Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2015
• 176 pagina's
• Uitgeverij: Oog en Blik

Flaptekst

Eerste zin

Waarom ben je hier?

Samenvatting

Let op: in de beeldroman zijn niet alle gebeurtenissen van het boek verwerkt. Als je een boekverslag zoekt over het 'normale' boek, klik dan hierrrr.

Proloog:

In het donker praat een vrouw tegen Anton. Antons huis is net afgebrand, zij vertelt hem dat hij moet onthouden dat de Duitsers het hebben gedaan en niemand anders. Ze wil hem aanraken om te weten hoe hij er uit ziet. Haar hand bloedt. Het beeld veranderd en je ziet Anton op een soort gondel langs zijn afgebrande huis varen.

1952:

Anton gaat naar Haarlem voor een feest (het feest is in de buurt van zijn oude ouderlijke huis). Op dit feest worden de huidige oorlogen (Korea Oorlog) vergeleken met de Tweede Wereldoorlog. Dit wordt Anton teveel, hij loopt weg. Daar bezoekt hij zijn oude buren, de Beurners. Mevrouw Beurner vertelt Anton dat het heel dapper is wat Antons broer Peter heeft gedaan (Peter is op de avond van de aanslag vermoord). In de straat is er ter nagedachtenis van de aanslag een monument geplaatst. De namen van Antons ouders staan er wel op maar Peters naam niet. Wanneer Anton weer terug komt bij zijn oom en tante (waar hij sinds de aanslag bij woont) vraagt hij hen waarom zij hem nooit iets over het monument hebben verteld. Dit hebben zij wel een aantal jaar geleden gedaan, maar toen wilde Anton er niet heen.

1956:

Anton heeft vaak last van migraine. Hij gaat naar het ziekenhuis hiervoor en hoort in de wachtkamer over de Russische inval in Hongarije. Hij studeert ondertussen geneeskunde en richt zich voornamelijk op Anesthesie. Hij woont op kamers in Amsterdam dicht bij zijn oom en tante. Die dag zijn er rellen in Amsterdam tegen het communisme. Daar komt hij Fake Ploeg Junior tegen.

Anton nodigt Fake uit op zijn kamer. Fake vertelt dat hij speciaal naar Amsterdam is gekomen om communisten te stenigen, communisten zijn immers de reden van de dood van zijn vader. Ook heeft Fake er moeite mee dat Anton studeert en een makkelijk leventje heeft, terwijl hijzelf geisers repareert terwijl hun ouders in feite op dezelfde manier dood zijn gegaan. Anton vertelt Fake dat dit komt omdat zijn vader fout was in de oorlog (hij was immers NSB'er). Ook leven de moeder en zus van Fake nog terwijl Antons hele gezin is uitgeroeid. Als Anton er problemen mee heeft dat hij arm is, moet hij maar op de communisten stemmen in plaats van hen te stenigen.

Wanneer Anton Fake vraagt of Fake's vaders naam op het monument moet staan in hun oude straat, wordt Fake zo boos dat hij een raam kapot gooit met zijn steen en weg loopt. Hij komt echter terug om Anton te bedanken dat hij vroeger voor hem op kwam toen ze op school Fake pestte omdat zijn vader een NSB was.

1959:

Anton spreekt met verschillende vrouwen (die schaars gekleed zijn) over hoe een sextant gebruikt wordt en hoe verschillende onderdelen van het voorwerp heten. Hij verwonderd zich over de precisie van het object.

Londen:

Anton gaat naar Londen en ontmoet Saskia. Hier schrijft hij een brief over naar zijn oom en tante.

Athene:

Anton gaat met Saskia naar Athene. In Athene vertelt Anton een man hoe de avond van de aanslag was (en de nasleep er van).

1966:

Inmiddels zijn Anton en Saskia met elkaar getrouwd en hebben zij een dochter (Sandra). Ze gaan naar een begrafenis, in het café breekt na de begrafenis een discussie los over de wie Europa heeft gered van de Tweede Wereldoorlog (Amerikanen of de Russen). Anton wordt angstig en begint over de aanslag te praten. Toevallig herkent een man, Takes, het verhaal en vertelt Anton dat hij (onder andere) de moordenaar is van Fake Ploeg. Ze spreken op het kerkhof verder over de avond van de aanslag.

Na de begrafenis gaan Saskia, Anton en Sandra naar het strand. Hier zie je beelden dat Anton zich inbeeld dat hij verdrinkt terwijl hij zwemt, en dat hij naar het centrum van de aarde gaat wanneer hij in slaap valt op het strand. Saksia maakt hem wakker, zij gaan naar huis. Saskia en Sandra gaan slapen, Anton is klaarwakker en besluit Fake te bezoeken. Hier praten zij weer over de aanslag. Anton achterhaalt eindelijk de identiteit van de vrouw die hij op de avond van de aanslag heeft gesproken  (Truus). Zij heeft samen met Takes Fake Ploeg vermoord. Truus blijkt heel erg op Saskia te lijken.

1976:

Anton is gescheiden van Saskia. Hij bezoekt met Sandra, die inmiddels adolescent is, het monument van de aanslag in Antons oude huis. Hij ziet dat Takes naam er op staat. Ze bezoeken ook het graf van Truus. Vervolgens bezoeken zij het huis van Takes, maar deze blijkt gesloten en afgebroken te zijn.

1981:

Anton heeft last van kiespijn en gaat naar de tandarts. De tandarts wil hem alleen behandelen als Anton mee gaat demonstreren tegen de neutronenbom. Tijdens deze demonstratie komt hij zijn dochter Sandra tegen die zwanger is. Ook komt hij zijn oude buurmeisje Karin Korteweg tegen. Zij legt uit waarom de aanslag op Antons huis is gepleegd. De vader van Karin had namelijk een reptielencollectie die hij niet kwijt wilde, dus wanneer Fake Ploeg voor hun huis was neergeschoten sleepte hij het naar een ander huis. Hij sleepte het lijk niet voor de Aartsen omdat daar joden waren ondergedoken, dus de enige optie was om het lijk voor Antons huis te leggen.

Personages

Anton Steewijk

Anton heeft op 13 jarige leeftijd door de aanslag zijn onschuldige ouders en broer verloren. Hierna is hij bij zijn oom en tante in Amsterdam komen wonen. Hij studeert Anesthesie (geneeskunde), krijgt twee kinderen en heeft verschillende vrouwen. Hij blijft zijn hele leven geobsedeerd met het verleden en is opzoek naar het beantwoorden van de schuldvraag over de dood van zijn ouders.

Quotes

"Waren de Duitsers een minuut later op de schoten afgekomen, dan had Ploeg voor dit huis gelegen. En had hier het onkruid gewoekerd." Bladzijde 40

"Luister. Laten we opstaan en weggaan. Wat gebeurd is, is gebeurd. Ik heb een vrouw en kind, een goede baan. Het is 20 jaar geleden. Het is in orde. Ik had alleen mijn mond moeten houden." Bladzijde 106

"Toen de moffen kwamen begon een vrouw uit het raam te schreeuwen dat we daar zaten. Ze gaf me haar pistool en een zoen en dat was het." Bladzijde 140

Thematiek

Dood door schuld

Niet echt dood door schuld, maar eerder het beantwoorden van de schuldvraag. Anton is zijn hele leven (tot 1981) op zoek naar wie er schuldig was voor de aanslag dat zo'n grote verandering in zijn leven teweeg heeft gebracht. Verder is het concept "schuldvraag" een groter thema dat toe te delen is aan de Tweede Wereldoorlog, omdat het in deze periode niet duidelijk was door wie en waarom dingen zo gebeurden. Verder blijkt het antwoord op de schuldvraag helemaal niet bevredigend te zijn: het blijkt puur toeval te zijn geweest (dobbelsteenmotief). In het boek is het dobbelsteenmotief een belangrijke symboliek die weergeeft dat het toevallig is dat de Duitsers Antons huis hebben afgebrand en zijn leven hebben veranderd. Dit komt echter niet via letterlijke dobbelstenen naar voren in de strip. Er is slechts maar een afbeelding van een dobbelsteen (pagina 51) en op deze prent is de dobbelsteen geen belangrijk voorwerp.

Motieven

Tweede wereldoorlog

De enige setting mogelijk waarin de aanslag op de manier is gebeurt zoals het is gebeurt is de Tweede Wereldoorlog waardoor dit een belangrijk aspect is van het verhaal. Verder is de schuldvraag (die al bij het thema is behandeld) een groter thema binnen de Tweede Wereldoorlog en heeft daarom Mulisch met dit boek op kleine schaal dit fenomeen, en de nasleep van de oorlog weergeven.

Coming of age

Dit boek weergeeft hoe Anton groeit en hoe hij door zijn leven heen te maken heeft met de schuldvraag en hoe dit door zijn leven heen veranderd.

Psychische afwijking

In de beeldroman weergeeft Milan Hulsing vaak hoe Anton zich voelt door bij bijvoorbeeld paniekmomenten te tekenen dat hij verstrengeld wordt door klimop. Dit gebeurt dan niet echt, maar dit is Antons verbeelding/gevoel dat hij zo weergeeft. Ook wanneer Fake Ploeg Jr. Anton bedankt dat hij voor hem op was gekomen toen hij gepest werd zie je een beeld dat Anton naar het centrum van de aarde valt wat zijn gevoel hierover weergeeft in beeld. Er zijn meerdere van deze symbolische beelden in het boek die meer dan het boek laten zien dat de aanslag grote psychische gevolgen op Anton heeft gehad en hij daarom dit soort dingen voor zich ziet.

Opdracht

Speciale dank van de auteur aan: Michiel de Jong, Mara Joustra, Tessa Terpstra, Vera, Benno en Samia.

Trivia

Milan Hulsing zegt dat hij doordat hij zich persoonlijk verbonden voelt met de Aanslag van Harry Mulisch heeft besloten deze stript te maken.

Hulsing wordt er van bekritiseerd dat hij met deze beeldroman teveel van het verhaal achterwege heeft gelaten en het verhaal teveel heeft aangepast.

Hulsing beweert dat de tekenstijl is gebaseerd op Mulisch' schrijfstijl.

Titelverklaring

De titel van het beeldroman verwijst naar de aanslag die is gepleegd op Fake Ploeg op het begin van het verhaal, wat er voor zorgde dat Antons huis werd verbrand en zijn ouders en broer werden vermoord door de Nazi's. Deze aanslag is de drijfveer voor het verhaal: gedurende zijn leven is Anton constant opzoek naar een antwoord op de schuldvraag (wie is er schuldig?) en waarom nou juist zijn gezin/huis hier het slachtoffer van is geworden.

Structuur & perspectief

De beeldroman heeft een proloog en acht hoofdstukken waarvan er zes een jaartal als titel hebben en twee een plaatsnaam. In het reguliere boek  is het verhaal opgedeeld in vijf episodes (1945, 1952, 1956, 1966, 1981), ieder vanuit een andere tijd beschreven. In feite komt hetgene wat wordt verteld in het beeldroman overeen met de vijf delen van het boek, alleen worden in de beeldroman een aantal stukken als eigen deel gezien (1976, Londen en Athene) terwijl dit in het boek onderdelen zijn een deel van het verhaal.

De beeldroman is geschreven vanuit een alwetende verteller die Anton Steewijk volgt, iets als het personaal perspectief (hij/zij). In beeldromans is dit echter wat anders dan in boeken omdat het niet beschreven wordt als hij/zij, maar je naar de beelden kijkt als een soort medestander, en in de tekstballonnen letterlijk leest wat de personages op dat moment zeggen.

Decor

Decor:

De belangrijkste plekken in het boek zijn Haarlem (met nadruk op de straat waar de aanslag is gepleegd) en Amsterdam. De straat waar Anton vroeger woonde in Haarlem is de belangrijkste locatie van het boek omdat hier de aanslag was gepleegd. De aanslag is immers de drijfveer van het verhaal, en Anton komt ook regelmatig ook terug naar deze locatie om met oude buren te praten, het monument te bekijken en inzicht te krijgen op de gebeurtenissen.

Amsterdam is een belangrijke locatie omdat Anton hier is opgevangen door zijn oom en tante, en ook daar blijft wonen en zich ontwikkelt als volwassen man. Alle acties die Anton verricht komen vanuit Amsterdam, en in Amsterdam ontrafelt hij ook de wie en waarom vragen van het boek.

Tijd:

Het boek strekt 36 jaar van Antons leven van 1945 (begin van het wie en waarom mysterie) tot 1981 (de vragen worden beantwoord). Deze lange tijd is noodzakelijk omdat Mulisch met dit boek een weergave wilde geven wat voor invloed de Tweede Wereldoorlog en dit soort gebeurtenissen kunnen hebben op iemands leven. Hoewel het na verloop van tijd niet meer op de voorgrond staat en er veel andere dingen gebeuren in Antons leven blijft hij steeds beïnvloed en aangetast door de aanslag.

Het is belangrijk dat het zich in 1945 afspeelde, omdat het een boek is dat over de nasleep en schuldvraag van de Tweede Wereldoorlog gaat. De omstandigheden waarin de aanslag is gepleegd konden zich ook niet voordoen in een andere tijd (Jodenvervolging, communisten, nazi's, NSB'ers).

Stijl

Wat Harry Mulisch precies heeft geschreven is zwaar aangepast in dienst van de beeldroman.

Er is veel minder tekst en de afbeeldingen/strip-panelen staan in dienst om het verhaal naar voren te brengen zonder dat er taal wordt gebruikt. In sommige strips wordt er gebruik gemaakt van tekstkaders, waarin de alwetende verteller een stukje van het verhaal vertelt dat niet door de personages gezegd kan worden, maar hier maakt Hulsing geen gebruik van in deze beeldroman. Alles gaat via tekstballonnen die direct door de personages gezegd worden op dat moment, waardoor er tekstueel gezien nog minder wordt gezegd dan in sommige strips.

Slotzin

De kreten sterven weg... ... de golven trekken glad.

Beoordeling

De Aanslag door Harry Mulisch heb ik grofweg 5 jaar geleden gelezen. Het was toentertijd een van mijn favoriete werken uit de Nederlandse literatuur (nu nog steeds wel). Ik vind dat Milan Hulsing heel mooi en passend dit verhaal heeft verstript. Naast dat het goed het verhaal weergeeft, laten de beelden duidelijk zien welke emoties Anton heeft bij de gebeurtenissen (plaatjes waar hij verdrinkt/waar er planten om hem heen groeien die hem verstikken/etc.). Verder is Hulsings stijl super interessant en zijn kleurgebruik tekenend. De laatste tijd heb ik sowieso iets met kleurgebruik waarin enkele panelen op een pagina in een totaal andere, opvallende kleur zijn dan de rest van de pagina. Ik heb lang niet zo'n mooie strip gelezen die op Nederlandse bodem is gemaakt.

Hulsing is wel zuinig geweest met het gebruik van tekst in zijn beeldroman en heeft ook sommige aspecten van het verhaal achterwege gelaten (bijvoorbeeld het dobbelsteenmotief) waardoor de beeldroman niet een letterlijke afspiegeling is van het boek. Daarom heb ik zelf het gevoel dat deze strip beter functioneert als een kunstwerk die het boek aanvult in plaats van iets losstaands.

Recensies

"Milan Hulsing uit Delft tekende zijn grafische versie van ’De Aanslag’ in verschillende lagen. Kleuren staan voor uiteenlopende emoties, suspense en angsten. Flashforwards en flashbacks hebben elk een eigen tint." http://www.haarlemsdagbla...373283.ece

"De manier waarop Hulsing dit verhaal in beeld brengt is verbluffend. Met zijn ogenschijnlijk wat naïeve tekeningen weet hij de met dit verhaal gepaard gaande emoties extra krachtig over te brengen. Zijn schilderstijl is experimenteel, maar met name zijn kleurgebruik tilt het geheel naar een hoger plan." http://informatiesite.str...ry-mulisch

"De tekenaar is er uitstekend in geslaagd het verhaal zodanig te bewerken dat er een spannend verhaal ontstaat zonder dat de vele weglatingen afbreuk doen aan de essentie van het oorspronkelijke verhaal van Mulisch. Maar zoals gezegd, er zijn veel weglatingen. Veel van het oorspronkelijke verhaal moest onvermijdelijk sneuvelen om een lezenswaardig stripverhaal over te houden. Hoe oogverblindend mooi de tekeningen ook zijn, voor de niet-stripverhaalliefhebbers voelt het toch vooral als een flinke aderlating. " http://historiek.net/de-a...vel/49848/