Het Monster van Wokeness door Tofik Dibi

Zeker Weten Goed
Foto van Jiska
Boekcover Het Monster van Wokeness
Shadow
Zeker Weten Goed

Boek
Auteur
Tofik Dibi
Genre
Coming of age
Sociale roman
Psychologische roman
Eerste uitgave
2020
Pagina's
174
Niveaus
havo,
vwo
Geschikt voor
bovenbouw havo/vwo
Punten
2 uit 5
Oorspronkelijke taal
Nederlands

Boekcover Het Monster van Wokeness
Shadow
Het Monster van Wokeness door Tofik Dibi
Shadow

Oefenen voor je mondelingen?

Komen je mondelingen er aan en wil je oefenen? Probeer onze Boekenquiz. We stellen je open vragen over de gelezen boeken.

Feitelijke gegevens

  • 1e druk, 2020
  • 174 pagina's
  • Uitgeverij: Prometheus

Flaptekst

Met een Twitteraccount én temperament bindt de woke Kawtar online de strijd aan tegen ongelijkheid. Binnen een mum van tijd groeit ze uit tot Nederlands meest invloedrijke activist. De prijs die ze daarvoor moet betalen ziet ze echter niet aankomen.

Eerste zin

Ik leid mijn leven met het zelfvertrouwen van een middelmatige witte man.

Samenvatting

Kawtars verhaal begint als ze onderweg is naar Noord-Brabant om een tv-kok tijdens zijn verjaardagsfeest te ontmaskeren als racist. Ze had bij haar krant 'NRC' het idee geopperd om in verband met geruchten die ze had gehoord, hem te benaderen voor een profiel, maar na negatieve reacties besloot ze om hem op Twitter aan te pakken onder haar strijdersnaam Kannibelle. Het filmpje gaat viral en de kok moet zijn excuses aanbieden.

Sophie  (Goudlokje) is Kawtars (Prinses Jasmine) beste vriendin maar sinds Kawtars groeiende inzicht in sociale onrechtvaardigheid voelt ze zich niet meer zo bij haar thuis. Ze is closer met het digitale groepje Oranje dat is opgericht om sociale onrechtvaardigheid aan te kaarten: Simone Goedhart, Huda Shariff en Florian Visser. Haar zusje Nouhaila vindt dat ze veel te serieus en dramatisch bezig is, maar met hun Tweets hebben ze al de nodige zaken in de publiciteit gebracht en Kannibelle krijgt steeds meer invloed.

Op een gegeven moment wordt ze benaderd door ene Mitchel Kamps die haar tipt dat gaybar Yass Queen sinds er een nieuwe witte eigenaar is, hiphopmuziek boycot om mensen met een kleur buiten de deur te houden. Ze gaat met twee Oranje-meiden op onderzoek uit en daarna tweet ze dat deze bar gecanceld moet worden. Er worden protesten voor de deur georganiseerd en wat eigenaar Cas Roelfsma ook zegt, uiteindelijk moet hij zijn deuren sluiten vanwege te weinig inkomsten.

Dankzij deze sluiting krijgt Kannibelle ook steeds meer aandacht van de oude media. Zo wordt ze uitgeroepen tot de invloedrijkste activist van Nederland, wat leidt tot dubbele gevoelens: ze geniet van haar populariteit en wordt online steeds scherper en harder, maar ze heeft ook twijfels, bijvoorbeeld over de regels die ze binnen Oranje afspreken voor het twitteren. Ze is ook bang dat Kannibelle ontmaskerd wordt en uiteindelijk gebeurt dat ook, als er een profiel van haar verschijnt in 'de Telegraaf' en daarin haar echte naam wordt genoemd.

Het nieuws wordt gedeeld en gedeeld en Twitter ontploft. Ook in de echte wereld reageren mensen: Sophie is woedend vanwege Kannibelles tweets over haar en 'NRC' zet haar op non-actief. Ze wordt zowel digitaal als analoog met geweld bedreigd en houdt zich een tijdje gedeisd. Net als het wat rustiger is, wordt bekend dat de informatie over de gaybar die geen hiphop wilde draaien en dankzij Kannibelle failliet is, een leugen was van een ex-vriend van de eigenaar. Kawtar doet het enige wat ze kan doen: ze maakt een excuusvideo en start een crowdfunding. Hierdoor neemt de eigenaar contact met haar op en ze maken een afspraak.

Kawtar wil het goed met hem maken maar Cas wil alleen dat ze stopt met wat ze doet. Hij maakt haar monddood en Kawtar verdwijnt uit zowel de digitale als de analoge wereld. Sophie zet Kawtars stijd voort.

Personages

Kawtar Karaman, alias Kannibelle

Kawtar is 22 jaar, werkt als journalist bij het 'NRC' en woont samen met haar moeder en zusje. Ze is geboren en getogen in Amsterdam en is een NBPoC: non black people of colour. Vroeger was ze vooral bezig met mode, muziek en jongens en had ze wel het idee dat ze dingen zag en meemaakte, die anderen niet zagen of anders ervoeren, maar vanaf het moment dat ze zich aansloot bij een digitale gemeenschap die zich bezighoudt met sociale rechtvaardigheid, weet ze dat ze niet alleen is en wordt deze strijd haar belangrijkste bezigheid. Vroeger was ze overdreven vriendelijk, nu is ze dat aan het afleren. Als je bozig doet, nemen mensen je serieuzer. Toch wil ze niet alleen maar kritisch zijn, ze wil ook praten en samenwerken. Lang lijkt ze het ene alleen te kunnen als Kannibelle en het andere als Kawtar maar haar ontmaskering brengt haar tot inzicht: 'Spijt voel ik omdat ik geobsedeerd was met proberen te voldoen aan een onhaalbaar ideaal waar ik niet gelukkig van werd – een beetje als proberen te lijken op een Instamodel. Iedere zin langs de woke-meetlat leggen tot het probleemloos is, is niet anders dan met Photoshop en filters normale uiterlijke kenmerken uit iedere foto gladstrijken. Het een vervreemdt ons van hoe we eruitzien, het ander van hoe we ons uiten.' (p. 137) Ze wil haar leven beteren, eerlijk zijn tegen haar 'gewone' en haar woke vrienden en als zichzelf de problemen aanpakken maar haar voornemen komt te laat.

Quotes

"In de oude wereld was ik een eiland midden in een oceaan. De nieuwe wereld knoopte alle eilanden uit het noorden, oosten, zuiden en westen aan elkaar vast. Iedere dag kwamen er nieuwe eilanden bij, iedere dag deelde deze gemeenschap van minderheden de mysteries uit hun levens." Bladzijde 15
"Woke zijn, écht woke zijn, is jezelf kwellen. Ben ik te hard? Ben ik niet hard genoeg? Het is jagen en opgejaagd worden. Het gaat over staren in het beschimmelde doucheputje van de menselijke ziel, waar rassentheorieën en geweldsfantasieën samen aan het rukken zijn. Dat kán niet gezond zijn. Toch doen we het." Bladzijde 31
"‘Laat die meiden en drink je biertje, Floor. Anders ben je woke, maar nuchter. Dat zijn de zuurste mensen.’" Bladzijde 46
"Tokkieracisten zijn niet het echte probleem. Ze hebben meer gemeen met ons dan we beiden toe durven te geven. Op hen wordt net zo goed neergekeken. Hockeyracisten zijn ook niet het probleem. Bij een VVD'er weet je tenminste vaak waar je aan toe bent. Het zijn de sneaky redelijke midden-bastards die zich voordoen als onze allies waar we bang voor moeten zijn.’" Bladzijde 95

Thematiek

Maatschappijkritiek

Dit boek gaat over wokeness, dat op zichzelf natuurlijk al een vorm van maatschappijkritiek is, en over de schaduwzijden daarvan. Woke zijn betekent dat je je ogen opent voor de privileges die jij hebt ten opzichte van andere mensen. 'Alert zijn op onrechtvaardigheid in de maatschappij. Het gaat om je verdiepen in de materie, niet om een tajine kopen bij de Xenos.' (p. 174) Witte mensen hebben meestal meer privileges dan zwarte of gekleurde mensen, mannen vaak meer dan vrouwen en hetero's vaak meer dan mensen binnen de lhbtiq+-gemeenschap. Mensen zijn zich vaak niet bewust van de kansen die ze krijgen gewoon omdat ze zijn wie zijn, om eigenschappen dus waar ze niets aan kunnen doen en waar ze dus ook niet op voor kunnen staan. Wokeness wordt vaak in verband gebracht met racisme en feminisme maar wat mij betreft is het ook een vorm van kritiek op onze huidige meritocratie: als je maar hard genoeg je best doet, kun je alles bereiken wat je wil. Dat is pas waar als iedereen gelijkwaardig behandeld wordt. Kawtar geeft genoeg voorbeelden van die ongelijke behandeling, bijvoorbeeld dat donateurwervers haar altijd negeren in hun zoektocht naar de in hun ogen wel donerende witte Nederlander. Dit boek toont echter ook de negatieve kanten van woke zijn. In de eerste plaats merkt Kawtar dat ze bijna niets spontaans meer kan zeggen, omdat ze altijd haar woorden moet wegen op de weegschaal van haar eigen privileges en die van de ander. In de tweede plaats zie je ook dat mensen de neiging kunnen krijgen om alles toe te schrijven aan bepaalde identiteitskenmerken. Zo zegt Huda dat Kawtar meer hartjes krijgt dan zij omdat ze lichter van kleur is, terwijl het ook zo kan zijn dat Kawtar scherper of duidelijker formuleert. En tot slot vond ik dat er erg veel gegeneraliseerd, geoordeeld en gecanceld wordt door de mensen die zichzelf in dit boek woke noemen. En dat is volgens mij juist wat gelijkwaardigheid in de weg staat. Huda spreekt over het oprichten van eigen media en instituten waar zwarte en gekleurde mensen de dienst uitmaken en zichzelf kunnen zijn. Witte mensen mogen wel meedoen maar mogen niet dezelfde dingen als zij. Ze lijkt een ongelijkwaardige samenleving dus goed te keuren, zolang zij en de haren er maar niet onder lijden. Dit is wat Dibi er zelf over zegt: '‘Het is een waarschuwing. Ik vind dat er te lui, te makkelijk, te snel wordt geoordeeld. Feiten tellen soms niet meer, de tweet moet meteen worden verstuurd. Veel activistische kringetjes zijn ook kinderachtig. Een like geven aan iemand die door de anderen in het kringetje als tegenstander wordt gezien, mag niet. Tegelijkertijd moet je onderling natuurlijk alles liken. Sommige groepjes bepalen in overleg wie er oké is en wie niet, en een aanval op iemand wordt vaak georkestreerd. Eén misser is vaak voldoende om erbuiten te vallen. Blinde loyaliteit is belangrijk. Ik vind dat er meer ruimte moet zijn voor kritiek, voor mensen die willen leren, zonder dat ze meteen worden afgebrand als ze iets doms zeggen. [...] Ik zie het boek niet als een aanklacht. Het is een realistisch kijkje in de wereld van het twitteractivisme.’' (Berkeljon 2020)

Motieven

Sociale media

Sociale media zijn zeker een motief. Kawtar is op Twitter een ander persoon, niet alleen omdat ze onder een andere naam twittert - Kannibelle - maar ook omdat ze zich hier duidelijker en scherper durft te uiten. Dingen die ze in het normale leven niet tegen haar beste vriendin, zus en collega's durft te zeggen, uit ze wel online. En omdat ze veel hartjes, volgers en invloed krijgt, heeft ze online ook meer zelfvertrouwen dan in het gewone leven. (Dubbelleven is ook een motief!) Kawtar komt er door schade en schande achter dat activisme dat je alleen online bedrijft, niet genoeg is. Je kwetst er mensen mee en vertelt nooit het hele verhaal, waardoor je mensen niet mee krijgt in de verandering waar je voor staat. Dat is ook wat Dibi in het voorwoord zegt: 'Het is vluchtige en onverzadigbare aandacht en roem. Na tien hartjes te hebben bereikt, wil je er honderd. Na honderd duizend en na duizend tienduizend. Net als met geld. Dit mag geen verrassing zijn, maar wie strijdt voor een inclusieve en rechtvaardige wereld, moet verder en dieper gaan.' (p. 6) Wat ook opvalt is hoeveel Kawtar op sociale media zit, zelfs als ze met mensen in de trein zit, twittert ze met diezelfde mensen. Kawtar leidt dus een dubbelleven: analoog en digitaal. Dat is extra opvallend omdat ze soms als Kawtar de NRC-journalist dezelfde dingen aan de kaak stelt als Kannibelle de invloedrijke Twitteraar. En er lijkt nog een derde Kawtar te zijn: de ontspannen versie die ze is met haar zusje: 'Toen ik met Nouhaila aan het praten was, hoorde ik een van de boys het n-woord gebruiken. Hij was een NBPoC. Ik zei niks. Ik voelde niet dezelfde emotie als wanneer een wit persoon het gebruikt. Wat zegt het dat ik ze verschillend beoordeel, terwijl ze hetzelfde doen? Dat ik lagere standaarden heb voor PoC dan voor witte mensen? Dat ik een grotere bek online heb dan offline? Dat ik wel durf tegen een wit persoon en niet tegen een lichtgetinte?' (p. 59)

Vriendschap en verraad

Kawtars beste vriendin is Sophie. Ze heeft veel digitale vriendinnen en is erg close met het clubje Oranje, maar Sophie kent ze het langst. 'Sinds de basisschool zijn we onafscheidelijk. Twee Disney-prinsesjes uit twee verschillende werelden. Tussen de bergen speelgoed in haar slaapkamer kon ik me verstoppen na de dood van papa. Toen haar vader ervandoor ging met een andere vrouw, vroeg ze m’n moeder haar te leren bidden. Weken baden we samen op een kleedje in de hoop dat onze vaders terug zouden komen. Twee meisjes met dezelfde droom. Twee werelden werden één.' (p. 18) Sophie is echter niet woke of niet woke genoeg en dat stoort Kawtar en komt tussen hen in te staan. Ze ergert zich aan Sophie en beklaagt zich over haar op Twitter. Sophie lijkt zich eerst ook aan Kawtar te ergeren met haar steeds terugkerende geklets over racisme, maar op een gegeven moment wil ze toch haar best gaan doen om te zien wat Kawtar ziet. Ze gaat zelfs Kannibelle volgen. Als Kannibelle wordt ontmaskerd, snapt Sophie dat alle tweets over haar bff over haarzelf gingen en dat kwetst haar. Ze maken het echter goed en willen samen de strijd aangaan. Als Kawtar verdwijnt, gaat Sophie alleen verder. Ze krijgt vrij snel heel veel positieve publiciteit en bewijst daarmee eigenlijk precies Kawtars punt: whiteness.

Ouder-kindrelatie

Kawtar heeft een heftige herinnering aan hoe haar vader en zij geschoffeerd werden door een witte Nederlander. Toen haar vader vervolgens voor zichzelf opkwam en zijn dochter wilde beschermen, kreeg hij de schuld. Hij wordt zelfs veroordeeld, verliest zijn baan, krijgt een taakstraf, maar overlijdt voordat hij die uit kan voeren. Lange tijd heeft Kawtar naar deze situatie gekeken zoals de witte mensen die om het incident heen stonden en niks deden: ze dacht dat alles hun schuld was. Nu ziet ze hoe het echt zit, hoe ongelijkwaardig mensen van kleur behandeld worden ten opzichte van witte mensen. Toen was ze klein en begreep ze het niet. Nu is ze groot en neemt ze het alsnog voor haar vader op.

Liefde en oorlog

Kawtar beschrijft het proces waar je doorheen gaat als je aansluit bij de social justice warriors als liefde en oorlog. Als je je op Twitter begeeft en dit soort tweets ziet, ben je eerst alleen verwonderd: alles is herkenbaar en leuk. Vervolgens sluit je je aan en voel je de kameraadschap: je voelt je verwant, stuurt elkaar persoonlijke berichten en voelt je geliefd. Maar daarna begint de strijd: ' Je wordt slachtoffer en maakt slachtoffers. Er is constante druk om op alles te reageren wat voorbijkomt. Zo snel als je kunt, het liefst sneller. Die druk gaat hand in hand met constante twijfel: ‘Ga ik te ver of ga ik niet ver genoeg?’ ‘Klopt dit bericht wel of is het fake news?’' (p. 150) In deze fase krijg je liefde en bevestiging door oorlog te voeren.

Motto

Er is geen motto.

Opdracht

Er is geen opdracht.

Titelverklaring

'De Telegraaf' noemt Kawtar 'Het Monster van Wokeness' in een artikel waarin ze haar identiteit onthullen. Als Kawtar later zelf de schaduwzijden van haar wokeness ziet, vindt ze deze term best passend. Dat is denk ik ook de figuurlijke betekenis van de titel: woke zijn is op zichzelf iets goeds en nodig maar door sociale media en door erin door te schieten kan het ook iets naars worden.

'Het Monster van Wokeness' klinkt natuurlijk als het monster van Loch Ness, een groot dier dat zou leven in een meer in Schotland maar dat niemand ooit echt goed gezien heeft. Ik denk dat die wazige identiteit en bekendheid ook lang voor Kawtar geldt, als ze anoniem op Twitter opereert.

Structuur & perspectief

Het verhaal is opgedeeld in hoofdstukken die worden aangegeven door vier vierkantjes. Er is een voorwoord en een verklarende woordenlijst en in elk hoofdstuk worden Twitter-berichten weergegeven. Het verhaal wordt chronologisch verteld door Kawtar in de ik-persoon, alleen de laatste woorden zijn van Sophie, haar beste vriendin.

Decor

Het boek speelt zich duidelijk af in het huidige Amsterdam.

Stijl

'Het Monster van Wokeness van schrijver en bestuursadviseur Tofik Dibi (1980) leest als een verkenning. Zijn personages worden met een paar pennenstreken sterk neergezet, zoals de ‘Straks mag blanke vla ook niet meer’ – moeder van Sophie. [...] Hij laat daarbij zijn hoofdpersonage haar afwegingen zo expliciet benoemen – ‘als we witte mensen afschrijven zijn we geen haar beter dan zij die ons als groep afschrijven’ – dat het soms lijkt alsof de schrijver op de pauzeknop drukt om zich rechtstreeks tot zijn lezers te richten. Ook door het gebrek aan sfeer vinden de worstelingen van Kawtar geen weerslag in haar omgeving. [...] In de scènes met de vrienden van Kawtars zusje in de shishalounge en in het ‘Wokabulaire’, de verklarende woordenlijst voor niet-ingevoerden waarmee Dibi zijn boek afsluit, vindt hij meer ruimte: ‘Woke: Alert zijn op onrechtvaardigheid in de maatschappij. Het gaat om je verdiepen in de materie, niet om een tajine kopen bij de Xenos’.' (Van Varsseveld 2020)

Slotzin

Geen resultaten gevonden voor Kannibelle Het zoekwoord dat je hebt ingevoerd, levert geen resultaten op. Misschien heb je je zoekwoord verkeerd ingetypt of beschermt je zoekinstellingen je tegen mogelijk gevoelige content.

Bijzonderheden

Tofik Dibi is een ex-politicus. Namens Groen-Links was hij van 30 november 2006 tot en met 20 september 2012 lid van de Tweede Kamer.

Beoordeling

Ik vind het lastig om mijn mening over dit boek te scheiden van mijn mening over wokeness. In ieder geval heeft dit boek mij de ogen geopend, maar niet per se op een positieve manier. Ik kende uiteraard het woord 'woke', kwam het regelmatig tegen in de media maar door deze roman krijgt het woord meer diepte. Ik vind Kawtar als personage erg geloofwaardig neergezet, of misschien vooral het proces waar ze doorheen gaat, maar ik vind de grote hoeveelheid dialogen niet prettig lezen. Op deze manier werd er een hoop uitgelegd in plaats van dat de dingen door de gebeurtenissen duidelijk werden. Ik vind het prettiger als ik zelf kan nadenken over wat bepaalde gebeurtenissen te zeggen hebben. Het boek lijkt me goed te combineren met boeken als 'Feminist Fataal' en 'Zomerburen'.

Recensies

"Daarmee zet Dibi de bubbel van een personage dat online haar authentieke stem probeert te vinden sterk aan, maar komt zijn boek als geheel te weinig tot leven." https://www.nrc.nl/nieuws...n-a4016172
"Dibi laat van zich horen. Zijn boodschap: zonder een radicale voorhoede wordt het niks met de strijd tegen racisme en andere vormen van ongelijkheid. In de roman wordt dat duidelijk doordat de hoofdpersoon, Kawtar Karaman – als leerling-journalist in dienst van de NRC – zich op Twitter manifesteert als @Kannibelle." https://joop.bnnvara.nl/o...nscheiding

Bronnen

Dominique van Varsseveld - Een keurige journalist met een dubbelleven
https://www.nrc.nl/nieuws...n-a4016172
Sara Berkeljon - ‘We hebben activisten nodig die van buitenaf tegen het systeem schoppen’
https://www.volkskrant.nl...~ba47fe0c/
Je hebt nog 2 Zeker weten goed verslagen over.

Wil je onbeperkt toegang tot alle Zeker Weten Goed verslagen? Meld je dan aan bij Scholieren.com.

25.733 scholieren gingen je al voor!

Boekenquiz 8 vragen

Nieuw! Open vragen worden nagekeken door AI
Wat is het vertelperspectief?
Fabel en sujet van dit verhaal zijn aan elkaar gelijk.
Dit verhaal heeft een open einde.
Florian is de enige witte social warrior binnen Oranje.
Wat behoort in dit boek NIET tot woke zijn?
Wat is het thema van dit boek?
Wat valt op aan de structuur van dit boek?
Prinses Jasmine wil een cursus starten 'Weg met witheid'.

REACTIES

Log in om een reactie te plaatsen of maak een profiel aan.