Feitelijke gegevens

• 22e druk, 1994
• 270 pagina's
• Uitgeverij: Nijgh & Van Ditmar

Flaptekst

Eerste zin

Mijn vader handelde in postzegels, in ieder geval dat dachten mijn moeder en ik.

Samenvatting

Ik heb nog twintig paarden in Berlijn

De roman vertelt het verhaal van de ik-figuur, die later dezelfde naam als de schrijver blijkt te dragen: Arnon Grunberg. Als klein jongetje werd hij door zijn vader vaak mee op reis genomen. Zijn vader handelde in postzegels, maar het doel van de reizen werd hem nooit helemaal duidelijk. Er werd in ieder geval veel met mensen in café’s gesproken en veel wodka gedronken. Wanneer zijn vader jaren later overlijdt, valt de waarde van zijn postzegels in de kluis nogal tegen. Ook blijkt hij de eigenaar te zijn geweest van een paardenrijschool voor gehandicapten. Omdat de zus van Arnon in Israël woont en hoogzwanger is, moet de vader daar begraven worden. In dit eerste deel wordt ook duidelijk dat de ik-figuur joods is: zijn ouders hanteren joodse gebruiken.

Rosie

In zijn tienerjaren gaat Arnon op een werkweek in Someren. Op de heenweg valt hij van zijn fiets en Rosie helpt hem zijn wond te verzorgen. Op het strand worden weddenschappen afgesloten over wie het meest kan drinken, en ‘Martinimartin’ wint deze. Ook wanneer ze later weer terug zijn van de werkweek (Arnon neemt overigens als enige geen asperges mee voor zijn ouders) en ze naar Zandvoort gaan om van de zon te genieten, vindt er zo’n zelfde weddenschap plaats. Martinimartin wint deze weer en mag daarom met de mooie Natasja mee de duinen in. Ze zien hen die dag niet meer terug en daarna wil Natasja niets meer te maken hebben met de jongens.

Arnon krijgt iets met Rosie. Samen gaan ze eten in een duur restaurant maar wanneer blijkt dat ze de rekening niet kunnen betalen worden hun ouders gebeld. Zijn vader komt de rekening betalen maar laat Arnon naar huis lopen. Als straf moet hij naar zijn zus in Israël, maar voor het zover is brengt hij nog iedere dag met Rosie door op het terras. De laatste dag voor zijn vertrekken brengen ze in Den Haag door. Ze kopen allebei een kilo snoep en eten zich daar misselijk aan. Die dag erna vertrekt Arnon naar zijn zus. In het huis van zijn zus woedt een kakkerlakkenplaag.

Na terugkomst geraakt Arnon via iemand die hij kent uit de synagoge aan een baantje bij de apotheek. Hij brengt medicijnen rond en door extra taken te doen kan hij flinke fooien verdienen. Uiteindelijk wordt hij ontslagen omdat hij al zijn wisselgeld gebruikt om met Rosie te bellen.

Rosie en Arnon spreken iedere maandag af in het Apollohotel. Rosie vertelt spannende verhalen over de natuurkundeleraar, meneer Eisenring, die haar af en toe mee uit eten nam en haar dan kuste in de auto. Arnon heeft niet zulke spannende verhalen te vertellen en aan het eind van de avond besluiten ze samen een reis naar Antwerpen te bespreken.

Voordat ze op reis gaan bezoekt Arnon de moeder van Rosie. In Antwerpen zijn bijna alle hotels vol maar uiteindelijk weten ze een kamer in een duur hotel te vinden. Na het verschuiven van de bedden vallen ze in elkaars armen in slaap. De volgende dag brengen ze in de tram door en in een gokhal. Ze eten mosselen en de nacht verloopt weer zoals die nacht ervoor.

Wanneer ze weer terugkomen uit Antwerpen is Arnon nog maar weinig te vinden op school. Hij spijbelt veel en verkoopt zijn schoolboeken om aan geld te komen. Rose wil graag bij Arnon thuis langskomen, maar omdat zijn moeder nog thuis is moet ze in de tuin blijven staan wachten. Als dat voor de derde keer gebeurt, is ze het zat en gaat weer naar huis.

Rosie stelt voor dat ze op 22 november gaan neuken. Tot die tijd tellen ze de minuten af. Op school gaat het steeds slechter, er wordt een schoolpsycholoog ingeschakeld om Arnon te behandelen. Inmiddels zijn ook al zijn schoolboeken verkocht.

Als 22 november is aangebroken, spreken Rosie en Arnon af bij De Rode Leeuw. Ze drinken wat en gaan daarna samen naar een disco. Uiteindelijk komen ze in een nachtcafé terecht en worden daar behoorlijk dronken. Ze wandelen samen naar het huis van Rosie en Arnon gaat stiekem met haar mee naar haar kamer. Nadat Rosie in haar broek heeft geplast en Arnon heeft overgegeven, gaan ze toch nog met elkaar naar bed.

Enkele dagen later is zijn vader jarig en wanneer de gasten weg zijn, wordt er rundertong gegeten. Het kerstrapport van Arnon is niet al te best, maar hij krijgt nog een laatste kans. Deze kans verspeelt hij door een obsceen schoolblaadje uit te brengen en als gevolg daarvan wordt hij permanent geschorst.

Walk like an Egyptian

Dit deel beschrijft de situatie van Arnons vader in zijn laatste levensfase, Arnon is dan 19 jaar en werkt op een kantoor. Zijn vader zit in een rolstoel en wordt door Arnon meegenomen naar het café. Zijn moeder denkt dat ze samen een wandeling maken maar in plaats daarvan giet hij zijn vader vol met bier. Door zijn ziekte is er sprake van verandering van persoonlijkheid bij de vader van Arnon. Zo spreekt hij over het ‘schijthuis’ en vertoont ongepast gedrag naar de verpleegster die hem komt verzorgen. Uiteindelijk poept vader de hele vloer onder waarna Arnon al snel het huis verlaat. Wanneer hij later weer thuis komt is zijn moeder bezig zijn vader te voeren.

De meisjes

In een bar ontmoet Arnon een man die zegt de chauffeur van zijn vriendin te zijn. Zijn vriendin woont in Polen en hij rijdt daar af en toe naartoe om houtlijm te brengen. Ze bekijken samen de andere bezoekers van het café en bespreken hoe je kan zien of een meisje een ‘animeermeisje’ is.

Na een hele nacht in een café te hebben gezeten, besluit Arnon die ochtend een nummer te bellen dat bij een advertentie in De Telegraaf staat van een vrouw die privé ontvangt. Hij vertrekt naar het adres van de vrouw en wanneer hij er bijna is spreekt hij zichzelf moed in om naar binnen te gaan. De vrouw die opendoet, Tina, is niet erg knap. Ze regelen eerst de financiële zaken en daarna wast Tina Arnon en haarzelf. Arnon stelt zichzelf voor, inclusief zijn achternaam en dat is volgens Tina ongebruikelijk. Ze praten wat, onder andere over het jood-zijn want Tina blijkt ook joods te zijn. Arnon is eigenlijk helemaal niet opgewonden maar begrijpt dat hij niet eerder weg kan voor hij een erectie heeft gehad. Na zijn bezoek aan Tina gaat hij terug naar de kroeg waar hij weer dezelfde man tegenkomt die regelmatig met houtlijm naar Polen rijdt. Die avond gaat hij naar zijn moeder en denkt aan Rosie. Hun relatie is inmiddels verleden tijd.

Arnon gaat naar het strand bij Zandvoort en huurt daar een strandstoel. Hij valt in slaap en wanneer hij wakker wordt zit het hele strand vol. Op het strand denkt hij na over zijn leven dat niet zo soepeltjes verloopt. Hij is ontslagen bij het kantoor en is begonnen als zelfstandig uitgever, maar heeft grote schulden. De volgende dag gaat hij naar zijn moeder om geld te lenen, maar dit geld geeft hij ’s avonds weer uit aan een escortmeisje. Het meisje heet Marcella en heeft liever niet dat Arnon te veel praat tijdens het vrijen. Arnon betaalt haar 250,- waarna Marcella weer wordt opgehaald. Wanneer ze weggaat vraagt ze of hij voor haar wil bidden. Hij zegt toe maar weet al meteen dat hij zich niet aan deze belofte zal houden, al was het alleen al omdat hij niet weet welk gebed hij zou moeten bidden.

De moeder van Arnon kampt met een schuldgevoel over de dood van haar man. Hij is namelijk gestikt in zijn eten terwijl zij hem aan het voeren was. Ze maakt zich ook zorgen over Arnon en spreekt vaak zijn antwoordapparaat in met de boodschap dat hij zich niet dood moet drinken. Op een avond kan Arnon niet slapen en hij besluit naar het café te gaan. Hij mijmert wat over zijn jeugd, onder andere over die keer dat hij twee meisjes ontmoet, Fleur en Danielle, die hem mee naar huis nemen en hem daar overmeesteren. Ze spugen in zijn mond en stoppen tampons in zijn oren. Ondertussen wordt hij aardig dronken en gaat, nadat hij een tijdje op de wc heeft gelegen, naar huis. Hier slaapt hij een paar uur en daarna belt hij weer een escortmeisje. Nadat hij is klaargekomen wil hij nog een tweede orgasme, maar hier gaat het meisje niet mee akkoord. Het meisje, Natasja, wijst Arnon erop dat er ook een escortservice voor dames bestaat en dat hij daar wel geschikt voor zou zijn.

De periode van het leven van zijn vader was verschrikkelijk geweest, onder andere omdat hij een nare huidziekte had. Arnon zoekt weer een advertentie uit in De Telegraaf en gaat naar het adres. Hij betaalt 125,- en gaat naar een kamer met Astrid. Na afloop geeft zij hem haar privénummer dat hij de volgende dag belt. Dat is opmerkelijk, want normaal gesproken bezoekt Arnon nooit twee keer hetzelfde meisje. Wanneer hij de volgende dag het bordeel weer bezoekt, is Astrid er echter niet.

Arnon bezoekt meneer Dreese om zich in te laten schrijven als mannelijke escort bij het escortbedrijf Blue Moon. Arnon krijgt eerst een soort proefopdracht, om daarna te beslissen of hij dit werk echt wil doen. Die avond ervoor heeft hij weer een escortmeisje laten brengen, Sandra. Ze was afkomstig uit Litouwen en sprak nauwelijks Engels.

In dienst van Blue Moon

Arnon heeft inmiddels een dossiernummer gekregen van meneer Dreese: 31F. Hij gaat langs bij zijn moeder om oude pakken van zijn vader op te halen, hij moet namelijk verplicht een pak aan tijdens zijn werk. Op zijn eerste werkavond wordt hij niet gebeld en belt daarom maar weer hetzelfde escortbedrijf als die dag ervoor en laat Sandra weer naar hem toe brengen. Omdat de chauffeur naar het ziekenhuis moet met een ander meisje, blijft Sandra langer en samen vallen ze in slaap. Een paar uur later wordt ze weer opgehaald door de chauffeur en Arnon besluit de volgende dag te gaan opruimen.  

Personages

Arnon Grunberg

De ik-figuur draagt de naam Arnon Grunberg, net zoals de auteur, wat doet vermoeden dat er sprake is van autobiografische invloeden. Als lezer bevind je je in de gedachtewereld van de ik-figuur, waardoor dit personage goed tot leven komt. Uit zijn jeugdherinneringen blijkt dat hij vroeger geen makkelijke jongen was. Hij spijbelt veel en het lijkt hem allemaal niet zo veel te kunnen schelen. Ook wanneer hij volwassen is lijkt hij zijn werk niet zo serieus te nemen. Hij moddert maar wat aan en neemt veel deel aan het nachtleven van Amsterdam. Hij zoekt naar hoe hij zijn leven moet invullen, maar kiest eigenlijk steeds voor de verkeerde dingen. Zo leent hij bijvoorbeeld geld van zijn moeder maar in plaats van dat hij zijn schulden afbetaalt, belt hij weer een escortmeisje.

Vader

De periode waarin het vertelheden zich afspeelt, is de vader van Arnon al overleden. Uit de jeugdherinneringen blijkt dat ze een goede band hadden en dat Arnon het leuk vond om met zijn vader op reis te gaan. De aftakeling en dood van de vader speelt een belangrijke rol in het verhaal. In het begin is het nog een levendige man, maar aan het eind kan hij alleen nog maar in een rolstoel zitten en verandert hij in een compleet andere man.

Moeder

De ik-figuur heeft een zootje van zijn leven gemaakt en eigenlijk is zijn moeder nog de enige persoon die zich om hem bekommert. Zo spreekt ze zijn antwoordapparaat in met de boodschap dat ze zich zorgen om hem maakt. Na de dood van haar man kampt ze met een schuldgevoel omdat ze denkt dat ze hem heeft laten stikken in zijn eten.

Rosie

Rosie is het eerste vriendinnetje van Arnon. Ze wordt voor het eerst genoemd in het verhaal in de jeugdherinnering die vertelt over de werkweek in Someren. Zij is degene die de wond op zijn knie verzorgt. Ze brengen samen veel tijd door op verschillende terrassen en besteden hier al hun geld aan. Rosie is ook het eerste meisje waar Arnon seks mee heeft. Waar de relatie precies stuk op loopt wordt niet helemaal duidelijk, maar het lijkt erop dat Arnon op een bepaald moment zijn interesse in haar is verloren. Zij heeft hem daarna nog veel brieven gestuurd maar hij heeft daar nooit op gereageerd.

Quotes

"Haar irriteerde het alleen maar wat ik zei. Omdat het niet waar is dat je sommige dingen niet vaak genoeg kunt horen. Dus hield ik mijn mond, maar ook dat was niet goed, en ik voelde dat ze weer een van haar pestbuien zou krijgen." Bladzijde 82

"Mijn moeder wilde weten wat ik toch de hele dag in die cafés deed. Dat had Haaseveld haar namelijk verteld. Ik wist het zelf ook niet. Je moest toch ergens zitten. Je kunt toch niet de hele dag als een gek door de stad rennen. Aan dat soort antwoorden had ze niet veel." Bladzijde 93

Thematiek

Eenzaamheid en isolement

De roman vertelt het levensverhaal van de ik-figuur. Al vanaf zijn jeugd lijkt hij niet echt goed in zijn omgeving op te gaan. Hij omschrijft zichzelf als een lelijke jongen met een grote neus en puisten. Op school is hij een moeilijke jongen, hij zit liever met Rosie op het terras, en na een aantal waarschuwingen wordt hij dan ook permanent van school gestuurd. Ook met Rosie loopt het uiteindelijk stuk, al wordt niet helemaal duidelijk waarom. Nadat hij van school is getrapt heeft hij wel enkele baantjes maar dit is steeds van korte duur. Hij verdwaalt in het nachtleven en komt in een wereld van prostitutie en drankmisbruik terecht. Hier doet hij wel contacten op maar alles is van korte duur en beneveld door de drank. Aan het eind van het verhaal is hij van plan op te gaan ruimen (de vraag is in hoeverre hij in staat is om uit deze levensstijl te stappen) en hij zegt dan ook: ‘Eén ding beloof ik, ik beloof het jullie allemaal, op mijn bruiloft komt de hele onderwereld dansen.’ (p. 270) Daar heeft hij op dat moment genoeg rondgehangen en contacten opgedaan.

Motieven

Alcoholmisbruik

De ik-figuur is eigenlijk constant dronken. Hij hangt veel in cafés rond en leeft vooral ’s nachts. Hier komt veel drank bij kijken. Deze excessieve drankiname begint eigenlijk al in de tijd dat hij wat met Rosie heeft. Ze brengen samen veel tijd op het terras door en nuttigen dan veel alcohol. Ook bij zijn vader giet hij veel drank naar binnen wanneer deze in een rolstoel is beland en zelf niet meer in staat is om te drinken.

Kind-ouderrelatie

Via de jeugdherinneringen van Arnon kom je als lezer veel te weten over de relatie tussen hem en zijn ouders. Zijn vader sterft wanneer hij nog een tiener is, maar in zijn jeugd heeft hij veel tijd met hem doorgebracht. Het verouderingsproces en uiteindelijk het sterven van zijn vader speelt een prominente rol in het verhaal. Ook voor de moeder is een belangrijke rol weggelegd. Zij lijkt op een bepaald moment nog de enige persoon te zijn die zich bekommert om wat er met hem gebeurt.

Religie

De ik-figuur is joods en van huis uit krijgt hij dan ook veel joodse gebruiken mee. Zo is hij besneden en bezoeken ze de synagoge. Je merkt dat de joodse religie voor zijn ouders erg belangrijk is, maar dat hij er zelf eigenlijk niet veel mee heeft. Wanneer een van de escortmeisjes hem vraagt voor haar te bidden bedenkt hij dat hij al heel lang niet meer heeft gebeden en dat hij niet zo weten welk gebed hij voor haar zou moeten bidden.

Prostitutie

Een terugkerende gebeurtenis is de ik-figuur die bordelen bezoekt of escortmeisjes naar zijn huis laat komen. De eerste keer dat hij een vrouw betaalt voor seks is het nog erg onwennig voor hem en moet hij zichzelf moed in praten om naar binnen te gaan. Gaandeweg de roman merk je dat het steeds meer een gewoonte wordt en hij steeds meer thuis raakt in die wereld. Hij kent de prijzen en maakt zich de gedragsregels eigen.

Trivia

Sinds 2010 verschijnt er een tijdschrift getiteld ‘Blauwe maandagen’. Arnon Grunberg is zelf deel van de redactie van het tijdschrift en het tijdschrift behandelt het leven en werk van hem.

Titelverklaring

De titel is in de eerste plaats een verwijzing naar het escortbedrijf van meneer Dreese, dat heet Blue Moon:

‘Ik liep naar beneden, langs de racefiets en die kinderwagen. Dreese, stond op het kaartje, director-owner. Daaronder: Blue Moon, escort, dinner-dating, sight-seeing, guide for men and for women.’ (p. 230)

Tevens is het een verwijzing naar de uitdrukking ‘iets een blauwe maandag doen.’ Deze uitdrukking houdt in dat je iets maar voor een korte tijd doet. Deze uitdrukking is representatief voor de ik-figuur: hij heeft verschillende baantjes, maar houdt dit allemaal maar een blauwe maandag vol. Zie https://onzetaal.nl/taaladvies/advies/blauwe-maandag voor meer informatie over het ontstaan van de uitdrukking ‘een blauwe maandag’.

Structuur & perspectief

Het verhaal bestaat uit vijf delen, die de volgende titels dragen: ‘Ik heb nog twintig paarden in Berlijn’, ‘Rosie’, ‘Walk like an Egyptian’, ‘De meisjes’ en ‘In dienst van Blue Moon’. De delen ‘Rosie’ en ‘De meisjes’ zijn weer onderverdeeld in getitelde hoofdstukken. Ondanks dat het verhaal wel begint bij Arnons jeugd en eindigt wanneer hij volwassen is, is het verhaal toch niet chronologisch. Er zijn namelijk veel flashbacks en sprongen in de tijd.

Het verhaal wordt verteld vanuit een ik-perspectief. De ‘ik’ draagt de naam Arnon Grunberg, wat overigens niet wil zeggen dat alles wat in deze roman wordt verteld autobiografisch is.

Decor

Het verhaal speelt zich grotendeels af in Amsterdam, vooral in Amsterdam-Zuid. Er worden verschillende straatnamen genoemd, zoals de Apollolaan en de Agamemnonstraat. Dat het verhaal zich in Amsterdam afspeelt is in zoverre van belang, dat Amsterdam wel bekend staat om haar bordelen. Veel van de jeugdherinneringen van Arnon spelen zich af op andere locaties, zoals Zandvoort, Someren en bij zijn zus in Israël. Kenmerkend voor het decor waar Arnon zich in bevindt, is dat het in zijn omgeving eigenlijk altijd smerig is. Hij ruimt nooit op en dat komt waarschijnlijk omdat hij een groot deel van de tijd dronken is. Ook hecht hij weinig waarde aan persoonlijke hygiëne.

Het boek is in 1994 gepubliceerd en het verhaal is ongeveer in die tijd te plaatsen. De jeugdherinneringen van Arnon spelen zich uiteraard eerder af, maar het is soms moeilijk te reconstrueren wanneer iets zich precies afspeelt. Hij zegt bijvoorbeeld wel op zijn negentiende ontslagen te zijn op het kantoor, maar bij veel jeugdherinneringen is het aan de lezer te schatten hoe oud hij daar ongeveer is.

Stijl

Kenmerkend aan de stijl van ‘Blauwe maandagen’ is de zwartgallige humor. Als klein jongetje kan Arnon al niet goed zijn plek vinden en dit wordt eigenlijk steeds erger, omdat er wel van hem verwacht wordt dat hij volwassen wordt. Dit klinkt als zware kost, maar toch wordt het op een humoristische manier beschreven. Een ander kenmerk is de associatieve vertelwijze. Je bevindt je als lezer in de gedachten van de ik-figuur en die gedachten springen nogal eens van de hak op de tak. Hierdoor weer je als lezer soms niet goed waar in het verhaal je je nou precies bevindt. Op die manier weet de auteur op een natuurlijke wijze de herinneringen van zijn hoofdpersonage te delen met de lezer.

Slotzin

Eén ding beloof ik, ik beloof het jullie allemaal, op mijn bruiloft komt de hele onderwereld dansen.

Beoordeling

De roman heeft een apart sfeertje dat me wel bevalt. Ik zou het hoofdpersonage geen fijne jongen/man vinden, maar toch is het plezierig om zijn gedachten te lezen. De ik-figuur spaart zichzelf niet en vertelt de zaken zoals ze zijn. Hij lijkt zijn plek in de maatschappij niet te kunnen vinden en dat is aandoenlijk om te lezen. Zijn gedachtewereld is authentiek en daardoor wordt er in de roman een soort eigen wereld gecreëerd waar je als lezer in mee wordt genomen.

Recensies

"\'Blauwe maandagen\' is het debuut van een geboren verteller, die begrijpt dat humor het beste middel is om de tragische kant van de zaak over het voetlicht te brengen." http://www.trouw.nl/tr/nl...e-is.dhtml

"Hoe banaal de werkelijkheid ook die beschreven wordt, het boek zélf is nergens banaal en daaruit blijkt het schrijftalent van Grunberg. Zijn verhaal over de wereld die haar rottigheid en vunzigheid voortdurend vermomet als een schijnwerkelijkheid sleept je vanaf het begin mee en je zult het moeten aanhoren of je wilt of niet." http://www.arnongrunberg....review/463

Bronnen

Website Arnon Grunberg

http://www.arnongrunberg.com/