Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2020
• 272 pagina's
• Uitgeverij: Hollands Diep

Flaptekst

Eerste zin

De tweede keer dat ze weggingen hadden ze nergens meer om heen te gaan.

Samenvatting

Deze samenvatting volgt de fabel van het verhaal.

Wesley is de hoofdpersoon maar de fabel start met zijn moeder Dimphy. Zij heeft verschillende vriendjes maar geen blijvende en ze trouwt uiteindelijk met de wat saaie Frank. Hij werkt als baggeraar in het buitenland en Wesley ziet zijn vader maar weinig. Frank sterft aan kanker en Dimphy verhuist met Wesley naar Slotervaart waar ze thuis mannen gaat knippen om te kunnen rondkomen. Op die manier ontmoet ze Erik, die ze aantrekkelijk vindt en die bij haar intrekt. Erik blijkt echter niet alleen een 'echte man' maar ook agressief. Hij drinkt en slaat haar, Wesley laat hij met rust. Met hem doet hij zelfs leuke dingen en bij Wesley zorgt dit voor een enorm loyaliteitsconflict. Uiteindelijk is het slaan zo erg dat Dimphy besluit met Wesley te vluchten. Ze mag een nacht bij Jane in Noord slapen, iemand die ze veel sprak toen ze de kappersopleiding deed. De volgende dag heeft Jane geregeld dat Dimphy en Wesley in het huis van haar broer George kunnen, omdat hij bij zijn vriendin intrekt. Deze George vindt Dimphy veel leuker dan zijn vriendin en binnen niet al te lange tijd verhuist hij terug naar zijn eigen huis en hij trekt bij Dimphy in. George slaat niet maar gaat waarschijnlijk wel vreemd. En op een avond is hij ook klaar met haar, geeft haar alsnog een klap en vertrekt voorgoed.

Wesley gaat zowel in Slotervaart als in Noord niet graag naar school omdat hij wordt gepest. Na school volgt hij geen vervolgonderwijs maar hij gaat vakken vullen en al zijn vrije uren besteedt hij achter de computer: hij gamet en programmeert. Via een collega bij de supermarkt kan hij dan als programmeur bij een bedrijf aan de slag en daar ontmoet hij voor het eerst jongens met wie hij het echt kan vinden. Hij ontwikkelt zijn eerste game en die wordt goed door de jongens ontvangen. Via een gameplatform ontmoet hij ook een meisje, Bloem, dat psychologie studeert en van wie hij veel leert over zichzelf. Uiteindelijk maakt zij het uit en hij gaat verder met programmeren en ontwikkelen, maar hij schrijft ook een zelfhulpboek, 'Ruimte', waarin hij al Bloems lessen probeert te verwerken. Dit boek slaat enorm aan onder zijn 'soulmates', andere jongens die vooral een leven achter de computer leiden, hij verloopt een miljoen exemplaren en organiseert avonden waarop hij voor een zaal jongens over zijn boek praat. Hij is nog net geen goeroe. Aan het einde van zo'n avond komt er een jongen naar hem toe voor advies. Hij zegt dat zijn leven precies op dat van Wesley lijkt en dat hij alles heeft gedaan wat in het boek staat, maar dat hij nog steeds niet heeft wat Wesley heeft. Wesley maakt de foute grap dat hij er dan maar een einde aan moet maken.

Niet veel later wordt hij uitgenodigd voor de talkshow 'Mister Daily'. Hij denkt dat het over het succes van zijn boek zal gaan en krijgt pas vlak voor de show door dat het over de opmerking tegen die jongen gaat, die gefilmd is en op het internet rondgaat. Hij zit aan tafel met de moeder van deze jongen, Stefan, die inmiddels zelfmoord gepleegd heeft. Ook andere jongens hebben aangekondigd zijn voorbeeld te volgen, er lijkt sprake van een heuse epidemie. Stefans moeder spreekt Wesley op zijn verantwoordelijkheid aan, maar Wesley maakt weer een domme en kwetsende grap en rent de studio uit. Hij heeft niemand om te bellen of naartoe te gaan, dus uiteindelijk rijdt hij in een taxi de stad door. Hij laat zich ook naar Wijk aan Zee brengen, waar hij altijd met Erik naartoe ging. Ondertussen is er een webpagina gemaakt waarop wordt bijgehouden hoeveel jongens er aangekondigd hebben om zelfmoord te plegen en dat worden er steeds meer. Wes voelt zich steeds slechter over zichzelf en op zoek naar positieve aandacht komt hij op een feestje terecht waar ook Stefans moeder is. Zij slaat hem in zijn gezicht en vervolgens laat hij zich buiten door zwervers verder in elkaar slaan om te bewijzen dat je geslagen kunt worden zonder geluid te maken (dat is wat zijn moeder ook dacht te kunnen maar Wesley hoorde haar altijd door de muur heen). Hij ontmoet Stefans moeder een tweede keer en dan duwt ze een pen in zijn arm waarmee hij naar het ziekenhuis moet.

Daarna brengt de taxi hem naar het verzorgingstehuis waar zijn moeder al een tijdje verblijft. Zij wil hem graag zien omdat het vijfentwintig jaar geleden is dat ze de bus pakten en daar wil ze graag met hem bij stilstaan. Wesley neemt een filmpje op van zijn moeder, de krachtigste vrouw die hij kent, en zegt Stefan eindelijk te begrijpen. Dat plaatst hij op internet.

Personages

Wesley

Wesley (in de dertig) is een man die het als jongen snel verleerde om kind te zijn. Zijn vader stierf toen hij nog jong was en hem heeft hij beloofd voor zijn moeder te zorgen. Daarna krijgt zijn moeder een vriend die haar mishandelt maar met hem leuke dingen doet. Hij hoort haar ingehouden kreunen en zuchten, als hij zich op zijn kamer opsluit. Hierover voelt hij zich schuldig. Als zijn moeder besluit te vluchten, moet hij zijn tranen om de spullen die hij moet achterlaten, verdringen en sterk zijn. Ook heeft zijn moeder hulp nodig bij het hele plan. Vanwege de onveilige situatie thuis wordt Wesley een verlegen en bange jongen en hij wordt op school gepest. Dat doet hem verder in zijn schulp wegkruipen en hij legt zich steeds meer toe op een leven alleen achter de computer. Hij is goed in gamen en programmeren en gelukkig kan hij daar een beetje eigenwaarde uit halen als hij dat als werk bij een bedrijf kan doen en zelfs een eerste spel ontwikkelt. Hij blijft lief voor zijn moeder, helpt haar en plaatst haar op een voetstuk en dat maakt dat hij geen gelijkwaardige relatie met haar kan ontwikkelen. Ook contact met andere vrouwen is ingewikkeld. De populariteit die het schrijven van 'Ruimte' hem oplevert, is eigenlijk te veel voor hem. Die geeft een jongen die zichzelf nog steeds niets waard vindt, toch het gevoel iemand te zijn en maakt hem losser, waardoor hij een aantal domme en kwetsende grappen eruit gooit. Uiteindelijk is Wesley vooral eenzaam: hij heeft geen zorgende moeder, geen vader, zijn vriendin maakt het uit en blijkt hij nooit begrepen te hebben en de roem die de lezers van zijn boek hem schonken, blijkt zo weer verdwenen.

Dimphy

Dimphy is Wesleys moeder. Als jong meisje is ze uit huis geplaatst en moest ze het huishouden doen bij een gezin dat in ruil daarvoor voor haar zorgde. De moeder en dochters in dat gezin waren erg gemeen tegen haar en hierdoor vindt ze contact met vrouwen ingewikkeld. Vanwege haar uiterlijk maakte ze gemakkelijk contact met mannen en ze heeft een hoop vriendjes gehad. Als ze een tijdje bij haar waren, vertrokken ze weer, volgens haar omdat ze te veel zeurt. Alleen zij kan ze niet, dus trouwt ze met de enige man die wel bij haar wil blijven. En voor zichzelf zorgen lukt haar ook niet goed, want na hem laat ze zich regelmatig in elkaar slaan door Erik, haar nieuwe vriend. Omdat ze denkt dat het aan haar ligt, komt ze niet voor zichzelf op. Haar zoon wordt niet geslagen maar lijdt uiteraard ook onder deze situatie, maar daarvoor heeft ze weinig ook. Ze verwijt het hem bijna dat Erik hem niets doet. Dimphy is waarschijnlijk niet zo slim. Ze slaagt bijvoorbeeld niet voor de kappersopleiding, daarom knipt ze alleen mannen. Net als haar zoon later is ze erg eenzaam: ze heeft geen vriendinnen, als ze oud is denkt ze dat geen enkele man haar meer wil, ze wil zo snel mogelijk naar een verzorgingstehuis en spreekt dan nog alleen met haar zoon.

Quotes

"In zijn appartement pakte hij zijn reistas en liep daarna naar de tube, nonchalant, als een local. Hij lachte om zichzelf. Een appartement hier, morgen bij het best bekeken tv-programma van Nederland te gast, alles wordt voor me geregeld – je hebt het goed voor elkaar." Bladzijde 16

"Hij had haar gebeld toen hij die middag in het hotel was, en gezegd dat hij ergens voor in de stad was en dat hij dus bij haar langs zou komen en zij had gezegd dat dat goed was, want ze hadden iets te vieren. Ja, mam, dat had je al gezegd. Moment, zei ze, eerst een puf, want ik heb zo weinig lucht. Hij hoorde hoe ze een busje in haar apparaat klikte en de spray opzoog. Daarna zei ze: je weet nog steeds dat we iets te vieren hebben, toch? Je weet nog dat we vijfentwintig jaar geleden de bus hebben gepakt? Ja, mam, dat weet ik nog steeds. Je vroeg een paar dagen geleden precies hetzelfde en toen had ik het ook al onthouden." Bladzijde 22

"We moeten opletten, zei ze tegen haar jongen, maar haar jongen trilde, hij schudde en zijn armen waren om zijn lichaam heen geslagen en ze zei dat het niet zó koud was, kom op, je moet er nu even bij blijven, ik heb je nodig, Wesley, ik heb je nódig. Ze sloeg haar armen even om zijn armen heen en zei dat hij haar grote vent was. Jij bent mijn grote vent en jij gaat zorgen dat ons niets overkomt. Ja, zei hij. Dat kan je, hè? Dat kan ik, zei hij." Bladzijde 27

"Erik stond te bellen in een telefooncel op de Meeuwenlaan. Zij waren daar naar de Dirk geweest voor boodschappen, de jongen was mee om tassen te dragen, en hij zag Eriks auto, die Opel Rekord, en daarna zag hij Erik. Hij stond te bellen in de telefooncel daar, zijn rug naar hen toe en hij voelde zijn hart de verkeerde reactie maken: het sprong op terwijl het naar de grond had moeten zakken natuurlijk. Mam, het is Erik. Wat – nee. Ze sloeg haar hand voor haar mond en zakte bijna door haar knieën. De jongen liet een van de tassen vallen en ving haar op." Bladzijde 170

Thematiek

Coming of age

Je leest hoe Wesley opgroeit en welke invloed zijn jeugd op zijn volwassen leven heeft. 'Wat volgt is een queeste voor de lezer naar hoe het zover heeft kunnen komen met deze man. Hoe komt hij in deze crisis terecht? Wat is zijn verantwoordelijkheid? In deze psychologisch gelaagde roman weet Van den Berg een eigentijdse draai te geven aan elementen van de klassieke tragedie. Hoe kan een introverte jongen, van oorsprong developer van games, programmeur, uit een sociaal kansarm milieu zo succesvol worden en daarna zo ten val komen? Waar komen zijn paniekaanvallen vandaan? Waarom heeft hij bepaalde overlevingstactieken nodig (zoals het zingen van enkele regels uit ‘These are a few of my favorite things’ uit The Sound of Music)? Waarover voelt hij zich toch zo schuldig tegenover zijn moeder?' (Piters 2020)

Motieven

Schuld

Net als in het boek 'Schuld' speelt ook in dit boek de schuldvraag een belangrijke rol. Dimphy houdt op haar slechte moment Wesley verantwoordelijkheid voor het gedrag van haar mannen. Zo had ze nooit die verschrikkelijke jaren met Erik gehad, als Wesley niet was gaan huilen toen Erik wilde vertrekken. In het heden krijgt Wesley de schuld van Stefans zelfmoord. Je kunt veel over Wesley zeggen, over zijn gebrek aan het vermogen tot contact maken bijvoorbeeld, maar als iemand besluit zelfmoord te plegen omdat iemand anders dat aanraadt, dan is er toch echt veel meer mis met die persoon. Dimphy denkt ook dat het haar schuld is dat ze mishandeld wordt, dat ze te veel zeurde. '“Mijn moeder dacht, net als de moeder in het boek, dat ze klappen kreeg omdat ze te veel zeurde. Ze maakte zich dan zo klein mogelijk om het geweld af te wenden, maar het geweld kwam juist door het klein maken. Ik geef haar niet de schuld van de klappen, want een mens moet gewoon kunnen zeuren en zij is ook maar het slachtoffer van haar eigen kutjeugd. Maar als je je zo klein maakt, voelt een ander zich gedwongen om over je heen te denderen. Het zijn corresponderende vaten.”' (Becker 2020) Wat Van den Berg hier volgens mij bedoelt, is dat Dimphy niet schuldig is vanwege het zeuren maar niet alleen maar een onschuldig slachtoffer is. Ze gaf Erik alle ruimte om met haar te doen wat hij wilde. Wesley krijgt dat ook te horen van Bloem, ze zegt dat hij ruimte moet innemen en hij schrijft daar zelfs een boek over. Hij snapt echter onvoldoende wat dat betekent. Ook hier geldt dat hij natuurlijk slachtoffer is van zijn eigen ongelukkige jeugd, maar voordat je een podium opklimt om anderen te vertellen hoe ze moeten leven, kun je wel de verantwoordelijkheid nemen om eerst je eigen leven goed te onderzoeken, bijvoorbeeld met hulp van een psycholoog.

Incel

'Als er één onderwerp in de mode is dit literaire najaar, is het de vereenzaamde, sociaal beperkte jonge man – die, met een non-existent seksleven en een grote activiteit in internetfora en als gamer, ook wel incel (van: onvrijwillig celibatair) wordt genoemd. Deze jongens, mannen eigenlijk, vormen een ‘subcultuur’ waar opgekropte haat en lage zelfbeelden welig tieren, en die bloedige moordenaars voortbracht. Onderhuids venijn te over, dus een mooi literair thema.' (De Veen 2020) Wesley was zelf zo'n incel en hij groeit uit tot een soort goeroe van zijn soortgenoten. Zijn volgers worden 'astronauten' genoemd en als er steeds meer aankondigen zelfmoord te plegen, is er sprake van een ‘Wes’ Epidemie’.

Ouder-kindrelatie

Wesley heeft zijn vader beloofd voor zijn moeder te zorgen en dat is wat hij doet. Zijn moeder probeert hem te beschermen tegen de waarheid, maar vraagt hem ook al van jongs af aan om advies en hulp. Tekenend voor hun relatie is dat zij altijd haar pijn probeerde te verbergen als Erik haar sloeg door niet te schreeuwen, maar dat Wesley haar door de muur heen toch hoorde kreunen. Het feit dat hij zijn moeder dan niet kan helpen, maakt dat hij een muur optrekt en zich voor alles en iedereen afsluit. Ook als zijn moeder een nieuwe man hun leven binnen haalt en later steeds meer verandert in een klagende oude vrouw, blijft Wes haar trouw. Hij vindt haar zelfs een krachtige vrouw en ziet niet dat zij ook haar aandeel heeft in wat er gebeurde, zoals hij dat ook heeft in de gebeurtenissen die hem in het heden overkomen. De taxichauffeur zegt terecht dat Stefan zijn vader miste en vraagt zich af of dat ook voor Wesley geldt. Wesley ontkent maar natuurlijk is de behoefte aan een vader de reden dat hij zo naar Erik trekt. Met Erik doet hij als kleine jongen mannendingen en later verlangt hij er stiekem naar een echte man zoals Erik te zijn, hoewel hij nooit vrouwen wil slaan. Tekenend hiervoor is dat hij naast Erik in de auto mocht zitten, behalve als Erik boos was, dan moest hij als een klein kind achterin zitten. Aan het einde van het verhaal moet hij van de taxichauffeur ook achterin zitten.

Motto

Er is geen motto.

Opdracht

Er is geen opdracht.

Titelverklaring

'Ruimte' is ook de titel van het boek dat het hoofdpersonage Wes(ley) geschreven heeft. De titel slaat op 'ruimte innemen' in plaats van je voor jezelf schamen en jezelf verstoppen.

Structuur & perspectief

Het boek bestaat uit vijf genummerde delen. Binnen die delen is er sprake van 30 genummerde hoofdstukken. In deel 1 leren we Wes kennen, zijn verleden, het succes van zijn boek, en gaat hij af bij de tv-show 'Mr. Dailey'. In deel 2 gaat het verder over zijn verleden en komt hij er tijdens een 'trip down memory lane' in een taxi achter dat er steeds meer mensen aankondigen zelfmoord te plegen vanwege de opmerking tegen een van zijn volgers. Deel 3 speelt alleen in het verleden: Wes ontwikkelt zijn eerste game en heeft voor het eerst echt contact met een meisje, Bloem. Verleden en heden wisselen elkaar weer af in Deel 4, waarin Wes aan de ene kant steun zoekt bij bekende en onbekende mensen en zich aan de andere kant laat slaan. Deel 5 bestaat uit mails uit het begin van zijn contact met Bloem. In Deel 6 bezoekt hij met dezelfde taxi het ziekenhuis en zijn moeder. Er zijn ook weer flashbacks in dit deel en het mag dus duidelijk zijn dat het boek niet-chronologisch verteld wordt.

Bij vijf delen moet het lampje van de tragedie gaan branden!

Er is sprake van een meervoudig perspectief: Wes' moeder Dimphy vertelt over het verleden (flashbacks) en Wes vertelt zelf over het heden.

Decor

Het verhaal speelt zich vooral af in Amsterdam, zowel in het verleden als in het heden. In het verleden wonen Wes en zijn moeder eerst in Slotervaart maar ze moeten daar weg en komen in Noord terecht. Uiteindelijk verhuist zijn moeder terug naar Slotervaart maar dat is niet zo prettig als ze gedacht had. Eigenlijk zijn Wes en zijn moeder in het verleden vooral op de vlucht voor Dimphy's vriend Erik en ze hebben niet echt een eigen veilige verblijfplaats. In het heden zou je kunnen zeggen dat Wes ook op de vlucht is. Nadat hij is weggerend bij de tv-show reist hij in een taxi door Amsterdam, naar nieuwe plekken zoals het huis van zijn agent en het ziekenhuis, maar vooral ook naar plekken uit het verleden, zoals zijn flat in Slotervaart en de kade in Wijk aan Zee. Ik denk dat vluchten het tegenovergestelde is van ruimte innemen, wat Wes graag zou willen. De ruimte is dus een motief.

De tijd is het heden en de vertelde tijd is ongeveer twee dagen.

Stijl

'Dat is goed aan Ruimte: hoe Van den Berg met goedgekozen details zijn scènes levendig maakt en grauwheid en troosteloosheid tekent, hoe hij scènes over laat lopen in fantasieën, hoe hij de informatie doseert, hoe hij plotlijntjes slim over meerdere hoofdstukken uitsmeert. Welbeschouwd is de manier waarop Van den Berg zijn verhaal heeft opgebouwd ook de grootste kwaliteit van de roman, zeker ook omdat die opbouw weinig aandacht trekt. Als lezer hoef je nauwelijks bezig te zijn met hóe het verteld wordt, en heb je volle aandacht voor wát er verteld wordt. En dat is: hoe het zo gekomen is.' (De Veen 2020)

Slotzin

Want ik geloof dat ik je nu begrijp.

Bijzonderheden

De noodlottige uitspraak die Wes deed, lijkt losjes gebaseerd te zijn op een uitspraak van spiritueel influencer Bentinho Massaro in 2017: 'Wake up, do something important, otherwise just kill yourself.' (Van Woerden 2022) Massaro wordt ervan beschuldigd een sekteleider te zijn die misbruik maakt van zijn leden.

Beoordeling

Ik lees de boeken van Van den Berg erg graag maar dit boek vind ik iets minder leuk dan de vorige twee, vooral omdat ik het verhaal over het verleden, over de moeder die mishandeld wordt en de rol van de zoon hierbij nu wel ken en het in dit boek daar weer over gaat. Dezelfde elementen komen voorbij, zoals het huilen als Erik weg wil gaan en de bunker in Wijk aan Zee. Het verhaal over het heden vind ik wel interessant en spannend om te volgen. De groep jongens die beschreven wordt, doet me denken aan de jongens in Emy Koopmans dystopie, dus je kunt deze boeken ook beide lezen. Maar eigenlijk denk ik dat als je beter 'Schuld' kunt lezen, als je Walter van den Berg als schrijver wil leren kennen. Of in ieder geval dat je 'Schuld' en 'Ruimte' niet beide hoeft te lezen of beide op je lijst hoeft te zetten.

Recensies

"Zo krijgt Ruimte, hoewel steeds goed geschreven (of zou het zijn: doordát het zo goed is geschreven?), ook iets voorspelbaars – deze roman bevat een flinke dosis meer zelfreflectie dan Van dode mannen win je niet, maar daardoor ook wat minder spanning." https://www.nrc.nl/nieuws...8-a4014321

"Ruimte laat zien dat het de literatuur is die ons onszelf doet kennen. Daar kan geen zelfhulpboek tegenop." https://www.tzum.info/202...rg-ruimte/

Bronnen

Thomas de Veen - De zelfhulpgoeroe voor jonge mannen zonder seksleven

https://www.nrc.nl/nieuws...8-a4014321

Miriam Piters - Recensie: Walter van den Berg – Ruimte

https://www.tzum.info/202...rg-ruimte/

Ivo van Woerden - De wereld volgens Bentinho

https://www.volkskrant.nl...~bada3759/