Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2015
• 208 pagina's
• Uitgeverij: Thomas Rap

Flaptekst

Eerste zin

Mijn vader is er niet meer. In de achteruitkijkspiegel verdwijnt de Poolse vrachtwagen. Ik moet mee met de rest van het verkeer. Is er een moment geweest waarop mijn vader zich voorstelde hoe ik me zou voelen? Heeft hij mij zien zitten, zonder hem, achter het stuur van zijn auto, op weg naar zijn huis

Samenvatting

Heden:
De zoon (zonder naam) rijdt op de Afsluitdijk. Aan de Friese kant heeft hij zojuist gezien dat zijn vader zich bij een hoge snelheid uit de auto heeft laten vallen en omver gereden is door een Poolse vrachtwagen. Hij rijdt door naar de andere kant van de dijk en besluit dan terug te keren. Hij wordt ook ingehaald door de lijkauto die zijn vader bij elkaar geraapt moet hebben.

verleden:
Twee dagen ervoor is de zoon naar Hamburg afgereisd om zijn vader op te halen. Die was naar de Duitse stad afgereisd omdat hij herinneringen wilde ophalen van de oorlogstijd dat hij daar woonde en na een bombardement op de trein naar Nederland werd gezet door zijn grootouders. Hij vindt niet veel van het verleden terug en hij wil dat zijn zoon hem komt ophalen. Die reist naar zijn vader toe en ze besluiten na een rondrit door Hamburg terug naar huis te gaan. De zoon neemt dan het stuur van de oude Mercedes Benz model 230E van zijn vader over. Het oude karkas heeft meer dan 400.000 kilometers gemaakt  en de zoon vindt het maar een ouwe knar. Het duurt dan ook niet lang of ze krijgen pech en een monteur in een klein Duits dorpje heeft een dag nodig om de auto te maken. Ze gaan dan naar een Bed & Breakfast gerund door vrolijke Vlamingen en huren een kamer met een tweepersoonsbed, waardoor ze dicht bij elkaar liggen.  Onderweg hebben ze al met elkaar gesproken.
De relatie tussen vader en zoon wordt door de zoon gesteld "op liefdevolle afstand."  De verschillen in opvatting zijn groot: de vader blijft het liefst hangen in het verleden (De Remington, de oude Mercedes, een gewone telefoon) De zoon is een product van deze tijd: hij heeft een moderne laptop en onderweg zoekt hij alle informatie (bijv. routes) die nodig is op zijn Smartphone op. De vader vindt dat helemaal niets. Ook foto's maken op je Smartphone is de pest voor je herinneringen: je moet de dingen die belangrijk zijn in je hersenen opnemen om ze later te kunnen herinneren.

De zoon is kunstenaar: hij maakt grote kunstzinnige en moderne, op de samenleving gerichte projecten die succesvol zijn en veel geld opleveren. De vader is kleinkunstenaar en schrijft gedichten die mooi, klassiek en bekroond zijn, maar weinig of geen geld in het laatje brengen. Zijn vrouw is rechter.
In het kleine Duitse stadje moeten ze gaan eten en ze gaan naar een Chinees: beiden bestellen een verschillend gerecht met eend, maar ze krijgen uiteindelijk dezelfde eend met dezelfde smaak. Een mooi symbolische maaltijd.

Na het eten bij de Chinees vallen ze zomaar binnen bij een dansfeest. Vader gaat heerlijk dansen en leuke anekdotes aan de omstanders vertellen. Zoon ontmoet een blonde Duitse vrouw die met hem flirt en met wie hij zoent. Het lijkt op seks uit te draaien. Ze vraagt of hij een vrouw heeft. Dan vertelt de zoon het verhaal van zijn affaire met de vrouw van een museumdirecteur. Ze biecht haar overspel op en de man neemt wraak door zich op te hangen bij een kunstwerk van de zoon. De relatie raakt hierdoor uit.De Duitse vrouw neemt zonder seks afscheid van de zoon. Zijn vader wacht hem op. Ze discussiëren weer over de invloed van klassieke en moderne kunst: deze keer op muziekgebied.  Samen gaan ze naar het B&B-hotel terug te gaan. In bed slapen ze dicht bij elkaar, d.w.z  "op liefdevolle afstand."

Intussen zijn er bij de verteller wel herinneringen opgedoken:
- het EK voetbal in Duitsland en het optreden van zijn vader in een tv-show met Rinus  Michels die een mop vertelt over de intelligentie van Feynoorders
- herinneringen aan zijn jeugd en schooltijd
- het overspel van zijn moeder in Haarlem (o.a. het vinden van een stropdas van haar minnaar als hij haar spullen opruimt na haar dood.)
- het bezoek van het Boekenbal met zijn vader en het samen bezoeken  van een tentoonstelling van bizarre, moderne kunst in Londen (Tate Modern)
- de ziekte (kanker) en de dood van zijn moeder, als mede  het samen optreden van vader (zang) en zoon (piano) tijdens de crematie.Hij ontmoet ook de minnaar van de moeder tijdens de plechtigheid. Het is een collega-dichter van zijn vader.
 - er is ook nog een zusje dat een jaar na de zoon geboren  en gestorven is. Hij kan het zich niet goed herinneren, maar hij bezoekt een keer de begraafplaats.

De volgende dag is de auto gemaakt en ze vervolgen hun reis naar Nederland. Toch lijkt het erop alsof de vader steeds pauzes wil inlassen om de reis wat langer te laten duren. Ook maakt hij opmerkingen over de dood en het einde die de zoon nog niet begrijpt maar die vooruitwijzingen zijn naar de zelfmoord van de vader. Onderweg moet vader plassen bij een benzinestation en  de zoon raakt zijn vader kwijt. Ook al een mooie vooruitwijzing. Later vindt hij hem terug. Hij was niet gaan pissen op de wc maar gewoon langs de kant van de weg.
Ze eten nog een keer bij de Mac, iets wat eigenlijk  tegen de principes van de vader is, maar hij wil zijn zoon een keer tegemoet komen. Hij vergeet bij het vertrek zijn map met manuscript met gedichten en rent terug.

Ze gaan op weg naar Nederland en het plaatsje Zurich,  dat aan de ene kant van de Afsluitdijk ligt. Vader en zoon citeren beiden dichtregels uit het beroemde gedicht van Vasalis over de Afsluitdijk. Daarna hebben ze het over een mooie en plotselinge dood van kunstenaars, waardoor hun laatste - vaak onaffe - werk beroemd is geworden. Ze stoppen nog even bij een wegrestaurant,  waar ook een Poolse vrachtwagen staat. Het laatste  gesprek gaat weer over de dood. De bewoners van her kleine plaatsje hebben de afspraak dat ze elkaar helpen begraven, opnieuw een vooruitwijzing naar de dood. Ze drinken een wat later blijkt afscheidsborrel. De vader schenkt de auto aan zijn zoon, die daarmee in gedachten de mooie Duitse vrouw van de dag ervoor zou willen ophalen. 

 Daarna gaan ze op weg naar Hippolytushoef, maar zover komen ze niet. Als ze de Poolse vrachtwagen hebben ingehaald, maakt de vader de autogordel los en laat zich uit de hard rijdende auto vallen. Hij wordt daarna doodgereden door de Polen. De zoon ziet het allemaal in zijn autospiegel gebeuren.

Heden
De zoon rijdt door en keert daarna aan het einde weer terug. Een lijkauto heeft zijn vader al opgehaald. De files die ontstaan zijn als gevolg van het onderzoek, lossen weer op.De zoon ziet een wit vel papier in de lucht hangen: het is het laatste gedicht van zijn vader uit de map. De letters zijn vervaagd, maar de laatste woorden zijn door de harde inslag van de Remington voelbaar.  Laatste onmogelijkheid.

Personages

Vader

De vader in deze roman is een bekende maar weinig verkochte dichter. Hij produceert weinig omdat hij over alle woorden nadenkt. Hierin is hij de tegenpool van zijn zoon. Wat zijn levenshouding betreft is hij conservatief ingesteld. Hij hecht waarde aan zijn bezittingen: de oude maar goed werkende schrijfmachine van een A-merk: hij gebruikt geen laptop en Smartphone. Hij rijdt al jaren in een oude Mercedes E230 die meer dan 400.000 kilometer heeft gedraaid. Hij ging op zoek naar herinneringen in Hamburg maar vindt ze niet terug.Hij vraagt zijn zoon hem te komen ophalen.Hij trilt met zijn handen en laat ook enkele keren doorschemeren dat hij op weg naar het einde is. In gezelschap is hij een aangenaam verteller : de mensen hangen vaak aan zijn lippen. De relatie met zijn zoon wordt gekensche t st als één met een liefde volle afstand, wat enkele keren n symbolisch wordt weergegeven: in bed, bij ghet strikken van een das, in de auto etc.Uiteindelijk laat hij zich "dapper" uit de auto vallen. Hij neemt zijn laatste gedichten mee in een map en in zijn graf.

Zoon

In veel ding en is hij de tegenpool van zijn vader, maar ze hebben geen slechte verstandhouding. De zoon denkt wel commercieel en bedenkt juist grote kunstprojecten. Hij denkt ook heel verschillend over oude en nieuwe kunstwaarden en gaat daarover in discussie met zijn vader tijdens de rit. Hij heeft de toespelingen van zijn vader over een naderend afscheid niet in de gaten.

Quotes

"Dat bedoel ik niet,’ zei mijn vader. ‘Ik heb een zeker ideaal, of in ieder geval een idee, dat ik tracht te verwezenlijken, in het besef dat ik daar nooit in zal slagen. Met elk gedicht dat ik voltooi, groeit de begrafenisstoet achter de doodskist van mijn droom. Ik ben gedoemd te mislukken, en voor mij bestaat de kunst erin om een poging te doen boven mijn onmacht uit te stijgen. Stel je een jager voor die een hert wil schieten, maar hij komt thuis met een zwijn. Jij bent een slager die biefstuk bestelt en biefstuk krijgt. Jij hebt een plan dat je door anderen laat uitvoeren. Het kan niet misgaan of anders worden dan je verwachtte of hoopte – voor jou is het niet de vraag of wat je hersenen bedenken wel door je lichaam gestalte krijgt." Bladzijde 59

"Ik was vlak achter hem blijven staan. Hoewel de strik ongelijk zat, nam hij er genoegen mee, om niet nog langer door mij te worden omarmd. Als ik één woord zou moeten kiezen om de verhouding tussen mijn vader en mij te karakteriseren, zou het zijn: afstand. En als ik twee woorden mocht gebruiken, zei ik: liefdevolle afstand. Zelfs zo dicht bij hem, binnen zijn aura, om het zo te noemen, kreeg je niet het gevoel hem nabij te komen, dat gebeurde eerder als je tegenover hem zat en met hem sprak. Het liefst keek hij langs je heen, meestal waren zijn ogen op zijn bord, zijn glas, een boek, de krant, in de verte of op mensen die niet terugkeken gericht" Bladzijde 14

"Vriendjes vonden mijn vader vreemd, vooral omdat hij altijd thuis was en hun vaders nooit. Die gingen voor de zon opkwam van huis en kwamen tegen etenstijd pas weer terug van kantoor, of ze bleven weken op zee. Ik heb veel vaders leren kennen in mijn leven en er was maar één vader zoals mijn vader. Dat was – toeval of niet – mijn vader." Bladzijde 10

"De naald van de teller wees trillend tegen de honderdveertig kilometer per uur aan. Ik voelde mijn ogen dichtvallen. Ik wilde er iets over tegen mijn vader zeggen – dat ik blij zou zijn als we er waren – toen hij het portier opengooide door er met zijn volle gewicht tegen te hangen en zich op het asfalt liet vallen. De stoel was leeg. De deur sloeg dicht door de rijwind. In de spiegel zag ik een donker vadervormig pakket verdwijnen onder de vrachtwagen die we net hadden ingehaald." Bladzijde 28

"Ik weet natuurlijk wat voor een auto dat is, die daar stapvoets over de lege weg naderbij schrijdt. De stoffelijke resten van mijn vader moeten zich in deze lange, zwarte wagen bevinden, die glanzend onder het van rood naar geel veranderende licht van de lantaarnpalen richting Den Oever glijdt en dan verder naar een ziekenhuis in Den Helder. Of zullen ze hem naar zijn huis in Hippolytushoef brengen? Eerder naar een mortuarium." Bladzijde 40

"Als dit een detective op tv was, zou ik zijn ondervraagd door twee koude koffie drinkende rechercheurs van wie er eentje in scheiding ligt. De ander kan niet stoppen met roken. Ze zitten naast elkaar in een auto en vragen zich af of er sprake is van een misdrijf of van een noodlottig ongeval. Ze inspecteren de auto. Met de deur is niets mis, stellen ze vast. De gordels zijn oud, maar in orde. Ze trekken hun conclusies: ‘Uw vader moet een sterke man zijn geweest.’ Ik laat de heren zijn huis zien. Ze kijken rond met de blik van dieven, op zoek naar iets van hun gading. Ze willen weten of ik de enige erfgenaam ben. Ze vragen zich hardop af of ik enig belang heb bij zijn dood" Bladzijde 38

Thematiek

Vader-zoonrelatie

Een van de thema's van deze roman is de vader-zoon relatie. De verteller typeert deze als een relatie met "liefdevolle afstand." Dit houdt in dat ze zich wel tot elkaar aangetrokken voelen met respect voor elkaars ideeën, maar dat ze niet erg veel contact hebben. Ze denken heel verschillend over het leven: de vader is geneigd om alles wat vroeger was te verheerlijken (kunst, muziek,voorwerpen ). De zoon is een kind van deze tijd. Over kunst denken ze heel verschillend: vader is een kleinkunstenaar: hij denkt over het laatste woord in een gedicht lang na en hij denkt ook niet commercieel. De zoon die ook kunstenaar is denkt in grote projecten en is uit op winstbejag. De vader laat enkele keren doorschemeren dat hij het leven wel mooi genoeg vindt, maar de zoon pikt die uitlatingen onvoldoende op. De vader houdt ook zijn map met laatst gemaakte gedichten gesloten voor de zoon. Tijdens de reis van Hamburg naar de Afsluitdijk ( een mooi symbolisch decor) is de zoon de vader ook twee keer kwijt (vooruitwijzing dat hij hem zal verliezen). Ook daar is in feite sprake van een liefdevolle afstand. Wat op zich enigszins vreemd kan worden gevonden is het gegeven dat de zoon doorrijdt nadat zijn vader uit de Mercedes is gesprongen. Hij keert pas om als hij de dijk is af gereden. De zoon beseft aan het eind dat zijn vader naar Hamburg is gereden om afscheid te nemen van het leven: de herinneringen aan de oorlog zijn niet teruggekomen. Nauw verbonden aan dit thema zijn daarom de motieven herinneringen en afscheid. herinneringen zitten in je hoofd : zijn vader is tegen het nemen van foto's op zijn Smartphone. In deze roadnovel is het vrij logisch dat de zoon herinneringen ophaalt van vroeger (jeugd, moeder,relatie vader).Hij haalt zijn vader op diens verzoek op uit Hamburg en dan komen tijdens de reis herinneringen op. Het hele verhaal is daarmee een afscheidsritueel geworden tussen vader en zoon. Een prachtig thema.

Motieven

Zelfmoord

De vader van de ik-verteller pleegt zelfmoord door zich uit de rijdende Mercedes 230E te laten vallen en door een Poolse vrachtwagen vermorzeld te worden. Er is nog een zelfmoord. De zoon heeft een overspelige relatie met de vrouw van een museumdirecteur. Als die ontdekt dat zijn vrouw vreemdgaat, neemt hij wraak op de kunstenaar die zoon is door zich op te hangen bij een kunstproject van de verteller.

Dood

De moeder van de ik-verteller sterft aan de gevolgen van kanker. Zijn vader pleegt zelfmoord. Evenals de museumdirecteur, de bedrogen echtgenoot. In de ontwikkeling van de roman staan veel vooruitwijzingen naar de dood. (We gaan de oversteek maken, We gaan naar de andere kant) Bij g et opsteken van een laatste sigaret :" Zonder roken zou ik ook doodgaan."

Overspel

De zoon heeft zijn moeder een keer gezien met een andere man op een terras in Haarlem. Dat was een kennis van zijn vader. Als ze dood is, ruimt hij haar kast op en ziet dat er een stropdas in verstopt zit. Hij weet dan zijn vader nog nooit een stropdas heeft gedragen. Hij moet dus wel van haar minnaar zijn. Ook is er een geheim en afgesloten laatje in haar bureau. Ook de vrouw met wie de zoon een seksuele relatie onderhield, pleegt overspel. Haar man pleegt daarna zelfmoord en de relatie wordt daardoor beëindigd.

Kunstwereld

De discussies tussen de vader en de zon gaan onderweg steeds over de kunstwereld : bijvoorbeeld het verschil in kwaliteit tussen klassieke muziek (Mozart) en moderne muziek (The Beatles ). Verder is de zoon een conceptueel kunstenaar die grote projecten bedekt, laat uitvoeren maar er niet zelf aan deelneemt. De vader is in feite een kleinkunstenaar: hij maakt mooie gedichten, is bekroond met een literaire prijs en is tevreden met een klein publiek. Hij wikt elk woord op een weegschaal en hij heeft een heel andere kunstopvatting dan zijn zoon. Die handelt in grootse en grote projecten en doet het commercieel gezien juist goed.

Heden & verleden

Het verschil tussen vader en zoon is een verschil tussen verleden en heden. De vader moet niets hebben van de moderne ontwikkelingen;‘(Nee, nadat Goethe stierf, verscheen er weinig wat de moeite van het zelfs maar in de prullenbak gooien waard is. Na het correctielint voor de typemachine werden er zelden werkelijk substantiële uitvindingen gedaan. En sinds de dood van Frederik de Grote zijn er geen waarlijk grote staatsmannen geboren) . De zoon is een kind van deze tijd. Zo blijft de vader symbolisch werken op zijn oude Remington machine: hij gooit alle voorgaande versies van zijn gedichten weg. Met een computer zou hij die gewoon kunnen bewaren, zegt de zoon. De hele roman staat in het teken van verleden en heden: het gaat in feite allemaal om herinneringen : bijvoorbeeld aan de jeugd, aan de moeder, aan het bezoek aan het Boekenbal. Niet alleen de Remington staat symbool voor het verleden. Ook de gammele Mercedes230 E met 400.000 kilometer op de teller en een haperende motor is symbool voor het verleden van de vader.

Motto

Uwe oogen sullen op  my zijn maer ick en sal  niet  zijn.

Uit Oude testament: Job 7:8 )

Opdracht

Voor  mijn  vader en  mijn moeder

Titelverklaring

De vader van de verteller heeft nog steeds een oude typemachine van het bekende merk Remington. De machine staat symbool voor de vader omdat die graag het verleden verheerlijkt en niet mee wil gaan in moderne, communicatiemiddelen en uitvinden. Een Smartphone waarop je alles kunt terugvinden of een laptop vindt hij maar niets. Op zijn laatste reis gaat de Remington mee in de kofferbak.

Structuur & perspectief

Het is een niet-chronologisch verhaal verteld in 27 niet getitelde hoofdstukken. De verteller begint "in medias res." (midden in de geschiedenis)  Het heden is  het moment waarop de vader besluit zich uit de rijdende auto te laten vallen op de Afsluitdijk, waardoor hij om het leven komt. De zoon beschrijft dat moment in de o.t.t.
De zoon denkt in de hoofdstukken daarna over het verleden o.a. zijn jeugd, maar hij denkt ook terug aan de twee dagen die hij zojuist heeft meegemaakt met zijn vader als hij hem In Hamburg gaat ophalen. Ze praten daarin over hun relatie, maar ook over de moeder van de verteller en over de verschillende opvattingen van hen over kunst. De vader is traditioneel en ouderwets, de zoon modern en extravagant.
We zien het verhaal door de ogen van de zoon, die overigens geen naam heeft. Het is een ik-verteller die afwisselend in de o.t.t. ( het moment van de zelfmoord  van de vader) en o.v.t. (alles wat zich daarvóór afspeelt)  vertelt.

Het verhaal heeft een open einde. Je weet niet wat er verder met de zoon gebeurt.

Decor

Het eerste decor is een mooi symbolisch decor: de zoon rijdt op de Afsluitdijk. Een symbool voor het einde want vlak voordat ze van de Friese kant naar de Noord-Hollandse kant rijden, laat de vader zich bewust uit de auto vallen. Bij het plaatsje Zurich komt hij om het leven.
Een tweede decor is Hamburg waar de vader naar toe getrokken is om herinneringen uit de oorlog op te halen.
Hij vraagt zijn zoon hem te komen halen. Het decor wordt dan de rit van Hamburg naar de Afsluitdijk via enkele kleine Duitse plaatsen naar Zurich.
Het verleden van de ouders speelt zich af op het voormalige eiland Wieringen: in het dorp Hipppolytushoef. De zoon woont in Amsterdam.
Een bijzonder  decor is de symbolische ruimte van de oude Mercedes 230 E, waarin de vader al jarenlang rond tuft met 400.000 kilometers op de teller. De motor hapert, een symbolische vooruitwijzing naar de dood van de vader. De zoon stuurt, zijn vader zit naast hem. Er is een liefdevolle afstand tussen die twee mensen.

Tijd:
De zoon geeft aan dat hij tijdens het EK in Duitsland (1988) 20 jaar was. Hij is nu "halverwege de veertig. Dat betekent dat  de roman in een actuele situatie  speelt. Dat is ongeveer in 2013. Het recente verhaal omvat twee dagen: de reis van Hamburg naar Nederland tot aan de zelfmoord van de vader.

Stijl

Natter is een rasverteller. De zinnen lopen gesmeerd: het woordgebruik is helder en de woorden zijn niet lastig.
In het laatste hoofdstuk lees je de alles zeggende zinnen:
Mijn telefoon.  Leeg. Mijn hoofd. Vol. Mijn vader. Dood. Ik. Levend

In de gesprekken tussen vader en zoon klinkt vaak een humoristische ondertoon door, (vooral in de opmerkingen van de vader)  wat het lezen veraangenaamt.

De metaforen van de schrijver zijn raak en goed te begrijpen.
Een paar voorbeelden:
- Mijn vader  trilde zo hevig dat onze toost in plaats  van  een  heldere ping een rommelig gerinkel  werd. De serveerster  zakte als een verpleegster  door haar  knieën  om mijn vader te  helpen, die  speelde dat hij een koning was en geen  klant
- Ze  bekrachtigden  hun afspraak met een handdruk die  dermate ferm was dat hij  mijn vaders trillende hand fixeerde en het verbaasde me dat mijn vader  niet  als een op  hol geslagen  opwindkonijntje door de garage begon  te stuiteren. In plaats  daarvan kwam hij triomfantelijk glimlachend naar me toe gelopen. Ik pakte  de koffer  uit de achterbak
- Hij  meed het Boekenbal als een hydrofoob het  zwembad, maar ik  wilde het festijn graag  een keer  meemaken  en probeerde  ervoor te zorgen dat hij  via  zijn uitgever kaarten zou regelen, waarmee ,,,,
-  Ik zei dat ik zonder dit  moment met mijn moeder  waarschijnlijk  ook wel zou zijn gekomen waar ik nu was,  maar dat het  achteraf voelde  als  het  ogenblik waarop ik  losraakte van mijn  ouders – zoals een raket een bepaalde snelheid moet ontwikkelen om  aan de  zwaartekracht  van de aarde te  ontsnappen  –
- De volgende  dag zouden  we  het voor  de bühne  doen; dit  was het echte afscheid  van mijn moeder – ze lag op haar  bed te luisteren, nooit hadden  koelelementen zoveel warmte gevoeld.

Slotzin

Ik stop mijn telefoon weg en pak het papier. De letters zijn onleesbaar geworden. Aan de achterzijde voel ik wat er niet meer staat. Kleine inslagen van de Remington zijn het, die twee uitgewiste woorden vormen, in spiegelbeeld. Laatste onmogelijkheid. Daaronder volg ik als een blinde die braille leest met mijn vingers de kronkelende contour van een gebergte. Een gekanteld profiel. Portret van mijn vader als een dunne lijn.

Beoordeling

Prachtige roadnovel over een bijzondere vader-Zoon relatie, en een verhaal over afscheid nemen, herinneringen en de opvattingen over kunst. Natter vertelt een gesmeerd lopend verhaal met veel symboliek in een netwerk van voor- en terugverwijzingen. Twee keer lezen om zoveelmogelijk te ontdekken  wat  de schrijver  erin heeft gestopt , is geen overbodige luxe. 

Remington is daardoor een prachtig nummer op de literatuurlijst en kan uitstekend worden gecombineerd met andere romans over vaders en zoons zoals de klassiekers
- F.Bordewijk -- Karakter;
- Simon Vestdijk-- Vijf vadem diep;
- H.M. van Randwijk -- Een zoon begraaft zijn vader;
- Maarten' Hart -- De aansprekers;
- Jan Wolkers -- De doodshoofdvlinder;
- W.F.Hermans  -- Nooit meer slapen;
en wat actueler en moderner: 
- Jeroen Brouwers -- Datumloze dagen;
-  Hugo Borst --  Over  vaders en zonen;
- Nico Dijkshoorn -- Nooit ziek geweest;
- A.J. Dautzenberg --  Extra tijd;
- Alex Boogers  --  De tijger en de kolibri ;
- Alex Boogers -- Alleen met de goden ( 2015!);
- P.F. Thomése -- De onderwaterzwemmer (2015)
- Ad Fransen -- Vaderskind (2015)

Het vader-zoonthema is een veel voorkomend thema in de Nederlandse literatuur. 
Bert Natter heeft een prachtig nummer over dit thema toegevoegd.

Recensies

"Het is, zonder dat de zoon het weet, een afscheid, een afscheidscadeau van de vader. Ondertussen kan Natter via de vader en de zoon zijn ideeën kwijt over communicatie, over mobiele telefonie in het bijzonder, over de beeldende kunst, en dan speciaal de conceptuele kunst die het ergens van het idee , van het ‘onderliggende verhaal’ moet hebben, over literatuur en het literaire wereldje daaromheen. Je kunt bij een hoop passages ‘denk daar maar eens over na’ noteren. De zoon legt zijn eigen kunst mooi over het ‘model’ van de vader heen." http://www.tzum.info/2015...remington/

"Het boek is soepel geschreven, met veel humor (onder de meelezers waren onder meer Ronald Giphart en Jean-Marc van Tol, zo blijkt uit het dankwoord). Misschien had het nog iets toegevoegd als er ook wat oude gedichten van de vader (na de dood van zijn vrouw publiceerde hij geen nieuw werk) waren opgenomen, om de waarde van diens literair streven beter te kunnen inschatten. Het zou interessant geweest zijn wat Natter bijvoorbeeld van een gedicht over herinnering had gemaakt. Hoewel het boek niet overvol is aan gebeurtenissen weet Natter de spanning erin te houden" http://www.literairnederl...rt-natter/

"Waar vader en zoon tot dan toe nooit zo open met elkaar spraken vormt hun laatste roadtrip de gelegenheid om alsnog dichter tot elkaar te komen. De zoon heeft het idee dat zijn vader in interviews meer van zichzelf blootgaf dan tegenover zijn gezin, en hij voelt zich soms onbegrepen. In dit soort universele generatiekloven vormt de Afsluitdijk – de plek waar alles in de roman samenkomt – een metaforische dam die beide werelden met elkaar verbindt, de vader en de zoon. Remington is een subtiele beschouwing van de relatie tussen een vader en zijn zoon. De auteur maakt indruk met zijn poëtische stijl en de vele geslaagde en treffende verwijzingen naar meesterwerken uit de kunst. Wat het lezen van deze roman bovendien prettig maakt zijn de vele diepzinnige observaties waarmee het boek vol staat: op vrijwel elke pagina staat wel een zin om in te lijsten." http://mustreads.nl/recen...rt-natter/

"De kracht van de roman zit in zijn ingetogenheid - de kluchtige dramatiek van Natters eerdere boeken lijkt mijlenver weg. Vader en zoon hebben een complexe dynamiek, die op zichzelf al interessant genoeg is, waardoor je haast vergeet dat je een ideeënroman aan het lezen bent. Aan de oppervlakte zijn de twee beleefd, ze botsen nauwelijks, maar er is genoeg onderhuidse spanning om het niet in gebabbel te laten verzanden. " http://www.volkskrant.nl/...~a4024022/

"De anonimiteit van de hoofdpersonages maakt het verhaal zowel intiem als universeel. Natter vertelt over zijn vader, jouw vader, mijn eigen vader. Onbevangen. Hij schreef de roman in drie weken; het duizelt wat deze auteur zou kunnen bereiken in drie jaar. In een interview met Kunststof zei Natter dat hij hoopte ooit iets te kunnen schrijven, waarvan een onbekende lezer ’s nachts niet zou kunnen slapen: een boek dat je móét uitlezen. Nou Bert, bedankt voor het verstoren van mijn slaapritme." http://recensieweb.nl/rec...fdgerecht/

"Natter blijkt daarbij een meester in het opbouwen van een verhaal. Niets is van geen belang dat geschreven staat. Elementen en details komen later terug. Toch gebeurt dat net iets te veel – niets is meer ruw, onnodig of toeval. Te gemaakt. En iets te veel symboliek. ´We moeten verder. Naar de andere kant´, zegt de vader net voor hij er een einde aan maakt. Het doet denken aan die reclame ooit, voor een begrafenisverzekering; een vallend blad, een stilstaande klok. Dan ligt het er te dik bovenop." http://dizzie.nl/boek/rem...9400402706