In Afrika door Adriaan van Dis

Bibliografische gegevens Dis, Adriaan van, In Afrika. Uitgeverij Meulenhoff, Amsterdam, vierde druk oktober 1991 (eerste druk mei 1991) Het verhaal De schrijver is op reis in Mozamique, waar op dat moment een burgeroorlog is. In het land is de officiële (communistische) regeringspartij het Frelimo, dat in een uitzichtloze oorlog is verwikkeld met de rebellenpartij Renamo, die bloederige methodes gebruikt om zijn doel te bereiken. Het Frelimo zelf is natuurlijk ook niet helemaal goed, daar gebeuren ook foute dingen. Het land is verdeeld in kleine stukjes die dan weer tot het Frelimo, dan weer tot het Renamo behoren. Hij logeert eerst in de Beira-corridor, in de stad Beira, waar de president woont. In het hotel wonen ook een aantal oudere blanke dames. Ze praten de hele tijd over hun verleden. Hij gaat mee met Buckley, die Zimbabweaanse soldaten traint in dat gebied, dat vlak bij de Zimbabweaanse grens ligt. Ze rijden over een weg die vol ligt met mijnen, maar die ze weten te ontwijken. Bij grenzen betalen ze de douaniers met broden en onderweg komen ze vluchtelingen tegen. In Chimoio ontmoeten ze Arlindo, een jongen waarvan de leeftijd onbekend is. ’s Nachts droomt en ijlt hij wanneer hij over zijn verleden denkt, toen hij zijn vaders hoofd moest afsnijden en zijn bloed opdrinken van het Renamo. Hij werd gedwongen om daar als kindsoldaat bij te gaan en daarna is hij ‘gered’ door het Frelimo en kan hij daar werken als soldaat. Buckley wordt hier niet erg door geraakt lijkt het, hij blijft optimistisch. Ze gaan weer terug naar Beira. In een vervallen hotel ontmoet de schrijver een man zonder lippen die eraf zijn gesneden door het Renamo toen hij nog boer was. Hij moest zijn eigen oren en neus opeten toen hij niet toegaf dat hij een Frelimospion was. De volgende dag help de schrijver vissers op het strand met het oprollen van de zware netten. Hij krijgt het prompt in zijn rug en wordt later door een Afrikaanse dokter geholpen met een vreemd ritueel en kruiden. Als hij weer beter is, ziet hij dat de obers van het vervallen hotel elkaars schoenen lenen omdat ze maar één paar hebben. Hij besluit een paar voor ze te kopen. Dan gaat hij opnieuw op reis, dit keer naar het platteland buiten Maputo met een boer die Mozambique heet. Ze reizen over verlaten land, op de hoede voor bandieten en door platgebrande dorpjes. Bij het huis van Mozambique is grootmoeder verdwenen. Hij vertelt hier niets over aan zijn vrouw, die moet blijven denken dat het daar ‘veilig en groen’ is. Twee dagen later leest de schrijver dat er in dat plaatsje een bloedbad is geweest. Toch blijkt later in de week de grootmoeder weer gevonden te zijn. Hij gaat naar de havenstad Imhanbame om een verlenging van zijn visum aan te vragen. Daar komt hij ook in aanraking met een ambassadeur, die hem helpt met een visum voor Zuid-Afrika. De schrijver wou dat land namelijk al een hele tijd bezoeken, maar zijn visumaanvragen werden steeds geweigerd. Zuid-Afrika valt hem tegen, want hij komt er tussen enge mensen terecht. Hij gaat weer terug naar Mozambique en ziet daar vanuit een restaurant kinderen in het plantsoen met lepels spelen. Na het eten zullen ze daarmee de restjes uit vuilnisbakken schrapen, want het zijn vluchtelingen. De personen De hoofdpersoon is de schrijver van het boek zelf. Hij is een journalist die in opdracht van het NRC Handelsblad op reis is in Mozambique om meer over dat land te weten te komen en stiekem ook om een visum naar Zuid-Afrika te krijgen. Uit zijn handelingen kunnen we opmaken dat de schrijver een avontuurlijk mens is die ook wel dapper is, want hij betreedt allemaal gevaarlijke gebieden. Ook is hij wel een gevoelig mens, want hij wordt getroffen door de ellende die hij in het land aantreft. Andere personen vertellen allemaal hun eigen verhaal, maar zijn niet als individu belangrijk in het boek.
De tijd Hoewel het nergens in het boek vermeld staat, zal het verhaal zich ergens eind jaren tachtig afspelen. (Dit weet je omdat je bijvoorbeeld leest over Oost-Duitsland dat wapens stuurt naar het communistische regime in Mozambique, dus kan het nog niet voor de val van de muur zijn.) De tijd is in dit verhaal heel belangrijk omdat op dat tijdstip die verschrikkelijke burgeroorlog aan de gang was, waar het hele boek over gaat. De plaats Het verhaal speelt voor het grootste gedeelte in Mozambique en ook heel eventjes in Zuid-Afrika. Dit is ook belangrijk voor het verhaal, omdat de burgeroorlog in dit land was. In andere landen was er natuurlijk weer een heel andere situatie. De opbouw Het is een chronologisch verhaal, wat logisch is omdat het een reisverslag is. Er zijn geen flashforwards of flashbackwards. Wel krijg je een beetje hetzelfde effect, doordat veel mensen over hun verleden vertellen. Er is sprake van een open einde, omdat het verhaal gewoon na een reis stopt, terwijl de schrijver daarna nog veel verder zal reizen. Vertelstandpunt Het verhaal wordt vertelt vanuit de schrijver zelf. Er is dus sprake van een ik-verteller. Dit is logisch in het verhaal omdat de schrijver zijn eigen reis beschrijft. Op zich had het verhaal ook door een personale verteller verteld kunnen worden, maar de ik-persoon zorgt ervoor dat je je erg betrokken bij voelt, alsof je er zelf bent. Titel De titel “In Afrika” geeft enkel aan dat het verhaal zich daar afspeelt en dat het over de situatie in Afrika gaat. Thema Het thema van het boek is oorlog en ellende. Die zie je overal als je de reis door Mozambique volgt. Het verhaal gaat ook over uitzichtloosheid, omdat je alle mensen eeuwig optimistisch ziet zijn, terwijl het er naar uit ziet dat er nog lang geen oplossing voor het probleem van de burgeroorlog is.
Betekenis Ik denk dat de schrijver dit verhaal heeft geschreven om andere mensen bewust te maken van de verschrikkelijke situatie in Mozambique. Hij wil laten zien dat die oorlog waar wij eigenlijk maar weinig over weten heel erg is. Mening Ik vond het een mooi boek om te lezen, hoewel het af en toe toch wel erg gruwelijk was. In erg zielige gedeeltes kun je er ook wel een beetje om snotteren. Het goede van dit boek is dat je er erg in betrokken raakt en meevoelt met de Mozambiquanen die in deze verschrikkelijke oorlog zijn verwikkeld. Fictief interview met de hoofdpersoon Hoe zou u uzelf beschrijven? Ik ben een egoïstisch persoon, want ik maak reizen om spannende dingen mee te maken, terwijl veel mensen die ik tijdens die reizen tegenkom hard werken om alleen maar te overleven en in grote armoede leven. Hoe is het u in Mozambique bevallen? Voordat ik in Mozambique kwam, wist ik nauwelijks iets van de situatie daar. Ik wist wel dat de regering op sommige plekken in strijd was met rebellen, maar het was een enorme schok om ineens in zo’n bloederige burgeroorlog terecht te komen. De toestand in het land is verschrikkelijk, maar ik heb wel veel over mijn bezoek geleerd en ik begrijp Afrika nu beter. Waarom wilde u zo graag Zuid-Afrika bezoeken? Ik was al eens eerder voor korte tijd in dat land geweest en ik vond het er heel mooi. Het lukte mij alleen niet om een visum te regelen, dus probeerde ik via Mozambique Zuid-Afrika binnen te komen, wat geen succes was. Denkt u dat de situatie in Mozambique ooit zal veranderen? Op dit moment ziet de situatie er uitzichtloos uit. De bevolking wil eigenlijk alleen een vredig leven leiden, maar de politiek verscheurt het land en de twee partijen maken bloederige slachtoffers. Het ziet er niet naar uit dat dit zal veranderen. Ik denk dat daar eerst iets heel nieuws voor moet ontstaan, bijvoorbeeld een nieuwe regeringspartij die het heel anders aanpakt. Hoe zou u willen dat de situatie in Mozambique is? Ik zou willen dat er vrede is voor de mensen die er wonen. Er hoeft van mij niet eens democratie te zijn, het gaat er om dat deze verschrikkelijke oorlog voorbij is en dat al die enthousiaste Mozambiquanen weer rustig zonder angsten kunnen leven. Wat zou u graag nog eens in uw leven doen? Het lijkt me fantastisch om eens lang in Zuid-Afrika te zijn en daar rond te mogen reizen, niet bewaakt zoals in de periode dat ik in Mozambique was en even de grens over mocht. Ik wil dat prachtige land graag beter leren kennen en er een boek over schrijven.