Het aantal jongeren met een bijbaan is in 2023 sterk toegenomen, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). 77,9 procent van de jongeren van 15 tot 27 jaar had betaald werk. Vooral 15- en 16-jarigen zijn massaal aan het werk gegaan.

"Economisch gezien is dit goed te verklaren omdat er banen in overvloed zijn. Maar je kunt je afvragen hoe verstandig het is dat jongeren vaker geld bijverdienen als ze op school voor grote leeruitdagingen staan", zegt CBS-hoofdsocioloog Tanja Traag in een eerder interview tegen De Telegraaf. Ik sprak haar telefonisch.

Aantal uren

"Gemiddeld werken 15- en 16-jarigen negen uur per week, wat betekent dat ze naast school twee of meer dagen per week aan hun bijbaan besteden", legt Traag uit. "Ik vraag me af of dat wenselijk is. Is het aantal uren dat ze werken, naast school, vrienden, sport en andere activiteiten, wel passend?"

Volgens de wet worden jongeren met een bijbaan beschouwd als fulltime scholieren, waarbij de bijbaan een aanvulling moet zijn op hun verplichtingen. Er is veel discussie over wat kinderen tegenwoordig niet meer goed zouden kunnen en waar het onderwijs tekortschiet. Er moet een balans zijn tussen de dingen waar je je tijd aan besteedt.

"Het minder goede rekenen van jongeren kan niet direct worden toegeschreven aan een bijbaan, maar als maatschappij moeten we nadenken over wat redelijk en verstandig is, vooral voor werkgevers", legt Traag uit. Ze begrijpt dat het aantrekkelijk kan zijn voor werkgevers om jongeren van vijftien of zestien jaar aan te nemen om bijvoorbeeld tekorten in de horeca op te vangen. "Maar we kunnen niet verwachten dat zulke jonge mensen alles opzij zetten om te werken. Daar hoort gewoon balans te zijn."

'Plannen gaat moeilijk'

Hoe denken scholieren hier zelf over? "Ik werk twaalf uur per week bij de Albert Heijn en merk inderdaad wel dat het plannen soms wat moeilijk gaat", vertelt een leerling. "Ik ben gaan werken omdat het van mijn ouders moest, maar op het gegeven moment wordt de verantwoordelijkheid wat groter. Je gaat automatisch andere dingen afzeggen omdat je moet werken. Ik sport bijvoorbeeld minder sinds ik werk. Ook afspreken met vrienden moet ik vaak plannen, zodat ik vrij kan krijgen."

Bente (17, havo-5) werkt drie avonden per week en in het weekend bij de Plus. Daarnaast springt ze regelmatig bij voor collega's, waardoor het niet ongebruikelijk is dat ze zes dagen per week in de weer is voor haar bijbaan. "Ik wil graag goed presteren op school, dus soms neem ik dagen vrij om me daar volledig op te kunnen concentreren. De balans is echter wat zoek, omdat ik eigenlijk beide aspecten perfect wil doen in plaats van maar half. Toch lukt het me over het algemeen om beide te combineren. Het komt wel voor dat ik afspraken moet missen vanwege mijn werk. In het weekend, wanneer ik graag tijd doorbreng met vrienden of mijn ouders, gaat dat vaak niet. Soms moet ik nee zeggen als mijn moeder me vraagt om mee te gaan winkelen of als vrienden willen uitgaan, simpelweg omdat ik moet werken."

Ze vervolgt: "Een bijbaan biedt me afleiding. School vergt veel van je, dus het is fijn om even iets anders te doen. Ik ontmoet veel mensen en heb leuke sociale interacties. Ik werk omdat ík dat wil, niet omdat mijn ouders het van me verlangen."

Dit wil je ook lezen:

Mijn vrijwilligerswerk in een museum

Zelfstandigheid

Joëlla (16, vwo-4) werkt bij supermarkt Poiesz en heeft juist totaal geen moeite met het combineren van werk naast school, vrienden, sport en andere activiteiten. "In de toetsweek kijk ik altijd goed welke dagen ik niet kan werken en geef ik dat op tijd aan, het vinden van balans gaat prima." Ze is altijd al een jonge spaarder geweest, en wil graag zelfstandig rondkomen. "Al op jonge leeftijd ben ik begonnen met werken, met een krantenwijk onder de naam van mijn neef. Het is fijn om een leuk bedrag op je rekening te hebben en te weten dat als er iets stuk gaat, je dit makkelijk kunt vervangen."

Ook Bente wil graag zelfstandigheid. "Ik wil mijn rijbewijs halen, maar dat kost natuurlijk geld. Het rijbewijs betekent voor mij vrijheid en onafhankelijkheid." Toch is CBS-hoofdsocioloog Traag het niet met deze zelfstandigheid eens. "15- en 16-jarigen, hoe vervelend ook, zijn nog steeds kinderen die aan het begin staan van het maken van belangrijke keuzes, zoals profielkeuzes en vervolgonderwijs. Dit is nog niet de tijd om volledig naar zelfstandigheid toe te werken", benadrukt ze. "Ik denk dat het verstandig is om na te denken of het gemiddelde van negen uur per week een goede balans is. Dit zal voor elk kind anders uitpakken."

Dit wil je ook lezen:

Deze meiden hebben een bijzonder bijbaantje