Feitelijke gegevens

• 2014
• 250 pagina's
• Uitgeverij: ambo I anthos

Flaptekst

Eerste zin

'Kijk, stel dat u gasten in uw huis uitnodigt, en die nemen de zaak over. Ze doen alsof ze zelf de baas zijn. Een puinhoop maken ze ervan ...'

Samenvatting

Selma en de andere leden van het PAF, o.a. haar vriend Ronald,  kijken naar een uitzending van het lijsttrekkersdebat. Hordijk, lijsttrekker van het nieuwe ENP, veegt met alle andere lijsttrekkers de vloer aan, alleen die van de VVD blijft overeind. De PAF beraamt een actie. Enkele dagen later is de presentatie van Hordijks nieuwste boek. Selma en de andere actieleden kunnen bij de presentatie binnenkomen en op het moment dat Hordijk over zijn favoriete onderwerp immigratie begint, gooien ze rotte eieren naar hem toe. De eieren zijn raak en ze kunnen ongezien wegkomen. Hordijk is aangeslagen maar wat de PAF niet had ingecalculeerd is dat de aanslag juist in zijn voordeel lijkt te werken. Ondertussen leert Selma de nieuwste aanwinst van het PAF Jeroen beter kennen.

Hordijk is best geschrokken, ook al doet hij er tegen de pers vrij luchtig over. Hij vraagt een andere man in de partij om bescherming maar aangezien er altijd geldproblemen zijn, wordt die hem geweigerd. Volgens deze man profiteren ze hier juist van omdat de bedreigingen de ENP stemmen opleveren. Ook met best wat van hun kandidaten voor de Tweede Kamer is iets mis maar die hebben wel ook veel geld in de partijkas gestort.

Selma en de anderen veroorzaken bij hun volgende actie een ontploffing in een pand dat door een bank is opgekocht om er dure woningen in te laten maken, de goedkope huurwoningen verdwijnen. Ronald wil meer acties tegen Hordijk. Ze gaat met Jeroen mee naar zijn huis en ze hebben seks. Jeroen studeert rechten en zijn verhaal over zijn actieambities lijkt uit zijn hoofd geleerd. Ook vindt Selma een map met een andere naam erop.

Selma biecht aan Ronald op dat ze vreemd gegaan is en in eerste instantie is hij boos maar daarna gaat hij weer op dezelfde manier met haar om als daarvoor, namelijk vrij ongeïnteresseerd en afwezig. De PAF beslist voorlopig geen acties te ondernemen vanwege het afwijzende klimaat maar Ronald wil met Selma naar het Circus Politiek in Den Haag. Hij is stil en sluit Selma buiten, gaat alleen op pad en als ze elkaar weer zien vermoedt Selma het ergste, namelijk dat hij geschoten heeft op Hordijk. Hordijks chauffeur Stefan ziet dat gebeuren en achtervolgt Ronald maar die schiet dan ook op hem.

Na deze aanslag schiet in Nederland de vlam in de pan. Mensen rouwen om Hordijks dood maar willen ook wraak en vallen bijvoorbeeld moskeeën aan. Ronald wil met Selma praten en vertelt dat het Jeroens idee was. Hij heeft ook voor het wapen gezorgd. Selma walgt van de daad en wil hem aangeven. Ze zoekt ook Jeroen op en hij zegt dat ze nu een risico geworden is voor hen.

De dag van Hordijks begrafenis breekt aan. Stefan is hersteld en nu de chauffeur van de nieuwe leider van de ENP: Leo Meeuwisse, een man die Tom niet echt zag zitten. Ronald heeft zich vanwege alle onlusten waarbij zelfs een dode gevallen is, zelf aangegeven. Selma heeft al politie aan de deur gehad om vragen over hem te beantwoorden en dat zal niet de enige keer zijn. De ENP en het CDA zijn de grote winnaars van de verkiezingen: terug naar een land waar iedereen zich braaf en aangepast gedraagt en er geen plek is voor mensen die er anders uitzien of anders denken.

Selma ontdekt dat Jeroen in een pand woont van de man die de ENP financiert. Stefan zoekt een vrouw op van wie hij bij de begrafenis een kaartje kreeg en ontdekt dat zij het ENP wil chanteren met seksvideo’s van Tom. Als hij dit aan Meeuwisse vertelt, suggereert hij dat ze uit de weg geruimd moet worden. Selma wordt gevolgd en als ze thuis komt, blijkt het kraakpand waarin ze woonde, bezocht te zijn door een knokploeg en alle spullen liggen buiten op de grond. Ze logeert een nacht bij Jeroen en de volgende ochtend checkt ze enkele nummers in zijn telefoon. Hij blijkt o.a. het nummer van Meeuwisse te hebben en er begint Selma steeds meer te dagen.

De formatie is ondertussen niet goed verlopen voor de ENP: CDA gaat verder met de VVD en D’66. Meeuwisse is boos en organiseert een demonstratie waar duizenden mensen op af komen. Hij was beroepsmilitair, er zijn militairen aanwezig bij de demonstratie en Selma vreest dat het leger de macht grijpt. Ze confronteert Jeroen met wat ze weet en vermoedt: hij heet eigenlijk Jasper, spioneert voor het ENP bij het PAF en heeft in opdracht van het ENP Ronald tot de moord op Horndijk aangezet. Jeroen geeft alles toe. Als ze weg wil pakt hij een honkbalknuppel en Selma vlucht het dak op. Jeroen komt haar achterna en ze is genoodzaakt zich van zich af en van het dak af te trappen.

Nu is Selma het nieuwe doelwit van Meeuwisse: ze wordt opgewacht, van haar fiets geslagen en naar een verlaten terrein gereden. Daar weet ze na een gevecht op leven en dood aan Meeuwisse te ontsnappen. Hij wordt dood gevonden en de media ontdekken enkele ongunstige feiten over hem. Stefan was Jaspers broer. Hij is geen chauffeur meer maar de dood van zijn broer en de laatste woorden van Meeuwisse over hem laten hem niet los. Hij wacht Selma op en rijdt achter haar aan.

Personages

Selma Verduyn

In de dertig, blond, lid Politiek Aktie Front (PAF), vriendin van Ronald, vader overleden, pedagogiek gestudeerd maar niet afgemaakt en werkt op een kinderdagverblijf, doet na een aanval in het park aan zelfverdediging en jiujitsu, leest de rouwadvertenties, woont in een kraakpand, altijd tegen de gevestigde orde geweest.

Stefan Staphorst

Broer van Jeroen/Jasper, HEAO gedaan, chauffeur van Hordijk, gaat hierna in de drukkerij van zijn vader werken, moest aan Hordijk wennen maar bewondert hem nu, houdt ook van duidelijkheid i.p.v. slap geouwehoer, vindt het vervelend dat alles maar moet kunnen, kent Hordijk ook als een twijfelende en onzekere man, heeft het gevoel hem te moeten beschermen en verdedigen en baalt ontzettend van zichzelf als hij daarin faalt.

Tom Hordijk

Weelderige blonde krullen, vaak een streepjespak, biseksueel, lijsttrekker Echte Nederlandse Partij (ENP), intellectueel, lijkt gemaakt voor de camera, trekt het beeld naar zich toe, houdt zich niet aan politieke correctheid maar zegt direct wat hij vindt, noemt zichzelf een politieke avonturier, heeft het idee uitgekozen te zijn om iets voor Nederland te doen, vindt het leuk mensen in een hoek te drijven en onzeker te maken, ondergaat vlagen van angst, zijn vrolijke humeur kan zomaar omslaan.

Quotes

"Want dat was een ding wat je Hordijk moest nageven: het lukte hem uitstekend om daarvoor te zorgen. De onrust die ze zelf ook vaak zochten, de wanorde, de chaos, omdat alleen vanuit daar iets nieuws kon groeien: een betere, eerlijke maatschappij, waarvoor ze zich altijd al hadden ingespannen en waarvoor ze zouden blijven vechten." Bladzijde 45

"'Dat kan helemaal niet!' riep Nieveld. 'Denk aan al die internationale verdragen waar Nederland ...' 'Ach, mijnheer Nieveld. U zegt dat het onmogelijk is om die stroom gelukszoekers uit Irak, Somalie en god weet waar tegen te houden, en dan zeg ik op mijn beurt: kanniet ligt op het kerkhof en magniet ligt ernaast. Het gaat erom of je het wilt. Een beetje ruggengraat, heren!' " Bladzijde 113

"De doffe klap resoneerde ook nu weer door Selma's hoofd. Ze had over de rand van het dak gekeken naar de vreemd gedraaid liggende figuur op de donkere binnenplaats. Minutenlang had ze zo staan kijken, alsof het beeld op haar netvlies moest worden geetst. Nu kon ze het er niet meer vanaf krijgen. Dat lichaam, waarmee ze had geslapen, dat haar had voorgelogen. Er waren momenten dat ze van het dak naar beneden zweefde, naast hem neerknielde, zijn lichaam streelde, net zolang tot hij weer tot leven leven en zijn armen naar haar uitstrekte. Ze ontdeden zich van hun kleren en bedreven de liefde. " Bladzijde 228

Thematiek

Fantasie en werkelijkheid

Appel speelt duidelijk een spel met de realiteit: zijn verhaal is deels gebaseerd op de opkomst en val van Pim Fortuyn en deels zelf verzonnen. Als lezer vraag je je vervolgens af in hoeverre het tweede deel ook echt gebeurd zou kunnen zijn, zoals het motto al voorspelt. In het verhaal zelf wordt dit spel ook gespeeld. Ronald voelt zich de opvolger van Georg Elser die in 1939 een mislukte aanslag op Hitler pleegde. Hij voelt zich geroepen om net als hij op te komen voor de mensen die er anders uitzien en anders denken. Hij weet niet in hoeverre hij echt op hem lijkt en het (fictieve?) verhaal in het boek dat hij leest, zich herhaalt, want zoals Elser van de nazi's zelf zijn opdracht gekregen zou hebben, zo is ook Ronald door een spion van de ENP zelf tot deze daad aangezet. En zoals Hitler profiteerde van de aanslag - hij leek nog meer door God geroepen voor deze taak - zo profiteert ook de ENP van de moord op Hordijk. Deze werkelijkheid kent de kiezer niet, die denkt echt dat 'zijn Tom' vermoord is en wil wraak. De ENP speelt een spel met de waarheid en probeert als winnaar uit dit spel te komen. Daarbij gaan ze niet alleen de grens tussen fictie en werkelijkheid over maar ook die tussen dood en leven en misschien zelfs tussen oorlog en vrede.

Motieven

Politiek

Hordijk is lijsttrekker voor de ENP en hij vertoont overeenkomsten met Pim Fortuyn van de Lijst Pim Fortuyn. Hij voert campagne voor de verkiezingen en voert debatten met andere lijsttrekkers, onder andere met Van Gelder van de PvdA met wie hij regelmatig in conflict komt. Van Gelder lijkt op Ad Melkert. Geen enkele lijsttrekker kan ad rem reageren op Hordijks politieke spel en ze reageren steeds gekrenkter en persoonlijker. Van Gelder is een man van feiten en cijfers en hij is niet opgewassen tegen de populistische leuzen van Hordijk (‘Meneer Van Gelder, u bent nog steeds niet helder.’), ondertussen stijgt de ENP in de peilingen. Als de aanslag is gepleegd, zegt de ENP dat de kogel van links kwam, waarmee ze suggereren dat de linkse partijen schuld hebben aan de aanslag, zoals dat ook in het echt gebeurde.

List, leugens en bedrog

Selma bedriegt Ronald met Jeroen, Jeroen bedriegt het PAF, Hordijk vindt dat actiegroeperingen zoals PAF de maatschappij bedriegen door erop te parasiteren, Selma voelt zich bedrogen als Ronald en Jeroen een actie beraamd hebben zonder het PAF, Stefan wordt door Meeuwisse bedrogen m.b.t. de taken en dood van zijn broertje Jasper. Het grootste bedrog betreft de kiezer: die wordt voorgehouden dat Hordijk door een man met een Marokkaanse of Turkse achtergrond neergeschoten is terwijl het een complot van het ENP zelf blijkt te zijn.

Radicalisering

Ronald is uit idealisme bij het PAF gegaan. Hij voert actie voor een inclusiever en socialer Nederland en schiet daarin door als hij dat bedreigd ziet worden door een in zijn ogen nieuwe Hitler. Hordijk wil ook een beter Nederland, een Nederland voor de Nederlanders, en schiet daar ook in door met zijn narcisme, islamhaat en hysterie. Na zijn dood schiet heel Nederland door: Hordijks fans in hun wraakzucht en het zoeken van de dader bij mensen met een andere achtergrond, Hordijks ENP in zijn zogenaamde woede om de dood van zijn leider en de verkiezingen verworden tot een steunbetuiging aan een overleden man. Aan de gevolgen denkt niemand. Meeuwisse slaat ook door maar bij hem zie ik geen idealisme, alleen een zucht naar macht. Uiteindelijk volgen de doden elkaar op: Hordijk wordt uit idealisme door Ronald vermoord, er valt een dode tijdens onlusten na Hordijks dood, Selma vermoordt Jeroen/Jasper uit zelfverdediging en Stefan wil dan Selma weer doden uit woede en wraak.

Motto

Het zal niemand kunnen schelen welke gebeurtenissen en welke personen verkeerd worden voorgesteld om tot een roman te komen. Ik weet dat er altijd een bepaald soort lezer is die zich verplicht voelt om te vragen: maar wat is er nu écht gebeurd?

Ian McEwan - Boetekleed (De Harmonie/Matteüs), p. 413-414.

Titelverklaring

Letterlijk: 'Hij schoot niet een keer, maar hij schoot door.' (p. 116) Letterlijk slaat de titel dus op de dodelijke schoten die Ronald op Hordijk afvuurt. Figuurlijk slaat de titel op de doorgeschoten ambities van o.a. Ronald in het protesteren tegen de rechtse plannen van Hordijk. Selma vindt Hordijk net zo doorgeschoten in zijn idealen als Ronald: hysterisch en narcistisch. Uiteindelijk kun je zeggen dat er meer mensen in het boek doorschieten (zie thema en motieven).

Structuur & perspectief

Het verhaal is verdeeld in 22 genummerde hoofdstukken. Je leest mee met Selma en Stefan en er is sprake van een alwetende verteller die soms een uitspraak over de toekomst doet. Omdat de stukken vanuit Selma en Stefan zich afwisselen is het verhaal niet-chronologisch.

Decor

Het verhaal speelt zich af in de aanloop naar de verkiezingen op 15 mei 2002. Er worden verschillende plaatsen genoemd: Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Oegstgeest, Scheveningen en ik vind het lastig om uit te maken in welke stad Selma bijvoorbeeld woont. Hordijk woont in Oegstgeest en hij is natuurlijk voor de campagne veel onderweg. De vertelde tijd is enkele maanden.

Stijl

Ik vind de stijl in dit boek niet bijzonder en kan er geen opmerkingen over maken.

Slotzin

Ze reed verder en keek pas om toen ze de brullende motor van een auto met grote snelheid op zich af hoorde komen.

Beoordeling

'Doorgeschoten' is een spannende thriller die je zo uit hebt en best wat overeenkomsten vertoont met de huidige politieke realiteit (met de opkomst van weer een nieuwe rechtse partij). Als je er niet wat langer over nadenkt, ben je het boek ook zo weer vergeten. Leuk om samen te lezen met andere spannende boeken over de politiek, bijvoorbeeld 'Morten' van Anna Levander en 'De zesde mei' van Tomas Ross.

Recensies

"Pas na de moord op Hordijk - die je al van mijlenver ziet aankomen - gaat Appel met zijn fantasie aan de gang, en dat doet 'ie helemaal niet onaardig. De interessante (soms iets ongeloofwaardige) personages, een goed doordacht plot en toch een verrassend einde maken enkele mindere fragmenten helemaal goed. " https://www.hebban.nl/rec...rgeschoten

"Omdat Appel niet bepaald een oorspronkelijke visie op het fenomeen Fortuyn uitdraagt, sleept de eerste helft van het boek zich voort. Pas na de moord begint het fantasierijke deel en wordt Doorgeschoten een echte Appel: een lekker leesboek dat je meteen bent vergeten als je het uit hebt. " http://thuis.literom.nbdb...tail/57276