Feitelijke gegevens
- 1e druk, 2022
- Uitgeverij: Atlas Contact
Flaptekst
Welkom in de kliniek waar de doden afkicken van het leven. Dimitri Verhulst werpt op magistrale wijze licht op de eindigheid, het leven en de dood. ‘Hebben en Zijn’ van Dimitri Verhulst begint met de dood van Malodot. Na een fataal auto-ongeluk bevindt hij zich tot zijn verbazing in een kliniek waar hij eerst moet zien af te kicken van het leven alvorens hij volkomen dood kan zijn. Mislukt hij hierin, dan moet hij zijn hele bestaan opnieuw ondergaan, van begin tot eind, op exact dezelfde manier. Met een bont gezelschap van lotgenoten heeft hij groepstherapieën en hij voert individuele gesprekken met een raadselachtige Counselor die hem ertoe probeert te bewegen die vuile verslaving aan het leven af te zweren. In ‘Hebben en Zijn’ werpt Dimitri Verhulst in geestige en fraaie bewoordingen licht op onze eindigheid; het is een roman die met geen andere te vergelijken valt, ook niet binnen het oeuvre van de schrijver zelf.
Eerste zin
‘Leven is nog steeds de grootste doodsoorzaak.’Samenvatting
Malodot, een reclamemaker, sterft onderweg naar een feestje als hij samen met zijn vrouw Lauralouise in de auto zwenkt voor een hert op de weg. Hij komt terecht in de ontwenningskliniek voor het leven. Volgens deze kliniek, een soort vagevuur, is het leven een verslaving waar de niet-levenden mee moeten afrekenen. Als ze niet meer verslaafd zijn, kunnen ze opgaan in het eeuwige niets en doodgaan. Als Malodot trek krijgt in een sigaret, ontmoet hij een mooie halfnaakte dame ontmoet die sigaretten heeft, Albertine. Ze raken in gesprek. Albertine heeft ook al lang moeite met ontwennen. De volgende dag ziet Malodot de Opzichter en vraagt hem of hij weet of Lauralouise, Malodots vrouw, aanwezig is. De Opzichter zegt hem dat de kans heel klein is. Malodot heeft een intakegesprek met de Counselor, Sartre. Die vertelt hem over hoe het werkt in de kliniek en over de hardnekkige verslaving van het leven. Malodot leert dat hij met het hulpprogramma kan stoppen, maar dan zijn leven van het begin af aan opnieuw zal leven, bijna helemaal hetzelfde. Als hij sterft, zal hij opnieuw de afkickkliniek ingaan, totdat hij klaar is met het leven en voor de dood kiest.
Malodot rookt een sigaret met Albertine. In de gezelschapsruimte speelt hij met een paar andere niet-levenden een spelletje Senet, en spel met stokjes. Een religieuze leider komt langs. Religieuze leiders schijnen het moeilijk te vinden te accepteren dat ze hun leven kuis hebben geleefd, om erachter te komen dat er na het sterven geen beloning is.
In een groepsessie moet Malodot zijn ontwenning beschrijven. Een van de leden van de groepssessie is de Woestijnvampier van Teheran, die meer dan zestig kinderen verkracht en vermoord heeft.
Malodot gaat op dagtripje naar een coma. Het ontdekken van de comateuze toestand zou moeten helpen met het loskomen van het leven. Tijdens de dagtrip ontsnapt de Woestijnvampier aan de afkickkliniek en keert terug naar zijn eerdere bestaan.
In een gesprek met de Counselor beschrijft Malodot de toestand van een mens: de mens is gemaakt om verhalen te vertellen, stelt Malodot. De Counselor schrijft hem vitapleisters voor, een soort nicotinepleisters voor de verslaving van het leven. Via de pleisters krijgt hij een klein stukje leven binnen, om makkelijker te ontwennen. Albertine merkt dat hij high is van de pleisters, en vraagt ook om een pleister. Samen beleven de twee niet-levenden een geweldige avond, vol drank en pleisters en gedans. Albertine en Malodot hebben seks. Malodot voelt zich enigszins schuldig tegenor zijn vrouw in het leven, Lauralouise, die hij nog steeds niet heeft gevonden in de ontwenningskliniek.
Malodot krijgt een terugblik naar zijn leven: uren achter elkaar wachten in een verlaten treinstation. Bij een volgende groepssessie blijkt dat de Woestijnvampier weer terug is in de kliniek: in dit leven heeft hij meer kindslachtoffers kunnen maken dan het vorige. Albertine blijkt zwanger te zijn van Malodot na hun vrijpartij met de vitapleisters. Een zwangerschap in de afkickkliniek lijdt tot een doodgeboren baby in de echte wereld. Malodots instinct zegt om weg te rennen van zijn verantwoordelijkheid. Hij keert terug naar het leven.
Personages
Malodot
De hoofdpersoon. Malodot is een vrij doorsnee burgerlijk figuur. Hij sterft doordat hij in zijn auto uitwijkt voor een hert op de weg. Hierdoor heeft hij een bult. Het lukt Malodot niet om van het leven af te kicken, en uiteindelijk herhaalt hij zijn bestaan.
Lauralouise
De geliefde van Malodot bij zijn leven. Malodot is nog veel op zoek naar haar in de kliniek, maar kan haar niet vinden. Hij heeft haar in zijn leven een keer bedrogen, en in de afkickkliniek ook, als hij met Albertine seks heeft in een roes van de vitapleisters.
De Counselor
De Counselor is de Franse existentialistische filosoof Sartre, een slim intellectueel figuur met een scheel oog. Hij drinkt veel wijn. Malodot moet veel met De Counselor op gesprek, waarbij De Counselor hem vertelt over het onnut van het leven.
Albertine
Albertine is een jonge knappe Franse vrouw die op de operatietafel gestorven is. Albertine wordt een vriend van Malodot, omdat ze allebei aan sigaretten verslaafd zijn. Albertine heeft een moeilijk leven gehad, maar heeft toch veel moeite met het afkicken en zit al lang in de kliniek.
Thematiek
De zin van het levenHet boek gaat over de zin van het leven. Ook al stelt de Counselor dat het leven niet veel waard is, blijven de doden het moeilijk vinden om af te kicken. Zelfs de Woestijnvampier, die in zijn leven misbruikt is en zelf tientallen kinderen verkracht en vermoordt, lukt het niet om af te kicken van het leven. Uiteindelijk keert ook Malodot terug naar het leven. De vraag of het leven het waard is wordt vaak gesteld in het boek.
Motieven
Verslaving
Malodot en alle andere zielen in de ontwenningskliniek zijn verslaafd aan het leven. In zekere zin is de verslaving aan het leven niet anders als welke verslaving dan ook: hoe rot het ook is, je blijft terugkomen. Vergelijkingen tussen het leven en verslaving doemen telkens weer op in dit boek. Ook is Malodot net als Lauralouise verslaafd aan sigaretten.
De dood
In het boek wordt Malodot constant geconfronteerd met de dood. Hij ziet aan mensen hoe ze gestorven zijn: door een zuuraanval, op de operatietafel of in een bomaanslag. Dit zorgt voor humoristische, zwartgallige beschrijvingen. De dood is tegelijk iets ongrijpbaars: het enige verhaal dat niet verteld kan worden. Malodot moet oefenen met het ‘dood zijn’ om af te kicken, telkens een uurtje het hoekje om. Dit wordt niet beschreven, omdat dit niet te beschrijven valt.
Motto
We die with the dying:
See, they depart, and we go with them.
We are born with the dead:
See, they return, and bring us with them.
T.S. ELIOT, Little Gidding
Titelverklaring
Hebben en zijn, zijn twee van de meest fundamentele werkwoorden die men kan gebruiken. Met het ‘hebben’ en het ‘zijn’ worden twee enorm belangrijke aspecten van het leven omvat. Deze roman gaat over het leven en de dood, en dus over het juist wel of niet hebben en zijn.
Structuur & perspectief
Het verhaal is opgedeeld in twintig hoofdstukken. Er is sprake van een alwetende verteller.
Decor
Het verhaal speelt zich af in een afkickkliniek voor het leven. Deze kliniek lijkt op afkickklinieken voor verslavingen. Tijd lijkt niet te bestaan in de kliniek: er zijn mensen die al jaren dood zijn. Als de Vampier terugkeert naar het leven en daarna weer sterft, kan Malodot zich bijvoorbeeld niet voorstellen dat een leven zo snel gaat. Er is geen verloop van omstandigheden binnen een chronologie.
Stijl
Het boek bevat veel humor en beschrijvingen van het leven. Er worden zowel dure woorden gebruikt als platvloerse en dat kan een uitdaging vormen tijdens het lezen.
Slotzin
‘[…] Zeker in deze periode opgejaagd als ze zijn door die kutjagers in hun belachelijke oranje hesjes.’Beoordeling
Hebben en zijn is een grappig boek vol zwarte humor, met een existentiele kijk op het leven. Wat mij betreft blijft het boek misschien iets te aan de oppervlakte. Door het geringe aantal pagina’s krijgt het verhaal weinig tijd zich te verdiepen. Dat is jammer. Toch is het een leuk en grappig boek om te lezen, en soms erg gevat.
REACTIES
1 seconde geleden