Jij zegt het door Connie Palmen

Feitelijke gegevens

• 4e druk, 2015
• 268 pagina's
• Uitgeverij: Prometheus

Flaptekst

Eerste zin

Voor de meeste mensen bestaan wij alleen in een boek, mijn bruid en ik.

Samenvatting

De dichters en schrijvers Ted Hughes - die in dit verhaal alleen 'ik' wordt genoemd - en Sylvia Plath voelen zich ondanks alle verschillen in afkomst en karakter vanaf het moment van hun ontmoeting onweerstaanbaar tot elkaar aangetrokken. Hij gaat de strijd aan met haar dode vader en probeert haar onder haar Amerikaanse stolp van onechtheid vandaan te halen, maar verliest haar uiteindelijk aan haar verlangen naar de dood.

De ik ontmoet Sylvia Plath in Cambridge, tijdens de presentatie van een  poëzietijdschrift. Sylvia danst en komt dronken op hem af. Zij bijt hem in zijn wang en ze vertrekken samen. Later brengt zijn vriend Lucas haar naar Rugby Street 18 in Londen, waar hij woont. Ze praten met elkaar en ontdekken veel overeenkomsten. Zij smokkelt hem mee haar hotel binnen. Na de seks vertelt ze hem over haar eerste zelfmoordpoging. Ze krijgen een relatie die door zijn vrienden wordt afgekeurd: ze vinden haar gemaakt, dweperig en overdreven. Dat maakt zijn verlangen naar haar alleen maar sterker. Vier maanden na hun ontmoeting trouwen ze met als enige aanwezige haar moeder Aurelia. Zes maanden later gaan ze op huwelijksreis naar Parijs en Spanje. De ik kan door Sylvia meer schrijven dan ooit maar hij kan haar schrijversblokkade niet wegnemen hoewel hij dat wel probeert. Vanwege geldgebrek gaan ze terug naar zijn ouders die vanwege haar studiebeurs nog niet op de hoogte zijn van het huwelijk. Ze vertrekt voor colleges naar Cambridge en hij zou na een maand naar Madrid gaan om Engels te doceren. Ze missen elkaar echter zo erg dat hij haar achterna reist. Sylvia biecht het huwelijk op aan haar mentor, hij feliciteert haar en ze kunnen samenwonen.

Op 23 februari 1957 wint de ik de debutantenprijs met The Hawk in the Rain. Ze werkt aan een roman Falcon Yard over haar tijd in Engeland en wordt na haar afstuderen als docente Engels aangenomen op een Amerikaanse universiteit. Hun gedichten worden gepubliceerd, zijn debuut wordt in Engeland en Amerika uitgegeven en haar Amerikaanse salaris is zodanig dat ze een jaar voor de gezamenlijke kosten wil betalen, zodat hij kan schrijven: net als haar moeder stelt ze zich in dienst van haar schrijvende echtgenoot. Als ze eenmaal in Amerika wonen, lukt het schrijven de ik niet meer en hij neemt ook een baan als universiteitsdocent. Ze leiden het leven van een doorsnee lerarenechtpaar. Zijn in Engeland geschreven gedichten zijn ook in Amerika succesvol maar Sylvia ontvangt een afwijzing voor haar nieuwe bundel gedichten. Ze wordt jaloers op de aandacht die hij krijgt van de literaire wereld en van vrouwen en valt hem aan. Ze verhuizen in 1958 naar Boston maar het vrije bestaan - ze zijn geen docent meer - maakt niet dat Sylvia kan schrijven: ze mist de aandacht van de buitenwereld. Sylvia is bang voor armoede, vrijheid en zichzelf en accepteert een baan als typiste in het ziekenhuis. Hij is somber maar ook blij dat hij enkele uren alleen is. Ze besluiten terug naar Engeland te gaan en dat lucht hem op. Sylvia zoekt inmiddels hulp voor haar angsten en somberte bij dokter Beuscher, die haar ook behandelde na haar zelfmoordpoging. Ze praat via het ouijabord met haar vader. In juli 1959 gaan ze twee maanden in Amerika kamperen en vinden het land prachtig en woest. In Yellowstone Park wordt hun auto leeggeroofd door de 59^e beer die ze zien en die eerder die avond een vrouw op een andere camping gedood heeft. Later ontdekken ze dat ze al die tijd zwanger was. In haar verhaal over deze gebeurtenis – The Fifty-Ninth Bear – laat ze de ik door de beer doden. Ze verblijven ook in het kunstenaarscentrum Yaddo waar hij geniet van de omgeving en het gezelschap maar zij weer wordt geplaagd door angsten en somberte. Haar eerste bundel is geweigerd en ze wil voor de geboorte van haar kind naam maken. Op advies van de ik legt ze de oude gedichten weg en ze krijgt het voor elkaar het ene na het andere nieuwe gedicht met een nieuwe stem te schrijven: de geboorte van haar poëtische zelf.

Terug in Engeland vinden ze in 1960 met de hulp van vrienden een appartement in Londen en vieren ze beide verschillende literaire successen. Hierdoor stromen ook de uitnodigingen voor presentaties, feestjes en dergelijke weer binnen en veel oude en nieuwe vrienden bezoeken hun appartement. Sylvia is lang de ideale gastvrouw maar in haar laatste maand wordt het bezoek haar te veel en laten ze geen mensen meer toe. Na haar dood verraden deze mensen haar en roddelen over haar als zou ze een agressief zwijgende en jaloerse vrouw zijn geweest. Op 1 april wordt Frieda Rebecca geboren. Na het verschijnen van Sylvia's gedicht The Colossus blijft het lang stil maar uiteindelijk verschijnt een positieve recensie van Al Avarez in The Observer. Met Kerst krijgen Sylvia en zijn zus Olwyn ruzie en ze vertrekken voor Oud en Nieuw. Volgens de ik is zijn zus jaloers op haar schrijverschap maar volgens Sylvia is ze jaloers op haar moederschap, dat zijn liefde voor haar bevestigt. Sylvia is zwanger van een tweede kind en gaat parttime advertenties redigeren. De ik wil om geld te verdienen een radioprogramma over poëzie voor kinderen maken en spreekt af met een redactrice van de BBC. Sylvia wordt zo jaloers dat ze zijn werk en bundel van Shakespeare verscheurt. Enkele dagen later verliest ze het kind.

Na een blindedarmoperatie wordt ze opnieuw zwanger en na korte vakantie kopen ze met financiële hulp van beide moeders een oude boerderij in Devon. Op 31 augustus 1961 verhuizen ze. De ik vlucht niet alleen van het drukke leven in Londen maar ook van het verstikkende leven daar met haar. Ze ontvangt een werkbeurs voor het schrijven van een roman toegewezen. Ze was al bezig met de autobiografische roman The Bell Jar, die ze onder het pseudoniem Victoria Lucas wil publiceren. Op 17 januari 1962 wordt zoon Nicholas Farrar geboren. Het wordt lente maar uit Sylvia’s gedichten blijkt dat ze een eenzame strijd voert met de dood. De ik zoekt hier rationele verklaringen voor – moe, ziek – en bezoeken van vrienden leiden hen af. In mei ontvangen ze Assia en David Wevill, een dichter en zijn vrouw die hun appartement in Londen huren. De ik verlangt ’s nachts naar Assia en de volgende ochtend snapt hij dat ze verliefd op elkaar zijn. Hij voelt zich eindelijk weer levend en kan weer schrijven. Vlak voor de lunch op zondag probeert hij haar te kussen als Sylvia de keuken binnenkomt. 14 mei komt de bundel The Colussus uit en Sylvia wacht weer op een recensie die niet komt. De ik en zij reizen samen naar Londen voor de opnames van een hoorspel en de ik reist stiekem naar Assia’s werk maar treft haar niet. Ze schrijven, bellen en drinken een keer thee. Als Assia naar hun huis belt, neemt Sylvia op waar haar moeder bij is en er ontstaat een vervelende scène. De ik biecht haar op verliefd te zijn: hij heeft de vos in hem te lang onderdrukt.

Hij moet van haar vertrekken. Zij verbrandt alles wat op zijn bureau ligt en haar roman. De ik en Assia hebben seks in een hotel, waarna haar man te veel slaappillen inneemt en in het ziekenhuis belandt. Sylvia belt de ik om te vertellen dat ze van de weg geraakt is en de ik gaat terug naar huis. Aurelia vertrekt en Sylvia schaamt zich voor het mislukken van haar huwelijk en haat haar voor dat gevoel. Ze verbrandt ook al haar brieven. Ze besluiten een half jaar uit elkaar te gaan. De ik verblijft twee weken met Assia in Spanje en als hij terugkomt, wil ze scheiden. Ze blijft in Devon en hervindt haar schrijfdrift. De ik zwerft door Londen, schrijft ook en ziet af en toe Assia. Londen roddelt over hen maar Sylvia wil daar ook weer wonen en samen zoeken ze naar een appartement voor haar en de kinderen. Ze heeft een vertrouweling gevonden in Al Avaraz en herinnert de ik aan de vrouw die hij zes jaar eerder trouwde. Uiteindelijk kan ze met zijn hulp de voormalige woning van Yeats huren. Het lijkt goed met haar te gaan maar van Al Avaraz hoort de ik hoe eenzaam ze is. De winter van 1962 is streng en Sylvia kan niet goed voor zichzelf en de kinderen zorgen. Als ze alle drie met koorts op bed liggen, laat de ik een dokter komen en komt hij zelf ook weer een aantal keer per week langs. Haar roman The Bell Jar verschijnt, waarin ze afrekent met haar moeder en weldoensters maar in Amerika worden het boek en haar nieuwe gedichten afgewezen. Ze raakt de grip op de werkelijkheid en zichzelf kwijt.

Ze zoekt hem op en bekent hoe slecht het met haar gaat. De ik overtuigt haar ervan samen verder maar wel meer vrijheid te willen en ze gelooft hem bijna, totdat ze zijn nieuwe Shakespaere-bundel ziet liggen met daarin Assia's opdracht. Op vrijdag ontvangt de ik een diezelfde dag geschreven afscheidsbrief en hij snelt naar haar toe, gewend als hij is te doen wat zij van hem vraagt, maar ze ontkent alles en hij gelooft haar. Hij brengt twee dagen later de nacht door bij een redactrice op zijn oude adres, Rugby Street 18, Sylvia pleegt op dat moment zelfmoord: ze heeft haar hoofd in de oven gestopt en het gas aan gezet. De ik voelt zich schuldig.  In de loop van de week construeert hij haar laatste dagen. Ze wordt op 18 februari begraven in de Calder Valley.

Het roddelen stopt niet als ze dood is maar wordt erger. De ik verbrandt haar laatste dagboek omdat daarin geen ruimte is voor anderen, voor de kinderen of voor hem. Hij leeft verder met Assia die op 23 maart 1969 ook zelfmoord pleegt en hun dochter doodt. Al die jaren lukt het dichten niet echt. Anderhalf jaar later trouwt hij een boerendochter die de vos begrijpt en hem en de kinderen redt. Pas het vlak voor zijn dood publiceren van Birthday Letters, de epistolaire gedichten die hij de afgelopen dertig jaar aan zijn bruid schreef, heeft hem bevrijd.

Personages

Ted Hughes

Engelsman, ontmoet Sylvia Plath als hij 25 jaar oud is. Als ze sterft, is hij 32 jaar oud. Volgens Plath is hij een grote en sterke man (uitgebreide beschrijving van zijn uiterlijk op pagina 62) en volgens zijn vrienden een stugge man uit Yorkshire. Zijn ouders wonen daar nog en zijn vader heeft een oorlogstrauma overgehouden aan de Eerste Wereldoorlog. Hij heeft een oudere zus Olwyn die in Parijs woont en een oudere broer Gerald die naar Australië geëmigreerd is. Hughes is zeer spiritueel: vanaf zijn dertiende heeft hij zijn hoofd vol magische verhalen en vanaf zijn twintigste is hij een sterrenwichelaar. Waar Plath bij hem zijn schrijven en zelfvertrouwen stimuleert (zijn 'witte godin'), doet hij dat bij haar lange tijd niet hoewel hij dat wel probeert. Waar zij voor een gedicht de buitenwereld nodig heeft en altijd zichzelf in haar gedichten verwerkt, gaat hij juist naar binnen en hij probeert haar dat ook te leren. Hughes heeft veel dromen en zit vol fantasie en probeert Plath onder haar Amerikaanse stolp van onechtheid te bevrijden, zichzelf te laten zijn. Uiteindelijk vindt zij een eigen stem, een boze stem, maar heeft hij het gevoel zelf onder die stolp terechtgekomen te zijn: hij heeft dan te lang geprobeerd de fantastische echtgenoot te zijn en 'de vos in zichzelf' genegeerd. Dan wil hij eruit: de werkelijkheid en de natuur in en hij gaat dan vreemd. Sylvia wekt ridderlijkheid en zorg in hem op en hij voelt zich dan gewild en nodig. Als hij zich schuldig voelt over haar dood, dan is dat vooral omdat ze door hem is afgedaald in haar ziel en daar het verlangen naar haar vader en de dood vond.

Sylvia Plath

Amerikaanse, ontmoet Ted Hughes als ze 23 jaar oud is. Als ze sterft, is ze dertig jaar oud. Ze woonde samen met haar moeder, broer en grootouders van Duitse komaf. Op haar achtste overleed haar vader aan verwaarloosde suikerziekte. (Op pagina 96-97 wordt uitgebreid op het karakter en leven van de vader ingegaan.) Ze lijdt aan depressies die erger worden als een verhaal wordt afgewezen en ze niet wordt toegelaten tot een schrijfworkshop. Ze doet dan een zelfmoordpoging, waarna ze elektroshocktherapie krijgt, waar ze twee accolades naast haar slapen aan overhoudt. (Een uitgebreide beschrijving van haar uiterlijk staat op pagina 11-12.) Deze therapie doodt haar verbeeldingskracht en ze wordt alleen opgezocht door haar docent literatuur, dokter Beusscher, die haar de taal weer leert. Ze probeert zich dan een keer te verdrinken zoals Virginia Woolf en doet weer een echte poging tot zelfmoord – ze is dan twintig jaar - door met vijftig slaappillen de kruipruimte van hun huis in te gaan en zich daar op te sluiten. Na drie dagen wordt ze gered. Plath gebruikt haar eigen leven en dus ook deze zelfmoordpogingen in haar poëzie en verhalen en maakt die draaglijk door zelfspot. Ze heeft volgens Hughes geen fantasie en durft niet eerlijk te zijn, omdat ze niet het diepste punt van zichzelf kan bereiken. Ze is ook jaloers op zijn fantasie. Ze doet alsof ze vrolijk is maar is eigenlijk bang. Ze wil liefhebben, maar haat het als ze het doet, en ze wil bemind worden, maar straft iedereen die van haar houdt. Ze lijkt verknocht aan de pijn en zich niet te willen losmaken van God de Vader, moeder, paniek en bevrijding. Plath verlangt naar haar vader en dus naar de dood. Ze heeft niet alleen een ingewikkelde relatie met de mannen in haar leven maar ook met de vrouwen: ze voelt zich het eigendom van bevoogdende vrouwen zoals haar moeder en de weldoensters en rekent in haar roman The Bell Jar met hen af. Ook vrouwen zonder kinderen zoals Olwyn, Dido Merwin en Assia krijgen ervan langs.

Quotes

"Biografen gedragen zich als de eigenaars van jouw bestaan, alsof het een product is." Bladzijde 258

"Een bruidegom gegijzeld door de dood, voor eeuwig aan zijn bruid verbonden in een postuum huwelijk, zo onafscheidelijk als zij wilde dat ik van haar was." Bladzijde 9

Thematiek

Schrijverschap

De literatuur zelf, het schrijven zelf, is het thema van dit boek. Ted Hughes en Sylvia Plath, beiden schrijvers van we het leven zich weerspiegelt in hun werk, zijn voor velen alleen figuren uit een roman of een tragedie en hun rolverdeling heeft niets te maken met de werkelijkheid. Voor die mensen is Hughes een schuinsmarcheerder en een verrader en Plath een slachtoffer, een andere werkelijkheid zien ze niet. Het is natuurlijk paradoxaal dat Connie Palmen een andere werkelijkheid tegenover deze zwart-witwerkelijkheid wil plaatsen door Hughes juist door middel van een roman een stem te geven. Hughes verwijst in zijn verhaal dan ook regelmatig naar het leven als een verhaal: ‘Ik had daar afscheid kunnen nemen, weg kunnen lopen uit dit verhaal, kunnen vluchten voor de schrijver ervan, voor het leitmotiv van mijn personage, kunnen luisteren naar de stem die me waarschuwde voor het noodzakelijke vervolg, afgedwongen door de logica van de intrige, …’ (pagina 17-18) En: ‘Hoeveel symboliek verdraagt een verhaal, verdraagt een leven?’ (pagina 26) Mythen vertellen ons volgens hem iets over het leven en het eigen leven is een mythe: ‘Om voorspellingen te kunnen doen hoef je maar de draad te volgen van een bekend lot, de onontkoombare plot van een oud verhaal, de tragiek van een archetype.’ (pagina 69) Hij noemt Plaths vader dan ook Colossus, Sylvia Elektra (die haar moeder en de moeder in zichzelf doodt) of witte godin (scheppend en vernietigend) en Assia Lilith of zwarte muze. De twee kunnen elkaar ook beïnvloeden, want Hughes denkt dat zijn proza voorspellingen bevat over de werkelijkheid. En zoals Plath bij leven veel van zichzelf in haar verhalen stopte, offert ze zich uiteindelijk volledig aan de literatuur en wordt ze een mythe.

Motieven

Dood

Plath verlangt naar haar vader en de dood, haar moeder brengt haar de dood en haar man wordt haar dood. En uiteindelijk wordt haar dood zijn dood want ‘Een zelfmoord doodt twee mensen, Maggie, daar is hij voor bedoeld.’ (Arthur Miller over de zelfmoord van Marilyn Monroe, pagina 260) Vanwege de gaten in haar handen die de pijlen in de omheining maken als ze daaroverheen klimt na een bezoek aan hem, noemt ze hem ‘mijn kruisiging’ en omdat ze na haar zelfmoordpoging uit de dood herrezen is, vergelijkt ze zichzelf met Jezus. Ze praat veel over de dood maar Hughes denkt dat ze dan spreekt over een symbolische, een poëtische dood: voordat je kunt scheppen, moet je sterven. Hij is niet bang van een dergelijke dood want volgens hem gaat alle literatuur over de strijd tegen het kwaad, tegen wat uit is op onze dood. Pas als ze haar poëtische zelf gevonden heeft en een goed gedicht schrijft over een vrouw op weg naar haar dode vader, schrikt hij. ‘Pappie was terug en hij bleef bij ons logeren.’ (pagina 201) Niet de Ierse dichter en Al Avaraz zijn zijn rivalen maar met haar vader en de dood strijdt hij om haar ziel. Haar verlangen naar de dood is een verlangen naar een leven zonder man en kind, zonder verantwoordelijkheden, zonder beroemd willen worden.

Spiritualiteit

Hughes is erg spiritueel en voelt vaak aan of droomt dat er dingen gaan gebeuren. Er zit ook veel symboliek in hun leven. Zo voorspelde zijn horoscoop op de dag van hun ontmoeting hem dat hem een rampzalige ontmoeting te wachten stond, Lucas wil hem niet helpen met een liefde die verdoemd was, vergelijkt Sylvia zichzelf met Celia Copplestone in ‘The Cocktail Party’ van T.S. Eliot ‘die een manier van leven koos, die naar de dood moest leiden’(pagina 17) als de omgekeerde pijlpunten op de omheining rond haar campus gaten in haar handen maken, is vrijdag de dertiende de geboortedag van haar vader en de dag dat hij hen het ongeluk instort, wordt de gevonden vogel net als Plath vergast, ziet en schildert Rogouin een aapachtige belager achter haar en ziet Hughes dan een slang weg kronkelen, ziet hij in een visioen hun toekomstige huis en een kerkhof, wordt de haas in het hoorspel werkelijkheid en er zijn nog veel meer voorbeelden. Hughes heeft deze voorspellende gaven omdat hij in staat is diep in zichzelf af te dalen, zijn echte zelf kent.

Dubbelgangersmotief

Hughes en Plath houden beiden van Dostojevski, ze studeerde af op een scriptie over het dubbelgangersmotief in zijn werk: het duivelse schaduw-ik, de zwarte kant van iedereen, de ondergang, de dood. Anne Sexton en Assia zijn dubbelgangers van Plath. Hughes vreest dat hij een dubbelganger van haar fascistische vader is. Ze zijn als een Siamese tweeling en dus ook elkaars dubbelganger: de ik noemt Plath zijn zwarte kant. Ze voert ook zelf een strijd met deze schaduw-ik dat uiteindelijk haar leven als offer eist.

Motto

We think we're writing something to amuse, but we're actually saying something we desperately need to share. The real mystery is this strange need. Why can't we just hide it and shut up? Why do we have to blab? Why do human beings have to confess? Maybe, if you don't have that secret confession, you don't have a poem - don't even have a story. Don't have a writer.

TED HUGHES

In dit citaat leidt de werkelijkheid, een biecht over de werkelijkheid, tot literatuur en dit citaat past dus mooi bij dit genre: een vermenging van fictie en non-fictie, van een roman en een biografie.

Trivia

In 2003 is het leven van Sylvia Plath verfilmd door Christine Jeffs met in de hoofdrollen Gwyneth Paltrow en Daniel Craig. Je kunt deze film in zijn geheel op YouTube bekijken.

Titelverklaring

De ik heeft altijd een afkeer gehad van het autobiografische, in tegenstelling tot Sylvia Plath. Om haar haar eigen poëtische stem te laten ontdekken probeerde hij steeds haar weg te leiden van haarzelf naar een onontgonnen binnenwereld. In zijn laatste bundel Birthday Letters gebruikt hij op advies van zijn gestorven bruid voor het eerst de eerste persoon enkelvoud – ik – en dat werkte louterend. De laatste zin van het boek is dan ook: ‘… en ik zei het, ik.’

De titel van het boek heeft hiermee te maken, alleen is er van de ‘ik’ ‘jij’ gemaakt: ‘Met de titel Jij zegt het legt Connie Palmen de stem bij haar protagonist Ted Hughes. Hij mag zijn visie geven op zijn huwelijksperiode met Sylvia Plath.’ (Ruud 2015) De titel ‘Ik zeg het’ had waarschijnlijk te veel de indruk geweest dat Palmen zelf aan het woord is. Dat is ze natuurlijk ook maar het is de bedoeling dat je denkt dat Hughes de ik is.

Structuur & perspectief

Het verhaal is een lange terugblik op het huwelijk van Ted Hughes en Sylvia Plath en op haar dood dus het wordt niet-chronologisch verteld. Er is geen hoofdstukindeling. Een nieuw deel wordt aangegeven met een witregel. Het boek bevat een Post scriptum en een verantwoording.

Er is sprake van een ik-perspectief: Ted Hughes vertelt hoewel zijn naam nergens in het boek genoemd wordt. De ik vertelt duidelijk achteraf: ‘Achteraf - … - achteraf las ik haar dagboeken.’ (p. 23) Hierdoor kan hij het verhaal duiden en hij wijst vooruit naar de afloop: ‘Tot de dood erop volgt. Van meet af aan was het gedaan met een van ons.’ (pagina 8)

Het ik-perspectief is bijzonder omdat Hughes altijd een hekel aan het autobiografische had en nu in de ik-persoon over zijn huwelijk vertelt (zie titelverklaring). Dit maakt het verhaal natuurlijk subjectief: hij klinkt oprecht (zie stijl) maar wil ook dingen rechtzetten.

Decor

Het verhaal speelt zich af in Engeland en Amerika. Amerika staat voor het verleden van Plath: voor de dood van haar vader en de aanwezigheid van haar moeder met wie ze een haat-liefdeverhouding heeft. Hun verblijf hier – ze wonen in Northhampton en Boston – is dan ook niet aangenaam. Engeland staat voor het heden maar de geest van Plaths vader reist mee terug naar Engeland. De ik en Plath ontmoeten elkaar in Cambridge en wonen in Londen. De ik verlangt echter naar het landschap van zijn jeugd, naar de vrijheid van de natuur, en daarom verhuizen ze naar Devon op het platteland. Plath wordt ook op het platteland begraven.

Het verhaal speelt zich af van 25 februari 1956 – hun ontmoeting – tot en met ongeveer december 1997 – het verschijnen van Birthday Letters. De jaren na Plaths dood op 11 februari 1963 worden in de laatste drie pagina’s beschreven. In het verhaal worden verschillende belangrijke data vermeld. De vertelde tijd is dus ongeveer veertig jaar.

Haar dood vindt plaats in de periode van het militante feminisme en deze vrouwen maken van Sylvia Plath een heilige en van Ted Hughes een verrader.

Stijl

Wat betreft de stijl sluit ik me vooral aan bij het volgende citaat op www.tzum.info: 'maar deze roman is de voorlopige kroon op haar oeuvre vanwege de versmelting van idee en gevoel, van de intelligentie van de essayistische passages en de emotionele intensiteit die wordt opgeroepen door de toon van het vertellen. De oprechte vertelstem van Ted is ingehouden en de sereniteit van de stijl geeft de intellectuele stem van Ted de onontkoombare emotie van een gebroken man die zijn vrouw en de moeder van zijn kinderen verloor door zelfmoord, niet doof en blind voor zijn eigen aandeel in de tragedie van het huwelijk en die door de kortzichtige onwetende aanbidders van zijn vrouw zo vaak is aangewezen als schuldige.' (Schouwenburg 2015) Ik stoorde me af en toe wel aan het achteraf vertellen en de daardoor alwetende ik die regelmatig een zin begint met 'Wat ik toen niet zag ...' of 'Wat ik toen niet wist ...'.

Slotzin

En ik, die zo lang de vijand was van het onthullendste woord uit de taal, goot mijn loodzware ziel in die iele gestalte, volgde haar naar buiten, en ik zei het, ik.

Beoordeling

Ook als je niets af weet van Ted Hughes en Sylvia Plath, is dit een mooi boek om te lezen vanwege de liefde die beschreven wordt: Sylvia Plath adoreert Ted Hughes en ondanks alles blijft hij ook van haar houden. Ik vond Sylvia's angsten, sombertes en paniekaanvallen ook zeer beklemmend en indringend beschreven en heb regelmatig op internet informatie, gedichten en foto's opgezocht. Door deze roman kun je geïnteresseerd raken in dit echtpaar en hun poëzie. Het verhaal over hun huwelijk en haar dood is interessant en meeslepend, ik begrijp achteraf wel dat er zo veel mensen over hen roddelden en dat zovelen iets over hen op papier wilden zetten. Ik vind het ook treffend dat Maarten Moll in 'Het Parool' schrijft dat je geen moment het gevoel hebt dat Palmen met haar opschrijfboekje tussen Hughes en Plath in ligt: haar stijl is van toegevoegde waarde. De verhaallijn is echter bekend, dus als je een lezer bent die van spanning en actie houdt en een plot nodig heeft om door te kunnen lezen, dan is dit boek niets voor jou. 

Recensies

"Het is dus, net als in I.M., de viering van hun liefde, niet de getuigenis van zijn veel langere weduwnaarschap." https://www.vn.nl/conny-p...air-genot/

"De grote kracht van Connie Palmen in het goed geschreven Jij zegt het, is dat je eigenlijk meteen wordt ingepalmd door de stem van Ted Hughes. Je vergeet dat het niet zijn stem is, maar die van de schrijfster. Dan heb als romancier je werk gedaan. Klasse." http://www.parool.nl/paro...lijk.dhtml

Bronnen

Ruud op Postscriptum.

http://www.postscriptum.n...t-het.html

Koen Schouwenburg op Tzum.

http://www.tzum.info/2015...-zegt-het/

Overhoor jezelf