Feitelijke gegevens
- 1e druk, 2021
- 599 pagina's
- Uitgeverij: AmboIAnthos
Flaptekst
In een nabije toekomst koopt een eenzame sciencefictionschrijver een robotdochter die het verlies van een ongeboren kind moet goedmaken. Ondertussen werkt hij aan een roman waarin zijn alter ego terugkeert in de tijd met het doel de loop van de geschiedenis zo te veranderen dat zijn ongeboren kind alsnog geboren kan worden – al was het maar in een verhaal. Laten werkelijkheid en fictie zich in handen van een schrijver wel dwingen?
Eerste zin
A. K. Anthony, pseudoniem van Auke van der Hulst (Duivelsmeer, 18 mei 1997), is een Nederlandse schrijver van sciencefiction en slipstream.Samenvatting
Zoals je bij Structuur & perspectief kunt lezen heb je in dit boek de 'werkelijkheid' waarvan verslag wordt gedaan in een privé-domein-achtige uitgave, en een roman 'De lasso van de tijd'. Voor een deel overlappen die twee elkaar, namelijk wat betreft Aukes verbroken relatie en ongeboren kind. In de werkelijkheid kiest hij vervolgens voor een andere 'oplossing' dan in de roman. Ik vat dus eerst het verleden van de relatie samen en maak dan een tweedeling tussen de werkelijkheid en de roman.
Het verleden
Auke - in de roman heet hij Kai (of Kaiser of Reuzenkind) - is opgegroeid op het platteland in Groningen. Zijn vader is overleden toen hij nog jong was en zijn moeder heeft zijn zus en hem min of meer aan hun lot overgelaten. Auke is naar Stad verhuisd en krijgt daar zijn eerste relatie met Bente, die aan anorexia lijdt. Daarna zijn er wat one-night-stands maar ook vele eenzame perioden omdat contact en aanraken door de pandemie steeds lastiger worden. Dan ontmoet hij de fotografie studerende Mila - in de roman heet zij Sam (of Warrior Princess) - die barvrouw is in de jazzkroeg waar hij regelmatig komt. Ze herkennen een pijnlijk verleden in elkaar en krijgen een relatie maar vanaf het begin verloopt die anders dan anders: Mila wil niet dat ze in het café weten dat ze elkaar ook buiten het café zien en ze wil heel lang eigenlijk geen relatie, soms zelfs geen contact. Daarna maakt ze het steeds weer aan en uit. Auke vindt dit onzekere wel fijn, waarschijnlijk door zijn achtergrond. Mila wantrouwt zijn werk/schrijven: ze denkt dat hij altijd voor zijn werk zal kiezen in plaats van voor haar. Ze hebben veel en goede seks (zeker ook een motief in het boek: 'Wat alles zowel beter als moeilijker maakte was de seks, die bijna een derde persoon in hun relatie was geworden.' (p. 195)). Ze verhuizen elkaar achterna naar Amsterdam waar het onzekere in hun relatie voortduurt. Als ze gaan samenwonen, wordt het iets rustiger maar Mila oogt ontevreden en zegt zich alleen te voelen. 'Uiteindelijk vertrok ze voor langere tijd naar Myanmar, waar ze werk zou verrichten voor de Rakhine Recovery Initiative, een ingo die onderzoek deed naar de etnische zuivering van de Rohingya. Ik bezocht haar, we vreeën, ze raakte zwanger, ze kwam terug. We zouden dat kind houden, gaven het een naam, zagen er op een echo al de vage contouren van, leefden in gedachten een toekomstig leven, tot ze op de valreep anders besloot. ' (p. 49) Die beslissing wordt beïnvloed door Mila's ouders: zij hebben geen vertrouwen in hun relatie en in Mila als stabiele moeder. Daar komt Mila's wantrouwen ten opzichte van hem bovenop. Hij wil het kind houden maar vindt dat hij er weinig over te zeggen heeft - het is niet zijn lichaam - en heeft nog jaren lang spijt van deze afzijdigheid. Niet lang na de abortus gaat het definitief uit tussen Mila en hem. Na een paar maanden heeft Mila een nieuwe relatie, ze raakt weer zwanger en besluit het kind te houden. Auke geraakt in een depressie.
Privé-domein
In de voor de privé-domein-achtige uitgave die hij over de werkelijkheid schrijft, reist Auke jaren later naar Japan, onder andere om een bezoek te brengen aan de Mitsukoshi Troostbaby Company voor een project waaraan hij werkt. Hij is nog steeds niet over het verlies heen en raakt steeds geïnteresseerder in wat ze daar onder leiding van dr. Shinji Mēkā doen, robotkinderen, troostbaby's, maken, en bestelt zelf een kind. Daarvoor graaft hij de geaborteerde foetus van Mila en hem op uit haar grafje in het bos om zijn robotkind te laten samenstellen uit gezamenlijk dna. De dokter komt de 'slapende' zevenjarige Scottie zelf brengen. Scottie zelf weet niet dat ze een robot is en dat ze nooit ouder of groter wordt dan zeven jaar, dat moet Auke haar zo snel mogelijk vertellen. Als ze 'wakker' wordt, lijkt het alsof ze er nooit niet is geweest. Overdag brengt hij de tijd door met Scottie, ze lezen, wandelen en hij geeft haar les, en 's nachts werkt hij nu. Scottie is slim, leert veel en snel en stelt hem regelmatig vragen over haar moeder en over hoe ze verwekt is. Auke liegt dan of praat eromheen. In de zomer neemt hij haar mee op kampeervakantie naar Wilde Hoek in Groningen, dat inmiddels verboden gebied is. Ze bezoeken het graf van zijn vader, zwemmen in het water waar hij verdronken is en moeten zich verstoppen voor patrouillerende drones en mensen. Scottie wordt aangevallen door een jonge wolf die haar in haar arm grijpt, waardoor ze bevestigd wordt in haar vermoeden dat nooit bloedt. Ze heeft pijn en is boos op Auke maar haar systeem herstelt zichzelf weer. Scottie begint steeds sterker te vermoeden dat ze anders is dan anderen en ze ergert zich aan Auke omdat hij dat ontkent. Hij vertelt wel de waarheid aan Ella, de juf op haar nieuwe school. Scottie vindt school minder leuk dan ze dacht, ze voelt dat ze er niet echt bij hoort, wordt gepest en heeft maar een vriendin, Peaches. Peaches' moeder vraagt of Scottie autistisch is. Als Auke ontdekt dat ze zichzelf snijdt omdat ze bloed wil zien en er van binnen net zo wil uitzien als anderen, weet hij dat hij in actie moet komen. Maar hij is te laat: ze snijdt zich zo diep dat haar arm op hol slaat en hij die kapot moet maken. Hij kan niet anders dan haar nu de waarheid vertellen, maar ze is hem voor en heeft zelf ontdekt dat ze een machine is. Alles wat hij daarover wil uitleggen of daaraan wil toevoegen, maakt haar verdrietiger dan ze al is. Samen reizen ze naar Japan om haar arm te laten repareren. De reis en 'operatie' verlopen voorspoedig maar Auke krijgt de indruk dat de dokter Scottie gedupliceerd heeft. Omdat ze inmiddels droomt, is hij erg geïnteresseerd in deze zelf lerende robot. Hij vlucht het bedrijf en Tokyo uit naar de berg Osorezan in het noorden. Onderweg praten ze over Scotties twijfels over wie of wat ze is. Auke wil naar de Bodai-ji-tempel waar hij met een blinde ziener spreekt die hem in contact brengt met zijn ongeboren dochtertje. Dat gesprek geeft hem geen gemoedsrust want ze zegt hem dat hij heeft weggekeken toen het gebeurde. Weer thuis lijkt alles eerst weer zijn normale gangetje te gaan maar op een dag deelt Scottie hem mee dat ze vertrekt.
'De lasso van de tijd'
In de roman gaan er na Sam jaren voorbij waarin hij scharrels heeft en steeds de vraag krijgt of hij kinderen wil. Op een dag leest hij iets over de startup Tijdlijn die beweert de technologie voor tijdreizen te hebben ontwikkeld. Hij bezoekt de onderzoeksleider, weer in het kader van onderzoek voor een boek. In theorie is het onderzoek heel ver en weten ze dat tijdreizen mogelijk is maar ze weten niet of, hoe en waar de tijdreiziger aankomt omdat er nog geen experiment heeft kunnen plaatsvinden. Kaj is geïnteresseerd, hij denkt aan een tweede kans, en geeft zich op als proefpersoon. Het team komt bij hem thuis om het experiment uit voeren: 'De transparante cocon sluit zich als een baarmoeder, wordt zo strak aangesnoerd dat zijn hele lichaam nu bedekt is met een dunne film van de transitievloeistof, die snel warmer wordt en
dan zo heet als een te heet bad. Kort de angst levend gekookt te worden… Maar dan is het omhulsel opeens weg, valt de vloeistof – voor zover die niet aan zijn lichaam kleeft – naar het tapijt, en valt ook hij naar dat tapijt, gulzig happend naar lucht. Hij opent zijn oogleden, die nog een beetje aaneenkleven van de vloeistof, en weet dat hij opnieuw geboren is.' (p. 257) Hij wordt wakker in zijn huis in Amsterdam en gaat achter zijn eerste versie aan die naar Wilde Hoek op weg is. Hij vermoordt zijn eerste versie en reist in zijn plaats naar Myanmar om Sam te zien. Hij mag haar niets laten merken van de kennis en de ervaring die hij met zich meedraagt maar dat lukt hem niet goed en deze reis verloopt anders dan de eerste. Hij bevrucht haar niet en Sam maakt het al tijdens de reis uit. Weer thuis zoekt hij de startup Tijdlijn weer op, omdat hij terug wil reizen naar een ander punt in de tijd: een punt waarop Sam al zwanger is en hij haar kan behoeden voor een abortus. Tijdlijn is veel minder ver dan in zijn eerste tijdlijn en de onderzoeksleider moet nadenken over zijn verzoek om weer terug in de tijd te reizen. Als ze hem belt dat het mogelijk is, heeft hij net een paar maanden een fijne relatie met een roodharige vrouw maar hij maakt het uit en vertrekt. Weer gaat hij terug in de tijd, nu om te voorkomen dat zijn tweede versie zijn oorspronkelijke versie vermoordt. Vervolgens vervolgt zijn oorspronkelijke versie onwetend van dit alles zijn reis en vertrekt naar Myanmar, terwijl Kajs derde versie op hem wacht in een Limburgs natuurgebied. Daar wordt hij aangevallen door een vierde versie maar hij weet hem te overmeesteren en te doden. Daarna reist hij terug naar zijn huis in Amsterdam om zijn eerste versie op te wachten. In goed overleg besluiten ze dat zijn eerste versie zich ophangt in Wilde Hoek en dat Kaj hem dan naast zijn vader begraaft. Kaj vervolgt zijn leven zoals hij zich dat gewenst heeft: hij zegt precies de goede dingen tegen Sam en doet de dingen die ze van hem verlangt, waardoor ze hem vertrouwt en het kind wil houden. Ze gaan in Stad wonen en hij stopt met schrijven. 's Nachts wordt hij overvallen door twijfels: is dit echt wat hij wil? Als het meisje geboren wordt, heeft hij haar en zichzelf als vader definitief gered, maar Sam raakt hij alsnog kwijt. Ze vindt het ouderschap een stuk minder leuk dan hij, gaat snel weer aan het werk en als ze ontdekt dat hij is blijven schrijven, drijft ze voorgoed van hem weg. Op een dag loopt Kaj met zijn kind de trap af en hij ziet dat op straat een nieuwe versie van hem hem opwacht.
Personages
Auke van der Hulst
Zie voor zijn achtergrond zijn biografie aan het begin van het boek. Auke is nu schrijver en een niet zo zichtbare, omdat hij zich na het gedoe rondom zijn laatste boek nog meer heeft teruggetrokken dan hij al deed. Hij schrijft al zijn hele leven, hij kan niet zonder. Vroeger was het een manier om te ontsnappen aan de realiteit: 'ik – een eenpersoons-testterrein voor hormonen – probeerde zelfhaat te blussen met grootheidswaan (feit?).' (p. 12) Nu is dat verworden tot niets meer kunnen doen of meemaken zonder er meteen literatuur van te willen maken. Schrijven is dan ook een motief in dit boek, dat vooral vorm krijgt in het privé-domein-achtige gedeelte. Daarnaast haalt Auke voortdurend schrijvers aan die hem iets geleerd hebben over het leven, het lijkt wel alsof schrijvers hem hebben opgevoed in plaats van zijn ouders, aangezien zijn vader is overleden toen hij nog jong was en zijn moeder niet voor hem en zijn zus zorgde. Een relatie verlost hem niet van dit leven in en door boeken, het krijgen van een kind wel, dan zit hij minder in zichzelf gevangen. Auke heeft nooit kinderen gewild, was er bang voor, maar zodra zijn vriendin zwanger is, is hij om en zodra Scottie er is, is hij een vader. Tot slot is Auke geen makkelijke man, noch voor zichzelf, noch voor anderen. Hij is streng en veeleisend, heeft de neiging zichzelf op te sluiten, zowel letterlijk als figuurlijk, en het gevoel nergens echt bij te horen vanwege zijn afwijkende achtergrond. Bovendien komt hij van het platteland terwijl de meeste anderen in Amsterdam in de Randstad zijn opgegroeid. Hij is op eigen kracht gekomen waar hij nu is, zonder vertrouwen of hulp van anderen, en wantrouwt de meeste andere mensen. Hij denkt fouten te kunnen herstellen als hij terug in de tijd reist, maar heeft er geen rekening mee gehouden dat hij door wie hij is weer andere fouten zal maken.
Quotes
"Dit is wat ik geloof: dat de pen gemaakt is om mee te peuteren, vernis mee weg te krabben, menselijkheid mee te ontsluieren. Literatuur kan ons isolement opheffen, zeker in deze tijd, waarin politiek leeft bij het vermogen mensen uiteen te drijven met het doel ze tot angstige hordes te smeden." Bladzijde 13
"Ik probeerde in eenvoudige bewoordingen uit te leggen dat de halsbandparkiet een invasieve exoot is, maar toen Scottie vroeg waar mensen dan vandaan kwamen, moest ik toegeven dat we allemaal inwijkelingen zijn. Scottie heeft de unieke opmerkingsgave van het kind, een opmerkingsgave die nog niet gesocialiseerd is, iets waaraan je als schrijver vergeefs probeert vast te houden. Ik zei: inheems is alleen maar uitheems plus tijd, maar dat waren woorden die ze niet kende." Bladzijde 20
"‘Niet echt. Er bestaat een ideaal tempo om indrukken te verwerken. Met verwerken bedoel ik niet alleen zien, maar ook kunnen nadenken over wat je gezien hebt. Als je wandelt ga je minder ver, maar je ziet wel meer dan in een auto, en helemaal meer dan in het vliegtuig. Snap je?’ Ze keek moeilijk. ‘Ik bedoel: lezen is ook een soort wandelen. Je doet het met de snelheid van gedachten, nooit sneller. Mensen die in een seconde een hele bibliotheek in hun brein zouden willen uploaden zijn niet goed snik. Wat heb je eraan tekst weg te schrijven als dat ten koste gaat van de impressies, overwegingen en emoties die bij het lezen horen?’" Bladzijde 37
"Goede kans dat ik somber was – het soort somberheid dat interessant wordt gevonden door bepaalde vrouwen, tot ze merken dat je niets terugzegt als ze hun hart uitstorten." Bladzijde 46
"Er wordt weleens gezegd dat alle literatuur tijdreizen is: literatuur ontmantelt, verandert, versnelt en vertraagt de tijd, en elk verhaal zit vol tijdsprongen. Maar vóór alles vereeuwigt schrijven, wat het ook het omgekeerde van reizen maakt: blijven. Elke zin, elke scène is een monument voor wat beschreven wordt en op het moment van beschrijven niet meer bestaat en misschien zelfs nooit bestaan heeft. Het tijdelijke wordt gefixeerd in barnsteen van taal, ook als het beter zou zijn het te laten vergaan." Bladzijde 83
"Ze sprak een tijdje over het intieme van lezen, en dat het autobiografische bijna té intiem kan zijn. Ze maakte zich zorgen over de expliciete passages. Ze snapte dat seks in zo’n verhaal functioneel is, maar dit waren wel erg gedetailleerde wedstrijdverslagen. Had ik enig idee hoe preuts lezers zijn geworden?" Bladzijde 345
"De wereld is altijd bezig geboren te worden, wij ook – zelfs als we op ons sterfbed liggen zijn we nog bezig geboren te worden. Niets in het universum is statisch, en als literatuur iets laat zien, dan is het hoe dingen zich ontvouwen. Dat maakt literatuur waardevoller dan filosofie, denk ik, die vaak in de val trapt van formuleren hoe iets is." Bladzijde 350
"Ik herinner me een gesprek over herhalingsdwang, Freuds suggestie dat je jezelf steeds in hetzelfde parket manoeuvreert in een poging een traumatische situatie alsnog een goede afloop te geven. Is De lasso van de tijd een studie in herhalingsdwang?" Bladzijde 489
Thematiek
Ouder-kindrelatie'Ik, kind zonder vader, nu vader zonder kind.' (p. 51) Dit boek gaat niet alleen over de relatie tussen Auke en zijn ongeboren kind en de relatie tussen Auke en zijn overleden vader, maar ook over hoe het tweede het eerste waarschijnlijk beïnvloed heeft. Het verdriet dat Auke voelt over zijn ongeboren kind gaat gepaard met schaamte- - mag ik dit (als man) wel voelen? - en schuldgevoelens - had ik meer moeten doen om het te voorkomen?: 'Is het redelijk te treuren om een toekomst die zich niet voor zal doen? [...] De mens is het enige dier dat treurt om het verlies van ingebeelde universa. Valt dat een schrijver door zijn nauwere band met verzinsels zwaarder?' (p. 50) In een interview vertelt Auke Hulst dat hij pas later besefte dat de manier waarop hij was opgegroeid, invloed heeft gehad op die manier waarop het in zijn eigen relaties misging.
Motieven
Geromantiseerde werkelijkheid
De schrijver Auke Hulst speelt in dit boek een spel met de werkelijkheid: zijn verhaal ligt zo dicht bij die werkelijkheid dat je je als lezer voortdurend afvraagt wat waar en verzonnen is. Dat begint al voor het verhaal zelf als er een schrijver geïntroduceerd wordt met de naam 'Auke van der Hulst' met een levensverloop dat bijna gelijk is aan de schrijver Auke Hulst. Hetzelfde geldt voor zijn bibliografie. Zelf zegt Hulst er het volgende over: “Al mijn romans zijn een vorm van zelfonderzoek. De hoofdfiguur in dit boek heet Auke van der Hulst, waarmee ik eigenlijk wil zeggen: ik ben het, maar nét niet helemaal, hij is iemand die zeer sterk op mij lijkt. Ik neem één stap afstand, zodat ik ruimte creëer om te putten uit de werkelijkheid, maar ook om dingen te vervormen. Fictie is als het ware een testopstelling waarin je een bepaald onderwerp op scherp kunt zetten.” (De Gier 2021) Hulst zegt in dit boek ook steeds weer hoe logisch het aan de ene kant is om je eigen leven te gebruiken voor je verhalen maar hoe onmogelijk dat aan de andere kant ook is, omdat je herinneringen niet gelijk zijn aan wat er echt gebeurd is. Vaak herinner je je bijvoorbeeld het negatieve gemakkelijker en sterker dan het positieve. Tot slot gaat het over samen leven met een schrijver: 'De ander moet ervoor inschikken. Bovendien is schrijven is een vampiristische bezigheid: je maakt gebruik van zaken uit het leven dat je hebt gedeeld met anderen, terwijl die daar niet om hebben gevraagd. Ik vond het moeilijk dat aan mezelf toe te geven, omdat het zo lelijk is."' (De Gier 2021)
Dystopie
Als genre heb ik sciencefiction en dystopie genoteerd. In de ene recensie staat dat het niet-dystopisch is en in de andere een beetje. Zelf vind ik het wel (licht) dystopisch: er wordt in dit boek een toekomst geschetst waarin robots deel uitmaken van de maatschappij en je robotkinderen kunt kopen. Dat lijkt mij geen positief beeld. Ook zijn bijvoorbeeld de Ogen er weer, bekend uit 'Slaap zacht, Johnny Idaho', die je in de gaten houden. Er zijn nog meer voorbeelden maar ik wil alleen nog het afsluiten van het aardbevingsgebied in Groningen noemen. Op dit moment proberen we de gaswinning daar te minderen, zodat de huizen blijven staan en de mensen er kunnen blijven wonen. In deze toekomst is het gebied opgeofferd aan de gaswinning en mogen mensen er niet meer komen.
Wat is een mens?
Juist doordat Scottie geen mens is, denkt Auke na over wat een mens een mens maakt. 'De vraag is niet of Scottie bewust is, de vraag is of wij mensen, voortgebracht door en onderworpen aan mechanische wetten, zelf wel zoiets als bewustzijn bezitten. Of al dat mijmeren, al dat graven in onszelf, al dat gefilosofeer, niet slechts de illusie is van een geest. Geen enkel mens heeft zicht op de architectuur van het eigen brein, die draagbare zwarte doos.' (p. 34) Scottie is zelflerend en komt uiteindelijk dicht in de buurt van zicht op het eigen brein, waardoor ze kan beslissen dat het niet goed voor Auke is dat ze bij hem blijft. Als ze echt een mens zou zijn, denk ik niet dat ze dat zou kunnen beslissen. Auke maakt 'domme' maar daardoor juist menselijke beslissingen, zoals niet vertellen dat Scottie geen mens is.
Dood
Het is duidelijk dat de dood een rol speelt omdat de vader en het ongeboren kind sterven, daarover staat al voldoende bij het thema. Maar de hoofdpersoon in 'Lasso van de tijd' vermoordt ook zichzelf een aantal keer. In de eerste tijdlijn keert hij terug naar het moment waarop hij denkt dat hij het beter kan doen, maar omdat er dan twee versies van hem rondlopen, moet hij de eerste vermoorden, zelfmoord dus. Zijn eerdere depressie naar aanleiding van het verlies van zijn kind helpt hem hierbij: 'Ik herinner me een vermoeidheid die zowel geestelijk als lichamelijk was, die veel dieper doordrong dan louter de spieren. Het lichaam keerde zich tegen het lichaam, de geest keerde zich tegen de geest. Dat laatste is de essentie, denk ik: zelfhaat. Het is alsof je bent gesplitst in oordeler en veroordeelde. Ik kan me voorstellen dat die splitsing zelfmoord ‘makkelijker’ maakt – de oordelende doodt de veroordeelde. In Lasso kan ik dat principe uitwendig maken. De protagonist die terugreist om het beter te doen, treft degene die het allemaal heeft laten gebeuren, een oervorm waarop hij zijn zelfhaat kan botvieren. De oordelende, de veroordelende.' (p. 353)
Motto
An only life can take so long to climb
Clear of its wrong beginnings, and may never.
– Philip Larkin, ‘Aubade’
Dit gedicht van de Engelse dichter Philip Larkin gaat over de terreur van de dood: de aankomende dood verlamt het leven, waardoor er weinig echt wordt geleefd. Ik denk dat dit motto aansluit bij het ongeboren kind van de schrijver Auke in het boek maar misschien ook bij het niet geleefde leven van Auke na de abortus: dan wordt hij depressief en wil hij verdwijnen.
Helena: Zullen ze gelukkiger zijn als ze pijn kunnen voelen?
Dr. Gall: Integendeel. Maar ze zullen technisch perfecter zijn.
– Karel Čapek, R.U.R.
R.U.R. (Rossum's Universele Robots - 1920) is een toneelstuk van de Tsjechische Karel Čapek en heeft de naam het woord 'robot' in de wereld geintroduceerd te hebben. In het verhaal zijn de succesvolle robotfabrieken op een eiland gevestigd. Er worden robots geproduceerd om te werken in fabrieken, kantoren en het leger. Helena is de dochter van de president en bezoekt de fabriek, zij heeft medelijden met de robots en wil ze bevrijden. Ze zorgt ervoor dat ze menselijkere trekjes krijgen en deze robots raken ontevreden en komen in opstand. Scottie is als robot ook veel te menselijk geworden om te kunnen doen waarvoor de mensen haar bedacht hebben. Zij loopt weg.
Het had een ander verhaal kunnen zijn, het bedoelde
en niet het gebeurde. Zo leven in de hoop
te herzien wat onjuist was of onleesbaar gemaakt
Is niet wat we wilden…
– Mark Strand, ‘Hierna'
Mark Strand is een Amerikaanse dichter. Dit citaat lijkt me aan te sluiten bij de tijdreizen die Auke maakt om zijn fout te herstellen.
De roman 'De lasso van de tijd' die in dit boek is opgenomen heeft drie eigen motto's (p. 167), die allemaal slaan op de oplossing die hoofdpersoon Kaj in dit boek kiest voor de omgang met zijn verdriet over de abortus: hij reist terug in de tijd om het over te doen. Hij kiest echter steeds het verkeerd punt, wat je weer terugziet in de titel. De prive-domein-achtige uitgave heeft ook twee eigen motto's (p. 259-260), die gaan over (opnieuw) geboren worden.
Opdracht
Er is geen opdracht aanwezig.
Titelverklaring
De Mitsukoshi Troostbaby Company is de fabriek in Japan die baby's en kinderen produceert voor kinderloze ouders of ouders van doodgeboren kinderen. De robotbaby's dienen tot troost voor de ouders.
Structuur & perspectief
Het boek begint met 'In memoriam' (van het geaborteerde kind neem ik aan) en daarna wordt een schrijver geintroduceerd: A.K. Anthony, pseudoniem van Auke van der Hulst. We lezen twee boeken van deze Van der Hulst: een prive-domein-achtige uitgave waarin hij het 'echte' verhaal vertelt over zijn relatie met Mika, de abortus en troostbaby Scottie. Je leest ook over het schrijfproces van de nieuwe roman die Van de Hulst aan het schrijven is. Het tweede boek dat je leest is die nieuwe roman: 'De lasso van de tijd' waarin hij van het echte verhaal fictie maakt. Dat boek kent verschillende tijdlijnen omdat de hoofdpersoon in dit verhaal in de eerste tijdlijn besluit terug te reizen naar het punt in het verhaal waarin hij zijn grote fout, de abortus, kan voorkomen. Vervolgens heeft hij het verkeerde punt gekozen en besluit hij weer verder terug te reizen ... en zo verder. Op pagina 352 heeft hij deze tijdlijnen getekend. Het verhaal verloopt dus alles behalve chronologisch en het duurt even voordat je de verschillende boeken uit elkaar kunt houden. 'Een schrijver (Auke Hulst) die een roman schrijft over een schrijver (Auke van der Hulst) die een roman schrijft over een schrijver (Kaj) – De Mitsukoshi Troostbaby Company is een roman met een droste-effect en een ingenieuze structuur.' (De Gier 2021)
De boeken worden afgewisseld en binnen deze twee boeken is er sprake van hoofdstukken met titels, witregels met een achtje op zijn zij en voetnoten.
De memoires hebben een ik-verteller en de roman een alwetende.
Decor
Het verhaal speelt in Amsterdam in 2032. Auke is opgegroeid in het buurtschap Wilde Hoek, in het aardbevingsgebied van Oost-Groningen. Zijn vader had zijn eigen huis gebouwd, is gestorven door het water in de buurt in te rijden en ligt er begraven. Als hij hier met Mila naartoe gaat, is men net begonnen met het gebied te ontruimen en de mensen te evacueren. Het huis is al langer verlaten en vervallen. Als hij later met Scottie gaat, is het gebied verboden terrein geworden. Hij gaat er ook een keer heen vlak voordat hij naar Myanmar reist, waar hun kind verwerkt wordt, en dit is ook het tijdstip en de plek waar hij naar terugreist om tot twee keer toe een eerdere versie van zichzelf te vermoorden. Zijn oorspronkelijke versie wil hier gedood en begraven worden omdat hij zegt dat hij hier nooit is weggegaan. Verder reist hij twee keer naar Japan, waar hij al eerder geweest is: een keer maakt hij hier kennis met de Mitsukoshi Troostbaby Company en de andere keer brengt hij Scottie ter reparatie. In Japan zijn meer robots en is de relatie met robots al meer ontwikkeld. Ook doet Auke hier dingen die hij in Nederland nooit zou doen, zoals via een ziener praten met zijn ongeboren kind. Het lijkt alsof hij zich hiervoor door het land meer openstelt.
Stijl
'Die twee boeken lezen we dus min of meer simultaan in De Mitsukoshi Troostbaby Company en al schrijft Hulst erg goed en is geen zin saai, het is erg veel allemaal. In het dagboek-gedeelte gunt Hulst zich alle ruimte voor gedachten en uitweidingen, tja, zo gaat dat in een dagboek, dat snap ik wel, maar we lezen een roman, het staat op de cover. De wereldwijze moppertoon, de eindeloze reeks vragen aan zichzelf en de driedubbele formuleringen begonnen me gaandeweg te vervelen: ‘Maar onze geilheid was ook bloeddorst, de liefde was ook afkeer, er zat wanhoop in de gulzigheid waarmee we ons in elkaar vastbeten’.' (Van der Werf 2021)
Slotzin
Ik voel me schuldig en ik schaam me. Ik voel me schuldig en ik schaam me. Ik voel me schuldig en ik schaam me. Ik voel me schuldig en ik schaam me. Ik voel me schuldig en ik schaam me. ik voel me schuldig en ik schaam me. Ik voel me schuldig en ik schaam me. Ik voel me schuldig en ik schaam me. Ik voel me schuldig en ik schaam me. Godverdomme. Ik voel me schuldig en ik schaam me. Ik voel me schuldig en ik schaam me. Ik voel me schuldig en ik schaam me. Ik voel me schuldig en ik schaam me. Ik voel me schuldig en ik schaam me. Ik voel me schuldig en ik schaamBijzonderheden
Dit boek staat op dit moment op de shortlist voor de Libris Literatuurprijs.
Beoordeling
Dit boek is fantastisch: zo veel mooie zinnen en ideen, die op zoveel verschillende manieren raken. Maar zeker niet voor de beginnende lezer: zowel de structuur als de gelaagdheid van het onderwerp zijn geschikt voor ervaren lezers die een beetje van puzzelen houden.
Recensies
"Ik moest denken aan Kazuo Ishiguro’s Klara en de zon, omdat een hartveroverende androïde een hoofdrol speelt, aan Grand Hotel Europa, omdat een mismoedige en lichtelijk zeurende auteur aan het schrijven is geslagen over een verloren liefde en aan de filmklassieker Back to the Future, omdat een gebeurtenis in het verleden ongedaan moet worden gemaakt door reizen in de tijd, wat slapstickachtig misloopt." https://www.trouw.nl/rece...~b1c7baaf/
"De Mitsukoshi Troostbaby Company is dus veel meer dan een lijvige zelfanalyse. Zó veel dat je na de roman gelezen te hebben een diepe buiging zou willen maken voor de schrijver, die met deze van lef, ambitie, eruditie, stijl en veelzijdigheid zinderende roman een nieuwe dimensie toevoegt aan de verbeelding van zijn jeugd, zijn liefdesleven en zijn schrijverschap in romans en reisboeken als Jij en ik en alles daartussenin, Kinderen van het Ruige Land, En ik herinner me Titus Broederland en Motel Songs. Om het kort en bondig te zeggen: Auke Hulst is een groot schrijver en De Mitsukoshi Troostbaby Company is, tot nader order, zijn magnum opus." https://www.volkskrant.nl...~b1668266/
REACTIES
1 seconde geleden