Auteur: onbekend, wegens de gemeenschapskunst: de kunstenaars ondertekenden hun werk niet, want niet de maker was belangrijk, maar de inhoud. Titel: Karel ende Elegast, Dossier Grote lijsters, 1999, 24 bladzijden. Genre: Frankisch ridderroman in de vorm van een episch dichtwerk, Karelroman, 1414 versregels Keuze: ik heb dit boek niet vrijwillig gekozen, ik moet het lezen voor mijn Nederlands dossier. Inhoud: ik vind het een leuk verhaal, lekker kort en toch leuk om te lezen.
Samenvatting: Koning Karel de Grote wordt in de nacht voor zijn hofdag gewekt door een engel. Hij beveelt Karel om te gaan stelen, maar Karel gelooft niet dat God dat van hem zou vragen en doet het eerst niet. Pas na de derde keer (3 is een heilig getal) gelooft Karel het en sluipt hij het kasteel uit. Om Karel zo min mogelijk schaamte toe te brengen zorgt God ervoor dat de wachters slapen. Op een gegeven moment komt Karel op zijn weg een andere roofridder tegen. Beiden willen ze niet zeggen wie ze zijn en er ontstaat een gevecht. Dan noemt de onbekende ridder na zijn verlies zijn naam: Elegast (Vroegere leenman van Karel die verbannen is). Samen besluiten ze om bij Eggeric (zwager van Karel) het kasteel binnen te dringen. Door middel van een wonderkruid kan Elegast verstaan wat de dieren zeggen, en hij hoort dat de koning in de buurt is, maar hij gelooft hen niet. Elegast neemt een flinke buit en wil ook nog een kostbaar zadel uit de slaapkamer stelen, maar Eggeric en zijn vrouw worden wakker van het gerinkel van de bellen van het zadel en Elegast verstopt zich onder het bed. Eggeric vertelt aan zijn vrouw dat morgen koning Karel vermoord zal worden. Als zij daarom tegen hem uitvalt, slaat Eggeric haar een bloedneus. Elegast vangt wat van haar bloed als bewijs in zijn handschoen op en tovert daarna iedereen weer in slaap en vlucht het kasteel uit. Dan vertelt hij alles aan Karel (maar Elegast weet niet dat het koning Karel is die voor hem staat!). Karel begrijpt hierdoor dat hij daarom door God was gewekt om uit stelen te gaan. Karel belooft Elegast dat hij de koning zal inlichten en zo gaan ze uit elkaar. Door deze nachtelijke tocht ontdekt Karel (ondanks zijn verbanning)de trouw van Elegast aan de koning en de ontrouw van Eggeric. De volgende dag worden op het hofdag alle samenzweerders gevangen genomen en wordt er een tweestrijd tussen Elegast en Eggeric uitgeroepen. Elegast overwint (m.b.v. zijn gebed tot God) en Eggeric wordt gedood. Elegast wordt dan in eer hersteld en krijgt Karels zus als vrouw. De schrijfstijl: De vertaling is in eenvoudig Nederlands geschreven. Het originele verhaal is in Middeleeuws Nederlands geschreven. Ruimte: 'Karel ende Elegast' speelt zich af in Karels burcht in Ingelheim, waar Karel zijn opdracht krijgt, in het bos (zijn tocht en zijn duel met Elegast) en in het kasteel van Eggeric, waar ingebroken werd en de samenzwering ontdekt is. Het tweeduel speel zich af bij het kasteel van Karel. Tijd: Het boek is rond 1230 geschreven en het speelt zich af tijdens het leven van Karel (742-814). Hij was keizer van 800-814 en rond 785 was er echt sprake van een samenzwering tegen hem! Het is chronologisch geschreven en de vertelde tijd is een dag en een nacht, verdeeld in vier episodes. Milieu: Het is een voorhoofse ridderroman. Hoofs wil zeggen: beschaafd, zoals het aan het hof toegaat. In voorhoofse romans is van die beschaving nog maar weinig te merken: de ridders zijn stoere binken die om het minste of geringste hun zwaard grijpen, en vrouwen spelen een totaal ondergeschikte rol. Personen: Er zijn drie hoofdpersonen in het verhaal. Natuurlijk Karel en Elegast, maar ook Eggeric. Karel de Grote is de koning. Hij is erg machtig, ook erg vroom (hij roept God telkens om hulp) en onhandig/menselijk (bij de inbraak was hij niet slim bezig). Hij is de centrale figuur. Elegast (werd door Karel na en klein vergrijp verbannen) is roofridder. Dat kan je zien aan zijn zwarte wapenuitrusting. Hij is een meesterdief en hij is heel trouw aan de koning. Eggeric is de zwager van Karel (getrouwd met Karels zus) en eigenlijk is hij tegen de koning, want hij beraamt een samenzwering om hem te vermoorden.
Situaties: De opening: Het boek begint wanneer Karel in de avond voor zijn hofdag 3 X gewekt wordt door de stem van een engel en die hem zegt uit stelen te moeten gaan. Karel gehoorzaamt en sluipt het kasteel uit. Al vanaf het begin zit je al 'in' het verhaal. Het heeft geen inleiding, maar de eerste twee regels gaan als volgt: een mooi en waar gebeurd verhaal kan ik u vertellen, luister maar. Dit zou je een hele kleine inleiding kunnen noemen, maar dit mag geen naam hebben. De afloop: Het einde van het boek gaat over het tweegevecht tussen Eggeric en Elegast. Het gevecht gaat gelijk op en omdat Karel het te lang vindt duren vraagt hij aan God te beslissen. En dus wint Elegast, want hij had tot God gebeden. Het boek eindigt met een kort 'nawoord' van de schrijver waarin staat: moge God ons zo goed gezind zijn dat hij al onze problemen nog tijdens ons leven op deze wijze oplost! Laat ons nu allen amen zeggen. Hieruit blijkt ook weer de aandacht voor het christelijke geloof in de middeleeuwse literatuur. Structuur en stijl: De structuur: het verhaal bestaat uit vier episodes. Stijl: het is mondeling overgebracht, er wordt een beroep op toehoorders gedaan, er werden vaste formules gebruikt, en er wordt vaak herhaald. Vertelwijze: Het is auctoriaal geschreven, als ik-verteller. Dat zou je niet meteen zeggen, maar in regel 2 staat: Mach ic u tellen... Dat heeft de schrijver geschreven: Hij vertelt als het ware het verhaal. Thematiek: Het gaat vooral om 'goed' tegen 'slecht' en ook om 'trouw' tegen 'ontrouw'. En zoals in de meeste verhalen is ook in dit verhaal, de 'goede' met trouw aan de koning en God overwint van de 'slechte' die ontrouw is.
Motieven: Er zijn een aantal motieven in dit verhaal: Tovenarij: Een toverkruid om dieren te kunnen horen, deuren te openen en om iedereen in slaap te brengen. Het getal 3: Dat staat voor heilig, volmaakt en zekerheid. Godsgericht: Bij moeilijkheden wordt vaak tot God gebeden om hulp. Bovenaardse wezens: De engel, maar ook de duivel. Duels: Veel onenigheden worden uitgevochten in duels. Titelverklaring: De titel verwijst naar de twee hoofdpersonen: koning Karel en ridder Elegast