Het is vandaag precies 26 jaar geleden dat de Berlijnse muur ten val kwam. Weg was de officiële scheiding tussen het kapitalistische westen en het communistische oosten. Nu reizen we de hele wereld over en gooien we onze mening dagelijks op Twitter, maar in communistische landen was dat vroeger heel anders.

Mijn moeder kan daar over meepraten, want zij woonde in Tsjechië als tiener. Daarom vroeg ik haar: hoe is het puberleven in een communistisch land? We kwamen tot vijf grote verschillen.

1: Niet zomaar mogen reizen

We vliegen tegenwoordig de hele wereld over, maar da's niet altijd zo normaal geweest. Mijn moeder vertelt me dat vrij reizen in haar puberjaren helemaal niet zo normaal was. "We mochten niet zomaar die grens over, daar zorgde het ijzeren gordijn ook wel voor. De auto werd altijd volledig uitgekamd als we de grens overstaken."

De kapitalistische samenleving in het westen zou namelijk schadelijk zijn voor het regime, zo vertelt mijn moeder. "Ik zou daardoor misschien foute ideeën kunnen opdoen, en dat konden ze niet gebruiken. We mochten alleen reizen naar andere communistische landen als Duitsland, Hongarije en Polen. Ik was niet anders gewend, dus ik vond het niet heel gek dat ik niet vrij kon reizen, maar het zou nu absoluut ondenkbaar zijn."

2: Keiharde censuur

Daar waar we nu alles mogen zeggen en schrijven, was dat vroeger in Tsjechië heel anders. No way dat je daar even een betoog tegen het onderwijssysteem of de regering schreef. "Je mocht niet alles zeggen", vertelt mijn moeder. "Als je buiten was lette je op wat je zei en tegen wie je het zei. Het kon namelijk zomaar iemand zijn van de geheime dienst die die informatie door kon geven aan de staatspolitie." Een beetje goed roddelen was er dus ook niet bij.

3: Niet veel toekomstplannen

Nu hebben we vaak een YOLO-instelling en ambitieuze carrièreplannen, maar dat was er voor mijn moeder niet bij. "Toekomstplannen hadden we nauwelijks. We dachten dat ons leven niet zoveel zou afwijken van die van onze ouders en grootouders. De communisten waren aan de macht en er was geen uitzicht dat de situatie binnen korte tijd zou gaan veranderen." 

Ook je eigen opleiding mocht je niet kiezen. Voor eeuwige twijfelaars natuurlijk een uitkomst, maar afgezien daarvan niet erg fijn. "Het hielp niet erg mee om na te denken over toekomstplannen. Heel veel mensen belandden in de kolenmijnen, omdat ze tegen het regime waren of er zelfs maar een grapje over hadden gemaakt."

4: Russische feestdagen

Het is hier in Nederland niet gebruikelijk om buitenlandse feestdagen te vieren (behalve Halloween dan), maar in communistische landen moesten ze verplicht Russische feestdagen vieren. "Optochten lopen, vlaggetjes ophangen en dat soort dingen", vertelt mijn moeder. "We moesten ook verplicht Russisch leren op school, omdat dat zogenaamd onze vrienden waren."

5: Veel gratis

Toch was het niet alleen maar ellende: er was veel gratis. "Ziekenhuizen waren goed, de zorg was gratis, school was gratis, sportverenigingen waren gratis en het sociale vangnet was gratis en goed." Jij (of je ouders) hoefde je dus niet krom te betalen aan contributie voor een goede voetbalclub. "En nog een heel groot voordeel: iedereen had werk. Er heerste geen werkloosheid." En daar kan het westen nog wel wat van leren..