Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2019
• 211 pagina's
• Uitgeverij: Vrijdag

Flaptekst

Eerste zin

Iemand is iets vergeten. Ze is amper zes maanden, ze kent haar eigen naam nog niet, maar ze voelt het als een stukje ijzerdraad dat in haar vel prikt. Er klopt iets niet.

Samenvatting

In 1992 vergeet Diederik dat hij zijn baby Saartje in de auto heeft achtergelaten en zij sterft. Zijn vrouw Lore zal hem nooit vergeven.

Zes jaar later geven Diederik en zij zich op voor een cursus Russisch. Ze willen bepaalde Russische grotten bezoeken (zie hiervoor decor) en moeten hiervoor een basiskennis hebben van het Russisch. Ze willen namelijk niet met een gids de grotten in maar alleen, gegidst door een zender. Een andere deelnemer is Maarten, die zijn baantje alleen kan behouden als hij Russisch kan spreken. Op die manier heeft zijn vader zijn zaak en zoon namelijk overgedaan aan de nieuwe eigenaar. De cursus wordt gegeven door Pavel, die woordenboeken haat en een bijzondere manier van lesgeven heeft. Maarten voelt zich meteen aangetrokken tot Lore.

Op een avond trakteert Pavel na de les op wodka en hij wordt zo dronken dat Maarten hem naar huis moet brengen. Als hij op zijn werk brieven in het Russisch moet vertalen, terwijl hij daar nog helemaal niet klaar voor is, voelt hij hierdoor de vrijheid bij Pavel thuis langs te gaan en te vragen of hij dit voor hem wil doen. Tegen betaling uiteraard. Niet veel later vertrekken Lore en Diederik naar de Russische grotten. De lessen Russisch stoppen en Maarten denkt niet hen ooit nog te zien.

Tien jaar later komt hij Lore tegen op straat en zij vertelt hem dat Diederik verdwaald is in die grotten en daar waarschijnlijk gestorven is. Zijn lichaam is nooit gevonden. Lore was niet meegegaan omdat ze buikgriep had. Maarten is erg van zijn dood onder de indruk, waarschijnlijk heeft zijn verliefdheid op Lore daar iets mee te maken. Voor zijn werk wordt hij naar Perm in Rusland gestuurd, vlakbij de grotten waar Diederik vermist is. In een Belgisch café ontmoet hij de Duister Günther met wie hij bevriend raakt. Hij brengt Maarten op het spoor van twee Russische broers die via een zender Diederik door de grot gegidst hebben. Maarten vermoedt dat er iets niet klopt aan Diederiks dood maar hij zit op een dood spoor en staat op het punt terug naar huis te gaan, als hij er in een taxi achterkomt dat Pavel hun de verkeerde woorden voor 'links' en 'rechts' geleed heeft. Hierdoor moet Diederik verdwaald zijn.

Maarten gaat terug naar Günther en weet samen met hem het script voor de tour van een van de Russische broers te ontfutselen. Hij verandert daarin alle 'linksen' in 'rechtsen' en vertrekt naar de grotten waar Diederik verdwenen is. In eerste instantie vindt hij niets, maar dan ontdekt hij dat Pavel hun ook de verkeerde woorden voor 'vier' en 'vijf' geleerd heeft. Hij past de route weer aan en vindt vervolgens eerst Diederiks rugzak en dan zijn schedel, die hij meeneemt.

Maarten weet de schedel mee naar Belgie te smokkelen maar als hij thuiskomt, sterft zijn vader aan een hartaanval. Hij verzinkt in een depressie en als hij weer boven komt, weet hij te bewijzen dat de schedel die hij meegenomen heeft, inderdaad die van Diederik is. Daarna zoekt hij Lore op en vertelt haar zijn verhaal. Lore blijkt inmiddels echter een relatie met Pavel te hebben en met hem samen wonen. Ze is woest, voelt zich verraden en smeedt samen met Maarten een plan om hem te vermoorden. Ze willen hem er op dezelfde manier inluizen als hij met Diederik gedaan heeft en de instructies in de bijsluiter van zijn medicijnen voor astma veranderen.

Hun plan lijkt te werken maar als Pavel dood is, wil Lore de schedel vernietigen om van al het mogelijke bewijsmateriaal af te zijn. Maarten slaat de schedel tot moes maar kan zich niet houden aan Lores instructies om elkaar voorlopig niet te zien. Hij zoekt haar op en ontdekt dat Pavel nog leeft. Zij hebben hem erin geluisd. Lore belt hem op en ze spreken hem af zodat ze hem alles kan uitleggen. Ze spreken af in een Albanees restaurant maar Lore verandert de teksten in Maartens menu, waardoor hij de ober en eigenaar beledigt en die hem bewusteloos slaat.

Hij komt in het ziekenhuis terecht waar Lore in de apotheek werkt. Zij geeft hem zodanig veel spierverslappers dat hij niet kan spreken en zich niet kan bewegen. Op die manier blijft de waarheid hun geheim.

Personages

Maarten

'Ik vind het moeilijk mezelf voor te stellen, zoals dat aan het begin van een boek de gewoonte is. Ik heb nooit begrepen hoe mensen zichzelf in enkele woorden weten te omschrijven als ‘een veertigjarige elektricien met zin voor humor die van kinderen houdt’. Misschien komt het omdat ik niet echt een vak heb, een passie. Ook fysiek is het moeilijk om iets zinnigs over mezelf te zeggen. Ik ben groot, maar voel me paradoxaal genoeg kleiner dan gemiddeld. Tot mijn achttiende klopte dat ook. Ik was mijn hele middelbaar de kleinste van de klas. Pas rond mijn eindexamens kreeg ik de gestalte die ik nu heb. Een meter negentig. ‘Een laatgroeier,’ noemde mijn moeder me. ‘Je bent precies de bange leeuw uit De Tovenaar van Oz,’ formuleerde een vriendin het ooit. ‘Bang voor zijn eigen kracht.’ Zelf is ze al lang vertrokken maar haar uitspraak zindert nog na. Zelfs mijn haarkleur verandert door het jaar heen. In de zomer is het blond, gebleekt door de zon, maar ‘s winters zijn mijn haren eerder bruin. Ik weet nooit of ik gechoqueerd dien te reageren op blondjesmoppen of niet. Heel verwarrend allemaal. Ik heb ook geen puisten of andere opvallende kenmerken. Ik kan iedereen zijn' (p.12-13) Maarten is een gemakkelijke jongen: hij heeft Germaanse talen gestudeerd en leidt een relaxed leventje op de zaak van zijn vader. Als hij echt aan de slag moet voor zijn werk, schrikt hij eigenlijk. Hij wordt een beetje wakker en realiseert zich dat hij helemaal niet zo gelukkig is, maar echt iets ondernemen doet hij niet, het blijft bij Russisch leren, dat fleurt zijn leven enigszins op. Als hij verliefd wordt op Lore, gaat hij voor haar naar Rusland. Zelf zegt hij ook dat zijn stemmingen heftig kunnen zijn en snel kunnen wisselen.

Lore

Lore is rond de veertig, heeft ietwat uitpuilende ogen en een brede glimlach. Ze werkt in de ziekenhuisapotheek en heeft het talent mensen meteen op hun gemak te stellen. Maarten schat haar eerst in als een brave huisvrouw maar die indruk verandert als hij door heeft dat ze met hem flirt. Lore blijkt al die tijd met een moordplan rond te lopen en ze is zo geraffineerd dat ze dat perfect uitvoert/laat uitvoeren. Ze windt de mannen in haar omgeving om haar vinger en spant ze voor haar karretje.

Diederik

'Hij zag eruit als een verslagen bokser, met een brede, kale kop die hij lusteloos tussen zijn schouders liet hangen.' (p. 18) Diederik is de baas van een repetitorenkantoor en heeft een zware en melodieuze stem. Hij heeft al sinds zijn kindertijd een passie voor grotten. Maarten vindt hem een slappe zak die door Pavel over zich heen laat lopen. Diederik denkt dat hij Lore kan vertrouwen en dat ze nooit bij hem weg zal gaan. Hij is zich helemaal niet bewust van haar woede, niet alleen omdat hij hun kind in een bloedhete auto heeft achtergelaten maar ook omdat hij haar daarna in een dronken bui dwong tot seks en zei dat ze wel een nieuw kind zouden maken.

Pavel

Pavel is slagersknecht en de docent Russisch: ' De man die door de voordeur naar binnen stapte, de sneeuw met grote handen van zich afkloppend, zag eruit als een Britse aristocraat. Rond de vijftig, extreem mager, met nagels en tanden geel van het roken. De man droeg een blauw, linnen maatpak – te dun voor de tijd van het jaar – en hield zijn neus net iets hoger dan strikt noodzakelijk.' (p. 19) Tijdens het lesgeven vertelt hij graag anekdotes en hij is geen goede pedagoog: hij drilt, is nooit tevreden en maakt steeds Diederik belachelijk. Hij vindt zichzelf geniaal en is gepassioneerd in de liefde.

Thematiek

In de val lopen

Alle personages zitten letterlijk of figuurlijk opgesloten. Diederik zit letterlijk vast in de grot die hij altijd wilde bezoeken, het wordt zijn laatste grot: hij sterft daar. Lore zit opgesloten in het verdriet om haar dochtertje en wens tot wraak, waarin ze zowel Pavel als Maarten meesleept. Pavel zit opgesloten in zijn liefde voor Lotte, hij doet alles voor haar, zelfs meewerken aan een moord. Maarten denkt ook dat hij sterft van ademnood en dan in zijn 'Laatste Grot' zit. Maarten zit uiteindelijk opgesloten in zijn lichaam: hij kan nog wel denken maar is volledig verlamd. Misschien zit Maartens vader wel opgesloten in zijn huwelijk. Maarten vergelijkt Diederiks en zijn vaders dood: 'Allebei waren ze gestorven, ver van huis, zonder vrienden, kennissen of familie. Geïsoleerd van alles wat hun vertrouwd was. Koningsjacht. In beide gevallen had ik niets gedaan.' Als hij dan toch wat doet, leidt dat tot zijn eigen semidood, want hij trapt in de val van Lore en Pavel.

Motieven

Communicatie

De twee 'moorden' worden gepleegd met behulp van de taal. Pavel leert Diederik de verkeerde woorden voor links en rechts, zodat hij verdwaalt in de grotten. Maarten denkt een menu te bestellen maar beledigt de ober en eigenaar van het restaurant en wordt zodanig in elkaar geslagen dat hij in het ziekenhuis terechtkomt en daar overgeleverd is aan Lore. Diederik heeft de anderen al eerder op het belang van woorden gewezen: ' ... over Derek Bentley, een dief die in 1953 na de moord op een politie-agent werd opgehangen. Volgens sommigen berustte de hele zaak op een misverstand. Toen Bentley en een vriend van hem, Christopher Craig, tijdens een inbraak werden betrapt en een politieagent het wapen van zijn kompaan vastgreep, had Bentley Let him have it! naar Christopher geroepen, een zeer dubbelzinnige uitdrukking. Craig interpreteerde het als een bevel om de agent te doden. Bentley zelf beweerde achteraf dat hij bedoelde dat Craig het wapen moest afgeven. De jury was hem daarin niet gevolgd. Woorden kunnen wel degelijk schade berokkenen,’ besloot ik mijn verhaal.' (p. 45-46)

Driehoeksverhouding

Maarten is verliefd op Lore, maar zij is al met Diederik. Hij gaat eigenlijk voor haar uitzoeken wat er met Diederik gebeurd is en even denkt hij werkelijk iets met haar te krijgen, maar dan blijkt er sprake van een tweede driehoeksverhouding: Pavel was/is ook verliefd op Lore, terwijl ze met Diederik was. Maarten was ook al verliefd op een collega - Linda - die iets met een andere man had. En uiteindelijk is Maarten ook het derde wiel aan de wangen bij Lore en Pavel.

Vader-zoonrelatie

Maarten heeft het idee dat zijn vader een beetje op hem neerkijkt en waarschijnlijk zal hij ook wel niet zo'n hoge pet op hebben van zijn zoon. Maar als Maarten hard werkt om in het bedrijf te kunnen blijven, daarin slaagt en zelfs enige successen boekt, groeien zijn vader en hij naar elkaar toe. Hij ziet dat zijn vader met pijn in zijn hart gestopt is met zijn bedrijf en naar Griekenland verhuisd is, waar hij dan ook een herseninfarct krijgt. Maarten voelt nu dat hij sterker is dan zijn vader en de man in het gezin, maar dit boezemt hem vooral angst in. Hij wil zijn vader niet missen en als hij dan toch sterft, is hij erg verdrietig. Hij berekent dat zijn vader waarschijnlijk is overleden, toen hij in de grotten was: 'Soms zag ik mijn nachtelijke tocht door de grotten als een symbolische tegenhanger van mijn vaders reis naar de Onderwereld, alsof ik zijn metgezel geweest was op zijn laatste reis.' (p. 162)

Bedrog

Maarten vertelt de lezer dat je nooit kunt ophouden met bedriegen, als je eenmaal begonnen bent: 'Je kunt nooit maar een keer liegen en er dan mee ophouden. Bedrog is een kiezel. Je verlegt een steentje en verstoort zo de delicate balans van een stapel zorgvuldig opgestapelde keien. Elke steen sleurt een andere mee, tot alles van de helling glijdt, eerst geruisloos, daarna in symfonisch gedruis. Zo gaat het ook met leugens.' (p. 72) Dat geldt zeker voor de personages in dit boek. Lore bedriegt Diederik, niet alleen omdat ze iets met Pavel begint maar ook omdat ze doet alsof ze het hem niet kwalijk neemt dat hij Saartje in een bloedhete auto heeft laten zitten. Maarten bedriegt niet alleen zijn werk, maar ook zijn vader. Later denkt hij samen met Lore Pavel te bedriegen en in de val te laten lopen, maar Lore en Pavel bedriegen juist hem.

Motto

'Desperate and cornered like a rat

Things are getting ugly really fast.'

(Fred Army - Sick of it all)

 

Fred Army is denk ik een punkband. Het citaat uit hun liedje 'Sick of it all' gaat over in de val gelopen en wanhopig zijn. Ik vermoed dat dat slaat op Diederik die als hij de grotten in gaat, in de val van Lore en Pavel loopt.

Opdracht

Voor 6HUMB

Titelverklaring

Maarten, Lore en Diederik gaan naar dezelfde cursus Russisch voor beginners, gegeven door Pavel. Hier komen de vier spinnen in het web elkaar dus tegen. Omdat zowel Maarten als Loren en Diederik nooit echt goed Russisch leren spreken, heeft Diederik ook niet door dat Pavel hem de verkeerde woorden voor o.a. rechts en links leert. Dit wordt  hem fataal.

Structuur & perspectief

Het verhaal is verdeeld in hoofdstukken die zijn aangeduid met een jaartal en de verteller. Het verhaal verloopt niet-chronologisch en er is sprake van meerdere vertellers: Maarten en Diederik die in de ik-persoon vertellen, maar ook baby Saartje bij wie sprake is van een alwetende verteller. Uiteindelijk is er dus sprake van een meervoudige vertelsituatie. Het gevolg van Maarten en Diederik als vertellers is dat je niet meer weet dan zij, terwijl Lore en Pavel de touwtjes in handen hebben.

Decor

Het verhaal speelt zich af in Belgie, Maarten werkt in het transportbedrijf van zijn vader en volgt een talencursus bij het Adler-instituut. Diederik en Lore reizen samen af naar Rusland, Perm, naar de Kungur-grotten en later gaat Maarten daar ook alleen naar toe. De tijden staan per hoofdstuk aangegeven: het verhaal begint in 1992 als Saartje sterft en eindigt in 2010 als Maarten in het ziekenhuis ligt.

Stijl

'Tel daarbij wat mooie zinnen zoals ‘We stonden in de achtertuin te kijken naar een horizon die door de jaren heen als een Tetris-schermpje was volgebouwd.’ en je hebt inderdaad een mooie literaire thriller.' (Peppelenbos 2020)

Slotzin

'Voor Saartje.' Iedereen komt ooit zijn Laatste Grot tegen.

Bijzonderheden

Dominique Biebau kreeg voor deze thriller de Gouden Strop, de prijs voor beste spannende roman.

Beoordeling

Ik heb twee thrillers achter elkaar gelezen en ik moet zeggen dat ik 'Val' van Toni Coppers leuker vond dan deze thriller. Dat ligt denk ik vooral aan de hoofdpersoon/verteller en terwijl ik dat opschrijf, ben ik bang dat het ook aan mijn leeftijd ligt en dat 'Russisch voor beginners' juist geschikter is voor jonge mensen. De hoofdpersoon in 'Val' is wat ouder, door de wol geverfd, melancholisch en de hoofdpersoon in 'Russisch voor beginners' vond ik irritant gemakzuchtig en ik heb een ander gevoel voor humor. 'Russisch voor beginners' is ook leuk te combineren met 'Het gouden ei', een boek dat ook genoemd wordt door Diederik.

Recensies

"Russisch voor beginners is dan ook geen knalharde thriller, al is er op een bepaald moment wel een lijk, het is eerder een subtiel verteld verhaal, vol ijzersterke zinnen. Dit is subtiel puntje-van-je-stoel-werk, tot het einde." https://www.tzum.info/202...beginners/

"Nadat een deel van de plot geheel volgens verwachting is verlopen, weet Biebau er toch nog een geslaagd einde aan vast te knopen. Opnieuw taalgerelateerd, maar nu zie je het niet aankomen. En dat maakt veel verschil." https://www.vn.nl/recensi...beginners/

Bronnen

Coen Peppelenbos - Recensie: Dominique Biebau – Russisch voor beginners

https://www.tzum.info/202...beginners/