Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2019
• 359 pagina's
• Uitgeverij: Elikser

Flaptekst

Eerste zin

Wekenlang zong het al in hem rond. In zijn hoofd was het al tientallen keren vandaag geweest. Allerlei mogelijke scenario's had hij uitgedacht, totdat hij het beste had gekozen.

Samenvatting

Een naamloze jongeman heeft de moord die hij wil begaan, serieus voorbereid maar als het moment daar is, schiet hij in een snackbar de verkeerde dood, namelijk een jongen uit de basketballende tegenpartij met hetzelfde rugnummer. Hij laat zich oppakken en beroept zich op zijn zwijgrecht. In de pers wordt deze zaak 'de snackbarmoord' genoemd. Als hij in de cel zijn vergissing doorkrijgt, besluit hij op een andere manier zijn gram te halen. Hij laat een poederbrief bezorgen bij de rechtbank waar zijn zaak behandeld wordt en licht via zijn advocaat 'De Telegraaf' in over de juridische misstap die zijn biologische moeder ooit begaan heeft. Zijn moeder heeft als studente namelijk een one night stand gehad met een hoogleraar, van wie ze zwanger werd. Ze heeft het kind - de snackbarmoordenaar - voor adoptie afgestaan en wilde niets meer met hem te maken hebben, ook niet als zijn adoptiemoeder haar schrijft over de zoektocht van haar zoon naar zijn biologische moeder en over de woede die zich van hem meester maakt. Als politierechter staat ze voor het eerst oog in oog met haar criminele zoon maar in plaats van zich bekend te maken en de zaak over te dragen, spreekt ze recht over haar eigen zoon en legt hem een hogere straf op dan geëist. Als haar zoon zijn adoptieouders de naam van zijn biologische moeder ontfutselt en snapt wat zij gedaan heeft, besluit hij haar tweede zoon, die in zijn ogen zijn plaats heeft ingenomen, te doden, wat dus mislukt. Dat dit zijn motief geweest is, wordt nooit bekend maar de juridische fout van zijn biologische moeder, wordt in 'De Telegraaf' gepubliceerd en dat kost zijn moeder de kop. Als zij alles verloren is en zich heeft teruggetrokken in een vakantiehuisje, is ze eindelijk in staat liefde te voelen voor deze zoon.

Meneer Heeresma is een gepensioneerde marechaussee die moeite heeft om zichzelf serieus te nemen als gepensioneerd man. Hij misbruikt regelmatig zijn suikerziekte voor een beetje vrijheid in het samenleven met zijn vrouw. Als hij dat doet tijdens een weekendje weg met zijn vrouw, schoonzus en zwager, begaat hij een snelheidsovertreding en krijgt hij een boete thuis gestuurd. Hij wordt boos, mist de menselijke maat in deze beboeting en gaat in beroep. Het verhaal dat hij rondom de snelheidsovertreding verzint om onder de boete uit te komen, wordt steeds werkelijker voor hem en maakt hem bozer en bozer als hij geen gelijk krijgt. Hij schrijft de behandelend rechter een brief waarin hij hem dezelfde ziekte toewenst als hij zelf heeft en tot zijn schrik komt deze brief op social media terecht. De plaatser van de brief maakt zijn christelijke achtergrond belachelijk. Hierna besluit hij het recht in eigen hand te nemen.

Rechter Vastenhoud leidt samen met rechter Kist raio Brisee op. Beiden zijn zeer van haar gecharmeerd, hoewel Brisee het als raio nog niet zo goed doet. Vastenhoud is voorzittend rechter in de snackbarzaak maar nadat bekend wordt dat de president van hun rechtbank de biologische moeder van de dader is, wordt de zaak verplaatst naar een andere rechtbank. Daarnaast handelt hij als kantonrechter bezwaren tegen verkeersboetes af, o.a. het bezwaar van meneer Heeresma. Vastenhoud wil hem enkele vragen stellen en de boete dan halveren, maar als Heeresma niet komt opdagen verklaart hij het bezwaar als ongegrond.

Voor een andere zaak over een tbs-verlenging moet hij samen met Brisee naar een tbs-kliniek reizen. Hij vraagt zijn collega Kist om voor hem waar te nemen als kantonrechter. Er was al enige spanning tussen Brisee en hem ontstaan en tijdens de autorit groeien ze nog meer na elkaar toe. De rit eindigt bij het appartement van Brisee waar ze samen lunchen en met elkaar in bed belanden. Kist zit ondertussen enkele zittingen voor over bezwaren tegen verkeersboetes, o.a. een bezwaar tegen een boete voor het parkeren op een invalideparkeerplaats. De gemachtigde voor deze zaak is meneer Heeresma, die meteen nadat hij binnenkomt, Kist enkele keren met een spanband tegen het hoofd slaat. Kist komt op de ic terecht en Heeresma wordt opgepakt, terwijl Vastenhoud en Brisee in elkaars armen in slaap vallen.

 

Personages

Vastenhoud

Er komen heel veel personages in dit boek voor en voor mij is rechter Vastenhoud de hoofdpersoon omdat beide verhaallijnen bij hem eindigen. Hij is in de veertig, getrouwd, heeft een zoon en werkt vijf jaar op de rechtbank. Vastenhoud is een gesloten man: hij praat liever over zakelijke onderwerpen en laat niet zien wat hem bezighoudt. Hij kan ook goed zijn gedachten en emoties, bijvoorbeeld woede of ergernis, verborgen houden. Hij houdt van zijn werk vanwege het menselijke aspect maar wat hem in de weg zit is dat hij zich buiten zijn werk ook als rechter gedraagt en altijd over de gevolgen van zijn daden nadenkt. Hij wil altijd 'het goede' doen en dit maakt hem gesloten en bijna saai, hoewel hij ook humor heeft. Ik denk dat het zijn doel is om wat vrijer en losser te worden. Hiervoor gaat hij bijvoorbeeld bij een mannengroep waarin hij steeds meer zijn (negatieve) gevoelens uit.

Brisee

Brisee is 25 jaar, heeft rechten gestudeerd en is de nieuwe raio op het kantoor van Vastenhoud. Ze komt uit het zuiden, heeft een zachte g en heeft tijdens haar studie bij haar ouders gewoond, waardoor ze nogal beschermd is opgegroeid. Ze is aan de ene kant wat naïef, omdat ze tijdens een borrel van jonge advocaten niet door heeft dat het hun alleen te doen is om haar borsten, maar aan de andere kant weet ze dat ze er leuk uitziet, snapt ze dat Vastenhouds vrouw haar als een mogelijk gevaar ziet en maakt ze van beide aspecten gebruik om Vastenhoud te versieren. Volgens Vastenhoud gaat het raio-werk haar nog niet zo goed af, ze heeft nog veel te leren en ze kan in het begin nog niet zo goed omgaan met de kritiek die ze van hem en van de president krijgt. Door de hiermee gepaard gaande stress en door de breuk met haar advocatenvriendje begint ze weer met roken. Ze vindt het ook lastig om in deze drukke tijd goed vol stress voor zichzelf te zorgen en bijvoorbeeld gezond te koken. Brisee is emotioneler en opener dan Vastenhoud gewend is van collega’s op de rechtbank. Brisee merkt aan zichzelf dat ze verliefd wordt op Vastenhoud verliefd wordt en vraagt haar moeder om advies: kan dat wel als de man in kwestie getrouwd is? Haar moeder geeft haar het advies dat echte liefde niet fout kan zijn en als Brisee dit advies volgt, helpt ze Vastenhoud met losser en vrijer worden.

Bijfiguren

Ik heb ervoor gekozen om Vastenhoud als hoofdpersoon uitgebreid te beschrijven en Brisee als zijn voornaamste helper. Andere personages zijn: - Rechter Kist, die zich ouderwets voordoet maar ondertussen best modern is, ook op Brisee valt en voor Vastenhoud invalt. - President Swertz: een vrouw die altijd haar carrière voor heeft laten gaan, eindeloos werkt en Brisee de les leest over integriteit. - Bode Hertog: die de orde in de rechtbank handhaaft en aanwezig is als Kist wordt aangevallen. - Sluik: Brisees advocatenvriendje en als snel haar ex. - De snackbarmoordenaar. - Kroon: de jonge advocaat die de zaak van de snackbarmoordenaar bij toeval toegewezen krijgt en door hem voor zijn karretje gespannen wordt. - Swertz' zoon die er door alles wat er gebeurt, van afziet om rechten te gaan studeren. - Opmans, een vriend van Swertz' zoon die door alles wat er gebeurt, juist rechten gaan studeren. - Ros, de trainer van het team waarin de jongen die wordt neergeschoten, speelt. Hij pleegt zelfmoord uit schuldgevoel. - Heeresma, de gepensioneerde marechaussee, en zijn echtgenote.

Quotes

"Zo zou hij haar maximaal raken, zoals zij hem al zo lang sluipend schade had toegebracht." Bladzijde 8

"Heeresma was uiteraard niet de enige in het kringetje die ooit post van het CJIB had gehad, en als je wat er die avond gezegd werd mocht geloven, waren alle aanwezigen keurige weggebruikers die op een onbewaakt ogenblik door de boze overheid uitgebuit waren, uitgemolken om de staatskas te spekken met gelden die vervolgens weer verkwist werden of over de balk werden gesmeten." Bladzijde 114-115

""Ongelooflijk! Wat een zieke tekst! Echt zo'n gristen! Die zet ik meteen even op Facebook."" Bladzijde 310

""Weet je wat het is? In onze maatschappij wordt trouw gepredikt als het hoogste goed. Dat was in onze tijd natuurlijk nog meer het geval dan nu. Maar alles stroomt en is in beweging. Als je een tijdje met elkaar optrekt, is het eigenlijk meer voor de hand liggend dat je niet parallel ontwikkelt dan dat je dat wel doet. Toch verlangt de maatschappij dat je je best doet om een aangenaam verbond in stand te houden. Ten koste van veel. "" Bladzijde 244

Thematiek

Misdaad: algemeen

'De overtreding' wordt op de voorkant een 'misdaadroman' genoemd en het klopt dat er in dit boek twee misdaden gepleegd worden. Het boek is echter geen whodunnit: het gaat niet om deze misdaden of om het oplossen van maar om de achtergrond van de daders. Het begaan van een kleine overtreding heeft tot deze misdaden geleid en dit is wat er in het boek uitgelegd wordt. Daarnaast biedt het boek vooral een inkijk in de wereld van het recht: je leest over de rechtbank, over het werk van rechters, over de opleidingstrajecten van jonge rechters en advocaten. En wat dan vooral duidelijk wordt is dat het in het recht belangrijk is dat je als advocaat en vooral als rechter ook van onbesproken gedrag en integer bent. Volgens Brisee bijvoorbeeld moet je als je een carriere als rechter nastreeft, ook prive in staat zijn om goede, verantwoorde keuzes te maken. En wat is dan goed? Is dat je leven lang zwijgen over een jeugdzonde of openheid van zaken geven ondanks de mogelijke consequenties? Is dat tegen heug en meug bij een vrouw blijven of de echte liefde achterna gaan? Is dat altijd koel en zakelijk blijven of je gevoelens uiten? Trouw zijn aan je beroep en de maatschappij of aan jezelf?

Motieven

Moeizame liefdesrelaties

Er komen in de roman veel ongelukkige liefdes voorbij. Vastenhoud vindt zijn vrouw steeds minder aantrekkelijk en beschrijft alleen zijn ergernissen aan haar. Van liefde lijkt geen sprake meer te zijn. In plaats van hierover open te zijn of ruzie met haar te maken, denkt hij het goede te doen door zich in stilzwijgen te hullen en steeds wrokkiger te worden. Ondertussen is zijn vrouw jaloers op Brisee en zij leest haar appjes op Vastenhouds telefoon. Brisee heeft een kortstondige relatie met Sluik die ervan baalt dat hij vanwege haar naar Brussel moet en liever had gezien dat hij haar niet had ontmoet en in Nederland kon blijven. Brisee maakt het dan uit en krijgt nog weken appjes van hem. Swertz heeft gevoelens voor haar hoogleraar maar die wil niet meer dan een one night stand – zoals hij er vele heeft gehad voor haar – en hij zal zijn vrouw nooit verlaten. Haar eigen huwelijk is ook kil: beiden werken hele avonden en ze slapen apart. Heeresma is ook niet eerlijk tegen zijn vrouw en misbruikt zijn suikerziekte voor tijd alleen. Ook botviert hij zijn ergernissen op haar. Het enige gelukkige huwelijk lijkt dat van Brisees ouders, van wie de vader zijn eerste vrouw verlaten heeft voor haar moeder. Haar moeder geeft haar dan ook het advies om haar gevoelens te volgen ookal is Vastenhoud getrouwd. Als ze samen in bed liggen, vraagt Vastenhoud zich af hoe iets wat zo goed voelt, verkeerd kan zijn.

Geloof

Heeresma en zijn vrouw zijn christen, hij is ouderling en ze bezoeken elke week een bijbelclub. In die club bespreekt Heeresma het verschil tussen het Oude en Nieuwe testament m.b.t. begane misdaden: het Oude Testament is daar hard over met zijn ‘oog om oog’ terwijl het Nieuwe Testament juist predikt dat je ‘de andere wang toekeren’. Na deze bespreking schrijft hij Vastenhoud in een brief dat hij elke avond zal bidden dat hij dezelfde ziekte krijgt, de ziekte die in zijn beleving de oorzaak is van zijn verkeersovertreding. Als een jonger lid van de bijbelclub naastenliefde bespreekt en een aantal Google-hits toont, ziet hij dat deze brief voorzien van en hatelijke opmerking op social media verspreid is. De opmerking drijft de spot met zijn geloof en Heeresma besluit het recht in eigen hand te nemen, zoals ook de snackbarmoordenaar heeft gedaan. Beiden voelden zich slachtoffer, de een van zijn moeder, de ander van het recht, en reageren hier zeer agressief op waarmee ze dader worden.

Maatschappijkritiek

Heeresma kan het als oud-marechaussee niet verdragen dat hij vanwege een flitspaal een boete krijgt. Hetzelfde geldt voor zijn biljartmaatje die een boete krijgt voor het parkeren op een invalidenplaats: zijn hele leven lang heeft hij netjes en zonder boetes gereden en dan ineens dit. Op feestjes en partijen vertellen zij hier graag over en Heeresma zet de werkelijkheid steeds meer naar zijn hand waardoor hij nog meer een brave burger wordt die slachtoffer is van de maatschappij. Zijn verhaal wordt ontvangen door verhalen van andere 'boze witte mannen' die hetzelfde meemaken. Hoewel dit nergens expliciet verwoord wordt en Vastenhoud juist plezier beleeft aan de zaken die hij als kantonrechter behandelt, zijn deze voorvallen ook wel te lezen als kritiek op deze boze burgers die niet kunnen accepteren dat zij ook eens de fout in gaan en dan op de blaren moeten zitten.

Sport

Sport speelt een rol op microniveau: Vastenhoud bekijkt de sportberichten op zijn telefoon, als Brisee zich goed voelt, doet ze aan yoga en de moordenaar kijkt naar damesvolleybal. Op macroniveau gaat het echter om basketbal: Swertz tweede zoon basketbalt met rugnummer 5. Zijn vriend Opmans speelt ook in zijn team. De moordenaar focust zich op dat rugnummer voor zijn daad en begaat daardoor een vergissing, als de tegenpartij in de kleuren speelt van Swertz' en Opmans' club.

Motto

Er is geen motto.

Opdracht

Er is geen opdracht, wel wordt voorafgaand aan het daadwerkelijke verhaal benadrukt dat alle verhaallijnen in deze roman verzonnen zijn en dat elke gelijkenis met de werkelijkheid berust op toeval.

Titelverklaring

Een overtreding is een licht strafbaar feit, in tegenstelling tot een misdaad, die een zwaarder strafbaar feit is. In dit boek leiden overtredingen, zoals het verzwijgen van de naam van een biologische moeder en een verkeersovertreding, tot misdaden. Ik ben benieuwd of de liefde tussen Vastenhoud en Brisee ook als overtreding gezien wordt en in een deel 2 misschien tot een misdaad leidt.

Structuur & perspectief

Er is sprake van twee verhaallijnen in deze roman. De ene verhaallijn volgt de eerste zoon van president Swertz die denkt haar tweede zoon dood te schieten. De tweede verhaallijn volgt meneer Heeresma die een boete krijgt voor een verkeersovertreding en hiertegen in beroep gaat. Beide verhaallijnen komen samen bij rechter Vastenhoud. Deze verhaallijnen worden niet-chronologisch verteld en zijn verdeeld in genummerde hoofdstukken waarbinnen veel gebruikgemaakt is van witregels.

Het verhaal wordt verteld door een alwetende verteller die meerdere personages volgt en regelmatig een soort karakterschets van een personage geeft.

Decor

Het verhaal speelt zich af rondom een rechtbank in waarschijnlijk het midden en/of oosten van het land (het is niet in het zuiden, niet in het noorden en niet in de hoofdstad). Vastenhoud heeft in de hoofdstad gestudeerd, Brisee komt uit het zuiden en Heeresma woont aan de kust en moet een flink eind rijden voordat hij bij de rechtbank is. Binnen de rechtbank hebben de rechters hun eigen kantoor waarvan ze de deur dicht kunnen doen en waarboven een rood lampje brandt als ze in bespreking zijn. Er worden best veel gesprekjes gevoerd bij het koffiezetapparaat. Voor mij stralen deze kantoren en de rechtbank zelf rust en zekerheid uit, waardoor het contrast met de heftige zaken en grote gevoelens duidelijker wordt. De moord op de volleyballer vindt plaats in een snackbar in de buurt van een sportzaal. De snelheidsovertreding vindt plaats in de buurt van een Landal Green-park in een bosrijke omgeving.

Er wordt niet specifiek verwezen naar een tijd maar aan de hand van bijvoorbeeld de mobiele telefoons, de appjes en Facebook kunnen we ervan uitgaan dat het verhaal in het heden speelt. De vertelde tijd is ongeveer zes maanden: zolang duurt Brisees opleiding bij Strafrecht.

Stijl

Gilhuis' schrijfstijl vind ik vooral meeslepend: de verschillende personages - en dat zijn er nogal wat - gaan snel voor je leven, je kunt je in ze inleven en en hun gedachten en gevoelens trekken je het plot in. Dat ze alleen een achternaam hebben stoort daarbij niet. Ik vind het wel jammer dat de verteller bij verschillende climaxen in het boek, bijvoorbeeld de misdaden, op afstand blijft en het gebeurde alleen achteraf tot je komt via bijvoorbeeld een politierapport. De scenes tussen Brisee, Kist en Vastenhoud getuigen van humor en er wordt beeldend beschreven hoe Vastenhoud zich soms geen raad weet met zichzelf, maar het beschrijven van de gedachten van de snackbarmoordenaar met uitdrukkingen als 'zijn lijf geselde', 'lustopwekkende gedachten op te doen' en 'de zwarte kan van zijn ziel' doen in mijn ogen wat ouderwets aan.

Slotzin

Dit was het Sky Radio-nieuws van drie uur. Ik wens u nog een fijne dag!"

Beoordeling

'De overtreding' is een bijzondere misdaadroman omdat je een uniek inkijkje krijgt in de rechterlijke wereld. Het recht gaat in mijn ogen gepaard met een soort alwetende rust en goedheid en in deze roman maak je kennis met mensen achter het recht en zij zijn inderdaad net als wij gewoon maar mensen. Een actueel krantenbericht over de misstappen van twee officieren van justitie krijgt dan ineens kleur. Voor leerlingen die overwegen rechten te studeren is dit dus een heel interessant boek en ook leerlingen die graag lezen over misdaad, zullen 'De overtreding' een leuk boek vinden. Het is echter geen whodunnit: de daders zijn meteen bekend en het gaat vooral over hun achtergrond en de ontwikkeling die enkele personages doormaken. Verder zijn er wel heel veel personages die je volgt, dat had van mij wel wat minder gemogen, en de beschrijvingen van de zaken van een kantonrechter zijn mij ook wat te veel/uitgebreid.

Recensies

" Karsten Gilhuis (44) uit Zutphen is rechter. En sinds kort ook schrijver. Zijn debuut De Overtreding kwam onlangs uit bij uitgeverij Elikser. Na een carrière van ruim 20 jaar in de advocatuur en de rechterlijke macht heeft hij een schat aan ervaring waar hij uit kan putten. Maar waar ligt de scheidslijn tussen fictie en non-fictie? " https://www.destentor.nl/...google.nl/

"Een bijkomstigheid voor de schrijvende rechter is dat hij zijn lezers inzicht kan geven in de wereld van de rechtspraak. " https://www.ad.nl/arnhem/...google.nl/