1 Zakelijke gegevens
a. Auteur: Willem Frederik Hermans
b. Titel: Het behouden huis, de bezige bij, Amsterdam,1986, 19e druk, 79 blz. (eerste druk
1951).
c. Genre: Novelle

2 Eerste reactie
a. Keuze: Ik heb dit boek gekozen omdat, van alle oorlogsboeken die ik in de bibliotheek vinden kon, mij deze het leukst leek.
b. Inhoud: Ik vind niet echt een leuk boek. Het is knap en goed geschreven en vaak is het ook spannend, maar het is een vreselijk verhaal. Een oorlogsboek kan natuurlijk moeilijk een leuk verhaal zijn, maar het kan wel mooi zijn door het op een bepaalde manier te schrijven. In dit boek wordt alles erg realistisch beschreven en dat maakt het absoluut niet mooi.

Verdieping
a. Samenvatting:

1. De ik-figuur is aan het woord de hele tijd.
2. De volgende personen komen in het verhaal voor:
- ik-figuur - eigenaar van het huis
- Spanjaard - vrouw van de eigenaar
- Officieren (niet bekend hoeveel) - oude man
- Duitse soldaten (niet bekend hoeveel) - partizanen
- Duitse kolonel
3. De ik-figuur vecht in de oorlog aan de zijdevan de partizanen. Hij heeft moeite met de taalverschillen, want het merendeel van de partizanen bestaat uit Oost-Europeanen. Soms verstaat hij zelfs de bevelen van de officieren niet. De ik-figuur praat met een Spanjaard over de oorlog. Hij vertelt hem dat hij al vier jaar van huis is en enkele jaren gevangen heeft gezeten. Soms kon hij ontsnappen, maar telkens werd hij weer opgepakt. Op zijn laatste vlucht is hij van Saksen naar het Oosten gelopen. Zodoende is hij bij het oostfront terechtgekomen. Het gesprek wordt abrupt afgebroken, als de tanks van de partizanen de Duitsers aanvallen. De ik-figuur komt aan bij een huis, waar zich een groep Duitsers verschanst hebben. Ze zien hem niet. Als ze het huis willen verlaten, schiet de ik-figuur ze neer. Eén Duitser ontkomt.
De ik-figuur loopt wat rond. De hele stad blijkt verlaten te zijn. De bewoners zijn voor het geweld gevlucht. Plotseling komt hij bij een groot huis aan. Hij herinnert zich zijn verblijf in gevangenissen en raakt diep onder de indruk van de schoonheid van het huis. Uit eerbied veegt hij bij binnenkomst zelfs zijn voeten in de vestibule. Hij doorloopt alle kamers in het huis, om te kijken of er nog iemand aanwezig is. Slechts één deur is afgesloten. Hij overweegt de deur te forceren, maar beseft dat het alleen maar tijdverspilling is. De ik-figuur draait de kranen in de badkamer open. Tot zijn verbazing komt er zelfs warm water uit. Hij trekt zijn kleren uit en laat het bad vollopen. Pas als in de verte een bom ontploft, besluit hij zich weer aan te kleden. Hij kan zich er echter niet toe zetten om zijn vuile kleding weer aan te trekken. In de slaapkamer ontdekt hij een klerenkast, die gevuld is met kostuums, overhemden en dassen. Als hij zich omgekleed heeft, gaat hij naar beneden om de soep, die nog op het fornuis staat, op te eten. Hij gaat op de sofa zitten en rookt een sigaret. Hij schrikt op als de deurbel gaat. Het is een Duitser die vraagt of er enkele soldaten in het huis ondergebracht kunnen worden. De ik-figuur geeft toestemming en verbergt snel zijn kleding en het geweer. De volgende ochtend ontdekt de ik-figuur dat de Duitsers de kelderkast opengebroken hebben. Hij - als 'zoon' des huizes - beklaagt zich hierover bij de kolonel. De kolonel verontschuldigt zich hiervoor en 's avonds wordt het slot vervangen.

De week die daarop volgt, verloopt rustig. De gevechten hebben zich naar een verderop gelegen gebied verplaatst. De ik-figuur krijgt, als enige bewoner, toestemming om in de stad te blijven wonen. Hij gaat erop uit om de omgeving te bekijken. Op zijn weg vindt hij een kat, die hij naar zijn huis meeneemt. De ik-figuur besluit dat hij de rest van zijn leven in het huis wil blijven wonen. Na enige tijd heeft hij geen behoefte meer om het huis te verlaten. Hij struint wat rond in het huis en bekijkt de boeken in de bibliotheek. Hij ontdekt dat alle boeken over vissen gaan. Hij concludeert dat de eigenaar van het huis dus een vissenliefhebber is.
Op een dag betreedt een vreemde man het huis. Hij wil weten wie de ik-figuur is. De man blijkt de eigenaar van het huis te zijn. De ik-figuur wil echter het huis niet aan hem afstaan en schiet hem dood. Plotseling komt er een vrouw uit de badkamer. Ze is geschrokken van het schot en wil weten waar haar man is gebleven. De ik-figuur wurgt haar en legt haar in zijn slaapkamer. De vermoorde man wordt in de tuin achtergelaten. Als de ik-figuur weer naar boven loopt, komt er plotseling licht uit de afgesloten kamer. De ik-figuur opent voorzichtig de deur, die op een kier staat. Hij ziet een oude man op een trapje staan. Als de man niet op zijn vragen reageert, pakt de ik-figuur hem bij de hand. De man denkt dat de ik-figuur een Duitse officier is en begint te vertellen over zijn vissen. Hij zegt dat hij blij is dat de ik-figuur het cultuurgoed van het huis zo goed bewaard heeft. De ik-figuur begrijpt er niets van. De man móet de schoten en het gillen gehoord hebben. Hij sluit hem weer op in de kamer en bedenkt zich wat hij de Duitsers zal vertellen als ze de oude man ontdekken. Net als hij de dode vrouw naar beneden wil slepen, hoort hij de Duitsers weer terugkomen. Hij legt de vrouw weer op het bed en valt naast haar in slaap.
Hij wordt door geklop op de slaapkamerdeur gewekt. De kolonel meldt hem dat ze ingesloten zijn door bolsjewisten. Hij wil vluchten. De ik-figuur trekt daarna zijn partizanenuniform weer aan en neemt zijn wapens mee. De kolonel steekt zijn armen omhoog en vraagt of hij zich, voordat de ik-figuur hem doodschiet, eerst nog mag scheren. Hij krijgt geen toestemming. De ik-figuur wil zelf bepalen wat er nu gaat gebeuren. Op zijn weg naar beneden, loopt de ik-figuur eerst langs de kamer van de oude man. Hij probeert hem duidelijk te maken dat de Duitsers verslagen zijn en dat de man nooit meer 'Heil Hitler' mag zeggen. Hij begrijpt het niet. De ik-figuur schrijft zijn boodschap op een blaadje op en drukt het in de handen van de oude man. Hij verlaat het huis en sluit zich weer aan bij het leger van partizanen. Onderweg komt hij de Spanjaard weer tegen. De ik-figuur vertelt hem dat hij gevangen werd gehouden door Duitsers, maar heeft kunnen ontsnappen. Ook zegt hij dat hij een Duitse krijgsgevangene heeft. De Spanjaard wil weten of hij een vrouw kent. De ik-figuur beweert dat er een vrouw in zijn huis woont en neemt de Spanjaard mee naar het huis. De Spanjaard is teleurgesteld. Hij is niet in de Duitse kolonel geïnteresseerd, hij wil een vrouw! De partizanen, die de ik-figuur gevolgd zijn, vernielen het huis. Ze schieten de hertenkoppen aan de muren kapot, urineren in de bloemenvazen, snijden gezichten uit de schilderijen en trekken de pianosnaren kapot. Ze mishandelen de Duitse kolonel, die vastgebonden op de grond ligt. De ik-figuur wil naar boven om naar de oude man te kijken. De soldaten laten hem echter niet passeren.
4. Tegen de avond probeert de ik-figuur het nog een keer. De kamer is verlaten en de aquaria van de oude man zijn vernield. Hij gaat naar de slaapkamer. Het lijk van de vrouw is verdwenen. In de tuin treft hij het lijk van de eigenaar van het huis nog wel aan. De ik-figuur neemt hem zijn twee fototoestellen en het horloge af. Op het grasveld voor het huis, ontdekt de ik-figuur de oude man. De partizanen hebben hem aan de plataan opgehangen. Het briefje dat de ik-figuur voor hem schreef, hebben ze op zijn buik vastgespeld. De Duitse kolonel en de vrouw zijn aan een boom opgehangen. Voordat hij met het partizanenleger meegaat, kijkt de ik-figuur nog een laatste maal naar het huis. Hij beseft dat het huis al die tijd 'komedie heeft gespeeld' en nu pas laat zien wat het in werkelijkheid is geweest: 'een hol, tochtig brok steen, inwendig vol afbraak en vuiligheid.' En hij gooit een handgranaat in het huis.
5. Het probleem (thema) dat als rode draad door het verhaal loopt, is de onmenselijkheid die ontstaat door de oorlog.

b. Onderzoek van de schrijftechniek
1. de schrijfstijl
Hermans heeft een realistische schrijfstijl, hij probeert de rampen niet te verbloemen. Iets dat Hermans in dit boek doet en ook in zijn romans, is maar een paar bijpersonen gebruiken die als functie hebben de hoofdpersoon beter uit de verf te laten komen.
2. de ruimte
Het verhaal is chronologisch verteld op één flashback na: (blz. 10) “Gevangen door Duitsers. Gevangenis. Veroordeeld. Drie jaar. Tuchthuis. Op weg naar andere gevangenis ontsnapt. Dan weer gevangen. Concentratiekamp. Strellwitz. Ken je Strellwitz? Zes maanden. Weer gevlucht. Gepakt, vlak bij Zwitserse grens. In Saksen uit trein gesprongen. Gelopen, aldoor gelopen naar het Oosten.” De hoofdpersoon vertelt in deze flashback heel kort wat hij allemaal heeft meegemaakt in de oorlog tot dan toe. Deze flashback is gelijk ook en soort versnelling. Het is informatie die niet te veel tekst moet beslaan maar die toch vermeld moet worden.
De gebeurtenissen spelen zich af in 1944, de vertelde tijd is een ongeveer 5 maanden. Maar als je de flashback meerekent, is het 4,5 jaar.

Het verhaal speelt zich af in de Balkan, want het is bij de Catharina bron (blz. 57), de oude man spreekt Hongaars (blz. 64), er is zwavelachtig water (blz. 16) en het is in de bergen bij een rivier (blz. 15). De plaats is in dit boek niet echt van belang. In het begin speelt het verhaal zich buiten af, later speelt het zich verder af in een gespaard gebleven huis in een verlaten stadje. Er wordt in dit boek geen gebruik gemaakt van belangenruimtes.
3. de verhaalfiguren
De belangrijkste verhaalfiguur is de ik-figuur. De ik-figuur is een Nederlandse man, van wie de naam en leeftijd onbekend zijn. Hij is heel erg op zichzelf, hij doet veel alleen en de anderen kunnen hem toch niet verstaan. Zijn uiterlijke kenmerken zijn door de oorlog natuurlijk verslechterd: (blz.27) “Ik tikte de as af op het tapijt, maar niet zonder innerlijke afkeuring, ik die mijn neus had gesnoten in mijn hemd, nooit mijn handen meer waste voor het eten, om van tandenpoetsen niet te spreken; ik die drie jaar gespuwd had waar ik wilde, en wekenlang mijn gat niet afveegde.” Hij toont niet echt emoties in het boek, zijn gevoel is gehard door de oorlog. Zijn handelingen zijn erg agressief, hij is het moorden gewend geraakt en het doet hem dan ook helemaal niks meer. Veel bijfiguren worden er niet gebruikt, wat kenmerkend is voor een novelle. De bijfiguren worden ook niet uitvoerig beschreven, het zijn meer flat characters.
4. de situaties
De beginsituatie is een opening-in-de-handeling. De hoofdpersoon heeft er dan al een aantal jaar oorlog op zitten. Het heeft een gesloten slotsituatie, de hoofdpersoon pakt zijn oude leventje als soldaat weer op. Het is heel duidelijk een gesloten einde omdat de hoofdpersoon het “behouden huis”, dat toch de belangrijkste rol speelt in het verhaal, vernietigt met een granaat. In de tussensituaties spelen er zich allemaal dingen af in het huis.
5. de vertelwijze
Het is een ik-verhaal, de ik-figuur is zowel verteller als personage in het verhaal.

c. Op zoek naar de thematiek
1. Het thema van “het behouden huis” is de onmenselijkheid die ontstaat door oorlog.
2.

Verhaalgegevens
motieven
thema
* niemand spreekt zijn taal
* als hij zich dorstig bij een troep drinkende partisanen voegt wordt hij uitgestoten met de opdracht een verlaten dorp te onderzoeken.
Eenzaamheid


* hij is al vier jaar van huisw als hij het huis binnengaat realiseert hij zich dat hij al drie jaar niet meer in een bed heeft geslapen. Heimwee



* vanuit het slaapkamerraam schiet hij de eigenaar van het huis dood.

* de vrouw wurgt hij in de badkamer. Het zinloze moorden
De onmenselijkheid die onstaat door oorlog



* hij doorzoekt het hele huis, bang dat er nog iemand is.
* hij ligt doodstil in het gras, in zijn handen zijn geweer, als de duitsers hem zien wordt het zijn dood. Angst



3. In eerste instantie lijkt de titel niet in verband te staan met het thema. Want het is tenslotte een behouden huis. Maar de titel geeft eigenlijk een verkeerd beeld. De hoofdpersoon denkt dat hij in het behouden huis in een hemel is beland. Na een tijd komt hij erachter dat het huis eigenlijk helemaal niet zo veilig en geborgen is. Aan het eind van het verhaal heeft de hoofdpersoon alle vertrouwen in de behoudendheid van het huis verloren. "Het was of het ook aldoor komedie had gespeeld en zich nu pas liet zien zoals het in werkelijkheid altijd was geweest: een hol, tochtig brok steen, inwendig vol afbraak en vuiligheid." (blz. 79).

d. Plaats in de literatuurgeschiedenis
1. Het boek is voor het eerst uitgekomen in 1951, 6jaar na het einde van de 2e WO.
2. Om wat meer over W.F.Hermans te weten te komen, volgt hieronder een biografie.


Willem Frederik Hermans

geboren: 1 september 1921
overleden: 27 april 1995
debuut: Kussen door een rag van woorden (1944, poëzie)
genres: Poëzie, roman, novelle, kort verhaal, column, toneel, scenario, televisiespel, essay, polemiek, autobiografie
bijzonderheid: Gedeelten uit de roman Ik heb altijd gelijk (1951) waren volgens sommigen kwetsend voor rooms-katholieken. Er volgde een proces wegens belediging van een bevolkingsgroep. Hermans werd vrijgeproken.
citaat: ‘Er zijn geen goede schrijvers.’ Soms ontstaat in ons land een goed boek, dat op het gemiddelde peil geen invloed heeft. De goede boeken zijn meestal afkomstig van zonderlingen, liefhebbers die stiekem schrijven in het holst van de nacht en niets te maken hebben met het literaire leven, met de levende literatuur als geheel.' (uit: Mandarijnen op zwavelzuur, 1964)

greep uit het werk: De donkere kamer van Damocles (1958, roman), Nooit meer slapen (1966, roman), Au Pair (1989, roman)

3. Het is duidelijk een oorlogsboek.
4. ‘Het behouden huis’ is een boek dat prima bij de andere boeken van Hermans past. Hij schrijft altijd over de chaotische wereld waarin wij leven. Het valt op dat gevoelens als hartelijkheid, vriendschap en liefde vaak ontbreken in zijn boeken. Ook is er bijna nooit sprake van een religieus of humanitair ideaal.
5. De frustratie en de chaos die door de oorlog ontstaan waren, zijn duidelijk te herkennen in dit boek.

Beoordeling
1. Wanneer de ik-figuur de oude man in de afgesloten kamer ontdekt, laat hij hem leven, dit vind ik wel een mooi moment, omdat hij alle andere vreemden meteen vermoordde. Het is net alsof de ik-figuur iets van zichzelf in de oude man herkent. In het begin vind ik het spannend, wanneer je, door het schieten en rennen, meteen midden in de oorlog zit.
2. De passage die me het meest aanspreekt is helemaal aan het eind, als de ik-figuur er achter komt dat ‘het behouden huis’ helemaal niet zo behouden is. In de laatste regels van de samenvatting staan deze zinnen vermeld. Ik vind het wel een wat treurige passage, omdat de ik-figuur weer terug bij af is en de oorlog weer in gaat.
3. De verhaalelementen waarin de ik-figuur mensen vermoordde en slecht behandelde, vond ik niet leuk. Als je al die slechte kanten van de ik-figuur ziet, is het moeilijk om je in de persoon in te leven en al helemaal om sympathie voor hem te hebben.
4. Je zou dit boek qua schrijfstijl kunnen vergelijken met andere boeken van Hermans, omdat dit boek typisch iets van hem is. Qua onderwerp is het boek te vergelijken met andere oorlogsboeken, in veel boeken is vooral de frustratie duidelijk te zien. Maar met een bepaald boek of een bepaalde film is het niet te vergelijken, daar is het onderwerp te origineel voor. Als de ik-figuur nou een gevluchte Jood was geweest en onderdook in het behouden huis, dan kwamen er verschillende boeken in aanmerking, zoals bijvoorbeeld ‘Het achterhuis’ van Anne Frank.
5. Het thema: de onmenselijkheid die ontstaat door oorlog, is voor een oorlogsboek natuurlijk een vrij logisch thema. Het heeft me ook wel aan het denken gezet, want als nu een oorlog in Nederland zou uitbreken, zouden mensen uit mijn directe omgeving misschien zich wel heel anders gaan gedragen en ik ook. Sommige zullen dan misschien wel zo agressief worden als de ik-figuur uit het boek terwijl anderen bang zullen zijn en zich terugtrekken.

6. Het taalgebruik in het boek is makkelijk te volgen en je leest dan ook snel door het boek heen. Het is niet bijzonder grof, maar de beschrijvingen zijn wel erg goed waardoor het hard overkomt.
7. Mijn eindoordeel over dit boek is niet erg positief. Het verhaal spreekt me niet zo aan en is niet leuk om te lezen, aan de andere kant is het wel goed geschreven en vaak ook spannend en erg realistisch.
8. Ook al denk ik dan niet zo positief over het boek, toch zal ik het wel aanraden aan anderen, je komt er namelijk makkelijk doorheen.
9. Recensies
De volgende recensies staan achter op het boek:

In vroeger dagen kon een echtgenoot of echtgenote uitroepen: “ik kom er niet uit!”
Ben Stroman, Algemeen Handelsblad 6-3-’54

Schamper is de titel die W.F. Hermans gaf aan zijn novelle Het behouden huis. Schaamteloos is de inhoud der novelle.
Nico Verhoeven, De Nieuwe Dag 22-3-’52

Het Behouden Huis heeft zeker niets kinderlijks en dient zeer nadrukkelijk voor volwassenen te worden voorbehouden.
Jos. Panhuysen, Het Binnenhof 20-5-’52

Het is in het geheel niet aangenaam om te lezen. Het boek van Anne de Vries zal dat voor de meesten meer zijn.
Jos. Panhuysen, de Gelderlander 21-5-’52


Hier past een ruiterlijke verwerping.
Harry Mulisch, De Groene Amsterdammer 9-8-’52

Consumptie niet verplicht.
C. Bittremieux, De Nieuwe Gids 24-1-’54

Het ontmoetingsvlak is te klein bevonden door de literaire criticus. Hij staat zijn plaats af aan de psychiater.
J.W. Hofstra, Elsevier’s Weekblad 6-1-’54

Achterdochtig verongelijktheid
Prof. Mr. Dr. Ir. Drs. Jhr. H.A. Gomperts, Het Parool 24-1-’54

En hij vermoordt de vrouw in de badkamer. Ik dank u voor uw belangstelling.
Dr. P.H. Ritter Jr., AVRO 7-2-’54

De recensenten zijn net als ik over het algemeen niet zo positief over het boek. Ze vinden het erg hard en dus alleen geschikt voor volwassenen.