Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2017
• 240 pagina's
• Uitgeverij: Nieuw Amsterdam

Flaptekst

Eerste zin

Hoe vaak nemen we ons niet iets voor zonder erbij na te denken? Neem die piloten: het was hun bedoeling om van New York naar Tel Aviv te vliegen.

Samenvatting

In het verhaalheden (najaar 1995) onderneemt Suzanne de Soet (weduwe van 38 jaar) een stedenreis naar Parijs. Ze wil er iets gaan doen. Wij als lezer  volgen haar op haar reis met de tram naar het Centraal Station en op  de treinreis naar Parijs waar ze twee dagen zal verblijven. In de tussentijd probeert ze haar verleden te ordenen: er zijn nogal wat nare dingen gebeurd, zowel in haar jeugd als in het recente verleden.  

Het verleden
Toen Suzanne twaalf jaar oud was, kreeg haar zeer sportieve vader (bekende basketballer) een ongeluk door toedoen van Arnold, een buurjongetje van 9 dat keihard op de stoep fietste. Vader komt ten val en houdt er een dwarslaesie aan over. Hij zit in een rolstoel en het buurmeisje Lize dat haar broertje heeft uitgedaagd, moet van haar moeder steeds op bezoek bij Suzannes vader. Dat steekt Suzanne enorm, omdat haar vader beter lijkt op te kunnen schieten met Lize. Ze ergert zich ook enorm aan haar vader , omdat die op een zeker moment met een buks op de vogels in de tuin gaat schieten. Hij kan lekker mikken en Suzanne begraaft alle dode vogels in de tuin. Maar ze voelt zich er schuldig over. Maar ze voelt zich ook schuldig aan zijn dwarslaesie, omdat ze kort ervoor geweigerd had melk te halen, waarna haar vader had gezegd dat hij dan wel zou gaan. Toen was Arnold tegen hem aangefietst.

Op de middelbare school ontmoet Suzanne  Lukas  die verliefd op haar wordt. Ze gaan in Amsterdam studeren (Suzanne kunstgeschiedenis) en Lize gaat naar de kunstacademie: die is namelijk veel creatiever. Suzanne en Lukas trouwen, haar moeder overlijdt, haar vader blijft alleen wonen. Samen met Lize  begint Suzanne later een kunstgalerie ("Naakt")  en ze maken projecten die ze samen bedenken: Naakte liefde, Naakte schuld, Naakt verlangen, Naakt verdriet, Naakte woede. Maar ' Naakte schaamte' wordt door Suzanne verboden, omdat in die reeks portretten haar vader met een buks wordt afgebeeld, terwijl hij op vogels schiet. Lize is daar wel boos over. De galerie is ook financieel erg succesvol.  Het huwelijk tussen Suzanne en Lukas lijkt erg goed. Ze laten elkaar vrij maar doen ook samen leuke dingen.

Dan komt de 4e oktober 1992. Een El Al -vliegtuig stort neer op twee Bijlmerflats. Als Suzanne thuiskomt van een bezoek aan haar invalide vader, ziet ze een groen envelopje op de tafel waarin staat dat Lukas voortaan zijn eigen weg gaat. Hij heeft een ander. Maar het noodlot slaat nog verder toe. Lukas haalt na de vliegramp een aantal mensen uit een gesloten lift en raakt daarbij zelf gewond. Al snel wordt duidelijk dat de vrouw met wie Lukas wilde vertrekken naar Ghana Lize is. Een hels verraad aan de vriendschap. Lukas is een held voor de media, maar hij wordt voorlopig in coma gehouden. Als hij wakker wordt gemaakt, vertelt hij dat hij met Lize naar Ghana wilde gaan. Hij zoekt het avontuur en Suzanne wilde juist alles onder controle houden. In een café heeft ze daarna een confronterend gesprek met Lize, die haar excuses moet aanbieden. Tijdens een feestje was ze met Lukas mee gegaan. Hij had haar avontuurlijke en risicovolle manier van leven weten te waarderen.  

Suzanne kan het haar aangedane verdriet niet verwerken en wordt depressief. Een fijne buurvrouw (Esther)  haalt haar uit de lethargie. Lukas wil niet terugkomen bij haar en wil als hij genezen is toch met Lize naar Ghana. Zover komt het niet: Op 22 november 1992  overlijdt hij aan een infectie. Suzanne laat hem cremeren en laat de as - om te pesten- in het crematorium staan. Ze krijgt via een letseladvocaat veel geld van en twee jaar later komt Lize haar om geld bedelen. Ze krijgt echter helemaal niets.

Verhaalheden
Suzanne heeft de as  van Lukas opgehaald en is daarmee naar Parijs afgereisd. Ze wil orde op zaken stellen. Ze bezoekt wat bekende bezienswaardigheden. Tijdens een bezoek aan en restaurant wordt er op haar nieuwe jurk gemorst. In afwachting van de stomerij  denkt ze aan  haar richtingloze leven en gaat ze (in haar hoofd) een gesprek aan met Lize. Het wordt een pijnlijke confrontatie. Eerst smeekt Suzanne nog om de vriendschap te herstellen. Daarna neemt ze een moedig besluit. Ze besluit Lize uit haar leven te bannen. Daarna gooit ze as uit de urn over in haar rugzak en maakt daarin een gat. Door Parijs lopend strooit ze zo de as van Lukas uit. Dat is een definitief afscheid van haar verleden. De rugzak verdwijnt in een vuilcontainer en Suzanne stapt een warm verlicht café binnen en bestelt een mooie bordeaux.   

Personages

Suzanne

Suzanne heeft haar hele leven lang last van een schuldgevoel. Ze voelt zich schuldig aan de dwarslaesie van haar vader, maar heeft daar nooit over gesproken met Lize. Bovendien is ze jaloers op Lize die haar invalide vader beter kan vermaken dat zij zelf. Daarbij komt nog een schaamtegevoel, omdat haar vader met een buks op vogels schiet. het leven lijkt zich gunstig te ontwikkelen, maar omdat ze in haar jeugd toch te weinig aan haar eigen ontwikkeling heeft gedacht, heeft ze steeds de steun van een vriendin als Lize nodig. Je gaat het als lezer voorvoelen, dat Lize andere dingen in gedachten heeft. Het verraad komt niet als een complete verrassing. Suzanne raakt de grond onder haar voeten kwijt, maakt een vrije val, maar komt drie jaar na de ramp toch tot een helder inzicht: kappen met die Lize.

Lize

Lize is toch vanaf het begin een beetje het kind fataal en de femme fatale voor Suzanne. Ze windt de vader van Suzanne om haar vinger: ze is ook zorgelozer dan Suzanne en geeft de vader van Suzanne ook meer plezier. Lize is tijdens de schooltijd ook verliefd op Suzanne en ziet met lede ogen aan dat Suzanne hem krijgt. haar eigen relaties mislukken allemaal, ook al door haar eigenzinnige karakter. Ze neemt meer risico's maar het is evengoed mogelijk dat ze altijd naar Lukas heeft verlangd. Maar je moet wel een slecht mens zijn als je je de man van je zakenpartner en boezemvriendin in pikt.Lize wordt uiteindelijk door Suzanne aan de kant geschoven. Erg brutaal is het als ze een deel van het verzekeringsgeld komt opeisen. Maar daarbij krijgt ze het deksel op de neus.

Quotes

"De Bijlmerramp is alweer drie jaar geleden; vorige week was de herdenking. Ik zou kunnen zeggen dat er sindsdien veel is gebeurd, maar dat is niet zo. Het verraad van Lize heeft me verlamd, eerst letterlijk, en sindsdien figuurlijk." Bladzijde 7

"Haar aandeel in het ongeval van mijn vader viel onder wat zij more schuld noemde. Desondanks deed ze haar stinkende best om boete te doen. Nooit heb ik gevraagd naar welke verlossing ze verlangde, maar ik denk dat ik het wel wist." Bladzijde 17

"Allebei hadden we mijn vader nodig om penitentie te krijgen en los te komen van het schuldgevoel dat onze jeugdjaren verziekte." Bladzijde 18

"Deze tocht [ Naar Parijs] is bedoeld om alles te ordenen, al mijn gedachten in de juiste volgorde te krijgen en het geheel daarna als een ballon te laten zweven of als as te laten verwaaien. De psycholoog heeft me ten zeerste afgeraden om er bakstenen van te maken en ze in het ravijn te dumpen. " Bladzijde 87

"De band die Lize met mijn vader opbouwde , zat me dwars. Ze paste beter bij hem dan ik. Ze was sportiever, levendiger en deelde zijn gevoel voor humor. Als Lize er was leek hij vrolijker , alsof ze een schakelaar bnij hem omzette die ik niet wist te vinden. Soms leek het alsof ik mijn vader ervan moeste overtuigen dat ik de leukste was, of de beste of de slimste of wat dan ook." Bladzijde 46

Thematiek

Vriendschap

Lize is de beste vriendin van Suzanne. Sinds hun jeugd spelen ze met elkaar en geeft Lize adviezen aan Suzanne. Ze stuurt haar leven. Ze krijgen samen een kunstgalerie waarvoor ze de thema's bedenken die Lize uitwerkt. Het gaat goed totdat de Bijlmerramp plaatsvindt. Op die dag komt Suzanne thuis en vindt een briefje van Lukas waarin hij schrijft dat hij weggaat bij haar. Later sterft hij ook nog indirect aan de gevolgen van de ramp. Maar dan komt ook uit dat hij Suzanne wil verlaten voor haar beste vriendin Lize. Ze hebben al een relatie van 8 maanden en Lukas vindt Lize veel avontuurlijker, iets minder gepolijst en hij voelt daar meer voor. Voor Suzanne is het een klap in haar gezicht, het ultieme verraad aan de vriendschap. Eigenlijk wil ze niets meer met Lize te maken hebben. Toch praat ze na de dood van Lukas vaak in gedachten met haar waarin Lize haar adviezen geeft. Tijdens de Parijsreis neemt ze het besluit om niet meer met Lize als vriendin om te gaan. Dat getuigt van ontwikkeling in haar persoonlijkheid.

Schuld (gevoel)

Schuldgevoel is een belangrijk thema in deze roman. Er zijn diverse personages die met een schuldgevoel rondlopen. Suzanne heeft een schuldgevoel omdat ze de boodschap niet wilde doen die haar vader dan wel doet en tijdens de uitvoering daarvan raakt hij ernstig gewond. Ze heeft er ook een schuldgevoel over dat ze dat nooit tegen haar vriendin Lize heeft verteld. Het broertje van Lize rijdt de vader van Suzanne op zijn fiets aan; hij komt verkeerd te vallen en krijgt een dwarslaesie. Uit schuldgevoel moet hij elke zondag een bezoek brengen aan de vader van Suzanne. Lize heeft het broertje aangezet om zo hard mogelijk een rondje te fietsen rondom het huis. Wanneer het aan Suzanne duidelijk wordt dat Lize degenen is die haar man heeft verleid, krijgt Lize ook een schuldgevoel ten aanzien van Suzanne. In een gesprek tussen Lize en Suzanne vertelt Lize dat er eigenlijk drie soorten van schuld bestaan: daar waarvoor je veroordeeld kunt worden door de rechter, daar waarvoor je kunt biechten en boete kunt doen bij een pastoor en een soort morele schuld. Suzanne komt daar later in de roman in het confronterende gesprek met Lize (na het uitgekomen overspel) nog een keer op terug.

Motieven

Jaloezie

Jaloezie speelt een grote rol in de relatie tussen Lize en Suzanne. Lize kan beter met de vader van Suzanne opschieten dan zijn dochter zelf. Ze heeft het gevoel van humor van de vader en ze is veel levendiger dan Suzanne zelf. Dat geeft Suzanne het jaloerse gevoel dat ze haar vader met Lize moet delen.

Vader-dochterrelatie

Vanwege het schuldgevoel dat Suzan heeft ten opzichte van haar vader (ze wilde destijds geen boodschap doen die hij wel voor haar deed) heeft ze zich nooit volledig kunnen geven aan haar vader. Die heeft veel meer op met Lize, het vriendinnetje die ook in zekere zin schuldig is aan het ongeval van Suzans vader. Ze is gezelliger, levendiger voor hem en deelt ook haar gevoel met humor van hem. Daarop is Suzanne stinkend jaloers op haar vriendin en dat belemmert haar relatie met haar vader.

Liefdesrelatie: problemen/echtscheiding

Het huwelijk van Suzanne en Lukas leek vrij rimpelloos. maar dan blijkt uit het afscheidsbriefje van Lukas dat hij al die tijd het huwelijk als een beklemming heeft gezien, omdat zijn vrouw altijd alles wilde regelen en ordenen. Hij wil een iets avontuurlijker partner, iets minder gepolijst. Dan valt hij op Lize en hij met haar een ontwikkelingsproject in Ghana starten. De Bijlmerramp komt ertussen.

Dood

Lukas is een held bij de Bijlmerramp, omdat hij mensen uit een brandende lift heeft gehaald. Hij heeft brandwonden opgelopen en wanneer daar een infectie bijkomt, overlijdt hij. Hij wordt gecremeerd en de as wordt pas drie jaar later in Parijs door Suzanne uitgestrooid.

Heden en verleden

Met haar reis naar Parijs wil Suzanne afrekenen met het verleden waarin ze toch stuurloos is geworden. Zonder de hulp van haar vriendin zou ze niet veel kunnen bereiken in het leven.Tijdens de reis denkt ze steeds terug aan het verleden vanaf haar twaalfde jaar.

Overspel

Op de dag van de Bijlmerramp ontdekt Suzanne dat haar man Lukas een relatie heeft met haar beste vriendin en zakenpartner Lize. Die relatie bestaat al ongeveer 8 maanden.

Noodlot

Op de avond van 4 oktober 1992 slaat het noodlot toe in het leven van Suzanne. Haar man gaat haar verlaten. Al eerder heeft het noodlot in het leven van haar en haar vader gespeeld, wanneer die als beroemde sporter het slachtoffer wordt van een ongeluk met het broertje van Lize. Hij eindigt in een rolstoel met een dwarslaesie.

Zin van het bestaan

Dit motief zou je ook nog een thema kunnen noemen. Want door de vriendschap/ en het verraad van Lize wankelt het bestaan van Suzanne. Bovendien wordt ze gehinderd door een schuldgevoel en dat heeft Lize ook, maar die gaat er luchtiger mee om. Als Lize haar partner afpakt, is de vaste grond onder haar voeten weg. Bovendien komt Lukas om het leven bij de Bijlmerramp. Nu is Suzanne de richting in haar leven kwijt. Lize gaf haar meestal aan hoe ze moest reageren, maar na een laatste 'gesprek' (in haar hoofd ) met Lize, besluit ze voortaan haar eigen weg te gaan en meer sturing aan haar leven te geven. Tenslotte is ze nog maar 38 jaar.

Dierenleed

De vader van Suzanne heeft een vreemde hobby: hij schiet in zijn rolstoel eerst op lege blikjes, maar zijn hobby wordt vogels uit de boom schieten. Telkens liggen er dode vogels in de tuin en Suzanne schaamte zich daarvoor. Ze begraaft ze en durft er met niemand over te praten. Maar ook over het begraven heeft ze een schuldgevoel.

Motto

Een verslag van de opname tussen piloot en verkeersleiding over de Bijlmerramp van 4 oktober 1992. 

Opdracht

Jaap! 

Trivia

Anne Neijzen is ook advocate. ze was destijds betrokken in de zaak van de beroemde Pa Sem die bekend werd door zijn geschiedenis van de Bijlmerramp.

Het boek verscheen precies 25 jaar na de Bijlmerramp waarbij een El Al Vliegtuig zich in een tweetal flats in de Bijlmer boorde.

Titelverklaring

Het leven van Suzanne de Soet komt in een stroomversnelling - een vrije val- wanneer op de dag van de Bijlmerramp haar een bericht bereikt dat haar man Lukas haar wil verlaten voor een andere vrouw. Dat blijkt dan bovendien haar beste vriendin te zijn die zo de vriendschap verraadt. Haar leven wordt dan stuurloos, zonder richting. 

Ook in het verleden heeft Susan zo'n vrije val meegemaakt. Ze heeft haar leven lang een schuldgevoel gehad over het ongeluk van haar vader en dat heeft ze haar hele leven verzwegen.  Alle zaken die ze heeft meegemaakt, zou ze volgens  Lize visueel moeten samenballen in een baksteen en die in gedachten een vrije val te laten maken in een diep ravijn. Dan zou je de problemen waarmee je worstelt kwijt kunnen raken. Dat blijkt niet altijd te werken.

Structuur & perspectief

Het verhaalheden   wordt verteld door een 38-jarige ik-verteller Suzanne de Soet.  Ze heeft na het vwo kunstgeschiedenis gestudeerd en heeft drie jaar ervoor  iets ergs meegemaakt op de dag van de Bijlmerramp. Drie jaar daarna wil ze in het najaar 'schoon schip maken en maakt daarvoor een reis naar Parijs om afstand te nemen van het verleden. Onderweg naar de Franse hoofdstad gaat Suzanne in herinnering terug naar de leeftijd van o.a. twaalf jaar en ze probeert haar gedachten te ordenen en haar leven weer richting te geven. Suzanne vertelt afwisselend in de o.t.t (de Parijsreis) en o.v.t. (het verleden)   Om die reden worden heden (de reis naar Parijs) en verleden (van de jeugd tot na de Bijlmerramp) door elkaar verteld.
Daarvoor zijn 33 hoofdstukken nodig die geen titel hebben, en  van elkaar worden gescheiden door witregels. In het tweede deel van de roman worden die hoofdstukken afgewisseld met berichten uit de kranten over de Bijlmerramp. Dit zijn korte, gecursiveerde berichten, die de lezer informatie geven over de ramp zelf, zodat die informatie niet door de vertelster hoeft te worden verteld.  

Decor

De tijd van het verhaalheden (de reis naar Parijs) speelt zich af op twee dagen in november 1995. Dat is drie jaar na de Bijlmerramp. Je kunt uit tekstgegeven afleiden dat Suzanne dan 38 jaar is. Ze is dan geboren in 1957. Aangezien het verleden van het ongeluk van haar vader gebeurt als ze twaalf jaar oud is, wordt het verleden verteld vanaf 1969.

Het decor is voor een groot deel Amsterdam, waar Suzanne een kunstgalerie met haar vriendin Lize heeft. Zij en haar man Lukas wonen ook in Amsterdam, niet ver van de plek waar de Bijlmerramp plaatsvindt. In het verhaalheden maakt Susanne een reis naar Parijs, waar ze het verleden achter zich wil laten en waar ze de as van haar echtgenoot Lukas verstrooit. 

Stijl

Anne Neijzen schrijft in een zeer toegankelijke stijl. Ze gebruikt veel dialogen die heel natuurlijk klinken. De metaforen die ze gebruikt, zijn eenvoudig en herkenbaar. Ze gebruikt geen moeilijke woorden of ingewikkelde zinsconstructies. Daarnaast heeft ze een boeiende vertelstijl. Evenals in haar eerste roman "Zoutberg"  blijkt dat Anne Neijzen een geboren vertelster is.  Dat is voor mij een compliment. Ik kan het boek dan ook aanraden voor examenscholieren van havo en vwo. 

Slotzin

Nog heel even treuzel ik, daarna draai ik me om en loop met stevige pas naar een café verderop in de straat. Een mengelmoes van stemmen, warmte en licht komt me tegemoet als ik de deur open en me door de warme lijven naar de bar worstel om een glas bordeaux te bestellen.

Beoordeling

"Vrije val" is een mooie roman over het verloren gaan van een liefde en een vriendschap. Maar ook één over zich schuldig voelen. Anne Neijzen kan een verhaal vertellen en doet dat op een aantrekkelijke manier. Het gegeven van een verloren gegane liefde en vriendschap en hardnekkige schuldgevoelens is misschien niet origineel, de uitwerking door Anne Neijzen is prettig om te lezen. Een ervaren lezer zal halverwege echter wel door hebben dat Lize een Judasrol vervult. De mededeling over het overspel van Luks komt dus niet als een complete verrassing. Maar ja, het is dan ook geen thriller.

De roman is m.i. heel goed te lezen door examenkandidaten van havo en vwo. Neijzen heeft geen overbodige sekspassages nodig om een verhaal te laten slagen. Door de prettige bladspiegel en de  overzichtelijke structuur (hoewel heden en verleden steeds door elkaar lopen)  en geen al te grote lengte een roman die niet moeilijk te begrijpen is. Minstens net zo goed als de eerste roman "Zoutberg." 

Recensies

"Ik heb geaarzeld of ik fictie mocht schrijven over de Bijlmerramp – het is niet mijn ramp. Deed ik het voor publiciteit? Het is 25 jaar geleden, dat realiseerde ik me heus, en de uitgever brengt het boek niet voor niets nu uit. Maar mijn leven en mijn werk zijn ook beïnvloed door de gebeurtenissen van 4 oktober 1992. Ik ben twee jaar onderdeel geweest van de nasleep. Daarom hoorde de ramp voor mij in deze roman. Ik zie dat als eerbetoon.”" https://www.nrc.nl/nieuws...6-a1575719

"Een radiorapportage (podcast) in een interview met de schrijfster Anne Neijzen. " https://www.bnr.nl/podcas...-vrije-val