De Romeinse en Griekse godsdienst

Inleiding: We doen ons werkstuk over de Griekse en Romeinse godsdienst. We gaan vertellen en uitleggen wat dat precies inhoudt en wat de verschillen waren tussen de Griekse en Romeinse gedachtegang over de godsdienst. We hebben veel informatie gezocht op internet, bibliotheek/ mediatheek en cd-rom’s. We hopen dat we in ons werkstuk voldoende en juiste informatie geven en dat je op educatieve wijze ervan leert en er veel leesplezier van heeft. Wat houdt een godsdienst in? Godsdienst is het geloven in god(en). Er zijn veel verschillende godsdiensten zoals het christendom, islam, jodendom, hindoeïsme en boeddhisme. Zij hebben allemaal verschillende ideeën over het geloof. Het christendom, islam en het jodendom zijn monotheïstische godsdiensten. Dat betekent dat zij geloven dat er maar 1 god is. Je hebt ook polytheïstische godsdiensten. Dat betekent dat het geloof meerdere goden heeft en daartoe behoren de Romeinse en Griekse godsdienst ook toe. In godsdiensten zijn allerlei waardenstelsels; deze uiten zich bijvoorbeeld in rituelen die als waardevol worden beschouwd en die een bepaalde richting in doen en laten geven. Gelovigen zoeken en vinden antwoorden op vragen als ‘waarom en waartoe’ over wat hen overkomt, in hun godsdienst. Zo hebben ze dus steun en zekerheid aan hun geloof. De Grieken en Romeinen wisten nog niet dat de aarde rond was en niet zo plat als een pizza, ze wisten niet dat onweer een natuurverschijnsel was en komt door verschil in luchtdruk en niet doordat de goden boos waren op hen omdat ze iets fouts deden en dat ze daarom met bliksems gingen slingeren. Al dat soort dingen wisten ze niet en voor al die verschillende dingen hadden ze verschillende goden. We vertellen in dit hoofdstuk niet welke goden ze hadden en welke betekenissen erbij horen, maar dat doen we wél uitgebreid in het hoofdstuk ‘Verschillen’. De Grieken en Romeinen hadden allebei een heel verschillende gedachtegang over hun godsdienst. Hun godsdiensten zijn niet helemaal hetzelfde, dat kun je zien aan hun ideeën over het ontstaan, verschillende goden enz... Godsdiensten bestaan dus al zo’n beetje vanaf het begin van de mensheid. De een was er eerder dan de andere godsdienst. Het christendom bijvoorbeeld is ongeveer ontstaan op het moment dat Jezus geboren werd, door een breuk met het jodendom. De islam is ergens ontstaan in 610 à 622 door de toen ongeveer veertigjarige Mohammed die uitgeroepen werd tot profeet. In de volgende hoofdstukken gaan we uitleggen hoe de Grieken over hun godsdienst dachten en hoe de Romeinen over hun godsdienst dachten.
Hoe dachten de Romeinen erover? De eerste Romeinen hadden een hele primitieve geloofsvoorstelling. Met primitieve geloofsvoorstelling wordt bedoeld dat het geloof heel eenvoudig was, zoals het in het allereerste begin was. De goden werden niet als een gedaante voorgesteld maar als vormloze krachten en machten. De Romeinen dachten dat als ze maar veel heilige handelingen verrichten en door het vervullen van vele plechtigheden er voor konden zorgen dat de krachten de mensen geen schade konden toebrengen en dat de krachten en machten de mensen zelfs tot nut konden zijn. Er waren geen speciale gebouwen waar deze plechtigheden werden gehouden, zoals tempels. De plechtigheden werden gehouden op de plaats waar de Romeinen dachten dat de krachten en machten aanwezig waren. De Etrusken waren de eerste die tempels gingen bouwen. De Romeinen gingen de krachten en machten nu ook als gedaantes zien. Dit was niet zo'n grote stap, omdat de Romeinen sterk werden beïnvloed werden door de Grieken die allang een uitgebreide godenwereld en vele sagen hadden. De Romeinen namen dan ook veel van de Griekse ideeën over de goden over. Zo kwam het dat de Romeinen ook een uitgebreid godenwereld kregen. Toen er meer verstedelijking kwam en de Romeinen de krachten en machten ook als gedaantes gingen zien, werden er tempels gebouwd en priesters aangewezen die de plechtigheden zouden uitvoeren. Op de plekken waar werd geofferd werd nu ook een afbeelding van de god geplaatst. Het Rijk van de Romeinen bleef zich maar uitbreiden. Dit had tot gevolg dat de Romeinen in aanraking kwamen met andere godsdiensten. De Romeinen namen deze goden op in hun verering. Voor elke god werd een tempel in Rome gebouwd, het aantal tempels nam dan ook voortdurend toe. De Romeinen probeerden hun eigen goden/ geloof niet aan andere volken op te dringen. De Romeinen hadden veel goden, net zoals de Grieken. Maar dat zie je wel in het hoofdstuk ‘Verschillen’. De koning van de Romeinse goden was Iupiter. Hij was een luchtgod met als symbolen de adelaar en de bliksemschicht (zie afbeelding hiernaast). Iupiter woonde in de grote tempel op het Capitoleum in Rome. De Romeinen bouwden tempels voor alle goden en geloofden dat de goden daar echt in leefden maar ze mochten zelf de tempels niet in. In de tempel stond een namaakbeeld van de god en de Romeinen geloofden dat de god in het namaakbeeld zat. In veel Romeinse huizen stond een huisaltaar. De pater familias (vader van de familie) bracht regelmatig offers aan het altaar. Deze man had alles te zeggen over zijn echtgenote, kinderen, kleinkinderen en slaven. Hij mocht zelfs beslissen over leven en dood van zijn familia. Er zijn veel verschillende goden. Maar de vier belangrijkste goden zijn: Links zie je Iupiter, hij was dus de allerbelangrijkste. De 2de is Apollo, Apollo was een Griekse god die door de Romeinen werd vereerd. Hij kon namelijk de toekomst voorspellen en de Romeinen brachten hem daarom offers en geschenken om achter zijn geheimen te komen. Als 3e zie je Mithra. Deze god was de god van het licht van de perzen. Mithra besliste of je na je dood in de hemel of in de hel terechtkwam. Als laatste zie je Neptunes. Hij was de god van het water en de zee. Soms wisten de Romeinen zelf niet eens meer tot welke god ze moesten bidden, zoveel hadden ze er. Ook veel buitenlandse goden werden overgenomen door de Romeinen. De Romeinen lieten andere godsdienstenwel met rust, maar er was toch 1 godsdienst die verboden was: namelijk het Christendom. Deze groep had hele andere ideeën dan de Romeinen en de Christenen werden daarom gedwongen om hun geloof op te geven. Na 100 jaar was het Christendom steeds belangrijker geworden. Het Romeinse rijk was inmiddels in 2 stukken verdeeld: - Het Oost-Romeinse Rijk. - Het West-romeinse Rijk. Hoe dachten de Grieken erover? De Grieken geloofden dat Zeus samen met andere belangrijke goden op de hoogste berg (2971m) in Griekenland woonde. De berg heet “De Olympus”. Wie waren de belangrijke goden? Nou, de belangrijkste god was Zeus. Vaak werd hij, net zoals Iupiter, afgebeeld met een arend en met een bliksem. Hij was de baas over alle goden, en regeerde in zijn paleis op Olympus. Zeus was de god van het rechtspreken, hij besliste of iets zou gebeuren of niet. Zeus had 9 relaties met godinnen en 14 relaties met gewone vrouwen. De eerste liefde van Zeus was Hera. Hera werd verschrikkelijk jaloers op de avontuurtjes van Zeus. We gaan nu vertellen hoe de Griekse godsdienst in elkaar zat en hoe volgens de Grieken de wereld ontstaan is. Want dat heeft heel veel met de Griekse godsdienst te maken. Rond 1900 voor Christus vielen vanuit het Noorden Grieks sprekende volksstammen, het huidige Hellas binnen en zij mengden zich met de niet-Griekse bevolking. Die Grieks sprekende volken brachten hun eigen godsdienst mee. In hun godsdienst had een mannelijke godheid een belangrijke plaats als vaderfiguur. In de godsdienst van de oorspronkelijke bewoners speelden juist veel vrouwelijke godheden, moedergodinnen een grote rol. De oorspronkelijke bewoners waren landbouwers. Toen de twee volken zich met elkaar mengden, smolten de twee godsdiensten ook samen. Zo ontstonden er allerlei verhalen dat een mannelijke godheid verliefd werd op een godin. Ze hadden ook zoveel goden, dat ze al het geheimzinnige wilden verklaren. Ze dachten dat er overal goddelijke machten achter zaten. De Grieken kenden een ingewikkelde wereld met veel goden en godinnen. Natuurlijk hadden de Grieken zelf een ander idee over het ontstaan van de wereld en alle goden. In het begin was de grenzeloze wereldruimte, die de dichters de Oudheid de Chaos noemen. Deze was zonder einde; als een gapende leegte strekte het zich uit in het onmetelijke. Toch bevatte de Chaos reeds de grondbestanddelen van al wat bestaat: aarde, water, lucht en vuur. Uit de vormeloze leegte ontstonden Gaia, de aarde en de donkere Tartaros, de afgrond onder de aarde; naaste deze beiden ontwikkelde zich Eros, de liefde die werkzaam is in het oneindig heelal. Gaia, de aarde, bracht zee en hemel voort, welke de ouden Pontos en Oeranus noemen. Ook de Titanen, de drie Cyclopen en de drie honderd-armige reuzen zijn kinderen van oermoeder Aarde, want Eros, de albeheersende liefde, bewoog haar om zich met de zee en met de hemel te verbinden. Oeranos, de hemel, verhief zichzelf echter weldra tot Heer. Hij was de vader der reusachtige eenogige Cyclopen, die de bliksem wisten te bewerken, en de 12 geweldige Titanen. Zes zonen en zes dochters waren het: Okeanos, Japetos, Kronos en Hyperioon zijn onder de mannelijke, Tethys, Themis, Rea en Theia onder de dochters de meest beroemde. Een oerkracht was er in de gestalte en het lichaamsvermogen van de Titanen, die de stamvaders en stammoeders die later godengeslachten zouden worden: Okeanos is de grote wereldstroom die aarde en zee in het rond omgeeft; alle wateren van de zee, van rivieren en bronnen ontspringen uit hem, ook verheffen zon, maan en sterren zich uit zijn golven en gaan in hem weer onder. Zijn vrouw is Tethys het opwellende, voedende vocht vele stroomgoden kwamen uit dit Titanenhuwelijk voort. Kronos, die de Romeinen Saturnus noemen, is de jongste der Titanen, en met Rea zou hij Oeranos en Gaia in de wereldheerschappij opvolgen. Vreselijke dingen worden van die oertijd verteld. Oeranos voelde zich in de wereldheerschappij bedreigd door zijn eigen zonen, de reusachtige Cyclopen, en verbande hen in de diepte van de duistere Tartaros. Tevergeefs trachtte Gaia haar kinderen tegen de haat van hun vader te beschermen. Toen riep zij de Titanen op om hun broeders te redden. Alleen Kronos echter, waagde het voor zijn broeders op te komen. ‘Ik zal je een wapen geven!’ Riep Gaia in haar toorn; zij liet in de schoot van de aarde het ijzer ontstaan en dit werd een zeis. Het was een vreselijke strijd, waarin Kronos zich stortte; met zijn scherp wapen verminkte hij zijn eigen vader, ontrukte hem de heerschappij en maakte zichzelf tot koning. Met deze schandalige handeling kwam de misdadigheid in de wereld. Uit de bloeddruppels van de getroffenen, die op de aarde neervielen, ontspoten de vreselijke wraakgodinnen, de Erinyen, en het reuzengeslacht der Giganten. Gruwelijk was de wraak, die de woorden van de verminkte Oeranos al opriepen. ‘Eens zal ook een van jouw zonen je van de troon stoten, zoals jij het mij hebt aangedaan!’ Zo riep hij zijn zoon toe. Sindsdien moest Kronos in angst leven, en toen zijn vrouw Rea hem spoedig kinderen schonk, verslond hij ze telkens dadelijk na de geboorte: zijn dochter Hera, Hestia en Demeter en zijn zonen Hades en Poseidoon. Voor Rea was het een onmenselijk moederleed om haar kinderen aan Kronos over te geven. Toen zij nu opnieuw aan een kind het leven zou schenken begaf zij zich naar haar ouders Oeranos en Gaia om hen om raad te vragen. ‘Ga naar het eiland Kreta,’ spraken deze, ‘daar zult ge voor de gewelddaden van uw man veilig zijn.’ Rea volgde deze aanwijzing; weer bracht zij een knaapje ter wereld, en in de eenzame, donkere grot van het gebergte Ida, waarin zij het kind verborg, kon zij hem zijn leven redden. De jonggeborene heette Zeus. Weliswaar ging de begeerte van Kronos ook naar deze zoon uit, maar Rea misleidde hem listig door hem een in luiers gewikkelde steen toe te reiken (zie afbeelding volgende blz.). De wrede Titaan verzwolg deze gretig en had geen vermoeden dat zijn zoon ondertussen opgroeide, goed bewaard bij de bergnimfen. Een goddelijke geit bood hem aan om haar uier leeg te drinken, de bijen van de berghelling brachten hem honing, en wanneer hij zichzelf met zijn kindergeschrei in gevaar bracht, maakten de priesters van Rea luid geraas, opdat Kronos de schuilplaats niet zou ontdekken. Toen Zeus tot een man was opgegroeid, trad hij voor zijn vader Kronos en dwong hem de onsterfelijke kinderen, die hij verslonden had, terug te geven. Vreselijk kwamen nu de wraakwoorden van de stervende Oeranos tot vervulling, want nu begon Zeus met zijn broeders en zusters, uitgaande van de Olympos in Thessalië, de strijd tegen Kronos en diens broeders, de Titanen. Aan de Cyclopen en de honderd-armige reuzen, die Kronos in de Tartaros gevangen hield, gaf Zeus de vrijheid en maakte hen daardoor tot zijn helpers. Zelfs stonden enige van de Titanen, vooral Okeanos, Thetys en Themis, aan de zijde van Zeus. Verschrikkelijk was de strijd van de oermachten om de wereldheerschappij; de weergalm drong door tot in de diepten van Tartaros. Zeus’ machtigste wapen waren de bliksemschichten, die de Cyclopen voor hem hadden gesmeed, zonder ophouden slingerde hij ze van zijn bergvestiging, de Olympos, naar omlaag totdat de Titanen verslagen waren. Zo behaalde Zeus de overwinning en daarmee won hij de heerschappij over de wereld. Uit dankbaarheid voor de dappere hulp deelde Zeus nu de wereldheerschappij met zijn broeders. Terwijl Hades de onderwereld kreeg, gaf hij Poseidoon de macht over de zee; zelf behield hij als zetel van zijn heerschappij de hemeltroon. De Titanen die trouw aan zijn zijde hadden gestaan, liet hij hun machtsgebied, terwijl hij de vijanden in de Tartaros gevangen hield. Aan de zijde van Zeus leefde sinds die tijd als zijn vrouw de godin Hera, die als oudste dochter van Kronos ter wereld gekomen was. Nog steeds gaf Gaia het niet op; zij spoorde de verschrikkelijke Giganten aan om de zetel van de goden te bestormen. Een gruwelijke strijd had Zeus in de slag met dit reuzengeslacht te doorstaan. Zij braken uit de onderwereld los, zodat de sterren van vrees verbleekten. ‘Trek op en neem wraak voor mij op de hemelgoden!’ Met deze woorden zette Gaia hen aan. ‘Maakt van mijn eigen ledematen, de bergen, treden om de Olympos te betreden en te bemachtigen.’ De reusachtige monsters waren verschrikkelijk om aan te zien; in plaats van voeten hadden zij geschubde drakenstaarten. Zij juichten bij de woorden van hun moeder en genoten al van tevoren van de overwinningsvreugde. Inmiddels vergaderden de in het nauw gedreven goden alle beschikbare krachten om tegen de zwarte aanval van de reuzen te kunnen standhouden. Iris, hun boodschapster, riep de heiligen bijeen; zelfs de geesten van de doden riep zij te hulp. Allen gaven volgzaam gehoor aan deze oproep. En echt waar, de nood was op zijn hoogst. Alle elementen waren in het hevigste oproer; van de hemel klonk de donderbazuin en het land antwoordde met een aanhoudende aardbeving. Alle goden namen moedig deel aan de beslissende strijd tegen de woedende reuzen. Foibos Apolloon zond zijn altijd treffende pijlen, Hefaistos slingerde gloeiende kolen uit zijn smidse, Poseidoon stootte met zijn drietand; de Moiren, de godinnen van het noodlot, zwaaiden met haar knotsen, en de bliksem van Zeus, die alles verteert, suisde omlaag. Ook Zeus’ zoon Herakles, die op de aarde geboren was, werd op zijn verzoek door Athene te hulp geroepen en nam vol onstuimigheid deel aan de strijd. Mochten ook de reuzen in hun toorn de ene berg na de andere uit hun grondvesten losrukken en steeds nieuwe bergen, de Ossa, de Pelion en de Oita op elkaar stapelen, Zeus toonde zich de sterkste. Hij bleef overwinnaar in de moordende strijd, en voortaan waagde niemand meer hem zijn heerschappij te betwisten. Sindsdien troont Zeus hoog op de top van de Olympos als Opperste in de kring van de goden. Daar valt sneeuw noch regen, geen zuchtje wind wordt er gevoeld. Nektar en ambrozijn is het voedsel van de goden en schenkt alle heiligen een eeuwige jeugd en onsterfelijkheid. Olympos - godenberg De Grieken bouwden ook tempels voor de goden. Volgens de Griekse mythen en sagen werd de godin Pallas Athene geboren uit het voorhoofd van Zeus. Na Zeus en Hera is zij de belangrijkste godin voor de oude Grieken. Verstand, moed, strenge schoonheid en trouw zijn, waren haar belangrijkste eigenschappen. Ze was de godin van wijsheid, van de oorlog en ook van vrede en handwerk. Pallas Athene was natuurlijk de belangrijkste godin voor de mensen in Athene. Speciaal voor haat werd er een tempel op het hoogste plekje in de stad gebouwd. Dat hoogste punt heet de “acropolis”(acro = hoog, polis = stad). Ongeveer 600 voor Christus gebeurde er iets heel belangrijks in Griekenland. Een paar Grieken gingen twijfelen over dingen. 1 persoon hiervan was Thales. Alle dingen werden vroeger verklaard door religie. Ze verklaarden dingen waar niemand iets van wist. Dit is het hele verhaal hoe de Griekse godsdienst ontstaan is en hoe Zeus aan de macht kwam volgens de Grieken. De verschillen tussen de Romeinse en Griekse goden. Hieronder zie je een hele lange tabel waarin je kunt aflezen hoe de goden bij de Grieken heten en hoe ze bij de Romeinen heten. Je kunt ook zien dat de Romeinen 2 goden meer hebben dan de Grieken. Dat komt waarschijnlijk omdat ze heel veel invloed hadden van buitenaf. De Griekse en Romeinse goden hebben over het algemeen wel dezelfde betekenis, maar dat is ook wel logisch, want de Romeinen hebben de goden overgenomen van de Grieken en hebben alleen de namen veranderd in het Romeins. Griekse god Romeinse equivalent Functie; waarvoor ze staan. Aphrodite Venus God van de liefde
Apollo Apollo God van het licht, genezing en poëzie
Ares Mars God van de oorlog
Artemis Diana God van de jacht en de geboorte
Asclepidus Aesculapius God van de genezing
Athena Minerva God van de oorlog, wijsheid en de schepen
Cronus Saturnus Grieks : Vader van Zeus, heerser over de titanen. Romeinen : God van de landbouw
Demeter Ceres Patroon van de dingen in groei
Dionysus Bacchus God van de wijn, de vruchtbaarheid (en van het ziekmakend gedrag) Eros Cupido God van de liefde
Gaea Terra God van de aarde, moeder/vrouw van Uranus (Griekenland) Hephaestus Vulcanus Patroon van de smidse, Smid van de goden

Hera Juno Patroon van de vrouw en het huwelijk, echtgenote van Jupiter (Romeinen) Hermes Mercurius God van de wetenschap, handel, patroon van de dieven en de reizigers, Boodschapper van de goden
Hestia Vesta Godin van het hart
Hypnos Somnus God van de slaap
Pluto/Hades Pluto God van de onderwereld
Poseidon Neptunus God van de zee (Grieks: ook patroonheilige van de paarden en de verwekker van de aardbevingen) Rhea Ops Vrouw/zuster van Cronus
Uranus Uranus Zoon, echtgenoot van Gaea en vader van de Titanen. Zeus Jupiter Heerser over de hemel en de goden. Janus God van deuren en poorten van de stad Rome
vader Tiber God van de rivier de Tiber
Nog andere verschillen: - Ze hebben allebei hele verschillende ideeën over het ontstaan van de goden en het ontstaan van de wereld. Al deze mythen en sagen zijn natuurlijk verzonnen, maar al die verschillende mythen en sagen sluiten toch goed op elkaar aan. - Ze vereren de goden op een iets andere manier. Dit is het einde van ons werkstuk. We hopen dat we goede en juiste informatie hebben gegeven. En dat het interessant was om te lezen. We hebben er veel werk aan gehad om alles uit te zoeken, informatie te selecteren en het tot een werkstuk te maken. Wijzelf vonden het in ieder geval heel interessant om dit werkstuk te maken. En we hopen dat we er een goed cijfer op krijgen. Bronvermelding: Internet: Ø
http://www.studiant.be/geschiedenis/fotogod3.htm Ø http://users.pandora.be/ivan.moerman/godsdienst.html Ø www.vanslageren.nl/ellen/ontstaan2htm Ø www.scholieren.com/werkstukken/ Ø http://home.wanadoo.nl/r.driedijk/romeinenengoden.htm Ø http://www.pelikaanreizen.nl/landeninfo/Geschiedenis%20van%20her%20Romijnse%20rijk.htm Cd-rom’s: Ø Microsoft Encarta Deluxe, Winkler Prins 2000 Boeken: Ø Goden ABC