Beschrijvingsopdracht Motivatie Het boek werd mij aangeraden door een vriendin. Zij had het gelezen en vertelde erover. Eerst leek het mij geen leuk boek, maar toen ik er meer verhalen over hoorde dacht ik toch: ‘Dat moet ik maar eens gaan lezen.’ Het was ook wel handig dat ik toen de ‘Jonge lijsters’ heb gekocht, want daar zat dit boek bij. Samenvatting Op een ochtend staat Maarten Klein voor het raam als zijn vrouw, Vera, binnenkomt met thee. Wat idioot, denkt Maarten, ik zou toch zweren dat het ochtend was. Hij stelt zichzelf gerust, het is die verdomde rotwinter, zegt hij, maar het gevoel van onbehagen gaat niet meer weg. Maarten is 71 jaar oud, gepensioneerd, en geniet nu met Vera van zijn oude dag. Zij zijn Nederlanders, maar wonen sinds lange tijd in Gloucester, een klein vissersplaatsje in Noord-Amerika. Het verhaal speelt zich af in de jaren ’80. Vanaf deze eerste verschijnselen van dementie gebeuren er meer van dat soort kleine dingetjes. Als Vera hem vraagt om de oven uit te zetten wordt hij heel zenuwachtig, hij vergeet zich te scheren, etc. Hij merkt dat hij zich soms opeens 'verdwaald' voelt. Hij weet niet waar hij is of waar hij heen moet gaan. Maarten doet erg zijn best om het voor Vera verborgen te houden. Als ze hem vraagt wat er toch aan de hand is, zegt hij weer dat het door de winter komt. Vanaf dan loopt het allemaal wat moeilijker tussen hem en Vera. Gesprekken verlopen steeds moeizamer, Maarten voelt zich onbegrepen. Zijn gedachten zitten steeds meer in het verleden. Hij denkt constant aan zijn vader, zijn werk, de mensen van zijn werk, een jeugdvriendin, een ex-collega die zelfmoord heeft gepleegd. Het wordt steeds erger. Maarten begint het heden en het verleden door elkaar te halen. Soms denkt hij ineens dat hij gewoon in Amsterdam woont, en op een ochtend wil hij weer naar zijn werk gaan. Dan haalt Vera de dokter erbij. Vanaf dan mag Maarten niet meer alleen naar buiten en hij vindt dat hij als een kind behandeld wordt. Gelukkig kunnen Vera en hij er nu wel over praten, maar Maarten wordt steeds onbereikbaarder. Grote delen van zijn geheugen zijn weggevallen, en dan komt het nare moment waarop hij heel even Vera voor zijn moeder aanziet. Vanaf dat moment is Maartens geest een grote warboel. Hij beseft nu ook nauwelijks meer dat hij in de war is, zoals in het begin wel het geval was. Er komt een zogenaamde verzorgster in huis, zijn geliefde Vera is een vreemde voor hem. Een belangrijk moment voor Maarten is als hij een pianostuk hoort wat hij jaren daarvoor een keer heeft gehoord en wat toen veel indruk op hem maakte. Hij herkent zichzelf niet meer in de spiegel. Hij leeft helemaal in zijn eigen, warrige gedachten, de buitenwereld gaat langs hem heen. Het allerlaatste wat hij nog herkent is zijn hond, Robert. Maar ook Robert wordt 'een hond' voor hem. Dan wordt hij weggevoerd, naar een tehuis. Hij herkende zichzelf al niet meer in de spiegel, en in het tehuis raakt hij nog verder van zichzelf verwijderd. In zijn gedachten heeft hij het niet meer over 'ik', maar over 'hij', en nog later over 'het'. In de laatste alinea wordt in het kort duidelijk gemaakt in wat voor situatie Maarten nou zit: Maarten zoekt naar een hand, hij wil een hand vasthouden. Iemand geeft hem haar hand, maar Maarten weet niet dat het die van Vera is. Vera, die hem vertelt dat het weer lente wordt. Persoonlijke reactie/mening Ik vond dit boek heel mooi om te lezen. Ik vind vooral de manier waarop het boek geschreven is erg mooi. Aangezien het verhaal een ik-verteller heeft kun je je erg goed inleven in de hoofdpersoon. De hoofdpersoon in dit boek is aan het dementeren. Hoe verder je leest des te meer hij vergeet. Alles wordt zo nauwkeurig beschreven dat je echt in de gedachtes van Maarten zit verstrengeld. Wat ik een erg mooie passage vind: -‘Geen vreemde woorden meer! Ik wil denken, in korte heldere zinnen.’ ‘Waaraan?’ -‘Ik wil denken, in korte heldere zinnen.’ ‘Aan vroeger?’ -‘Vroeger?’ Ze pakt opnieuw mijn hand. ‘Je thee wordt koud.’ -‘Ik wacht op de kinderen’ ‘Welke kinderen?’ Maarten heeft hier al een ver stadium bereikt. Dat kun je ook goed merken aan de schrijfstijl, omdat alles wat vager en korter wordt opgeschreven. Wat ik wat minder vond aan het boek was dat Maarten wel erg snel achteruit gaat, want in dit boek wordt het beschreven alsof het acht dagen duurt voordat Maarten bijna niets meer weet. In het echte leven duurt dat veel langer. Het is natuurlijk ook wel moeilijk om dat goed te doen, maar dan had de schrijver beter kunnen verwijzen naar een jaar geleden. Bijvoorbeeld dat Vera tegen hem zou zeggen; ‘Ben je dat nou alweer vergeten, vorig jaar heb je ook al mijn verjaardag vergeten.’ Zoiets zou het kunnen zijn.
Effect en uitwerking Dit boek heeft mij in het begin wel aan het denken gezet. Ik heb ook al een oudere opa en oma. Ik zou het heel moeilijk vinden als mijn opa en oma zouden gaan dementeren. Toen ik verder begon te lezen, was ik meer bezig met het boek zelf dan er over na te denken. Het boek heeft wel indruk op mij gemaakt, dat komt ook omdat ik nog nooit een boek heb gelezen over dementie. Onderwerp Het onderwerp is duidelijk dementie. Ik vind dit onderwerp erg interessant, omdat ik er misschien zelf ook nog eens mee te maken krijg. Vooraf had ik eigenlijk niet zo veel verwachtingen, want ik heb dementie nog nooit van dichtbij meegemaakt. Wat ik wel had verwacht, was dat je het meer als een detective zou lezen, omdat dat op de achterkant van het boek staat. Ik vind dat de schrijver het onderwerp goed heeft uitgewerkt, wat volgens mij erg moeilijk is. In het boek zit je als het ware verstrengelt in de gedachtes van de hoofdpersoon. Het lijkt mij heel moeilijk om goed uit te leggen wat er allemaal in dat hoofd omgaat. In dit boek wordt niet echt duidelijk een visie op het onderwerp gegeven, maar er wordt wel verteld hoe de omgeving er op reageert. Dit hangt samen met het feit dat je het boek leest met de ogen van de hoofdpersoon. Gebeurtenissen De belangrijkste gebeurtenissen in het boek zijn de momenten dat Maarten steeds meer symptomen krijgt van dementie. Ook is het belangrijk dat Maarten op een gegeven moment niet meer doorheeft dat hij in de war is, wat in het begin wel het geval is. De gebeurtenissen zijn minder belangrijk dan de gedachtes van Maarten, want het boek draait uiteindelijk om Maartens gedachtes. Het verband tussen de gebeurtenissen is soms wel moeilijk te verklaren, omdat je dan niet weet waar Maarten het over heeft. Sommige gebeurtenissen zijn ontroerend, want op een gegeven moment herkent hij zijn hond niet meer en denkt hij dat zijn vrouw, Vera, zijn moeder is. Dan zie je eigenlijk hoe moeilijk het is voor de omgeving om er mee om te gaan. Het einde is heel verwarrend; je leest dan allemaal kreten die door het hoofd van Maarten schieten. Hier was het erg moeilijk om te begrijpen wat Maarten bedoelt. De gebeurtenissen zijn niet heel spannend, maar je wil wel erg graag doorlezen. De schrijver heeft het zo geschreven dat je wilt weten wat er gaat gebeuren. Hij legt de gebeurtenissen, redelijk aan het eind van het verhaal, niet helemaal uit en je moet dus zelf verbanden leggen. Dat vind ik wel leuk, want dan moet je een beetje puzzelen. Het is wel moeilijk om het te begrijpen. Personages In dit boek leer je de hoofdpersoon redelijk kennen, maar natuurlijk niet helemaal, want Maarten weet op een gegeven moment zelf niet eens meer wie hij is. Ik vind het wel belangrijk om de hoofdpersoon een beetje te leren kennen, want dan kan ik me meer inleven in het verhaal. De karaktereigenschappen worden niet nadrukkelijk beschreven, maar je komt er wel wat over te weten. Volgens mij is hij een beetje een norse man en negatief ingesteld. Hij voelt zich ook vaak ‘verdwaald’ en wordt daardoor verdrietig. Maarten komt heel levensecht op mij over, aangezien je met zijn ogen de wereld bekijkt. Hierdoor kun je een gebeurtenis of een beschrijving heel goed plaatsen en er een soort ‘tekening’ bij te maken. Ik vind Vera, de vrouw van Maarten, erg sympathiek. Zij maakt de juiste beslissingen voor haar man en lost goed de dingen op. Maarten daarentegen vind ik wat minder sympathiek. Hij is vaak chagrijnig en doet naar tegen Vera. Dit is natuurlijk een gevolg van het dementeren. Ik weet niet wat ik allemaal zou beslissen als een dierbaar iemand van mij zou dementeren. Ieder persoon is namelijk anders. In het boek zijn wel de juiste beslissingen genomen vind ik. De reactie van Vera is soms wel voorspelbaar, omdat je eigenlijk, als je leest ook al reageert, vaak op dezelfde wijze als Vera. De reactie van Maarten is ook wel voorspelbaar, omdat je hem best leert kennen in het boek. Je weet wel ongeveer wat hij zal gaan zeggen in een bepaalde situatie. Opbouw Het boek is heel duidelijk opgebouwd, omdat je een heel proces van dementeren van iemand meemaakt. Het is daardoor soms ook juist wel moeilijk, maar wel allemaal logisch. In het verhaal komen veel flashbacks voor. Je leest veel over gebeurtenissen van vroeger waar Maarten aan moet denken. Ik vind dit heel goed passen bij het onderwerp, want alles wat hij aan het eind weet zijn nog maar vage herinneringen en flashbacks van vroeger. De manier waarop je de gebeurtenissen ziet, door de ogen van Maarten, vind ik heel goed en fijn. Zo kun je je goed inleven in het verhaal en vooral bij dit boek is dat belangrijk. Aangezien het een open eind is blijf je nog wel met vragen zitten; hoe is het nou verder gegaan met Maarten, heeft hij nog lang geleefd etc. Ik vind het wel jammer dat je daar niet achterkomt, maar dat zou ook niet kunnen, want je leest het hele boek met de ogen van Maarten en dan opeens niet meer. Dat zou niet kloppen.
Taalgebruik Het taalgebruik is niet moeilijk, alleen de dialogen waren soms erg kort. Dan werden er bijvoorbeeld maar enkele woorden gesproken, maar dat past wel bij het onderwerp. Verder waren er geen eigenaardigheden aan de taal. Het viel mij op dat ze niet veel Amerikaanse uitdrukkingen gebruikten, terwijl ze al wel een tijd in Amerika woonden. --Voorlopig eindoordeel: ik vind het een mooi boek en geef het een 8. Verdiepingsopdracht Verwachtingen Mijn verwachtingen voordat ik het boek ging lezen zijn niet uitgekomen. Ik had verwacht dat het een soort detective zou zijn, zoals op de achterkant van het boek vermeld staat. Verder had ik niet echt verwachtingen, want ik wist niet precies wat dementie inhield. Het leek mij wel een boek waarin je door wilt lezen en die verwachting is inderdaad uitgekomen. Ik zie bij mijn beoordeling over dit boek geen verband met wel of niet uitgekomen verwachtingen. Ik had een detective verwacht, maar dat is niet uitgekomen. Daardoor vind ik het boek niet minder mooi. Open plekken Er zijn veel open plekken in dit boek. Het begint al bij de titel “Hersenschimmen”. Toen ik die titel las wist ik niet wat ik van dit boek moest verwachten. Verder bestaat dit boek natuurlijk uit heel veel open plekken, omdat het leven van Maarten Klein op gegeven moment geheel een open plek is geworden. Vooral op het einde van het verhaal herinnert hij zich dingen uit een verder verleden en dan weet de lezer niet wat er toen is gebeurd. Aangezien het boek een open einde heeft, is dat ook een open plek. Ik zou wel willen weten wat er verder is gebeurd met Maarten en Vera. Sommige open plekken worden wel ingevuld, als Maarten zich dat later weer herinnert. Een voorbeeld daarvan is zijn werk. Hij denkt dan aan situaties van vroeger toen hij nog werkte. De lezer weet dan niet waar het over gaat, maar later in het verhaal wordt dat duidelijk gemaakt, omdat Maarten het zich dan weer herinnert. Door al die open plekken wordt het boek spannender gemaakt. Er wordt informatie achter gehouden, vertraging van een handeling. Er zijn veel ‘spanningsbogen’ in het verhaal. Het boek wekt veel vragen op bij de lezer en daardoor wil hij/zij graag doorlezen om achter het antwoord te komen. Het boek is fictie, proza en literatuur. Het is een verhaal die de schrijver bedacht heeft, dus fictie. Bij proza gebruikt de schrijver de volle breedte van de bladzijde en is de tekst verdeeld in alinea’s. In dit boek is dat ook zo. Dit boek vind ik wel tot de literatuur behoren, omdat het verhaal goed in elkaar zit, er zit een zekere diepgang in en het heeft van recensenten en artistieke erkenning gekregen. Evaluatie Mijn persoonlijke reactie is niet veranderd na het maken van de verdiepingsopdracht. Ik vind het nog steeds een van de mooiste boeken die ik heb gelezen. Ik ben erg tevreden over de beschrijving van het boek. Volgens mij heb ik alles wel redelijk beargumenteerd. Ook over de verdiepingsopdracht ben ik tevreden. Het lezen van het boek was soms lastig, maar over het algemeen viel het wel mee. Sommige stukken waren soms zo vaag dat ik het niet begreep, maar dat is wel logisch in dit boek. Het waren dan voornamelijk details die niet erg duidelijk waren, de kern van het verhaal was daarentegen wel heel duidelijk. Ik denk dat ik het de volgende keer weer zo ga doen. Ik heb goed gepland en ben op tijd klaar met alles.