Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2017
• 2016 pagina's
• Uitgeverij: Ambo-Anthos

Flaptekst

Eerste zin

Zo begon elke zaterdagochtend in het nieuwe huis: eerst ging de schuifdeur van hun slaapkamer open. Pape haastte zich naar het andere eind van de gang. In de badkamer klikte hij het licht aan, gooide zijn pyjama door de waskoker, schoof de glazen douchewand open en dicht en liet het water lopen.

Samenvatting

Het verhaal heeft eigenlijk twee grote draden die met elkaar verweven zijn. Per, de hoofdpersoon van twaalf jaar, besluit op een zaterdagochtend van  huis weg te lopen. Zijn ouders zwijgen tegen elkaar omdat ze alle een hele tijd ruzie hebben. Ze leven langs elkaar heen. Deze eerste verhaaldraad is de dag waarop hij het besluit neemt weg te lopen. Tijdens het weglopen denkt hij steeds terug aan het jaar ervoor waarin er dramatische zaken zijn gebeurd.

In het heden gebeurt er het volgende:
- Per loopt  weg : zijn vader en moeder hebben het huis verlaten omdat ze beiden zijn gaan werken.
- hij woont nog maar een paar maanden in de wijk
- hij loopt langs het hockeyveld van RHHC, het openluchtmuseum en het kerkhof waar zijn opa kort ervoor begraven is
- hij steekt een rijksweg levensgevaarlijk over en wacht in een bushokje op de bus
- hij rijdt naar het centrum en bezoekt er de fotowinkel waar zijn opa een camera voor hem heeft gekocht. Die camera is nu kapot. De verkoopster vertelt dat iemand een mooie maar dure Leica heeft gekocht .
- hij glipt de kathedraal binnen en gaat naar de toren waar hij vaak met zijn opa is geweest
- dan besluit hij terug naar huis te gaan en daar wacht een verrassing : hij krijgt een nieuwe camera van zijn vader (de Leica) 

In het verleden zijn de volgende dingen gebeurd:
-   hij trok vaak op met zijn opa en bezocht dan de kathedraal en de keer dat hij daar gevallen was
- hij keek vaak met zijn opa naar hun favoriete (stomme) film van Harold Lloyd die in de film Safety Last  bij een hoog flatgebouw aan de wijzers van een grote klok hangt. Je kunt die film zien via You Tube.
- hij vertelt over de ruzie tussen zijn ouders. Zijn vader had bij het aanschouwen van de nieuwbouw van het huis de mobiele telefoon van zijn moeder in het verse beton gestoten
- hij vertelt over zijn eerste schooldag op het gymnasium, waar de klas lacht om zijn belachelijke voornaam. Een jongen Hans neemt het voor hem op.
- met Hans komt hij fietsend veel te laat op school. Ze behandelen de conciërge wat belachelijk en z e krijgen beiden een strafstudie (Vlaamse term voor "een vierkant rooster".)
- hij vertelt over de vakantie naar Kreta waarbij zijn moeder niet gezellig is, niet mee wil naar het labyrint dat zijn vader wil bezoeken
- tijdens die vakantie maakt zijn vader de mooie camera die hij van zijn opa heeft gekregen stuk, omdat hij foto's maakt van zijn boze vader
- daar horen ze ook dat de opa van Per aan een hartaanval gestorven is en dat ze naar huis moeten
- Per vertelt nog iets over zijn opa tijdens de begrafenis

In het allerlaatste hoofdstuk moet zijn vader hem iets vertellen. Deze passage speelt zich af precies een week nadat hij zaterdags was weggelopen. Zijn vader deelt hem mee dat zijn moeder en hij gaan scheiden. Dat lijkt uiteindelijk toch het beste te zijn. Per moet dan wel kunnen begrijpen, want hij is toch al twaalf.

 

Personages

Per Pieters

Per is eigenlijk het enige personage dat uitgewerkt wordt. Over zijn ouders kom je maar weinig te weten. Wel is duidelijk dat ze geen tijd en aandacht voor hem hebben. Per is twaalf, zal slim zijn want hij zit op het gymnasium, waar hij al op de eerste dag gepest wordt met zijn voornaam. Hij krijgt er wel meteen een vriendje Hans door. Samen komen ze een keer expres heel veel te laat. Hij heeft wel een fijne opa van wie hij veel houdt. Hij is dan ook erg van streek als hij tijdens zijn vakantie op Kreta hoort dat zijn opa plotseling is overleden. Hij doet daarna veel op de automatische piloot. Hij schreeuwt om aandacht en krijgt die niet van zijn ouders. Daar heeft zijn wegloopactie dan ook veel mee te maken. Zijn ouders zijn typisch moderne mensen die het te druk met zichzelf en hun baan hebben en aandacht-tekort compenseren met dure cadeautjes, zoals de dure Leica die Per aan het einde krijgt. Een week later gaan z'n ouders scheiden en dan wil zijn vader ineens heel zorgzaam zijn. ja, ja denkt de twaalfjarige, kalm aan, ik moet het allemaal nog zien. Weer een ventje dat liefde tekort is gekomen en zijn eigen weg door de grote mensenwereld moet vinden. Tragisch eigenlijk....

Quotes

"Zij waren weg en ik was thuis, en voor hen was het alsof ik er niet was. Als ik hier zou blijven, zou de volgende dag komen, net als de dag erop. De volgende zaterdag zou het net zo zijn en het weekend daarop weer, en weer en weer. Ik was het beu, hun weg zijn, hun zwijgen, hun ruzie, hun fakking gedoe. Dat was iets van hen, maar ik zat er wel tussen." Bladzijde 20

"Als voorlaatste kwam ik aan de beurt. Ik wist wat er zou gebeuren: de klas zou lachen met mijn voornaam, en zeker zoals de leraar de r uitsprak. Pieters, klonk het. Dan volgde mijn voornaam. Kort, maar met die lange r op het einde, te lang aangehouden. Iedereen moest lachen. Behalve Hans." Bladzijde 39

"Terwijl ik het kerkhof over liep, bedacht ik wat voor een gek en mooi woord dat is: weg. Iemand die er niet meer is, is weg. Die is daar, ergens anders. Weg kan dood zijn. Of vertrokken om ooit eens terug te komen. Of gewoon de hoek om, naar de winkel. Maar het betekent ook de weg waarop je wandelt. Duis als je zegt of denkt 'Ik ben weg' ben je ook het pad dat je volgt." Bladzijde 68

"Wat ik later op dat fakking eiland zou leren: boosheid kun je wegstoppen, maar niet laten verdwijnen. Die blijft in je zitten wachten, om dan op een ander moment naar buiten te komen. En als je heel lang wacht, kom,t ze naar buiten op een manier die je niet meer zelf kiest." Bladzijde 142

"Als dat waar kon zijn, dan kies ik ervoor dat opa droomde dat hij wegvloog, en dat hij ver onder zich Kreta zag, helemaal omgeven door zee, en dichterbij ons hotel, en wij in onze hotelkamer. Hij was daar, boven ons; hij was er, nog even, om daarna steeds hoger te vliegen." Bladzijde 183

Thematiek

Kindertijd en kinderleed

Als je twaalf bent en enig kind en je ouders hebben constant ruzie en ook geen tijd voor je, dan ga je daar als kind diep onder gebukt. Daarom besluit Per op een zaterdagochtend weg te lopen. Eigenlijk is het een schreeuw om aandacht. Die kreeg tot een jaar geleden van zijn leuke opa Erik die met hem leuke dingen deed (kathedraal bezoeken, films kijken) en van wie hij een camera heeft gekregen.) Maar die opa sterft aan een hartslagaderbreuk , vrijwel op het moment dat de vader van per die mooie camera op het eiland Kreta uit zijn handen slaat. Op blz. 187 praat per over verdriet: "Dat verdriet een mep is, dat is erg, maar nog erger is dat je niet terug kunt meppen. Je ligt er gewoon bij, als een bokser die in de eerste ronde neergaat. Je doet wat je doet: opletten in de klas, eten, je boekentas maken, maar je gedachten gaan alle kanten op, alsof je hoofd een doolhof is. Niemand ziet wat er zich op zo'n moment in je afspeelt. je lijkt gewoon iemand die zijn boekentas aan het maken is." Ja 'Twaalf'is een verhaal over verborgen kinderleed.

Motieven

Vader-zoonrelatie

Door het verhaal heen speelt de symbolische mythe van Daedalus en Icurus die ook staat voor de verwijdering tussen vader en zoon. Dat zie je ook terug in het verhaal van de vader en per. Dat culmineert in het incident op Kreta waar de vader de dure camera van Per (gekregen van opa) vernielt. Eigenlijk is Per later niet eens zo blij met het goedmakertje : de dure Leica die hij van zijn ouders krijgt.

Familiebetrekkingen

In het verhaal draait het ook om Familiebetrekkingen. Vader en moeder kunnen al een tijd niet overweg met elkaar en vinden de oplossing in een constant zwijgen. Ook op Kreta gaan ze niet leuk met elkaar om. De jongen beleeft daardoor veel meer plezier aan de relatie met zijn opa met wie hij de kathedraal bezoekt, stomme films op video bekijkt en van wie hij een prachtige camera heeft gekregen die zijn vader vernielt.

Schoolleven

Het schoolleven komt ook voor als Per vertelt over zijn eerste gymnasiumdag, waarop hij door de klas wordt uitgelachen vanwege zijn vreemde voornaam. Hij krijgt er ook een vriendje hans met wie hij een keer opzettelijk veel te laat op school verschijnt, waardoor hij een strafstudie krijgt.

Liefdesrelatie: problemen/echtscheiding

Vader en moeder van Per hebben al een tijd relatieproblemen, waarbij het zwijgen het ergste is. Hij zit er steeds tussen. ze hebben al eerder aangekondigd dat een scheiding op handen is (en dat me als het lezer wel het beste ook) maar in het laatste hoofdstuk maken ze dat concreet.

Dood

Opa sterft aan een hartaanval als vader, moeder en Per op Kreta verblijven. Dat is een hele dreun en ze moeten halsoverkop terug naar Antwerpen.

Puberteit

Per is een puber die met puberfantasieën leeft en pubertaal spreekt. Hij heeft de kenmerken van het opstandige: het weglopen, het vloeken, het irriteren op school. Hij heeft daarbij door zijn persoonlijke verhaal ook al iets van een 'coming of age'.

Het grote zwijgen

Vader en moeder hebben een "way of life" gevonden die Per verschrikkelijk vindt. Ze praten niet met en tegen elkaar en de communicatie verloopt soms via Per. Hij is nog liever getuige van een knallende ruzie dan het stille zwijgen.

Motto

Icarus
Duizelend tussen het dubbel
azuur van hemel en watrer
zoek ik mijn vader uw zon
zwelg ik o moeder uw zee.
(Paul Claes)

De mythe van Daedalus en Icarus speelt een belangrijke symbolische rol in het verhaal van Per Pieters. Hij zit zelf ook als het ware vast in een labyrint dat zijn ouders gecreëerd hebben. Het decor van het motto is het eiland Kreta en daar ontwikkelt zich ook het conflict tussen vader en zoon. 

"I forget you every day"
(Chris Whitley)

Opdracht

Voor mijn zonen, vaders en grootvaders

Een prima gekozen opdracht, omdat de relaties tussen vader, zoon en kleinzoon in het verhaal een belangrijke rol spelen.

Titelverklaring

Er zijn een heleboel (symbolische) verwijzingen naar het getal Twaalf:
- allereerst is Per Pieters twaalf jaar oud als hij zijn besluit neemt van huis weg te lopen.
- zijn vader heeft op een zeker moment een discussie over zijn leeftijd waarbij hij stelt dat twaalf jaar een leeftijd is waarop je al heel veel moet kunnen begrijpen
- het boek heeft twaalf hoofdstukken: in het laatste hoofdstuk wordt pas zijn voornaam onthuld
- in 2012 overlijdt de opa van Per
- Per kan met zijn nieuwe camera twaalf frames per seconde achter elkaar nemen
- het nieuwe huis dat zijn ouders gaan bewonen, heeft nummer twaalf
- op het moment dat Per terugkeert in de woning van zijn ouders nadat hij een hele dag weggelopen is , slaat opa's klok die ze hebben meegenomen naar het nieuwe huis precies twaalf keer 

 

 

Structuur & perspectief

Het verhaal is opgebouwd in twaalf (1) hoofdstukken die genummerd zijn met letters. In die twaalf hoofdstukken leven we mee in het hoofd van de twaalfjarige ik-verteller die heel lang zijn voornaam voor de lezer geheim houdt. In het laatste hoofdstuk wordt hij Per genoemd, de afkorting van de mythologische naam Perdix, het neefje van Daedalus (zie het motto). Op de eerste schooldag had een meisje erg moeten lachen om die naam en die kreeg voor straf de opdracht de oorsprong van die naam te achterhalen.
De twaalfjarige Per Pieters laat in vrijwel alle hoofdstukken verleden en heden door elkaar lopen, maar toch vertelt hij alles in de o.v.t. 
In het verleden staat vooral centraal de vakantie met zijn ouders naar Kreta en het gegeven dat zijn door hem geadoreerde opa tijdens die vakantie in Nederland overlijdt. Naar die passage wordt steeds vooruit gewezen. 

 

Decor

Het verhaalheden, de zaterdag waarop Per Pieters uit zijn ouderlijk huis wegloopt, is in het voorjaar(?) van 2013. Hij zit op dat moment in de eerste klas van het Gymnasium waar hij in september 2012 naar toegegaan is. Ook de vakantie naar Kreta speelt zich in dat jaar af. De twee belangrijkste tijdlagen zijn dan ook 2012 en 2013.

Het decor is een Vlaamse stad die niet met name wordt genoemd, maar waarbij je met enig speurwerk achter kan komen. De stad heeft een grote kathedraal en diverse stations. Via de naam van de wijk waar de hockeyclub RHHC gevestigd is Middelheim met in de buurt een openluchtmuseum dat ook in het verhaal wordt genoemd, kun je er via Google achter komen dat de bewuste stad  Antwerpen moet zijn. Dat is op zich niet vreemd want ook de schrijver woont in Antwerpen. Antwerpen heeft een kathedraal en enkele stations. Het station waar Per op de trein naar het centrum stapt, moet dan Antwerpen Berchem zijn, dat vlakbij de wijk Middelheim ligt.
Daarnaast speelt het hele verhaal door het eiland Kreta een rol. Dat is de plek waar Per in conflict komt met zijn vader, ze zijn daar ook als het bericht komt dat zijn geliefde opa overleden is. Maar op het eiland Kreta speelt ook de mythe van Daedalus en Icarus zich af, waarnaar niet alleen in het motto wordt verwezen. De naam Per heeft ook met die mythe te maken, blijkt uit het verhaal van de eerste dag op het gymnasium. Ook symbolisch is de mythe van belang. Hoe komt de twaalfjarige Per uit het doolhof dat zijn ouders voor hem geschapen hebben? 

Stijl

Gerrit Janssens schrijft in een verrassend heldere stijl. Zijn woordgebruik is dat van een twaalfjarige puber. Dat zie je o.a. aan het herhaaldelijk gebruik  van het scheldwoord "fakking".

Verder let je er in het begin niet zo en lijkt de schrijver een Noord-Nederlander, maar af en toe kom je toch woorden en uitdrukkingen tegen die niet direct Nederlands zijn. Dat besef je dat je het verhaal van een Vlaamse auteur leest.
Een paar voorbeelden:
- strafstudie (vgl. een vierkant rooster)
- een draagberrie (brancard)
- een hartslagaderbreuk (gescheurde aorta)
- parlofoon (omroepinstallatie)
- hij trok de ene foto na de andere (hij maakte...)
- de prefect (conciërge)
- hij zat ook in het eerste middelbaar (hij zat ook in de brugklas)

Daarnaast zijn ook de metaforen opvallend vanuit een jonge puber gezien:
(blz. 14) "De muren waren bepleisterd en een eerste keer geschilderd, maar waar lampen moesten komen, hingen lange slappe kabels naar beneden alsof het poten waren van aliens die waren ingemetseld."
(blz. 58) "Telkens weer die rotlelijke naam daaronder: KRETA, Kreta, Kreta. Als een kraai die kraste."
(blz. 65) "Het was een mooie dag, zo in het park. Tot ik een bord zag dat me trof alsof het hockeyballen regende op mijn kop."
(blz. 155) "Ik sloot mijn ogen en dacht: fakking fakjaar fak fak fakfakfak, alsof in mijn hoofd een uzi uit een van James' computergames werd leeggeschoten."

Tenslotte zijn er ook vrij veel verwijzingen naar de klassieke mythologie (vooral het verhaal van Daedalus en Icarus) en naar de christelijke parabel van Sint Cristoffel die een kind draagt  in de relatie tussen opa en Per. 


 

Slotzin

"Papa", ze ik, "stap voor stap". Ik haalde zacht zijn handen van mijn armen en dacht: we hebben de tijd.

Beoordeling

Een goed opgebouwde, zeer goed leesbare roman over een jongetje dat onder  moeilijke omstandigheden opgroeit. Zijn egoïstische  ouders hebben geen aandacht voor hem en daar gaat hij diep onder gebukt. Gelukkig heeft hij een fijne opa, maar als die doodgaat besluit het jongetje weg te lopen.
We volgens hem één zaterdag in het  jaar 2013. Hij denkt tijdens zijn wegloopactie voortdurend aan de dingen die hij met zijn opa deed. Ook creëert de verteller daarmee voortdurend spanning omdat hij steeds al praat over de gebeurtenis op Kreta die een schaduw vooruit werkt. 
Een vlot vertelde roman die uitstekend geschikt is voor scholieren van havo en vwo. Die zal zeker niet vervelen. Zoals gezegd: prettig opgebouwd, in een heldere stijl vanuit het perspectief van een twaalfjarig jongetje en een fijne bladspiegel.  Een prachtig romandebuut.