Lof der zotheid door Desiderius Erasmus

A. Algemeen deel

Zakelijke gegevens

Auteur: Erasmus
Titel: Lof der Zotheid (oorspronkelijk Griekse titel: Moriae Enconium)
Jaar van eerste druk: 1511
Indeling: 68 hoofdstukken waarvan er enkele heel kort zijn
De editie die ik heb gelezen is gebaseerd op de Latijnse tekst zoals die is uitgegeven in 1898 door dr. J.B. Kan, vertaald door A.J. Hiensch.
Motto: het boek heeft geen motto

Samenvatting:

Het boek begint met een voorrede in briefvorm aan een vriend van Erasmus, de humanist Thomas waarin Erasmus uitlegt waarneer en waarom hij dit boek heeft geschreven.

Dan begint de lof aan de zotheid en die wordt schijnbaar geschreven door de zotheid zelf.

Zonder zotheid kan de wereld niet bestaan. De zotheid is echter niet alleen maar heeft een heel aantal godinnen bij zich: eigenliefde, vleierij, vergeetachtigheid, werkschuwheid, genotzucht, onverstand, weelderigheid, drinkgelag en vaste slaap. Uit de dwaasheid komt alles voort: politiek, oorlog, vriendschap, liefde, jachtpartijen, het huwelijk en ga zo maar door.

De Zotheid vindt zelf dat wie haar niet kent, niet leeft. Dwaasheid is onmisbaar om gelukkig te zijn.

Ook wordt er veel kritiek geleverd op de maatschappij, vooral op de rangen is gebaseerd, op de geleerden en op de kerk. Er worden ook veel voorbeelden gegeven, die terugslaan op de oudheid. Veel Griekse goden worden aangehaald.
Als laatste wordt er bewezen dat het christendom ook niet zonder dwaasheid kan. Met veel citaten uit de bijbel wordt dit duidelijk gemaakt.

Thematiek & Motieven

Het onderwerp is de zotheid en dat de wereld niet zonder haar kan.
De motieven zijn de dwazen en de wijzen. In het hele boek worden die twee groepen met elkaar vergeleken.
Erasmus wil met dit boek laten zien dat er van alles mis is met de maatschappij waarin hij leeft. Ook wil hij duidelijk maken dat je niet alles heel serieus moet nemen en dat er zonder Zotheid niet te leven valt.

Titelverklaring:

De titel geeft aan wat voor soort boek het is: een lofrede en voor wie die lofrede dan bedoeld is.

Personages

De enige personage die in dit boek echt voor komt is de godin Zotheid. Omdat dit boek meer een uiteenzetting is, maakt de hoofdpersoon geen ontwikkeling door en heeft ze ook geen duidelijke karaktertrekken. Je kunt dus niet zeggen of ze een round of een flat character is. Het enige wat je van haar weet is dat ze een zotskap draagt en ezelsoren heeft. Dat is te zien op het tekeningetje helemaal aan het begin van het boek.

Perspectief

Dit verhaal is geschreven in het ik perspectief. De Zotheid vertelt heel nadrukkelijk over zichzelf en geeft overal haar mening over (eigenlijk de mening van Erasmus). Omdat dit verhaal in dit perspectief is geschreven komt het veel geloofwaardiger over en is het soms extra grappig: het is net of het zelf is meegemaakt. Dus doordat je zelf kennis maakt met de gedachten van de Zotheid begrijp je de dingen die vertelt worden en gebeuren veel beter.

Tijd

Het enige wat er eigenlijk over de tijd gezegd kan worden is wanneer het verhaal geschreven, in de zestiende eeuw. Dit komt doordat het geen fictief verhaal is, er spelen zich geen duidelijke opeenvolgende gebeurtenissen af. Er is dus geen tijdsverloop en je kan ook niet zeggen of het chronologisch is of niet.

Ruimte

De milieu waarin het verhaal is ook niet helemaal duidelijk omdat er kritiek wordt geleverd op alle standen in de maatschappij met uitzondering van de ‘dwazen’. Er is ook geen specifieke ruimte aanwijsbaar.

Beoordeling

De Lof der Zotheid is een lastig boek om te lezen. Dat komt vooral door de vertaling die ik heb gelezen, het waren lange zinnen met heel ouderwets taalgebruik. Maar als je eenmaal een aantal bladzijden hebt gelezen, went het wel en is er goed door te komen.

Wat wel lastig blijft, zijn de vele verwijzingen naar Griekse goden en dingen die zij gedaan hebben, ook met de noten die achterin gegeven zijn blijft dat lastig omdat ik daar niet genoeg van weet. Soms gaan de stukken wel erg lang over een bepaald onderwerp en er wordt heel veel herhaald, waardoor het geheel best saai wordt

Wat ik ook wel jammer vond, was dat je een groot aantal woordspelingen mist omdat je een vertaling leest. Een aantal woordspelingen werden achterin gegeven maar ik heb toch het idee dat je er een hoop ‘misloopt’.

Doordat het boek zolang geleden geschreven is kon ik me ook niet goed inleven in de manier van leven van toen. Er zit toch een hele diepe kloof tussen de manier van leven toen en de manier van leven nu.

Toch is het een boek met een heel humoristisch laagje. Af en toe heb ik echt moeten lachen om de uitspraken van de Zotheid. Ze verbetert dan zich op een hele aparte manier: “Zelf heb ik eens moeten luisteren naar iemand die bijzonder getikt, pardon: geleerd was, wilde ik zeggen; toen hij…”

Ik vind dat dit boek best leerzaam is. Je kunt de uitspraken van de Zotheid namelijk allemaal op een hele eigen wijze uitleggen en daarom zal iedereen er ook een andere les uit halen.
De vorm is apart omdat alles wordt geschreven door de Zotheid, die zich voordoet als een godin terwijl ze eigenlijk alleen een personificatie is.

Ik zou dit boek best aanraden, met als ‘waarschuwing’ dat je wel moet houden van diepzinnige, best ingewikkelde teksten met daarin een apart soort humor, anders kom je er echt niet doorheen.

Informatie over het boek en de schrijver

Schrijver:

Erasmus heeft het idee van dit boek ontwikkeld toen hij in 1509 op zomerreis was van Italië naar Engeland. Na die reis van twee maanden heeft hij het idee in enkele dagen uitgewerkt.
Erasmus werd op 28 oktober geboren hoogstwaarschijnlijk in Rotterdam, maar in welk jaar weet niemand precies. In elk geval ergens tussen 1465 en 1470. Wat wel zeker is, is zijn sterfdatum: 12 juli 1536. Zijn eigenlijke naam was: Gerrit Gerritszoon, maar in 1506 veranderde hij die definitief in Desiderius Erasmus Roterodamus. Erasmus was een onwettig kind omdat zijn vader al getrouwd was (niet met Erasmus’ moeder) en dat was in die tijd een groot taboe.
Erasmus is later vooral internationaal bekend geworden als ‘De Humanist’, hij was een belangrijke impuls voor de verspreiding van het humanisme.

Ander werk:
- Agadia (1500)
- Enchiridion Militis Christiani (1504)
- Novum Intrumentum (1516)

Genre:

Ik weet het niet zeker maar ik denk dat je dit boek onder het genre lofrede mag rekenen.

Stroming:

Lof der zotheid is een duidelijk voorbeeld van Renaissance literatuur. Schrijvers in de Renaissance verwerkten veel klassieke voorbeelden in hun boeken. In de nieuwe visie op literatuur moest deze belerend en diepzinnig zijn, pronken met mythologie en ingenieuze woordspelingen en dubbelzinnigheden. Dit alles is heel duidelijk terug te vinden in dit boek.

Plaatsing in tijd:

Voor de tijd waarin het verscheen was dit een heel gewaagd boek. Er werd namelijk veel kritiek geleverd op bijvoorbeeld de Rooms-katholieke kerk, die in die tijd toch heel veel invloed had. Het rare was dat dit werk pas veel later ook in Nederland bekend en gewaardeerd werd, waarschijnlijk komt dit doordat het in het Latijn was verschenen en heel laat in het Nederlands werd vertaald.

B. Specifiek deel

De relatie met de culturele achtergronden

Er is een heel duidelijk verband met de Renaissance, het Humanisme en met lering en vermaak. Dat dit werk in de Renaissance is ontstaan is heel goed te zien aan de grote hoeveelheid verwijzingen naar klassieke bronnen. Er komen bovendien veel figuren en verhalen uit de mythologie in voor en er zitten veel woordspelingen in. Dit zijn allemaal kenmerken van de literatuur die in de Renaissance is ontstaan. De ‘wedergeboorte’ was namelijk een poging om de klassieke oudheid te doen herleven en na te volgen.
Dat het boek heel veel te maken heeft met het humanisme is goed te merken aan de manier waarop Erasmus het christendom probeert te verzoenen met de klassieke ideeën. Humanisten, als Erasmus, pleitten er namelijk voor rekening te houden met de menselijke waardigheid en verdraagzaamheid, ook op godsdienstig gebied.
Dat Erasmus naast vermaak, ook een boodschap mee wil geven maakt hij duidelijk door de manier waarop hij kritiek levert op de maatschappij. Hij wil dat mensen gaan nadenken over dingen die ze als vanzelfsprekend aannemen en helemaal niet blijken te kloppen. Een voorbeeld daarvan is: waarom heeft de kerk zoveel macht? Die boodschap brengt hij met veel humor waardoor niet saai wordt.

De relatie met literaire stromingen en genres

De stroming is heel duidelijk renaissanceliteratuur. Voor uitleg en argumenten zie Stroming en De relatie met de culturele achtergronden.
Het genre is niet echt goed te benoemen omdat het niet een standaard boek. Lof der Zotheid valt niet onder de normale genres uit die tijd, als bijvoorbeeld tragedie of klucht. Het is een lofrede, een uiteenzetting waarin wordt beschreven waarom de zotheid in de wereld nodig is en uitgelegd wat zij allemaal doet en bereikt.

Bronnen:

à Laagland informatieboek
à Internet:
o www.trouw.nl
o www.nrc.nl
o www.erasmus.org
o www.collegenet.nl