Primaire gegevens: Auteur: Jeroen Brouwers
Titel: Bezonken rood
Verschenen in: november 1981
Aantal blz.: 133
Leestijd: ongeveer 6 à 7 uur
Uitgelezen op: 25 november 2001 Eerste reactie achteraf: Het allereerste dat in me opkwam toen ik dit boek aan het lezen was, was dat het een heel aangrijpend boek is. Het is een aangrijpend levensverhaal. Het boek was best moeilijk te lezen, dat kwam door het woordgebruik en door de volgordes van verschillende tijden. Het verhaal gaat over een man die als kleuter in een jappenkamp zat. Sommige stukken die zich afspeelde werden zo realistisch gebracht. Alsof het leek of je er net een meter naast stond de hele tijd. Ik vind het heel erg knap als iemand zo goed een situatie kan omschrijven. Het is echt een ontroerend en meeslepend boek, vooral als je nagaat dat het door de schrijver zelf is meegemaakt toen hij nog heel jong was. Het boek had me wel aan het denken gezet, moet je maar eens nagaan hoe die mensen in dat kamp hebben moeten leven. Echt vreselijk! Samenvatting van de inhoud: De hoofdpersoon van het verhaal is Jeroen Brouwers zelf. Zijn moeder is eind januari 1981 gestorven in een bejaardenhuis. Hij heeft haar daar nooit opgezocht. Ook op de crematie was hij niet aanwezig. Jeroen Brouwers heeft soms plotselinge aanvallen waardoor hij angstig wordt, daartegen neemt hij pilletjes. Hij heeft een tijd een ander leven geleidt dan dat hij na de dood van zijn moeder deed. Ongeveer 6 jaar voordat zij overleed heeft een vrouw, Liza genoemd, ontmoet. Hij heeft toen een paar dagen met haar opgetrokken. Door die paar dagen is zij toch heel belangrijk voor hem geworden. Nadat hij haar daarna niet meer heeft gezien is hij met een andere vrouw getrouwd. Samen hebben ze een dochtertje. Toen zijn moeder overleed moest hij ook veel aan Liza denken. Hij voelde niks voor haar en wilde ook niets voor haar voelen. Jeroen Brouwers heeft met zijn grootmoeder, moeder en zus in het jappenkamp in Tjideng gezeten. Hij heeft daar twee jaar gewoond van zijn tweede tot en met zijn vijfde levensjaar. Omdat hij toen nog zo klein was heeft hij niet in de gaten gehad hoe ernstig alles was. Met heel veel mensen woonden ze in een klein huis, hij, zijn grootmoeder, moeder en zus hadden een aanrecht tot beschikking, waar zij de nachten door moesten brengen. Toen Jeroen ouder werd is hij gaan beseffen hoe vreselijk dat kamp wel niet was, daaraan heeft hij ook een trauma aan over gehouden. Brouwers is gaan stoppen met houden van zijn moeder, toen zijn moeder voor zijn neus door de kampleider tot bloedens toe in haar kruis werd getrapt. Hij wilde een andere moeder, omdat deze moeder ‘kapot’ was. Jeroen voelt het zo dat zijn moeder hem verraden heeft door hem naar een pensionaat te sturen. Hij vraagt zich af was hij aan het doen was toen zijn moeder overleed. Wat voor een tv-programma waren hij en zijn moeder toen aan het kijken? Toen hij nog in het kamp zat overleed zijn grootmoeder, ook sommige kampvriendjes overleden, maar dat deed hem niks. Zo gaat hij die middag rondrijden en verlangt hij naar Liza, hij raakt verdwaald en komt bij een zwart meer omgeven door mist en bos. Hij denkt aan zijn moeder en aan het kamp. Het enige wat hij kon doen was voorlezen uit het boek Daantje, waaruit zijn moeder hem had leren lezen in het kamp. Hij hoopt dat hij Liza tegenkomt. Hij rijdt terug naar huis en gaat verder met zijn boek. Hij drinkt veel alcohol, daardoor trilt hij minder en kan hij verder met zijn boek.
Verdieping en verhaalanalyse: a) Tijd en ruimte: Verteltijd: Ongeveer 6 uur
Vertelde tijd: Van 1943 tot 1981 ( 38 jaar) Chronologie flashbacks: Het verhaal is niet in chronologische volgorde verteld, er komen veel flashbacks voor. Hij vertelt heel veel over zijn leven in het jappenkamp, bijna het hele verhaal is flashback. Vooruitwijzingen: Er zijn geen vooruitwijzingen er wordt wel een keer door Jeroen gezegd dat hij zou willen dat Liza er was, maar dat is geen echte vooruitwijzing vind ik. Open einde: Dat komt omdat zijn leven gewoon door gaat, het stopt niet. Hij verteld hoe zijn leven als kleuter was, maar daarnaast ook over zijn gewone leven en dat leven gaat gewoon verder. Topografische en klimatologische omstandigheden: Er zijn 3 plaatsen waar het verhaal zich afspeelt: - Kamp Tjideng te Batavia op Java - Het stadje *** waar Liza woont - De woning van de ikfiguur in de Achterhoek. In het verhaal komt ook heel veel mist voor, die mist staat denk ik symbolisch voor de verwarring van Jeroen Brouwers. Op het einde het boek wordt de mist door de wind verdreven, dat wordt weer een symbool voor het leven. b) Perspectief: Het verhaal gaat over de schrijver zelf, het wordt verteld uit de ikpersoon. Het is ook duidelijk door bijvoorbeeld dit zinnetje dat in het boek staat: “ Op mijn verjaardag.” c) Spanning: De spanning in het verhaal was soms redelijk hoog, dat kwam niet omdat het verhaal spannend was, maar omdat het verhaal aangrijpend was. Dat de spanning zo hoog wordt komt door de precieze beschrijving van de momenten. Je kunt je daardoor alles zoooooo goed voor je zien. Dat bracht de spanning hoog op, vooral als je nagaat dat een kleuter dit moet hebben meegemaakt. d) Thema en motieven: Het gaat over een man die vaak terug denkt aan zijn kleutertijd in de jappenkampen en aan een vrouw die hij in een stadje heeft ontmoet (Liza). De motieven zijn onder meer de dood, gevoelloosheid (en liefde). e) Personages: Hoofd- en bijpersonen: De hoofdpersoon is Jeroen Brouwers. Deze schrijver is voor de

tweede keer getrouwd; de kinderen uit zijn eerste huwelijk ziet hij liever niet meer. De gebeurtenissen die hij als kleuter in het kamp ‘Tjideng’ heeft meegemaakt hebben een stempel op de rest van zijn leven gedrukt. Hij is zijn gevoel kwijtgeraakt. Hij vindt zichzelf niet vrolijk en optimistisch, maar wel bang en asociaal. De bijfiguren zijn Liza en de moeder van Brouwers. Hij heeft een heftige relatie gehad met Liza. Deze was echter kort van duur: drie dagen. De herinnering aan Liza, en zijn nieuwe verliefdheidgevoelens voor haar, vallen samen met de rouwgevoelens om de dood van zijn moeder. Zijn moeder overleed in 1981. Toch voelde Brouwers na het kamp niets meer voor haar. Hij hield op van haar te houden. Dit kwam door de mishandeling. Zijn verdere leven is hij opzoek geweest naar een moederfiguur. f) Titel, ondertitel en motto: Titel: Bezonken rood staat in verband met een aantal zaken, - De rode stip in de Japanse vlag. Het is het teken van bloed, voor de schrijver. - Het bloed dat in het Jappenkamp vergoten werd. - Het bezinken van de oorlogsjaren. Tevens wil de schrijver alles laten bezinken door te gaan drinken. Het leven vaagt op deze manier weg. Motto 1: Er aber, in seiner gewöhnlichen Art, hüllte sich in Geheimnisse, indem er ich met grossen Augen anblickte und mir die Worte wiederholte: die Mütter! Mütter! 's klingt so wunderlich! Hij echter, op zijn gewone manier, hulde zich in geheimzinnigheid, doordat hij mij met de grote
ogen aankeek en mij de woorden herhaalde: Moeder! Moeder! Het klinkt zo wonderlijk! Motto 2: Zoek mij terwijl ik er ben. Leer mij kennen, omdat ik er ben. Ik ben er immers. En toch is zeker dat ik er niet ben. Deze twee motto's hebben betrekking op zijn moeder. Omdat hij haar niet meer kent, sinds hij niets meer voor haar voelt. Hij kent haar dus helemaal niet meer. Het laatste motto geeft aan dat hij haar gaat zoeken (zij is nog in zijn gedachten) ondanks ze er niet meer is. Persoonlijke beoordeling: Ik vond het een heel interessant onderwerp, ik vind het altijd interessant hoe mensen de tijd in een concentratiekamp hebben moeten doorbrengen. Ik had weleens over het onderwerp nagedacht, maar door het boek ben ik er wel meer over gaan nadenken, ik wist echt niet dat er zulke gruwelijke mensen bestaan die mensen zo kunnen vernederen. Het boek kwam wel overeen met wat ik had verwacht, ik vind het echt vreselijk dat er zulke kampen hebben bestaan. Het onderwerp had voldoende diepgang, want er werd duidelijk uitgelegd hoe en wat en waar. Het boek was eigenlijk helemaal perfect, alleen ik vond het begin stuk de inleiding op het kamp een beetje te langdradig, dat zou ik een stukje hebben ingekort. Ik ken geen films of boeken die over hetzelfde onderwerp gaan. Ik weet alleen dat het groepje waar ik de boeken van Jeroen Brouwers mee lees, dat daar nog meer boeken tussen zitten die over het concentratiekamp in Japan gaan. Het belangrijkste in het boek was denk ik de gevoelens en de gedachten van de personen. Ik weet dat omdat het er vooral overging dat Jeroen Brouwers aan dat kamp moest terug denken en hij werd er angstig van. Je wordt niet angstig van gebeurtenissen, maar wel van de gedachten en gevoelens. Er kwamen niet veel gebeurtenissen in voor, maar dat vond ik juist goed. Je kunt je dan goed op 1 gebeurtenis concentreren voordat je alweer bij de volgende bent. Ik vond de gebeurtenissen heel erg zielig, aangrijpend en triest. Ik snap niet dat er zulke mensen hebben bestaan die er nog veel plezier bij hadden om mensen te vernederen. Jeroen als kleuter die alles heeft meegemaakt.. vreselijk gewoon.. Er vonden hele schokkende gebeurtenissen plaats, er werd letterlijk verteld hoe mensen in dat kamp werden afgeranseld. Het riep wel bepaalde gevoelens daardoor op. Ik zou niet moeten denken dat ik in dat kamp hebben moeten zitten. Ik gun dat niemand. Er werd niet precies duidelijk uitgelegd hoe mensen uit dat kamp konden komen, dus daar weet ik het nodige niet van. De hoofdpersoon kwam levensecht over, hij is natuurlijk ook levensecht. Ik kon me wel goed in de hoofdpersoon inleven, ook al was hij wat jonger in het verhaal. Hij maakt het niet echt zo erg mee als anders mensen, maar ik kon me wel goed inleven. Ik herkende geen eigenschappen van de hoofdpersoon in me, ik heb ook nog nooit in zulke situaties verkeerd. Ik herkende daardoor ook geen personen in mijn eigen leefwereld. Ik werd wel voor kleine gedeelten door het gedrag van de hoofdpersoon beïnvloed. Het lijkt me vreselijk om zo door het leven te moeten. Ik waardeerde alle handelingen die de hoofdpersoon verrichte, geen ervan vond ik negatief. Ik denk dat ik in dezelfde situatie ook zo zou hebben gehandeld. Daarom zou ik de persoon ook niet anders laten handelen als ik de auteur was. Het verhaal was moeilijk opgebouwd door alle verschillende tijden. Er waren wel delen die zo saai waren dat ik ze heb overgeslagen. Het was te langdradig. Het moment dat Brouwers in het kamp zat vond ik heel spannend. Die delen kwamen ook op het goede moment. Ik vond het einde onbevredigend, omdat ik wel een beter einde zou willen. Het was ineens pats boem.. einde. Het taalgebruik viel over het algemeen wel mee, soms was het een beetje moeilijk. Ik kon me echt een hele goede voorstelling maken door de beschrijving. Er kwamen niet zoveel dialogen in voor. Ze werden wel op een natuurlijke manier weergegeven. Er is 1 fragment dat ik denk ik nooit meer vergeet omdat het zo gevoelig was. Het was het gedeelte dat de moeder van Brouwers de kleding van het lijf werd gerukt en in haar kruis werd gestampt met een soort spijkerschoenen. Echt te vreselijk. Een mens kan toch niet zoiets doen? Ik vond het verder echt een mooi beschreven boek, tuurlijk wel erg ontroerend.