Het lijkt er op dat je browser advertenties blokkeert. Scholieren.com kan alleen bestaan door inkomsten van advertenties. We
zouden het lief vinden als je de blokkade voor onze site uit zet. Dankjewel!
Mijn Poolse huis. Vakanties naar Auschwitz door Dore van Duivenbode
Examenleerlingen opgelet: over 50 dagen is het zo ver! Wil jij ook slim leren, zeker slagen? Ontdek alle tips, tests, trucs en tools van Examenbundel en sleep dat diploma binnen. Wil je zeker weten dat je niks mist? Meld je dan snel aan en ontvang alle tips in je mail!
Ik wil slagen!
Feitelijke gegevens
1e druk,
2018
224 pagina's
Uitgeverij: De Geus
Flaptekst
Wie aan Auschwitz denkt, denkt niet aan vakantie.
Voor Dore van Duivenbode is dat anders. Vanaf haar prille jeugd reist ze met haar Poolse moeder in een knalroze touringcar vanuit Rotterdam naar het familiehuis bij Auschwitz (Oświęcim). Pas later wordt Dore zich bewust van de geschiedenis die aan de plaats kleeft.
Wanneer haar moeder overlijdt, moet Dore het door everzwijnen en steenmarters geteisterde familiehuis verkopen. Voordat ze definitief afscheid neemt, doet ze wat ze al heel lang van plan was: de bewoners van Auschwitz vragen hoe ze met het verleden leven. Het levert bijzondere verhalen op. Inclusief het verhaal van haar moeder, haar grootmoeder en dat van haarzelf.
Eerste zin
Aan de sleutelbos die ik uit Nederland heb meegenomen, hangen tientallen exemplaren. Ze klemmen, glijden te gemakkelijk het sleutelgat in en uit, of ze haperen.
Samenvatting
Sinds 1985 reist Dora elke zomer met haar moeder en broer naar het Poolse vakantiehuis vlakbij Auschwitz, gebouwd door haar opa. Haar Poolse moeder is naar Rotterdam geëmigreerd en wil daar ook na haar scheiding blijven wonen, dit tegen de wens van haar moeder/Dora's oma in. De zomers in Polen brengt Dora door met haar nichtje, die wat betreft Auschwitz al veel wereldwijzer is: ze al in het museum geweest en ze is gewend aan alle overblijfselen aan het kamp en de fabriek in de buurt.
In de jaren negentig reist haar stiefvader mee. Hij is kunstenaar en rijdt samen met haar moeder rondjes door de buurt om onderzoek te doen voor een boek over Auschwitz. Hij fotografeert van alles en Dora begint haar oma vragen te stellen, bijvoorbeeld over de fabriek IG Farben waar haar opa werkte, maar volgens haar oma is dat allemaal zo lang geleden. Ondertussen zijn het huis waar ze altijd gewoond heeft en de recreatieoorden waar ze vakantie vierden, gebouwd door dwangarbeiders. Niet lang na de dood van haar opa bezoekt Dora voor het eerst Auschwitz.
Als ze zestien is (2001), is ze een week alleen bij haar oma. Haar oma was van de trap gegleden en moest geopereerd worden. Haar moeder zorgde voor het geld voor een plek bovenaan de wachtlijst. Met haar nichtje en enkele vrienden hangt ze rond bij de overblijfselen van de barakken waar in de oorlog joodse mensen te werk gesteld werden. Volgens haar nichtje snappen de mensen in de rest van de wereld niet dat zij daar gewoon wonen, dat Oświęcim geen openluchtmuseum of begraafplaats is. Als Dora haar later tijdens een wereldreis opzoekt, vindt zij dat Dora te veel over de oorlog wil praten.
Op de dag dat het fabrieksterrein waar haar vader gewerkt heeft, wordt opengesteld, krijgt Dora's moeder een toeval en ze blijkt uitgezaaide longkanker te hebben die afasie veroorzaakt. Ze is ongeneeslijk ziek en heeft niet meer lang te leven, iets wat haar familie in Polen niet wil accepteren. Dora zorgt een jaar voor haar, dan overlijdt ze. Later zoekt ze haar oma in Polen op, en haar oma lijkt veel ouder geworden en zichzelf te verwaarlozen. Ze sterft niet lang daarna.
In het heden is ze er omdat Grasmevrouw, die de tuin bijhoudt tijdens haar afwezigheid, Dora heeft laten weten dat de waterleiding gesprongen is. Het huis is verwaarloosd: er is geen gas en licht, de badkamer staat onder water en er drijven dode ratten en in het slaapkamerplafond is een steenmarter getrokken. Dora voert enkele herstelwerkzaamheden uit en gaat de strijd aan met de steenmarter. Dit is haar laatste zomer in Polen omdat ze wil uitzoeken of ze het huis moet verkopen. Voordat ze dat besluit neemt, wil ze eerst de mensen uit de buurt spreken, die zijn achtergebleven terwijl haar moeder naar Nederland vertrok, en wat rondreizen. Grasmevrouw en de onderbuurvrouw raden de verkoop af want eigen grond is alles in Polen.
Dora reist inderdaad rond en ontmoet inwoners van Oświęcim, zoals een oude mevrouw met een rollator die zich de geur die uit het concentratiekamp kwam, nog goed kan herinneren. Zij neemt haar mee naar een dagopvang voor ouderen waar ze meer bejaarden spreekt over de (nadagen van de) oorlog. Ze ontmoet jongeren die net als haar moeder zo snel mogelijk weg willen en volwassenen die proberen een leven op te bouwen op de overblijfselen van Auschwitz, bijvoorbeeld een man die toeristen door Oświęcim rijdt om ze te laten zien dat de stad ook mooie kanten heeft: 'Dat wat gebeurd is, is verschrikkelijk. Maar toen was toen en nu is nu.' (p. 99) Ze spreekt ook mensen die van de oorlog en van Auschwitz hun beroep hebben gemaakt, zoals de man met het privémuseum.
Voordat ze een definitief besluit neemt over het huis en een makelaar inschakelt, overlegt ze nog met haar nichtje, dat haar adviseert te verkopen en het geld voor een huis in Nederland te gebruiken. Waar haar nichtje vroeger niets liever wilde dan weg uit Oświęcim, heeft ze er nu een gezin gesticht. De makelaar die het huis komt inspecteren, heeft van alles op en aan te maken maar zet het wel in de verkoop. Maandenlang hoort ze niets en dan is er een geïnteresseerde. Voor de verkoop is een eigendomsakte nodig en dat wordt een flinke zoektocht. Als dat in orde is, duurt het nog maanden voordat alle andere papieren in orde zijn, maar in theorie is het huis verkocht.
Tijdens haar laatste bezoek aan Polen vertelt de oude vrouw met de rollator dat ze een affaire met haar opa heeft gehad en dat ze niet de enige was. Ze ruimt het huis leeg en ontdekt dat de vriend van Grasmevrouw de geheime bergplaats geplunderd heeft. Ze bezoekt voor de laatste keer de begraafplaats. Ze gaat naar huis om dit verhaal te schrijven.
Nog even doorzetten en dan heb je je toetsweek achter de rug. Maar eerst moet je al die verslagen, presentaties en tentamens nog doorkomen. Met deze blogs lukt dat sowieso.
Dora verschilt als jong meisje niet veel van andere jonge meisjes, behalve dat ze elke zomer op vakantie gaat naar Auschwitz. Ze lijkt een stil en rustig kind dat goed luistert en observeert. Ook later is ze nieuwsgierig: ze stelt zichzelf en anderen veel vragen. Dora heeft geschiedenis gestudeerd en wil steeds terugkeren naar het verleden: 'mijn herinneringen vastgrijpen en die voor altijd bewaren zodat ze houvast kunnen geven, maar denk ik echt dat ik zonder deze zoektocht niet verder kan leven?' (p. 204) Volgens haar stiefvader is ze sentimenteel. Ze realiseert zich dat het haar niet om de geschiedenis gaat maar om haar eigen verleden. Ze had een hechte band met haar moeder en na haar dood voelt ze zich verloren. Ze is bang voor een volgende stap, waarin ze moet bepalen wat ze van het leven wil.
Dora's moeder
Kleine maar kordate vrouw die besluit in een ander land dan haar moederland te gaan leven. Haar broer vindt haar daarna arrogant. Dora's moeder is wars van wat volgens het katholieke geloof of volgens de buurt zou moeten en trekt haar eigen plan. Volgens Dora's moeder wilde haar vader ook meer vrijheid en wilde hij de stad ook ontvluchten, daarin leken ze op elkaar. Ze geeft veel geld uit aan de renovatie van het familiehuis in Polen, maar haar familie vindt dat ze in Nederland maar armoedig woont. 'Niet bang zijn, dat is het belangrijkste in het leven. Durf je lot in eigen handen te nemen.' (p. 292)
Babcia
Dora's oma die nog in Polen woont en vaak bij hen in Rotterdam logeert. Ze heeft een hoge bloeddruk, slikt pillen, hoest, ruikt naar Oil of Olaz en heeft maar een oog. In het heden lijkt ze een zieke en verdrietige vrouw, die naar haar dochter en kleinkinderen verlangt. Ze wil de dingen doen zoals ze horen. Later blijkt dat ook zij een sterke vrouw is geweest, zo had haar man jarenlang affaires waarvan ze waarschijnlijk afwist. Ze vond de zekerheid van het getrouwde leven echter belangrijker en liet haar hoofd niet hangen
Quotes
"Tegenover Perron Nul, de afhaalchinees voor drugsverslaafden, begonnen vanaf 1985 tot midden jaren negentig de vakanties naar mijn moeders geboorteland."
Bladzijde 6
"De busbegeleidster controleerde de tickets, schonk koffie en thee, en ruimde kotszakjes op. Liever was zij stewardess geworden. Helaas was ze te klein voor die baan. De bus werd haar vliegtuig, de snelweg haar luchtruim, de twee buschauffeurs haar piloten."
Bladzijde 11
"Tijdens de reis was het zaak vierentwintig uur lang te vergeten dat we die volle vierentwintig uur in de bus moesten zitten. De verantwoordelijkheid voor dit geheugenverlies lag bij mijn moeder."
Bladzijde 13
"De bus rook naar de binnenkant van een muffige mond."
Bladzijde 18
"Ieder woord dat mijn moeder vergat, werd met een punaise in babcia's geheugen gepind."
Bladzijde 45
"Polen lijkt een sportschoolabonnement waar hij aan vastzit, maar waarvan hij geen gebruik maakt."
Bladzijde 163
"Ik vulde de gieter en dacht aan de woorden van mijn moeder: 'Strooi mijn as maar niet uit in Oświęcim. Daar ligt al zoveel.' "
Bladzijde 252
"Ik heb zo lang mogelijk geprobeerd de doden levend te houden door in de voorbije tijd te stappen. Als een hond die zijn stok zocht, ging ik hen achterna naar Polen, naar Rotterdam en weer terug naar Polen. "
Bladzijde 280
Het belangrijkste onderwerp van dit boek is in mijn ogen de cultuurverschillen tussen Nederland en Polen, in het bijzonder in hun manier van kijken naar de geschiedenis. Dora's moeder is Pools en zij emigreert naar Nederland. Daar verwestert ze maar ze gaat wel elke zomer met Dora en haar broer naar het familiehuis in Polen, waar ze ook haar moeder/hun oma treffen. Als Dora nog jong is, beleeft ze hier een fijne tijd. Ze trekt veel op met haar nichtje. Ze ziet wel de toeristenrijen bij Auschwitz maar daar mag ze zelf nog niet heen. Als ze weer terug in Nederland is, zijn haar klasgenoten vooral verbaasd over haar nieuwe lichaamsluchtje, waarin Poolse worst verwerkt is. Andere verschillen tussen haar klasgenoten en haarzelf zijn dat haar moeder kleiner is, anders spreekt en dat haar oma regelmatig komt logeren. Hoe ouder ze echter wordt, des te meer ze zich verbaast over het feit dat er überhaupt mensen wonen rondom Auschwitz. Ze snapt steeds meer van wat Auschwitz was en krijgt vanuit Nederland ook steeds meer verbaasde geluiden te horen over het feit dat ze daar vakantie viert. Ze gaat geschiedenis studeren en probeert er met de Poolse mensen die bij Auschwitz wonen en met haar oma over te praten, maar waar zij - en niet alleen zij, ook haar moeder - juist het verleden wil onderzoeken en blootleggen, willen de Polen vooruit en niet meer aan het verleden denken. Andere cultuurverschillen zijn het katholieke geloof - haar oma en veel andere inwoners zijn katholiek, haar moeder niet meer en zij ook niet - en het communisme - haar ouders waren geen partijlid maar het speelde wel een rol in het dorp.
Motieven
Familie
Het Poolse familiehuis staat voor de veiligheid en geborgenheid die de familie in Polen biedt. Familie is in Polen ook nog belangrijker dan het in Nederland is en haar oma blijft teleurgesteld dat haar moeder naar Nederland geemigreerd is. Er komen echter ook breukjes in de familiebanden. Dora's oom vindt haar moeder arrogant sinds ze naar Nederland geemigreerd is en hij betwist haar recht op het familiehuis. Dora's opa blijkt vele affaires gehad te hebben. Dora's moeder had voor ogen dat Dora en haar broer iedere zomer naar het familiehuis zouden gaan en het zouden onderhouden, maar haar broer reist de wereld over en heeft geen tijd voor en zin in het huis. Als Dora's moeder overlijdt, haar oma ook dood is en ze het familiehuis verkocht heeft, verbreekt ze eigenlijk de band met de familie in Polen.
Moeder-dochterrelatie
Dora groeit op met haar moeder en haar broer, zonder een vader. Ze heeft een hechte band met haar moeder. Waar er tussen haar moeder en oma veel gekibbel is, verloopt de relatie tussen Dora en haar moeder heel harmonisch. Dora ergert zich alleen aan het onderzoek dat haar moeder en stiefvader voor hun boek doen. En vlak voordat haar moeder een toeval krijgt, is er een periode van ruzie, achteraf waarschijnlijk veroorzaakt door de tumor. Ze zorgt voor haar als haar moeder ziek is en haar dood is een breukpunt in haar leven. De verkoop van het huis maakt deel uit van het rouwproces. Ook voor haar oma is het een klap en als haar oma ook sterft, gooit ze wat as van haar moeder bij haar oma in het graf, zodat ze toch ook weer een beetje in Polen is.
Woii: jodenvervolging
Het familiehuis staat in de buurt van Auschwitz en allerlei palen, straten, huizen en pleinen hadden in de Tweede Wereldoorlog functies die met de jodenvervolging te maken hadden. Dora's opa en oma kwamen er pas na de oorlog wonen maar haar opa ging wel bij IG Farben werken, waarvoor in de oorlog gevangenen uit het kamp werkten.
Motto
Er is geen motto.
Opdracht
Voor Basia en babcia
Titelverklaring
'Mijn Poolse huis' slaat natuurlijk op het familiehuis bij Auschwitz (Oświęcim) waarnaar Dore vroeger altijd op vakantie ging en dat ze nu wil verkopen. Figuurlijk staat het ook voor haar Poolse roots en de geborgenheid en veiligheid die haar Poolse moeder en familie haar gaf. Na de dood van haar moeder en haar oma raakt het huis steeds meer verwaarloosd en uiteindelijk ziet ze zich genoodzaakt het te verkopen. Dat betekent afscheid nemen van een eigen plek in Polen en verder leven met alleen de herinneringen.
Structuur & perspectief
Het verhaal is verdeeld in hoofdstukken met titels. Binnen de hoofdstukken wordt gewerkt met witregels en sterretjes. Heden en verleden lopen door elkaar: in het heden is Dora in de ik-persoon bezig met afscheid nemen en het verkopen van het familiehuis en terwijl ze dat doet, springt ze steeds naar het verleden en de gebeurtenissen die er o.a. in dat huis hebben plaatsgevonden.
Decor
Het verhaal speelt zich afwisselend af in Rotterdam, waar Dora's moeder kwam te wonen na haar emigratie en waar Dora is opgegroeid, en in Oświęcim in Polen, waar haar oma en oom nog wonen en waar het familiehuis staat. Dat er mensen wonen in Oświęcim en op de overblijfselen van Auschwitz een leven hebben opgebouwd en dat zij daar elk jaar vakantie viert, vormt een motief. Het verhaal speelt zich af in het heden: in het heden in het boek is het ongeveer 2017. De vertelde tijd is die van haar verblijf in Oświęcim om het huis verkoopklaar te maken en de afwikkelingen daarvan.
Stijl
'Van Duivenbode beheerst een knappe verteltechniek: moeiteloos en op natuurlijke wijze verstrengelt ze tijd, plaats en uiteenlopende verhaaldraden met elkaar en dat alles in een soepele, plezierige stijl.' (Piters 2018)
Slotzin
Als ik er ben, voel ik de grond die mijn moeder verliet. Ik voel dat de grond bij mij hoort, dat hij wil troosten en zegt: Ga maar, het anker is los.
Bijzonderheden
Van Duivenbode heeft voor de VPRO ook een serie gemaakt over Polen: 'Moja Polska! De eerste aflevering daarvan heet ook 'Mijn Poolse huis'.
Beoordeling
Van Duivenbode maakt mooi gebruik van beeldspraak - zie de citaten - en ik ben een hoop meer te weten gekomen over hoe Polen met het verleden om wil gaan en hoe de mensen rondom het voormalige vernietigingskamp Auschwitz leven, iets wat ik mezelf ook eens had afgevraagd na een bezoek. Vooral haar beschrijvingen van de worstenlucht, van de busreis, van de verschillen tussen haar nichtje en haar en van haar oma raakten mij. Ik vond het verhaal wel steeds in dezelfde cirkel draaien, voor mij leek het alsof er iedere keer weer dezelfde conclusie getrokken werd en dat was voor mij een beetje te veel van het goede. Als je graag leest over andere landen is dit boek wel een aanrader, want de rest van Van Duivenbodes stijl maakt veel goed en er zitten genoeg motieven in het boek die je naast die in andere boeken kunt leggen.
Ik draag dit verslag op aan Hubert, mijn eerste leerling uit Polen voor wie ik op zoek ging naar Nederlandse literatuur over Polen en wie er helaas niet meer is.
Recensies
"En nu is daar het indrukwekkende verhaal van Dore van Duivebode. Haar boek verschaft ons inzicht in de geschiedenis van de plaats zelf, in de beweegredenen van de inwoners, in haar familieverleden en in onze omgang met het verleden."
https://www.tzum.info/201...auschwitz/
"Met dit verhaal, in een kristalheldere taal geschreven, neemt Dore van Duivenbode op ontroerende wijze afscheid van de jeugdjaren die haar ’s zomers naar een onalledaagse bestemming brachten, van haar ankerplaats in Polen en van haar grootmoeder die – zoals de meeste Polen – liever naar het heden keek dan naar het verleden. Maar het is vooral een treffend afscheid van haar moeder die, begaan met de ziel en zaligheid van haar kinderen, zoon en dochter afschermt van het lelijkste dat de mensheid in zich heeft, maar van lieverlede tot de conclusie komt dat die lelijkheid zich door niets of niemand laat tegenhouden. Zodat ze er voor kiest om dat aspect van de geschiedenis van een context te voorzien in plaats van te ontkennen. Net daarin zit voor mij de grootste kwaliteit van dit boek."
https://www.hebban.nl/rec...olse-huis#
Bronnen
Miriam Piters - Recensie: Dore van Duivenbode – Mijn Poolse huis, vakanties naar Auschwitz
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden