je anders voor te doen dan dat je in werkelijkheid bent. Op het begin herken ik weinig situaties of gevoelens want zoals Phileine is zou ik nooit kunnen zijn maar aan het eind van het verhaal als ze spijt krijgt van al de gemene dingen die ze gedaan heeft herken ik wel haar schuldgevoelens. Maar ik kan me niet echt in haar inleven omdat ze een totaal ander karakter heeft als mijzelf. En eigenlijk kon ik me in geen een verhaalfiguur goed inleven omdat je bij de andere figuren geen gevoelens en gedachtes wist. Maar desondanks vind ik het wel een leuk boek. Ook heb ik eigenlijk nooit eerder nagedacht over het onderwerp bij een boek, want dit verhaal gaat eigenlijk vrij vaak over seks, en toch vind ik dat erg apart omdat er zo vrij over geschreven wordt. Wel vind ik het erg goed dat dit toch gewoon geaccepteerd wordt en dat er niet moeilijk over gedaan wordt. Het boek heeft voor mij persoonlijk niet zo veel te betekenen omdat ik me niet zo heel goed kan inleven in Phileine, tenminste niet met haar karakter. Wel vind ik het goed van de schrijver dat hij heel duidelijk laat zien dat zelfs mensen die een perfect leventje hebben ook heel ongelukkig kunnen zijn. 6. Geraadpleegde literatuur 23. Bronnenvermelding Mijn korte inhoud heb ik van de site: http://www.collegenet.nl/studiemateriaal/verslagen.php?verslag_id=983... Een deel van de verhaalfiguren heb ik van de site: http://huiswerk.scholieren.com/uittreksels/verslag.php?verslagid=7402
Mijn recensie is afkomstig van Literom: Jaar van uitgave: 1996, Bron: Vrij Nederland, Publicatiedatum: 16-11-1996, Recensent: Jessica Durlacher, Recensietitel: De letteren in de herst: Absurdisme kent geen rem. En ik heb natuurlijk ook gebruik gemaakt van het boek zelf. De korte informatie van Ronald Giphart heb ik van de site: Bron: http://www.giphart.nl