Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2017
• 137 pagina's
• Uitgeverij: Manteau (Belg)

Flaptekst

Eerste zin

Het begon nochtans als een sprookje. Lang geleden leefde in een land ver weg het prinsesje Maria Magdalena. Ingekort werd haar roepnaam mama; door mij gehalveerd tot ma, toen ook ik mijn moeder ging roepen.

Samenvatting

Er zijn in totaal negen genummerde hoofdstukken die geen titel hebben.
Een
In dit hoofdstuk reist de moeder van de ik-verteller met hem naar Hongarije:  het land waarvandaan ze enkele jaren na  WO I is gevlucht naar Vlaanderen. Haar man (bakker) wil niet mee. Als ze toch gaat zegt hij : "Ga en kom nooit meer terug!" Ze worden opgewacht door heel beleefde mannen met een pet. Die zijn veel hoffelijker dan de vader van de ik-verteller. Ze bezoekt ook het kerkhof van haar vader en moeder  en ze draait daar symbolisch het knopje van het horloge kapot. (De tijd is niet meer te achterhalen)

Twee
Van het station nemen ze een taxi. Moeder heeft blijkbaar geld. Ze heeft onderweg ook de blikken vlees gebruikt voor de omkoping van douanemensen. Het vreemde geld heeft ze verstopt in haar BH waardoor het lijkt of ze eindelijk tieten heeft. Een steeds terugkerend motief in de roman. Aan het einde van dit hoofdstuk is de ik-verteller zijn moeder even kwijt.

Drie
In dit hoofdstuk beschrijft de verteller dat hij met zijn vrouw een gevaarlijke survival/wandeltocht maakt met zijn vrouw. Hij brengt haar in een gevaarlijke situatie, maar dan neemt zij het voortouw en brengt hem naar het hotel. . Daar wordt hij later opgebeld door zijn broer die hem meedeelt dat zijn moeder overleden is. 

Vier
Hierin gaat de verteller terug naar het verleden. De broer heeft thuis een kistje ontdekt met een krantenartikel. De moeder is een nakomeling van koningin Henrita en wacht een erfenis op de kroon. In Boedapest gaan ze op bezoek bij de Kroet (Croestsjow) die wel boos wordt maar niets over de erfenis zegt. Hij vraagt hun passen en de ik-verteller raakt daarna buiten bewustzijn.

Vijf
Het hoofdstuk begint met de onthulling van d eik-verteller over zijn obsessie voor de dood. Eerst betreft het een schoolvriendje dat verongelukt, later krijgt zijn vader een hartaanval. Zijn ouders hadden een slecht huwelijk. De eerste man van zijn moeder is ook al verongelukt en zij had qua gevoel niets met de bakker. De moeder schrijft haar verhaal over haar leven op in een schriftje in de moedertaal.  Dat verhaal moet in haar familie blijven. De zoon neemt zich voor dat ooit te gaan brengen.

Zes
In dit hoofdstuk brengt de verteller met zijn vrouw vijftig jaar na de eerste reis een bezoek aan Boedapest en aan de familie. Hij voelt zich net zoals zijn moeder zich vroeger moet hebben gevoeld bij haar reis naar België. Zijn moeder heeft altijd een melancholische heimwee naar Hongarije gehad. Hij neemt met zijn vrouw een taxi en krijgt herinneringen aan een beeld dat hij veertig jaar daarvoor ook heeft gezien met zijn moeder.

Zeven

We zijn terug in 1966. Hij heeft een neefje dat hij de Hun noemt (eigenlijk Attila). Ze leren elkaar eenvoudige woordjes in hun eigen taal. Ze gaan op een dag een berg beklimmen en moeder koopt een popje voor hen, dat ze doormidden moeten breken (symbolisch voor de scheuring in de familie).
Daarna bezoeken ze een thermaal bad en omdat de verteller de niet-passende zwembroek van zijn neef aanheeft, krijgt hij ene gevoel van schaamte omdat hij een erectie krijgt en zijn neef zijn broek naar beneden trekt. Dan springt hij in het water. 

Acht
Maar de verteller kan niet zwemmen en wordt ternauwernood gered. Hij ziet de Hun daarna niet meer. Met zijn moeder en tante gaat hij naar een zaak waar zijn moeder een Hongaars kostuum laat aanmeten. Ineens is ze een heel mooie vrouw met de "gewenste tieten." Het zal naar Nederland worden gestuurd. Dat is ook het moment waarop de verteller een nostalgisch verlangen  krijgt naar Hongarije. Als hij de tweede reis met zijn vrouw het beeld weer ziet met de Maria met een kaars (verwijzing naar zijn moeder die Maria Magdalena heet) weet hij het. Zijn lichaam was naar Nederland teruggereisd, zijn ziel was gebleven. Nu zijn we weer herenigd.

Negen 
In het laatste hoofdstuk bezoeken ze het dorpje Törökbalinth. Eerst bezoeken ze een gebouw waarin de kroonjuwelen van de dynastie liggen. De verteller zegt dat ze hem toebehoren, maar dan wordt hij met zijn vrouw naar buiten geleid.
Ze rijden met de taxi naar het dorpje en de vrouw neemt weer het initiatief. De Hun komt uit het huisje van zijn tante die inmiddels stokoud is. De ik-figuur geeft het schrift van zijn moeder aan de Hun. Die geeft hem het schrijft dat ze vijftig jaar geleden hebben gevuld met woordjes terug.  Het is allemaal erg emotioneel: de vrouw van de Hun is recent overleden. Ze gaan naar buiten en kom,en in het dorpsmuseum terecht. De verteller vindt dat de overblijfselen van de familie daar naar toe moeten. Zijn vrouw gaat met de directrice mee en wordt in een Hongaarse klederdracht gehesen. Als ze tevoorschijn komt, ziet de verteller zijn mooie moeder weer zoals ze ook die klederdracht aan had. Alles valt samen; ook het beeld van moeder en vrouw. 

Personages

Moeder

Een doortastende figuur die als kind naar België is gestuurd. Daar is ze getrouwd, haar eerste man met wie ze kinderen had is verongelukt. Ze trouwt met een tweede man van wie ze eigenlijk niet houdt. maar krijgt ook kinderen met hem. Ze wil de reis naar haar verleden maken en neemt haar zoon mee. het is een mooie nostalgische reis. Het jongetje houdt van zijn moeder. Onderweg zorgt ze ervoor dat ze etenswaren heeft om de douane om te kopen. Ze gaat ook een dapper gesprek aan met De Kroet. Toch komt er later een verwijdering tussen moeder en zoon. Haar dood wordt hem door zijn broer gemeld.

Vrouw

De vrouw van de verteller is een doortastende vrouw. dat kun je afleiden uit de passage in de Ardennen waarin zij in een gevaarlijke situatie het voortouw neemt. Ook later in Hongarije zet zij door waar de verteller liever op de achtergrond blijft. Moeder en vrouw vallen samen in de slotpassage.

De verteller

De verteller zonder naam is een kleine jongen die met zijn moeder meegaat. Hij is teruggetrokken. Zijn moeder is een op de voorgrond tredende vrouw. het jongetje beschikt als verteller wel over humor en hij observeert het huwelijksleven van zijn ouders goed. Hij zoekt een vrouw die op zijn moeder lijkt. Hij is niet echt een echte held. Maar hij voelt wel aan dat hij het schrift van zijn moeder waarin het verhaal staat over haar moeizame leven terug gebracht wordt naar de familie.

Quotes

"‘Ze wees me het puin van haar mooie wereld die ze nog even gekend had als kind en waar ze als vrouw nog altijd van droomde, ook al was die wereld intussen vergaan. Bijna veertig jaar later zag ze haar terug, voor de eerste keer toen, maar nog steeds niet heropgebouwd.’" Bladzijde 12

"Als kind droeg mijn moeder haar haren in vlechten die reikten tot over haar knieholtes. Een diadeem behoorde bij de klederdracht. Zo leek ze gekroond, een echte prinses. Vond ze haar prins?’" Bladzijde 16

"De taxichauffeur is niet k,u,k , ook niet h. want stinkt uit zijn bek naar uien en paprika's, net als mijn vader me inprentte. Ik wil naar huis, brul ik telkens op nieuw , zo luid dat horen en zien hem vergaan. Boos kijkend draait hij zich om naar mij. Pats, die is raak." Bladzijde 17

"Ze werd zevenmaal zwanger, voor het laatst toen ze bijna veertig was. Zeven verlossingen zonder problemen waarvan ik de laatste was, al schiep ze met mij een probleemgeval waarvan ze haar leven lang niet werd verlost. Pats, die was raak." Bladzijde 19

"Als mijn melancholie weer de bovenhand haalt, denk ik graag terug aan mijn duik in dat bad en aan wat ik daarna, als ik niet was gered, nooit in mijn leven beleefd had. Ik maak dan een denkbeeldig lijstje van wat ik niet graag had gemist. De uitkomst is altijd weer anders, al ben ik telkens weer even zwaarmoedig." Bladzijde 97

Thematiek

Moeder-zoonrelatie

Ik ben van mening dat het beste thema toch de moeder-zoonrelatie is. Je zou ook kunnen denken aan heimwee naar het verleden en aan afkomst maar nadrukkelijker vind ik de relatie tussen moeder en zoon. De moeder gaat met haar zoon terug naar haar boerendorp waar ze geboren is. Hij vertelt steeds over zijn moeder (geen borsten, een strenge aanpak, het slechte huwelijk, een uitgedeelde klap) maar hij is wel erg trots op haar. Zo vindt hij haar mooi als ze op een moment Hongaarse klederdracht draagt. Dan vielen ook haar kleine borsten niet op. Zijn moeder en later ook zijn vrouw nemen steeds het voortouw. Je zou dus ook kunnen denken dat de zoon een type vrouw heeft gezocht dat ook wel op zijn moeder lijkt. Dat dit geen verzinsel is, blijkt uit de laatste passage waarin de vrouw dezelfde kleren als vijftig jaar daarvoor zijn moeder heeft aangetrokken. Dan valt alles samen vindt de verteller.

Motieven

Moeizame liefdesrelaties

De moeder van de verteller en zijn biologische vader hebben een slechte huwelijksrelatie. Wanneer ze haar familie bezoekt, zegt de vader: "Ga, maar komt nooit meer terug."De verteller geeft ook anekdotes over de ruzies : het gooien met kopjes en glazen. De moeder van de verteller had eerst een andere man maar die verongelukte. Van de tweede man (de bakker) heeft ze eigenlijk nooit gehouden.

Relatie tussen zussen

De relatie tussen de twee zussen - de moeder van de verteller en de Hongaarse- is erg goed. De moeder van de verteller heeft haar zusje in België en tijdens de reis beschermt. Ze houden via brieven contact en als ze elkaar bezoeken laten ze hun liefde voor elkaar duidelijk merken.

Dood

De verteller zegt dat hij later in zijn leven wordt geobsedeerd door de dood. Die van zijn vader (hartaanval) en van zijn moeder (verongelukt) , maar ook door andere mensen die in zijn omgeving zijn gestorven, war indruk op hem heeft gemaakt. Het eerste geval met de dood was voor hem een verongelukt schoolvriendje..

Heden en verleden

In de romans van Hermans lopen heden en verleden vaak door elkaar. Hij vertelt meestal vanuit een verhaalheden (bijv. de reis met zijn vrouw) en dan komen via flashbacks de herinneringen aan het verleden boven.

Afkomst

Het is duidelijk dat de afkomst van de Hongaarse familie in deze roman een rol speelt. De moeder is een afstammeling van een prinses en zou nog recht hebben op de kroonjuwelen. De melancholie naar de Modjaarse afkomst komt ook duidelijk naar voren in de vertelling.

Schaamte

Het jongetje voelt schaamte als hij in de zwembroek van zijn neef een erectie krijgt. Hij duikt in het water terwijl hij niet kan zwemmen.

Tijd

De tijd speelt ook een rol. Er is al een symbolisch gegeven met het klokje van de opa van de verteller. Zijn moeder draait het uurwerkje kapot op het kerkhof. Maar de tand van de tijd gaat ook over de herinneringen naar vroeger, de stokoude tante die nog steeds leeft. Het verlangen naar de tijd terug zoals in de laatste passage nog wordt aangehaald (de gelijkenis tussen moeder en vrouw)

Familiebanden/familiebetrekkingen

Het gaat in deze roman o.a. ovetr de banden tussen de moeder van de verteller en de familie in Hongarije. Noodgedwongen moest de moeder naar België vluchten, waardoor de band met de familie wordt doorbroken. Pas veertig jaar later kan ze de familie (zus vooral) terugzien. Ook de zoon (de verteller|) wordt getroffen door de Hongaarse familie. Hij vertelt letterlijk dat zijn lichaam terug reist naar België , maar dat zijn ziel in Hongarije is gebleven. Hij vindt dan ook dat zijn stokoude tante het recht heeft om het schriftje met verhalen van zijn moeder terug te krijgen. Hij brengt dat aan de familie in 2016 wanneer hij Boedapest bezoekt met zijn vrouw.

Motto

" Ik ben een hond die voorgeeft een stamboek te hebben."
Patrick Modiano ( Een stamboek)

Het motto verwijst naar de moeder van de verteller die van Koninklijke afkomst zou zijn. Met het woord "voorgeeft" moet de lezer zich wel afvragen of het vertelde feit op waarheid berust.

Opdracht

Geen opdracht.

Trivia

De Vlaamse schrijver Rudi Hermans heeft over een flink aantal jaren een groot aantal - meestal korte- romans geschreven die voornamelijk zijn eigen familie en afkomst behandelen.

Titelverklaring

Uit de vertelling blijkt dat zijn Hongaarse moeder rechten op de troon had. Dat staat in een krantenartikel dat de broer van de verteller heeft aangetroffen bij oude spullen. Bij een bezoek aan een museum in het laatste hoofdstuk zegt de verteller dat hij die rechten op de troon heeft geërfd. Hij is de troonpretendent.  De beveiligers geloven er  niets van en brengen hem weinig respectvol naar buiten. 

Het letterlijke ctaat:' Zij sprak mijn lijfwachten toe en ik verkeerde een ogenblik lang in de waan dat zij hen opdracht gaf om de troonpretendent naar Zijn troon te  escorteren waar ze Hem persoonlijk met de versierselen van Zijn waardigheid zou tooien." (Blz 116)

[Een troonpretendent is een persoon die aanspraak maakt op de troon van een land die bezet is door een andere vorst, of is afgeschaft. Pretendenten treden vaak op bij wisseling van dynastieën, ofwel omdat de leidende tak van een familie uitsterft en twee takken ruzie maken, ofwel omdat de ene dynastie door de andere vervangen wordt.]

Structuur & perspectief

Het verhaal wordt verteld in negen genummerde hoofdstukken zonder titel. In die hoofdstukken lopen heden en verleden steeds door elkaar. Er is een verleden van net na de Eerste  Wereldoorlog.  (1926) Daarna maakt de moeder met de verteller veertig jaar (dus eind jaren zestig  later een (trein) terugreis naar Hongarije. De zoon maakt daarna met zijn eigen partner weer vijftig jaar later een vliegreis naar Boedapest. In de hoofdstukken lopen deze tijdlagen echter door elkaar heen.

Het perspectief berust bij een jonge ik-verteller die achteraf vertelt in de o.v.t. Hij wordt niet bij zijn naam genoemd. Dat zien we ook in de roman die op deze roman volgt "Kattenmoeder". De verteller is in die roman ook jong en oud tegelijk en heeft ook geen naam.

Decor

Het decor is voor het grootste deel  Hongarije, het land waar de moeder van de verteller vandaan komt. Ze gaa't met haar zoon  terug naar haar geboorteplaats.Het gaat om een dorpje vlak bij Boedapest, Törökbalinth.

Wat de tijd betreft zijn er drie tijdlagen:
- het verleden van 1926 : het vertrek van de  moeder naar België
- veertig jaar later (1966) de terugreis van moeder en zoon naar Hongarije
- weer vijftig jaar later (2016) het bezoek van de verteller met zijn vrouw naar Hongarije.

Stijl

Hermans schrijft in een heldere verhaalstijl, zonder moeilijke woorden. Af en toe worden er heel lange lange zinnen gebruikt.
De verteller beschrijft een en ander ook nog met een wat afstandelijke ironiserende vorm van humor.
(blz. 66) "Zij leidden een archislecht huwelijksleven maar hadden een modus vivendi ontwikkeld die de hel reduceerde tot vagevuur. Door de straf in het purgatorium worden zielen gezuiverd waarna de poort tot de hemel opengaat."
(blz. 60) "Wie schreeuwt overschreeuwt zij en als dat niet lukt, vermoordt ze hem wel,  zoals ze dat ook met mijn vader probeert door met glazen en kopjes te smijten. Het wordt tijd dat ze beter leert mikken, of potten en pannen gebruikt."
 

Ook in de metaforen is Hermans origineel. 
(blz. 76) "Een historisch monument is als een moedervlek, die verplaatsen zich niet of verdwijnen niet."

Slotzin

Ik was eindelijk thuis, warm in haar buik was ik veilig. Ik hoorde een stem die mij riep. Ze klonk bezorgd, meedogenloos, vol liefde. Ze klonk als de stem die ik lang had gemist.

Beoordeling

Weer een mooie, kleine roman van Rudi Hermans over zijn familie. Dit keer over de afkomst van zijn moeder. Zij is Hongaarse en ook de sympathie van de verteller ligt in dit land. Hermans valt verder te bewonderen om zijn fraaie stijl, met mooie zinnen en fijnzinnige humor. (Zie stijl)
Lekker boekje ook voor scholieren: mooie uitgave en bladspiegel en kleine roman met een duidelijke boodschap. 
Hermans is verder in Nederland relatief onbekend, maar verdient zeker meer aandacht. 

Recensies

"Er zijn op internet geen recensies van deze roman te verkrijgen." https://press.manteau.be/...pretendent