Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2015
• 282 pagina's
• Uitgeverij: De Geus

Flaptekst

Eerste zin

In haar tas brandt het boek dat ze hem wil geve, het boek waaraan ze alles te danken heeft. "Voor dokter Wouters", heeft ze erin geschreven "in de hoop op een plaatsje in zijn schitterende bibliotheek."

Samenvatting

De 52-jarige vertelster Iris Verdonck is professor in de literatuur in Antwerpen. In het eerste hoofdstuk wordt ze bevredigd met een dildo door haar seksuele therapeut dokter Wouters. Vier jaar lang laat ze zich elke week door hem verwennen met een dildo. Hij vertelt echter dat hij met pensioen gaat en geen contact meer wil. Iris legt zich daar niet bij neer en probeert op allerlei manieren met hem in contact te blijven. Hij weigert dat en wil niet langer lastig gevallen worden.

Als Iris gaat zwemmen valt ze voor haar mooie Poolse studente Agnieszka Bednarek. Die heeft bij het inleveren van een werkstuk plagiaat gepleegd en daar  begint het kromme pad van de professor. Ze geeft Agnieszka een tweede kans en neemt haar mee en gebruikt haar favoriete glazen dildo, terwijl Agnieskza toekijkt. Later hanteert ze de dildo ook bij Agnieszka en komt de Poolse bij haar inwonen. De grens tussen docent en leerling wordt seksueel overschreden en dat kan niet goed gaan. Een Poolse crimineel (die later de pooier van Agnieszka blijkt te zijn) komt Iris "waarschuwen." Er worden daarna enkele aanklachten tegen haar ingediend door studenten en ze wordt hangende het onderzoek daarnaar geschorst. Daarna moet ze voor een onderzoekscommissie verschijnen en ze bekent maar ze weigert spijt te betuigen. Agnieszka is tenslotte al 22 jaar. Het fenomeen  is tegelijkertijd een onderdeel van de colleges die Iris geeft, omdat ze wil aantonen dat er andere regels voor personages zijn als die mannelijk of vrouwelijk zijn. Het voorbeeld heeft ze ontleend aan  "Disgrace" van  Coetzee.   

Twee jaar ervoor is haar zoon Peter verdwenen en ze laat een detective nagaan waar hij is. Die blijkt maar op 60 kilometer afstand in Arendonk te verblijven, waar hij een villa bewaakt tegen inbraken. Ze fietst er naar toe en neemt voorlopig haar intrek. Er zijn ook twee Somalische vluchtelingen die hem helpen: Imamu en Aminia. Iris vertrouwt hen niet. De dildo wordt wordt lustig gehanteerd en de huishoudster Aminia maakt hem daarna schoon. Er is een asielzoekerscentrum vlakbij en een manege waarvan de gehandicapte René de baas is. Ze leest hem voor uit thrillers. Er groeit genegenheid tussen hen.

Op een dag  dringen drie Somalische vrouwen de woning binnen, stelen elektronica maar verkrachten ook Iris ruw  met haar eigen dildo. Ze wordt het het ziekenhuis gebracht en moet daar gehecht worden. Toch weigert ze een aanklacht in te dienen. Waarschijnlijk vindt ze het een soort boetedoening voor haar eigen seksueel misbruik bij Agnieszka. Haar zoon kiest ook niet haar kant. Later keert een van de vrouwen, Ophelia terug naar de woning om met Imamu contact te hebben. Iris is woedend maar Peter leest haar weer  de les.

Ze blijft René voorlezen en er komt toenadering. Hij is dan wel gehandicapt, maar zijn penis doet het nog goed  en Iris heeft seks met hem. Ze is opgelucht dat ze nog seks kan hebben na haar verkrachting.
Dan komt haar ex-man Rinus naar de villa en zij verdwijnt. Als ze in haar eigen appartement komt, blijken er twee vriendinnen van haar dochter te wonen. Ze gooit ze het huis uit. Haar dochter Emma heeft intussen een lesbische relatie aangeknoopt met een vrouw Sophia.

Haar leidinggevende op de universiteit, Cécile, biedt haar weer een collegereeks aan, maar niet die van TransSex-Lit. Die wordt voortaan op de universiteit geschrapt. Ze hoort van Cécile ook waar Agnieszka in een bar werkt als prostituee, maar dat gebeurt nog steeds onder toezicht van de Pool Krysztof. Die maakt haar in enkele zinnen duidelijk dat Agnieszka niets met haar te maken wil hebben en dat ze maar beter kan opkrassen.
Ze ontmoet ook nog de Poolse ouders van het meisje die een soort excuus van haar willen horen over wat ze hun dochter heeft aangedaan.
Die weten niet dat het meisje als hoer in een bar werkt.

Iris is in alles  teleurgesteld en gaat nog een keer terug naar de villa waar Peter oppast. Er zijn ook daar veranderingen: Imamu wordt de baas van de manege en de vrouw van Imamu is intussen gearriveerd . Hij heeft haar als bootvluchteling laten overkomen. Aminia wordt door hem aan de kant gezet: alles verandert.

Als ze een nachtelijke rijtoer maakt op één van de drie Arabische volbloedpaarden uit de manege, ontmoet ze nog een keer Ophelia (de vrouw die haar overvallen heeft). Die komt de dildo van Iris opeisen.

Het laatste gesprek van het verhaal is  dat tussen Iris en Aminia. Ze wil eigenlijk graag dat deze mooie Somalische vrouw, die besneden is en enkele miskramen heeft gehad, met haar meegaat. Ze kent doktoren die Aminia zouden kunnen helpen. Ze vertelt haar ook dat ze niet zal ingaan op het aanbod van de universiteit om een andere module te doceren. Maar Aminia gaat niet met haar mee.

Personages

Iris

Verdonck is 52 jaar, twee keer gescheiden en bijna altijd op zoek naar seks. Als de therapeut bij wie ze haar dildo-genot wekelijks kan botvieren met pensioen gaat, raakt ze ten einde raad. Ze krijgt een relatie met haar Poolse studente die ze eerste met de dildo en later met haar eigen lichaam laat kennismaken. maar daarbij overschrijdt ze de grens tussen student en docent. Ze moet dus niet gek staan kijken dat ze wordt aangeklaagd. Al zit er wel wat hypocriets in het gedrag van de studente die zelf voor hoer" speelt. Na haar schorsing gaat Iris op zoek naar haar zoon Peter die ze twee jaar kwijt is geweest. In die villa waarop hij moet passen, wordt ze later verkracht door drie Somalische vrouwen. Ze doet geen aangifte en beschouwt het als een soort boetedoening voor haar gedrag ten opzichte van Agnieszka. Iris raakt teleurgesteld in het leven": in het gedrag van haar zoon (te lui) in de geaardheid van haar dochter (lesbisch) in het gedrag van de Poolse (hoer) in het afschaffen van haar leerstofmodule over sekseverschillen in de literatuur waarmee ze beroemd is geworden. Ja, hoe zal het met Iris aflopen. De Somalische Aminia gaat in ieder geval niet meer haar mee.

Agnieszka Bednarek

Agnieszka is een Poolse studente die bij het inleveren van een paper plagiaat heeft gepleegd. Ze komt er niet toe om een nieuwe goede versie te maken maar trekt wel in bij haar docente. later beweert ze namens haar pooier dat ze nooit iets anders heeft gevoeld voor Iris dan walging. Ze is dan een hoer in een plat Vlaams café geworden.

Peter

Zoon Peter is door omstandigheden twee jaar geleden weggelopen bij zijn moeder. Hij wordt door haar opgezocht, maar ze kunnen niet erg goed samen functioneren. Hij steunt haar niet echt goed na de verkrachting en praat veel goed van de Somalische vluchtelingen. Hij zal ook nooit in de voetsporen van zijn moeder treden wat ambities betreft: hij geeft aan dat hij er te lui voor is. Dan maar wat minder in het leven. Hij blijft in Arendonk.

Emma

Emma is beter voor haar moeder dan haar broer. Ze adviseert vaak op de achtergrond. Het is wel een tegenvaller voor haar moeder als ze hoort dat Emma intrekt bij haar lesbische vriendin Sophie.

Aminia

Vluchteling die een speelbal wordt van haar landgenoot Imamu. Deze haalt zijn vrouw vanuit het buitenland en dan wordt zij aan de kant geschoven. Ze is schoonmaakster in de villa en de lezer kan vanwege het perspectief niet objectief beoordelen of ze daadwerkelijk te vertrouwen is. Zit ze zelfs niet achter de overval/verkrachting? Heeft ze zaken verraden?

Quotes

"‘Wat zal ze zeggen als Ophelia hier nu verschijnt? Zal ze haar vertellen over het lot van haar beroemde naamgenote? “Sur l’onde calme et noire où dorment les étoiles la blanche Ophélia flotte comme un grand lys, flotte très lentement.” Jaren geleden heeft ze het hele gedicht uit haar hoofd gekend, nu blijven er brokken over, puin, wrakhout. “Op het kalme, zwarte water waar de sterren slapen drijft de blanke Ophelia als een grote witte lelie; heel langzaam drijft ze daar.” Arthur Rimbaud, Ophelia." Bladzijde 278-279

"Ook vandaag, zo zou ze kunnen schrijven, zoeken meer vrouwen dan wordt vermoed discrete hulp bij hun arts voor wat John Coetzee in de openingszin van "In Ongenade" het probleem van seks heeft genoemd. Ze verdiept zich in het onderscheid tussen nymfomanie, een ontregeling van de geslachtsorganen, en erotomanie, een hersenkwaal." Bladzijde 23

"TransSexLit-professor beschuldigd van seksueel misbruik. Iris Verdonck (52), de professor die internationaal bekendheid verwierf met haar onderzoek naar mannelijke privileges en misbruik, staat nu zelf onder verdenking. De academische overheid heeft een onderzoekscommissie opgericht die de klachten zal bundelen en onderzoeken." Bladzijde 78

"Haar bloes wordt opengescheurd, haar bh opengeknipt. De heksen knijpen in haar tepels. Leg die schaar weg, denkt ze. Weer verdwijnt er eentje naar de keuken, ze komt terug met wasknijpers, een rode voor de ene tepel en een groene voor de andere, als verkeerslichten , walk , don't walk, walk, don't walk" Bladzijde 146

"Ze pakt Sophia's Iphone en maakt een selfie. Geen selfie maar een cuntie. En dan maakt ze ook een foto van haar gezicht. Ze zal een pruik moeten kopen of de stoppeltjes en piekjes onder een sjaaltje verstoppen. Ze ziet eruit alsof ratten aan haar haar hebben geknabbeld. En ook tussen haar benen hebben ze zich te goed gedaan." Bladzijde 166

Thematiek

Zin van het bestaan / zin van het leven

Iris kampt in het verhaal met de problemen die het bestaan met zich meebrengen. Ze heeft tegenslagen gekend in haar liefdesleven, haar familieleven en haar seksleven. De man die haar tegen betaling wekelijks orgasmes bezorgt met een dildo, gaat met pensioen. Dan komt het probleem ook nog eens in haar beroepsleven: ze gaat te ver met een leerling, wordt aangeklaagd en geschorst. Dat vindt ze wel erg, maar vervolgens gaat ze op zoek naar haar zoon. In de villa wordt ze daarna overvallen door drie vrouwen en verkracht met een dildo. Ze doet geen aangifte, beschouwt het blijkbaar als een straf voor haar "zonde" met Agnieszka B. maar alles en iedereen lijkt tegen haar te werken. Agnieszka heeft blijkbaar nooit iets voor haar gevoeld. Haar dochter gaat een lesbische relatie aan, haar huis wordt bezet door vriendinnen van haar dochter, haar zoon wil niet doen wat zij wil (hij is te lui) en de mogelijk nieuwe vriendin Amimia wil niet met haar meegaan. Ze weet wel dat ze geen nieuwe baan aanneemt bij de universiteit. maar wat er van haar terecht moeten komen: ze moet toch kunnen rondkomen in haar bestaan. Dat wordt echter allemaal niet verteld in het verhaal. De roman heeft een open einde.

Motieven

Verkrachting/seksualiteit

Er zijn enkele en diverse vormen van seksualiteit in de roman. a. Iris heeft vier jaar lang elke week seks bij een therapeut met een dildo. b. Iris heeft seks met een Deense collega die naar Antwerpen voor een congres komt. c. Iris heeft seks met een studente van haar: eerst met dildo, later gewoon d. ze krijgt orgasmes door het gebruik van de speciale dildo e. Iris wordt verkracht met een dildo door drie Somalische vrouwen. f. Iris heeft seks met de gehandicapte eigenaar van een manege: René g. Iris maakt opmerkingen waaruit je kunt afleiden dat ze in het verleden een onstuimig liefdesleven heeft gehad. h. Emma, de dochter van Iris, knoopt een lesbische relatie aan met Sophie. i. Aminia is in haar Somalische verleden besneden en heeft zeer waarschijnlijk daardoor al drie keer een miskraam gekregen.

Beroepsproblemen

Iris heeft een beroepsprobleem: ze gaat naar bed met een leerling en dan is er sprake van een relatie met macht: docent tegenover leerling.

Moeder-zoonrelatie

Iris heeft enkele jaren geleden iets verboden (de hond het huis uitgegooid) en daarna is haar zoon weggegaan. Die heeft twee jaar niets van zich laten horen. nadat ze zijn adres heeft gekregen, gaat ze hem opzoeken, maar hij is haar toch wel wat ontgroeid. Hij staat ook niet meer volledig achter haar bijv. na de verkrachting door de drie vrouwen. Hij is van plan veel meer zijn eigen plan te trekken.

Desillusie

Het leven brengt veel desillusies voor Iris. Haar liefdesleven: twee keer getrouwd, twee keer gescheiden. Haar familieleven: de relatie met dochter en zoon. Haar beroepsleven: ze wordt geschorst en haar speciale colleges worden geschrapt uit het leerstofaanbod. Het liefdesleven: dokter Wouters wil geen contact meer met haar en Aminia wil niet met haar mee.

Prostitutie

Agnieszka is eigenlijk niet anders dan een prostituee. Ze blijkt volgens de woorden van haar pooier nooit wat gezien te hebben in Iris. Later danst ze in een café en biedt ze haar lichaam voor geld aan. Krysztof is haar pooier.

Moeder-dochterrelatie

Emma die wat zorgzamer voor haar moeder is dan haar broer Peter, gaat toch ook haar eigen weg. Ze krijgt een lesbische relatie met Sophie. Af en toe geeft ze haar moeder advies over hoe ze moet handelen.

School- en studentenleven

Iris geeft les op de universiteit en geeft daar colleges over seks in de literatuur. Een aantal gegevens heeft daarmee te maken: het inleveren van een werkstuk waarin plagiaat is gepleegd, kritiek van studenten op het lesgeven van Iris, het aanknopen van een relatie met een studente, het geschorst worden door het college van bestuur, het schrappen van de studierichting van Iris.

Motto

Er is geen motto

Opdracht

Voor John M. Coetzee
(Coetzee is de auteur van de roman "In Ongenade", -Disgrace-  dat in veel opzichten een spiegelroman van "Alles verandert" lijkt te zijn.)

Trivia

Hemmerechts heeft de wereldberoemde roman van J.M. Coetzee " Disgrace"(In Ongenade) als model gehad bij het schrijven. Ze heeft van het boek een zogenoemde spiegelroman gemaakt. De geslachten van de personages zijn veranderd. Je zou eigenlijk de roman van Coetzee ook moeten lezen. Die mag je best voor je Engelse literatuurlijst lezen.

Titelverklaring

De titel kun je heel ruim interpreteren. In het verhaal gebeuren er allerlei veranderingen op verschillende niveaus.Een paar voorbeelden
- Iris gaat vier jaar lang bevrediging kopen bij haar seksueel therapeut Wouters, maar die kondigt aan met pensioen te gaan: de eerste grote verandering die Iris nauwelijks aan kan. Ze wil contact blijven houden, maar hij weigert.
- Iris wordt geschorst vanwege het seksueel misbruik: van erkend docent wordt ze een persona non grata; de studenten rebelleren tegen haar en zetten beschuldigende informatie op Facebook
- Iris vindt haar zoon terug als bewaker van een villa: zijn relatie met hem verandert daardoor: hij is twee jaar uit het zicht verdwenen: ze heeft hem destijds uit huis gestuurd>
- Peter is ook helemaal anders dan zijn moeder: hij wil geen carrière maken, net als zijn moeder. Hij lijkt niet op haar. Hij is te lui om succesvol te kunnen zijn.
- de dochter van Iris gaat een lesbische relatie met ene Sophia aan: de relatie met haar dochter verandert daardoor.
- het studieblok TransSexLit wordt na 20 jaar geschrapt, dus haar baan wordt anders
- de relatie tussen de Somalische vluchtelingen Imamu en Aminia verandert als Imamu zijn echte vrouw laat overkomen. Aminia kan nu verdwijnen en wordt door hem afgedankt
- Iris neemt het nieuwe aanbod op de universiteit niet aan. Haar leven zal  totaal anders worden

Maar ook op een ander niveau kan de titel verklaard worden. Hemmerechts heeft de beroemde roman van J. M. Coetzee "Disgrace"als onderwerp van  haar roman genomen. Ze heeft er een spiegelroman van gemaakt en heeft de geslachten van de personages veranderd, om te laten zien dat er verschil is wat mannen mogen en wat vrouwen zich kunnen veroorloven. Ze heeft dus zelf ook "alles veranderd." 

Structuur & perspectief

De roman wordt opgebouwd in 24 genummerde hoofdstukken. Ze hebben geen titel.  DE volgorde van de hoofdstukken is vrijwel chronologisch. Een enkele keer verwijst de vertelster terug naar het verleden. Ze heeft wel een model van een roman als voorbeeld genomen n.l. de roman Disgrace van J.M. Coetzee. Er zijn grote overeenkomsten, maar ook wel enige verschillen.

Het perspectief berust bij de 52-jarige vertelster Iris Verdonck.  Ze vertelt in de zij-vorm: het is dus een personale vertelster. Ze is professor in de literatuur in Antwerpen. Ze wordt geschorst, omdat ze seksueel contact heeft gehad met een Poolse  studente, die haar heeft aangeklaagd na een zelfmoordpoging. 

Decor

Uit een tekstgegeven kun je opmaken dat het verhaal van de handeling zich afspeelt in 2014. Op een  bepaald moment wordt in het verhaal onthuld dat het op een dag precies twee jaar geleden is dat zoon Peter het huis inging, na de begrafenis van ene Amalia. Die begrafenis vindt plaats in maart 2012. De handeling daarna duurt enige weken / mogelijk maanden.  Dat houdt in dat de tijd van het verhaal vanaf maart 2014 tot einde 2014 beschrijft.

Het decor is België. Verdonck  is professor in de literatuur in Antwerpen. Als ze geschorst wordt, gaat ze op zoek naar haar twee jaar daarvoor verdwenen zoon Peter. Die is een housebewaker van een villa in Arendonk, een plaats ongeveer 60 kilometer van Antwerpen. In die twee decors vindt het belangrijkste deel van de vertelling plaats.

 

Stijl

De kenmerkende stijl van Kristien Hemmerechts in deze roman:
a. helder en zakelijk taalgebruik met scherpe dialogen
b. expliciete seksscènes waarin vooral Iris een rol speelt; daarbij neemt ze geen blad voor haar mond.
c. niet heel veel metaforen, maar wanneer ze van dit stijlmiddel gebruik maakt, zijn ze vaak wel origineel.
- (blz. 201) Voor het eerst sinds ze in Arendonk is aangespoeld, als een potvis met een batterij harpoenen in haar kapotte rug, is het echt warm.....
- (blz. 205) "Ze kijkt naar het onmogelijk grote ding, voelt hoe diep in haar vagina het dier uit zijn winterslaap ontwaakt."

In het algemeen is de stijl vitalistisch en  daardoor prettig om te lezen 
 

Slotzin

Ze stopt de dildo in haar zak , loopt naar haar paard, draait zich om naar Aminia, geeft haar een laatste kans om te zeggen: neem me mee. "Dag Aminia." Ze pakt haar portemonnee, haalt er een briefje van 50 euro uit. "Voor je werk." Het briefje verdwijnt in Aminia's handpalm. Gehurkt zit ze bij het vuur, uitdrukkingsloos.

Beoordeling

Hemmerechts durft het aan over controversiële onderwerpen te schrijven (in haar voorlaatste roman bijv. over de vrouw van Marc Dutroux.)
In haar laatste roman "Alles verandert" schrijft ze het spiegelverhaal van de wereldberoemde roman "Disgrace" van J.M. Coetzee. Ze  verandert van geslacht van de optredende personages in het verhaal van de Zuid-Afrikaan: de mannelijke protagonist wordt een vrouwelijke , de verkrachters veranderen van mannen in vrouwen etc etc. Het grappige van het idee is dan de vraag of er in zekere zin sprake is van plagiaat: net wat een van  de personages in "Alles verandert" ten laste wordt gelegd. Bovendien bespreekt Iris, de professor in de literatuur, de rolverandering (man vrouw)  in de  module van haar colleges. En dat is ook een van de thema's van de roman zelf. De term spiegelverhaal is dus zeker op zijn plaats. Er wordt nogal wat afgespiegeld.
Is  de imitatio beter dan het oorspronkelijke boek? Ik denk het niet. De Zuid-Afrikaanse variant op het gebied van seksualiteit en geweld is wel wat geloofwaardiger dan de Vlaamse versie. Dat betekent echter niet dat de nieuwe roman van Hemmerechts geen spannende roman om te lezen zou zijn. Gezien de veel voorkomende sekspassages die Kristien  expliciet beschrijft, kan het boek aantrekkelijk zijn voor een grote groep lezers.
Tip zou dan wel zijn om het oorspronkelijke "Disgrace" eveneens te lezen. Bijvoorbeeld voor de Engelse literatuurlijst. Een mooi duo voor een leerling van het vwo.  Zoek de parallellen en de verschillen.

Zie voor een boekverslag van Disgrace op onze website.

Recensies

"In Alles verandert komt een Ophelia voor die in bijna alles het tegendeel is van het meisje dat aanvankelijk Hamlets muze is. Die Ophelia is niet bestand tegen de druk van een nauwelijks beantwoorde liefde." http://www.hanta.nl/hanta...mmerechts/

"Dat is de ongemakkelijke waarheid van deze roman: feminisme heeft ook blinde vlekken. Iris was voor haar val een respectabele, welvarende professor die precies deed waar ze zelf zin in had (zo veel heeft emancipatie haar al gebracht). Haar hybris schuilt erin dat ze niet kan accepteren dat ze die aanspraak verliest. Niet zozeer vanwege de nog altijd geldende macht van de man, maar omdat er meer grote thema's in de wereld zijn dan gendergelijkheid." http://www.volkskrant.nl/...~a4135083/

"Interessant artikel in dit dagblad over de manier waarop Hemmerechts gebruikt heeft gemaakt van de roman van Coetzee "Disgrace." Interview met de schrijfster." http://www.trouw.nl/tr/nl...e-zo.dhtml

"Dat is, helaas, mislukt. De mal van Disgrace zit Hemmerechts in de weg. Niet alleen slaagt ze er niet in om een nieuwe blik op Coetzees relaas te werpen, er is bij de transitie veel verloren gegaan. Daarbij gaat het niet zozeer om de seksewissel, maar vooral om de verplaatsing naar België. Bij Coetzee hangt het seksuele geweld nauw samen met de raciaal geladen Zuid-Afrikaanse geschiedenis. Hemmerechts probeert daar een equivalent van te vinden met Poolse meisjes en Afrikaanse vrouwen, maar de verschillen zijn te groot en het resultaat wringt aan alle kanten. " http://www.nrc.nl/handels...er-1529622