Bijenvader door Esther Sprikkelman

Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2017
• 148 pagina's
• Uitgeverij: Lemniscaat

Flaptekst

Eerste zin

Oké, het bandje loopt, record en play ingedrukt, het rode lichtje brandt - als het goed is, neemt hij nu op. Microfoon? Test, test, tjhh, tjhh, tjhh. Hallo Henrico, hier is Johanne, je liefje.

Samenvatting

Bijenvader vertelt het verhaal over twee jonge geliefden, Johanne en Henrico. Henrico is door een ongeluk in het ziekenhuis beland, waar hij in coma wordt gehouden. Er is een deel van zijn schedel weggehaald en hij ligt aan allerlei machines en slangetjes. Iedere dag brengt Johanne een bezoek aan Henrico, net als zijn moeder. Henrico's broer Martin, die op zijn zestiende van huis is verdwenen, is ook speciaal teruggekomen om zijn broertje te bezoeken en verblijft bij Johanne thuis. Uit angst dat Henrico nooit meer zijn herinneringen zal terugkrijgen en niet meer zal weten wie zij is, spreekt Johanne cassettebandjes in waarop zij hun liefdesverhaal van begin tot eind vertelt. 

Het begint als Johanne met haar moeder Kat en 12-jarige broertje Paulie vanuit Utrecht naar Warsum verhuist, een dorp in het oosten van het land. Johanne is niet blij met de verhuizing, omdat het al de zoveelste keer is. Bovendien was zij gesteld op de stad en de school. Ze moesten verhuizen omdat Johannes moeder geen werk meer kon krijgen als invallerares. Kat is liever bezig in haar atelier met schilderijen. Johanna's vader maakt geen deel uit van haar leven, omdat hij rondreist met zijn band. 

Op de eerste dag van de verhuizing gaat Johanne naar de lokale snackbar voor het avondeten en daar ontmoet zij Henrico. Henrico's vader vader is de eigenaar van de snackbar, Cafetaria 't Trefpunt. Het was liefde op het eerste gezicht. De ochtend na de eerste ontmoeting in de snackbar, ontmoeten Johanne en Henrico elkaar opnieuw. Op zaterdagmorgen loopt Johanne langs de kerk. Ze is altijd gefascineerd geweest door heiligenverhalen en kerkgebouwen, maar ze is niet gelovig. Op het bankje bij de kerk zit Henrico. Ze roken samen een sigaret en Henrico nodigt Johanne uit om 's avonds naar het Bonte Peerd te komen. Johanne is verliefd op Henrico, maar hij heeft verkering met Dora. Vanuit de kroeg gaat Johanne met een groep mee naar het strand om te kanoën en bij het kampvuur te drinken. Er is een 'toverboom' waar ze flessen drank in verstoppen. Even later gaat Johanne opnieuw met Henrico en Leendert naar het strand en daar slaat de vonk over. Dora is jaloers en treitert Johanne op school. Intussen zijn Henrico en Dora uit elkaar. Henrico en Johanne spreken met elkaar af en zijn vanaf dat moment onafscheidelijk. Johanne vertelt over de eerste zoen en de eerste ruzie.

Bij een concert heeft Johanne opnieuw een aanvaring met Dora. Dora probeert haar pols door te snijden met een glasscherf en wordt opgenomen in een inrichting. Johanne ziet of spreekt Henrico dagenlang niet na deze gebeurtenis. In een dronken bui besluit Henrico wraak te nemen op Lomme en steekt zijn bijenkasten in de brand. Paulie ziet het 's nachts gebeuren en probeert hem tegen te houden. Per ongeluk raakt Paulie Henrico met een bijl op zijn hoofd. Door dit ongeluk komt Henrico in het ziekenhuis terecht en raakt in coma. Lomme wordt twee weken later dood in de rivier gevonden. Paulie is ontzettend van slag en voelt zich verantwoordelijk voor de situatie. Johanne blijft iedere dag aan de zijde van Henrico waken en hij lijkt langzaam beter te worden, maar ontwaken doet hij (nog) niet.

Personages

Johanne

Johanne is het hoofdpersonage en de verteller. Ze is lang, tenger en heeft stijl bruin haar. Haar karakter is gevoelig, zorgzaam en spraakzaam. Ze is een tiener en zit nog op de middelbare school. Johannes interesses passen bij een tienermeisje (muziek, bioscoopbezoek, winkelen). Johanne is gefascineerd door heiligen en kent er veel uit haar hoofd. Ze is verliefd op Henrico.

Henrico

Henrico heeft een grove bouw en zwart, krullend haar. Hij heeft een smal gezicht met bruine sproeten, hoge jukbeenderen en een lange, scheve neus. Henrico's ogen hebben een bijzondere kleur: turkoois blauw. Hij spreekt met een licht boers accent, maar is (in tegenstelling tot Johanne) niet echt een prater. Hij is vaak sportief en stoer gekleed en rookt sigaretten. Henrico's ouders zijn van oorsprong Italiaans. Zijn vader beheert een snackbar in het dorp, Cafetaria 't Trefpunt, waar Henrico ook helpt.

Kat

Kat is de moeder van Johanne en Paulie, maar ze is geen typische zorgende moeder. Johanne en Paulie moeten voor zichzelf zorgen. Kat is druk als kunstenares en schildert surrealistische schilderijen. Voor inkomen werkt zij als invalkracht op scholen. Ze komt echter nauwelijks aan uren, omdat ze geen orde kan houden in de klas.

Paulie

Paulie is het 12-jarige broertje van Johanne. Hij heeft lange, blonde krullen en draagt oudbollige kleding die niet bij zijn leeftijd past. Altijd een kakibroek met een overhemd. Hij is introvert en kampt met psychologische problemen door de afwezigheid van een vaderfiguur en het ongeluk van Henrico. Johanne zorgt als zus voor hem, omdat moeder Kat daar niet toe in staat is. Paulie is gefascineerd door insecten en verzamelt deze in een terrarium. Hij gaat veel met de buurman om die bijenhouder is.

Dora (Dorathea)

Dora is de domineesdochter in het dorp. Dora heeft een relatie met Henrico en ziet Johanne direct als een bedreiding. Ze heeft een jaloers, opvliegend en manisch karakter. Door een zelfmoordpoging wordt zij opgenomen in een instelling.

Quotes

"Ik ben ook bang dat je straks niets meer weet van ons. Dat je niet eens meer weet wie ik ben, dat je me leuk vond." Bladzijde 8

"Wie ben je dan nog als je geen herinneringen meer hebt? Ben jij dan nog wel jij?" Bladzijde 8

"Zo trekken we met zijn drieën het land door, van school naar school, van stad naar stad, van huis naar huis. Steeds als we net al onze dozen hebben uitgepakt, kunnen we weer gaan inpakken." Bladzijde 19

"Ik vertel dit ook voor Paulie. Hij moet weten dat dit niet door hem kwam. Dat hij eigenlijk helemaal niets met deze hele rottige geschiedenis te maken heeft." Bladzijde 120

Thematiek

Dementie/ geheugenverlies

Door een ongeluk met een bijl raakt Henrico in coma. Zijn vriendin Johanne is bang dat als hij ontwaakt, dat hij zich niks meer zal herinneren. Daarom spreekt zij allemaal herinneringen van hun samen in op cassettebandjes, zodat hij deze kan terug luisteren als hij ontwaakt.

Liefde (algemeen)

De liefde tussen Johanne en Henrico staat centraal. Ze hebben pas kort een relatie als Henrico door een ongeluk in coma raakt. Johanne haalt de herinneringen op van hun liefdesverhaal, van de eerste ontmoeting tot aan het ongeluk.

Motieven

Muziek

Muziek is een belangrijk motief. Johanne luistert veel naar muziek en er wordt ook uitvoerig geciteerd uit liedteksten. Er zijn ook verschillende personages die liedteksten zingen voor elkaar. De vrienden van Henrico willen ook muziek meebrengen naar het ziekenhuis als stimulans om hem uit zijn coma te krijgen. De (afwezige) vader van Johanne is bovendien een muzikant in een Amerikaanse band.

Herinneringen

Johanne haalt herinneringen op aan haar liefdesgeschiedenis met Henrico, die door een ongeluk in coma is geraakt. De herinneringen spreekt zij in op cassettebandjes, voor het geval dat Henrico ontwaakt uit zijn coma en geheugenverlies heeft.

Cassettebandjes

Johanne leent van haar schoolvriend Gijs een walkman en cassettebandjes. De cassettebandjes spreekt zij in voor Henrico. Ze haalt herinneringen op aan hun eerste ontmoeting, hun eerste zoen en hun eerste ruzie. Het is bedoeld om eventueel geheugenverlies op te vangen. Johanne is bang dat Henrico niet meer weet wij zij is als hij ontwaakt.

Bijen

Een belangrijk motief in het verhaal zijn de bijen. In Warsum komen Johanne, Paulie en Kat naast Lomme te wonen. Lomme is imker en heeft meerdere kasten met bijen. Paulie is geïnteresseerd in insecten en gaat bij Paulie in de leer om imker te worden. Er worden in het verhaal veel informatie verstrekt over bijen. De bijen zijn uiteindelijk ook belangrijk in de ontknoping van het verhaal: het ongeluk.

Motto

When the bees are in the hive and the honey in the comb and the golden sunlight bends to kiss the dew.

Dit is een citaat uit een liedtekst genaamd "When the bees are in the hive" (1904) van Alfred Bryan en Kerry Mills. Het lied is gezongen door Bill Monroe. Muziek en bijen zijn twee belangrijke motieven in het boek. 

Titelverklaring

De titel Bijenvader heeft betrekking op de alleenstaande buurman Lomme, die bijen verzorgd in zijn tuin. Paulie is zijn hele leven vaderloos geweest. Als hij met zijn moeder en zus verhuist naar het oosten van het land, raakt hij bevriend met buurman Lomme. Beide hebben zij een fascinatie voor insecten en bijen. Lomme leert Paulie de kneepjes van het imkeren en vertelt enthousiast al zijn kennis over bijen. Paulie is verheugd en stelt "Buurman Lomme wordt mijn bijenvader". Als de koningin met haar zwerm uitvliegt, nestelen ze zich bij het huis van Paulie en Johanne. Paulie wordt zelf vader van een 'bijenvolk'. Het is uiteindelijk door Lomme, de bijenvader, dat het ongeluk plaatsvindt. 

Structuur & perspectief

Bijenvader bestaat uit 27 korte hoofdstukken. In ieder hoofdstuk beschrijft Johanne de situatie van Henrico, maar haalt zij ook een herinnering op aan het verleden en spreekt dit in op een cassetteband.  Het verhaal krijgt structuur door de herinneringen die Johanne ophaalt: van de eerste ontmoeting met Henrico tot het ongeluk. Het complete verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van Johanne, die optreedt als hoofdpersoon, verteller en focalisator. Er is weinig dialoog, maar voornamelijk innerlijke monoloog van Johanne.

Decor

Het verhaal speelt zich af in het dorp Warsum in Gelderland. Het is een klein dorp met een plattelandskarakter. Johanne is met haar moeder Kat en broertje Paulie vanuit Utrecht naar Warsum verhuisd. Alle gebeurtenissen spelen zich af binnen het dorp: Johannes huis, de snackbar van Henrico's vader, de kroeg (Bonte Peerd) en het strandje. 

Het speelt zich af in de jaren tachtig. Dit wordt nergens expliciet genoemd, maar de objecten wijzen hier op: de walkman, de cassettebandjes en muziek. De vertelde tijd is twintig dagen. Johanne begint op 27 juni met het inspreken van de cassettebandjes en stopt op 17 juli.

Stijl

Bijenvader is een toegankelijk boek dat in een eenvoudige stijl geschreven is met korte hoofdstukken en korte, niet-complexe zinnen. De verhaallijn is ook niet lastig om te volgen door de duidelijke, consequente structuur van de herinneringen en de expliciete tijdsaanduiding. 

Slotzin

Maar eerst moet je gaan ademen... Ga ademen. Stop.

Beoordeling

Esther Sprikkelman heeft met Bijenvader een intrigerende debuutroman geschreven voor jongeren. In het verhaal komen herkenbare thema's naar voren als liefde en familie. Het is geen uniek verhaal: een geliefde die in coma raakt. Sprikkelman heeft echter haar eigen twist aan het verhaal gegeven door er meer verhaallijnen door te verweven. Het verhaal over imker Lomme, Paulie en Martin is niet de hoofdlijn en wordt daardoor niet uitvoerig besproken, maar het is wel een verhaal waar ik nieuwsgierig naar ben geworden tijdens het lezen en waar ik graag meer over had gelezen. De belangrijkste verhaallijn over de liefde tussen Johanne en Henrico was vooral voorspelbaar. Het ongeluk wordt bovendien vrij vluchtig beschreven op het einde. Ik had het extra interessant gevonden als we niet alleen vanuit het perspectief van Johanne zouden lezen, maar ook vanuit het perspectief van Henrico en wat hem er toe heeft bewogen om wraak te nemen. Er blijft veel 'onbesproken' door het eenzijdige perspectief in het verhaal en dat is jammer. Desondanks is het een mooi boek om te lezen.

Recensies

"Esther Sprikkelman kan schrijven, laat dat vooral duidelijk zijn. Bijenvader is haar debuutroman en al meteen behoorlijk ambitieus van opzet. Aanvankelijk slaagt de auteur in haar opzet om een kundig vormgegeven roman te schrijven, waarin vorm en inhoud een geslaagde alliantie aangaan. Gaandeweg maakt Sprikkelman het zichzelf onnodig moeilijk met een overdaad aan thema’s en verhaallijnen, die elkaar vaker wel dan niet in de weg staan. " https://www.tzum.info/201...ijenvader/

"Die beklemmende sfeer in zo’n dorp, een smeulend publiek geheim, terugblikken die langzaam naar de dag des onheils toewerken: ingrediënten die associaties oproepen met tal van andere (jeugd)boeken. Maar Sprikkelman schrijft desondanks trefzeker haar eigen verhaal." https://www.basmaliepaard...bijenvader