Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2019
• 270 pagina's
• Uitgeverij: Angèle

Flaptekst

Eerste zin

We hadden om zes uur afgesproken, zoals elke vrijdagavond.

Samenvatting

Soumia is na 5 jaar weer terug bij haar ouders ingetrokken. Ze praten niet met elkaar, ze zwijgen. Het is nog niet duidelijk waar Soumia is geweest, maar ze heeft er spijt van en ze schaamt zich tegenover haar ouders. Ze brengt haar kleine broertje Karim naar school, haar vader spreekt ze nauwelijks. Ze moet op zoek naar banen, brieven van schuldeisers en de daaropvolgende boetes blijven binnenkomen. Ze moet op zoek naar een baan, dus ze solliciteert bij een bedrijf in de buurt. Ze heeft gestudeerd, dus ze is van waarde voor een bedrijf, alleen vreest ze dat haar geschiedenis haar in de weg zit. De man van het restaurant met de vacature zegt haar ergens van te kennen, het nieuws. Ze biecht zelf op dat ze de 'taxi-terroriste' is, waarna hij haar alleen een baan in de keuken wil aanbieden. Zo iemand wil hij niet openlijk in zijn zaak hebben staan. Ze accepteert de baan, ze weet dat ze de potentie heeft om het via deze weg goed te maken. Haar leven om te zetten in iets positiefs. Maar uiteindelijk wordt het niets. Wanneer ze Karim op een dag weer naar school brengt, merkt ze dat ze vreemd en een beetje angstig wordt aangekeken. De directrice gaat een gesprek aan en vraagt Karim van school te halen. Zijn cijfers zijn gedaald, hij gaat vaker vechten op het schoolplein... Ze zegt dat het de enige oplossing is, maar Soumia heeft het gevoel dat haar achtergrond meespeelt. Dat ouders waarschijnlijk vinden dat hun kinderen niet meer veilig zijn. De directrice geeft toe dat het probleem opgelost zou zijn als Soumia hem niet meer kwam halen en brengen. Ze geeft niet meteen toe, maar zegt op een ander moment verder te willen praten over oplossingen. Ook bij de voetbalwedstrijd van Karim wordt moeilijk gedaan over zijn aanwezigheid. 
Soumia is alleen thuis als er hevig op de deur wordt gebonkt en aangebeld. Ze weet vrijwel zeker dat het agenten zijn die haar komen halen, omdat ze regels heeft overtreden van haar voorlopige vrijlating - al weet ze zelf niet welke dat dan zouden zijn. Ze trekt vele lagen kleding aan die ze mee wil hebben in de gevangenis en doet een handdoek over haar hoofd om niet door journalisten herkend te worden die mogelijk aanwezig zijn bij haar herarrestatie. Maar als ze buiten staat, blijken het buurtkinderen te zijn die haar zijn komen halen omdat Karim gewond is. Hij blijkt hevig te bloeden en ze bellen een ambulance. Karim moet een aantal dagen in het ziekenhuis blijven en als Soumia terug naar huis gaat om wat spullen te halen, vindt ze een magazine. Les Diables Bruns (Bruine Duivels) heet het, en een karikatuur van Soumia staat op de cover. Ze realiseert zich dat zij het leven van haar broertje moeilijk maakt, hij lijdt door haar aanwezigheid. Soumia raakt aan de praat met Hassan, de eigenaar van de buurtwinkel die ze nog kent van vroeger. Hij moedigt haar aan om zichzelf te zijn in de buurt, zich niet altijd maar te willen verstoppen en bang te zijn voor mensen. Ze heeft 5 jaar in de gevangenis geboet voor haar daden en mag nu weer door met haar leven, alleen moet ze dat zelf ook realiseren. Hij biedt haar een baantje aan in de winkel, zodat ze meer op haar gemak kan worden in de buurt. Hij stuurt haar om boodschappen te brengen bij een vaste klant, ook al durft ze nauwelijks. 

Luc is oude man, houdt van zijn buurt - al is deze in de afgelopen jaren wel erg veel veranderd - en is een voetballiefhebber. Hij kan niet alles zelf meer, dus wordt hij geholpen door Thomas, een verpleger van de thuiszorg. Zijn vrouw Maria is overleden, het wordt duidelijk dat dat bij de aanslagen is gebeurd waar Soumia bij betrokken was. Luc gaat op bezoek bij de school waar zijn vrouw werkte, en leest voor aan de kinderen daar. Zijn vrouw was geliefd en iedereen mist haar op school. Ook 5 jaar na haar dood nog. Luc is goed bevriend met zijn zwager (schoonbroer) Albert, hij kijkt nog vaak voetbal met hem. Ze praten veel over voetbal, en kort over Hassan waar Luc altijd zijn boodschappen bestelt. Albert is wantrouwend van iedereen die iets met de islam te maken heeft, dus ook Hassan, hoe aardig hij ook is. Luc heeft een andere mening, maar als zijn boodschappen bezorgd worden en Soumia staat voor zijn deur, staat hij aan de grond genageld.

Soumia brengt de boodschappen naar binnen. Luc is perplex en reageert nauwelijks. Hij denkt erover om de balpen waarmee hij het ontvangstbewijs ondertekent in haar hals te steken. Maar haar zachte stem weerhoudt hem, de woede over zijn vermoorde vrouw door Soumia's hulp bij de aanslag wordt onderdrukt door haar rust en kalmte. Ze staat naast de stoel waar zijn vrouw Maria altijd zat. Ze bedankt hem voor alleen het ondertekenen van een papier, hij vindt het kleinerend. Dan komt het er toch in een keer uit, hij schreeuwt van alles naar haar. Dat ze terug moet naar haar eigen land. Soumia vlucht snel het huis uit. Ze vreest dat hij de politie belt, dat ze weer terug de cel in moet. Hassan verzekert haar dat ze niets fout heeft gedaan en dat het vast niet zal gebeuren. Luc gaat naar een voetbalwedstrijd met Albert, maar hij kan Soumia niet uit zijn hoofd zetten. Hij voelt zich schuldig, terwijl hij dat niet wil voelen voor iemand die zijn vrouw heeft vermoord. De volgende keer dat ze langs gaat vraag Luc hoe ze heet. Sarah zegt ze. Hij weet dat ze liegt.
De advocate komt langs bij Soumia om te vertellen dat de procureur, de verantwoordelijke bij de overheid, een procedure is gestart om haar Belgische nationaliteit af te nemen. Hoewel ze er is geboren en opgegroeid, maar zelden naar Marokko is geweest, zou het zomaar kunnen dat ze wordt weggestuurd. Luc herkent Soumia bij een voetbalwedstrijd waar hij is gaan kijken met Albert. Albert is een onruststoker en als Luc met hem over Soumia praat wordt hij al snel opgefokt en praat alleen maar over de haat die hij voor 'hen' heeft. Hij herinnert zich Maria, hoe zij altijd lief en vriendelijk was tegen iedereen. Iets wat hij (nog) niet kan opbrengen. 

De volgende keer dat Soumia bij Luc langskomt zegt hij haar dat hij weet wie ze is. Soumia schaamt zich en weet zich geen houding te geven. Voor het eerst wordt er echt gezegd wat ze heeft gedaan, namelijk de terroristen naar de bushalte gebracht die ze later zouden opblazen. Ze drinken samen Marokkaanse muntthee, zij kan haar verhaal doen. Ze kende het stel, de daders. Vrienden van vroeger, ze kende ze al haar hele leven. Ze zeiden dat ze een vlucht van Parijs naar Marokko hadden geboekt die al heel vroeg ging, te vroeg voor de bus. Zou zij willen rijden naar het vliegveld? En ze deed het, zonder vragen te stellen, zonder idee wat ze van plan waren. Ze vond dat ze weinig bagage hadden, maar ze zei niets. Uiteindelijk bleek dat daar de bom in zat, waarmee ze het busstation opbliezen en 16 mensen meenamen in hun dood. 

Luc zit ermee dat hij contact heeft met de vrouw die medeplichtig lijkt te zijn aan de dood van zijn vrouw. Hij wil Albert het vertellen, maar de gesprekken die hij en zijn vrouw en vrienden voeren, waarin de haat voor moslims en 'buitenlanders' groot is, houden hem toch tegen het te zeggen. Hij zegt alleen dat hij haar gezien heeft in de buurt. Albert is kwaad.
Karim heeft het moeilijk, hij wordt in van alles belemmerd doordat zijn zus heeft meegeholpen aan de aanslag. Hij mag niet meer voetballen in het team, al is hij juist een van de beste spelers. Mensen willen niets meer met ze te maken hebben. Soumia moedigt hem aan om eroverheen te stappen. Laat ze zien dat jij een goed hart hebt, keer ze de andere wang toe. Ze wil dat het bespreekbaar wordt, dat het niet alleen bij geschreeuw of roddels blijft, maar dat mensen daadwerkelijk praten, hun motivaties uitspreken. 

Luc krijgt nu boodschappen thuis van de supermarkt in plaats van Hassan. Thuiszorg heeft bepaald dat iemand met Soumia's verleden niet in contact kan staan met hun cliënten. Luc baalt ervan en gaat langs bij Hassan om muntthee te kopen en nodigt Soumia via Hassan uit om het bij hem te komen drinken. Hij wil praten. Soumia is stipt op tijd. Luc wil weten hoe het gegaan is. Het hele verhaal van de aanslag. Soumia vertelt dat het ingewikkeld is, dat ze niet wist dat haar vrienden de aanslag gingen plegen, ook al is ze er wel voor veroordeeld. Het is al laat, bijna middernacht. Soumia wil weggaan, maar Luc houdt haar vast. Bij klokslag 12 uur is de dag aangebroken waarop vijf jaar geleden zijn vrouw overleed. Luc vertelt over Maria, dat zij is overleden bij de aanslag. Soumia is geschokt. Ze huilt, Luc dringt erop aan dat zij antwoord blijft geven op zijn vragen. Hij vraagt of het voorkomen had kunnen worden. Ze zegt van wel. Dat ze eigenlijk wel doorhad dat haar vrienden radicaliseerden, maar nooit gerealiseerd dat ze op dat moment een aanslag zouden plegen. Luc vertelt dat hij veel nadenkt over waarom hij niet bij zijn vrouw was toen ze stierf, waarom hij die ochtend niet is meegegaan naar het busstation. Ze leggen het bij. 

Soumia gaat terug naar huis waar haar vader alle kabels van de tv, computer en radio haalt. Ze gaan niets willen zien en horen van het nieuws van de dag. Iedereen is dan in nationale rouw over de aanslag, er zal over niets anders gepraat worden op tv. Soumia mag absoluut niet naar buiten van haar vader. Bang voor de woede die ze teweeg kan brengen als iemand haar herkend op de dag van de aanslag. Luc gaat naar Albert en zijn vrouw en kinderen op deze dag. Om Maria te gedenken. Hij kijkt ernaar uit, maar als ze eenmaal bij elkaar zitten hebben ze het  alleen maar over 'soumission', de theorie over onderwerping van de westerse staat aan de islamistische waarden, dat wetten door linkse mensen worden gesaboteerd die de islam kunnen stoppen. Luc voelt zich boos. Hij weet niet zo goed op wie of wat, maar hij is boos. Hij denkt maar aan Maria, aan hoe lief en zorgzaam zij was naar iedereen, ongeacht hun achtergrond. Hij praat met de twee jongens, die hem oom noemen, studenten zijn het. Ze hebben het in het bestuur van hun vereniging erover gehad dat Soumia een lesje moet leren. Leden hebben het broertje van Soumia in elkaar geslagen, dat zal haar wel twee keer doen nadenken. Luc is er kapot van, het was toch totaal onnodig dat een onschuldig kind hier slachtoffer van werd? Albert vraagt hem wat er is. Dan zegt Luc dat Soumia bij hem thuis is geweest.

De vader van Soumia heeft eindelijk weer een baan gevonden. Door zijn verwantschap met 'de taxi-terroriste' heeft hij grote moeite een baan te krijgen en te houden. Soumia brengt Karim weer naar school. Er zijn vele blikken, ook de directrice kijkt haar aan. Maar Soumia laat het van zich afglijden, ze kan dit. Die ochtend is ze vroeg klaar bij Hassan, ze helpt hem alleen met het installeren van een pinautomaat, zodat hij meer klanten kan ontvangen. Ze voelt zich zelfverzekerder dan ooit, ze merkt dat ze is gegroeid in zelfvertrouwen in de afgelopen tijd. Voor ze Karim weer van school haalt, belt Hassan of zij nog even een spoedbestelling bij Luc kan brengen. Ze is enthousiast, hij wil haar dus nog terugzien na het gesprek van laatst. Ze haalt het snel op en loopt door naar Luc, daarna kan ze snel weer naar school voor Karim. Als ze er aankomt staat de deur op een kier, Luc antwoordt niet. Ze heeft haast, dus ze loopt door naar de keuken en pakt de spullen uit. Er zit ook bier in, daar heeft Luc nog nooit om gevraagd. Voor ze zich het kan realiseren, wordt ze neergeschoten. 

Luc zit in het park en denkt na over Soumia en Albert. Hoe hij steeds meer vertrouwen heeft in Soumia, hoe belangrijk het is dat hij haar heeft leren kennen. Dat het helpt om het verlies van Maria te verwerken. Hij spreekt Albert nauwelijks meer, volgens hem hebben ze beide door dat ze een andere kant op gaan. Dat hij toe is aan een ander leven zonder haat. Hij komt thuis en treft Soumia aan. Dood, in een plas bloed. Hij ziet het pistool. Dit pistool is van Maria geweest, dat ze ooit van haar vader kreeg om zichzelf te beschermen. Ze zouden er nooit aan denken het te gebruiken en nu ligt het daar. En Albert zit ernaast. 

Luc gaat met Hassan naar Soumia's vader. Om te praten. Om hem te vertellen hoe hij Soumia kon waarderen toen hij haar eindelijk echt leerde kennen. Dat hij echt niet wist hoe het zo uit de hand kon lopen. Haar vader vergeeft hem. Hier wordt de parallel van het boek duidelijk. Soumia wist niet wat haar vrienden deden, net als Luc dat niet wist. Ze wisten dat ze radicaliseerden, maar niet de daden. Uiteindelijk is het verlies aan beide kanten hetzelfde: een geliefd persoon is dood.

Personages

Soumia

Soumia is 27 jaar en woont samen met haar vader en haar broertje in Brussel. Haar moeder is een tijdje terug overleden. Ze is betrokken geweest bij de aanslagen op het vliegveld in Brussel, waarvoor ze 5 jaar in de gevangenis heeft gezeten. Het verhaal speelt zich af op het moment dat ze net weer terug is uit de cel en de buurt geconfronteerd wordt met haar terugkeer.

Luc

Luc is een oude man die al heel lang in dezelfde buurt in Brussel woont. Hij woonde daar eerst met zijn vrouw Maria, die is overleden bij de aanslagen. Hij heeft de buurt zien veranderen, er zijn steeds meer moslims gaan wonen, waardoor het straatbeeld is veranderd. Hij houdt van voetbal en gaat vaak met zijn zwager Albert naar een wedstrijd kijken.

Hassan

Hassan is de eigenaar van de buurtwinkel en hij heeft Soumia aangenomen om hem te helpen in de winkel. Luc bestelt zijn wekelijkse boodschappen altijd bij hem, wat Soumia bezorgt. Hassan wil graag dat de buurt wat beter om elkaar leert geven. Hij spreekt vijf talen vloeiend. Hij is een vrijgevige en open man.

Quotes

"Hij vraagt me of ik wel Nederlands versta. Waarom veronderstelt hij dat ik geen Nederlands versta? Ik veronderschuldig me en zeg hem dat ik hem niet hoorde. Hij kijkt verbaasd, de rimpels en lijnen in zijn voorhoofd komen tot leven. 'Ah, ik dacht dat je eentje was die de taal niet wou leren.' 'Sorry, ik bedoelde het niet slecht.' 'Ik weet het. Jullie bedoelen het toch nooit slecht? Grapje hoor, ik lach maar wat met je.'" Bladzijde 77

"'Kom je niet mee?' Ik schud mijn hoofd. 'Soumia, hoelang moet je je nog verstoppen?' 'Ik hoef me niet te verstoppen.' 'Je verstopt je de hele tijd.' 'Ik vind het hier gewoon fijner.' 'Huh? Oké.'" Bladzijde 102

"Ik hoor de deur achter me sluiten. Ze stapt binnen. De dag is aangebroken. Ik vreesde ervoor dat ik haar ooit in de buurt zou tegenkomen. Maar het gebeurt hier, thuis. De vrouw die mijn vrouw heeft weggenomen is in mijn huis." Bladzijde 152

"'Ik volg de politiek niet meer. Er valt niemand te vertrouwen daar.' 'We hebben nu tenminste mensen in de regering die wel voor gesloten grenzen vechten.' 'Dat is het juist. Dat is het probleem. Het probleem zit niet meer in buiten de grenzen, het zit al binnen. In buurten als de onze. Hier worden die terroristen al gekweekt. En wat doen wij? We geven ze uitkeringen.' 'Wat denk jij, Luc?' 'Eh, ik ben niet helemaal mee. Wat Jacqueline zegt.'" Bladzijde 246

Thematiek

Cultuurverschillen

Het belangrijkste thema in dit boek zijn de verschillen tussen mensen van verschillende culturen. Althans, hoezeer mensen denken dat deze verschillen. Islamitische Belgen en westerse Belen lijken mijlenver uit elkaar te staan, maar ze delen meer dan ze denken. Dat is wat dit boek wil onderzoeken en aan wil kaarten. Culturen kunnen meer overlappen dan in eerste instantie lijkt, mensen zijn meer dan alleen hun afkomst en we kunnen allemaal beter ons best doen om langs de verschillen die daadwerkelijk bestaan heen te kijken.

Motieven

Terrorisme

Soumia's betrokkenheid bij de daden van terroristen bij de aanslagen in Brussel, zetten de verhoudingen tussen de islamitische gemeenschap en de rest van de buurt op scherp. Alle moslims worden aangekeken op wat anderen hebben gedaan in de naam van hun geloof, ook als zij hele andere meningen en ideeën hebben over hun religie en de plaats in de samenleving.

Agressie

De spanningen in de buurt lopen hoog op. Soumia heeft veel te maken met verbale agressie, ze wordt vaak uitgescholden, er wordt naar haar geroepen dat ze terug moet naar haar 'eigen land'. Er wordt gespot met haar, zoals in het tijdschrift 'De Bruine Duivels' dat ze op de kamer van haar broertje vindt. Maar ze ervaren ook fysieke agressie. Haar broertje wordt in elkaar geslagen door mensen die het er niet mee eens zijn dat Soumia weer op vrije voeten is. De dreiging dat zij niet geaccepteerd wordt door de buurt, de agressie die daarvan de uiting is, maakt Soumia bang. Terwijl de agressie met de aanslag vanuit de Islamitische Staat daar aan ten grond slag ligt.

Motto

Celui qui a été mordu par le serpent, a peur de la corde.

- Marokkaans gezegde

Trivia

Ish Ait Hamou is naast schrijver ook danser en choreograaf. Hij was jurylid bij het programma So You Think You Can Dance.

Titelverklaring

In hoofdstuk 73 hebben Soumia en Luc een gesprek met elkaar. Hij vertelt over zijn huwelijk met Maria, waarbij hij zegt 'Vierenveertig jaar getrouwd blijven doe je door elkaar te vergeven. Dat was het moois dat we deelden. Als Maria niet in staat was geweest mij te vergeven, dan waren we nooit bij elkaar gebleven.'. Het huwelijk van Luc en Maria staat voor de staat van de samenleving. Als we in staat zijn om elkaar te vergeven, dan blijven we bij elkaar. Als we dat niet doen, dan doen we elkaar alleen maar pijn en brokkelt het af, drijven we steeds verder weg van elkaar. Met dit boek heeft Ish Ait Hamou willen laten zien dat het mogelijk is om elkaar te vergeven, en dat het moois dat we delen juist de kracht van vergeven is. In een verdeelde samenleving is toenadering de enige oplossing. 

Structuur & perspectief

Het boek is opgedeeld in 4 delen: zij, hij, hij & zij, wij. De hoofdstukken zijn geschreven vanuit de ik-persoon, van het perspectief dat bij de persoon van het hoofdstuk hoort. Je weet pas heel laat de naam van degene die vertelt. Soumia zegt pas later haar naam, Luc weet je pas door het hoofdstuk dat 'Luc' heet in het deel Hij & Zij.

De hoofdstukken zijn kort en ze tellen door in de verschillende delen van het boek. Zo zijn er in totaal 83 hoofdstukken. Er zijn ook hoofdstukken met schuingedrukte tekst. Hierin reflecteert Soumia op de gebeurtenissen rondom de aanslag en hoe het allemaal zo gekomen is.

Decor

Het boek speelt zich geheel af in één wijk in Brussel 5 jaar na de aanslagen op het Brusselse vliegveld door de extremistische groep IS in maart 2016. Dat er hierdoor heersende onvrede is over vreemdelingen en iedereen die er 'buitenlands' uitziet in België in deze periode, wordt duidelijk uit de houding die andere mensen aannemen tot Soumia en haar familie en de wantrouwende opmerkingen die gemaakt worden. De buurt is aangedaan door het geweld, als een trauma dat niet geheeld wordt waardoor het escaleert. Soumia voelt zich onveilig in haar buurt, terwijl de mensen die haar onveilig doen voelen, zich onveilig voelen door haar acties. Deze complexiteit tekent de periode waarin het boek plaatsvindt. Het verhaal zelf duurt niet langer dan ongeveer 4 tot 5 weken. 

Stijl

Hoewel het boek is geschreven door een Vlaming, is de taal vrijwel door het hele boek heen standaard Nederlands. Af en toe wordt er een woord of constructie gebruikt die we in het Nederlands niet kennen, maar typisch Vlaams is, zoals 'nonkel' voor oom of 'schoonbroer' voor zwager. Heel af en toe wordt er ook een Arabisch woord gebruikt, om de taal van Hassan te illusteren. Verder is de stijl simpel en beknopt. Er worden niet veel metaforen gebruikt of vergelijkingen. Er wordt weinig omschreven over de omgeving, hoe de buurt eruit ziet. De lezer leest vooral veel over de innerlijke belevingswereld van de personages. 

Slotzin

Haar hand gaat ook de lucht in. Ze wuift lachend terug.

Beoordeling

Ik vind 'Het moois dat we delen' een geslaagd boek. Het zit dicht op de actualiteit en het is een goed en toegankelijk verhaal dat mensen naar elkaar wil brengen. In elk geval het debat niet uit de weg gaat, maar het een plaats geeft in het verhaal. Meningen verschillen, maar er is altijd nog meer dat we delen dan we denken. Ik denk dat het een beter boek was geweest als we meer kregen van de schrijver. Als we dieper waren ingegaan op de motivatie van Soumia, de inbedding in de politiek, de tegenstanders. Het boek blijft een beetje steken op het oppervlak van de vertelling. Er was meer uit de personages en de setting van het verhaal te halen, denk ik. Dat zou het verhaal ook een heel stuk minder toegankelijk maken, dus het is een belangrijke overweging geweest. Nu is het een boek dat ik zeker zou aanraden aan scholieren om het te lezen, juist omdat het makkelijk te lezen is en je laat nadenken over de actualiteit.

Recensies

"Gelukkig gaat hij een stap verder door te laten zien dat wie zich met de ander verbindt de ultieme kwetsbaarheid aangaat. Het is maar de vraag of de samenleving die dialoog wel wil. De drang naar vergelding is groot, aangewakkerd ook door populisten. Als hij wil laten zien dat mensen na tragische gebeurtenissen goed in staat zijn tot verzoening, dan is hij met deze roman daar zeer in geslaagd. Je wilt na afloop de wereld een stukje kleiner maken om de ander te bereiken. Oordeel: Invoelende roman zonder opsmuk, die een stap verder gaat." https://www.trouw.nl/nieu...~b63bcd16/

"Als je als lezer de verhalen samen legt, kruipt er onbehagen door je heen. Ish legt pijnpunten bloot over onze verdeelde samenleving die heviger zijn dan in zijn vorige boek Cécile, en heeft het over zware thema’s zoals identiteit en wat ons uniek maakt, de media die heel wat dingen uitvergroten, polarisatie en het uiten van woede en wraakgevoelens." https://deleesclubvanalle...-we-delen/