Hulpwerkwoorden, hebben of zijn

Hebben of zijn: hulpwerkwoorden van de voltooide tijden
Vrije keuze: - mogen/moeten/willen/kunnen/durven/hebben => in de V.T.T. „X Opmerking: in de V.V.T.„³ hebben „X Bijvoorbeeld: Hij heeft/is niet kunnen komen. Ik heb/ben moeten blijven. Het had zo mooi kunnen zijn. - proberen + te: Hij heeft/is proberen te gaan. - ophouden: Het onweer heeft/is opgehouden. Ik heb/ben ermee opgehouden. Steeds met "zijn": - Onovergankelijke werkwoorden die een toestandwijziging uitdrukken „X Bijvoorbeeld: aankomen, bevriezen, struikelen, vallen, ..... „³ De minister is zojuist aangekomen. - De overgankelijke werkwoorden beginnen en naderen. „³ Op welke manier zijn ze de vijand genaderd? - De onovergankelijke werkwoorden blijken, blijven, gebeuren, geschieden, slagen, (ge)lukken, mislukken, zijn. „³ Het kwaad is al geschied. Opmerking: werkwoorden gevormd met blijven, gaan, komen: - Alle onovergankelijke werkwoorden gevormd met blijven, gaan, komen
worden vervoegd met zijn. „³ Hoe laat is de zon gisteren ondergegaan? Uitzondering: De onovergankelijke werkwoorden verblijven en schoolgaan worden vervoegd met hebben. „³ Hij had vier jaar in Egypte verbleven voor hij terugkeerde. „³ Hij heeft in Deurne schoolgegaan. - Alle overgankelijke werkwoorden gevormd met blijven, gaan, komen worden vervoegd met hebben. „³ Heeft hij dat onderzoek zomaar ondergaan? Uitzondering: tegenkomen wordt steeds met zijn vervoegd. „³ Wanneer ben je hem nog eens tegengekomen? Steeds met "hebben": - Alle overgankelijke werkwoorden „³ Gisteren heb ik de ramen geolied. - (Onovergankelijke) werkwoorden die een toestand uitdrukken: dromen, rusten, slapen, ..... „³ Ze vertelde me dat ze vannacht zalig gedroomd heeft. - (Onovergankelijke) werkwoorden die een positie uitdrukken: hangen, liggen, staan, steken, zitten, ..... „³ Die sleutel heeft steeds aan de haak gehangen. - (Overgankelijke en onovergankelijke) werkwoorden die een handeling uitdrukken: denken, eten, invriezen, schrijven, voetballen, .... „³ Ik heb steeds gedacht dat je er nooit zou in slagen. - Wederkerende werkwoorden: zich haasten, zich vergissen. „³ Je hebt je in ieder geval niet erg gehaast. - Onpersoonlijke werkwoorden: hagelen, regenen, sneeuwen,..... „³ Het heeft geregend. Uitzondering: persoonlijk gebruikte onpersoonlijke werkwoorden. „³ De appelboom is kapot gehageld. Werkwoorden die met hebben als zijn worden vervoegd, met betekenisverschil: - Bewegingswerkwoorden: dalen, fietsen, klimmen, kuieren, lopen, varen, vliegen, wandelen, zeilen, zwemmen,..... „± hulpwerkwoord hebben: als de handeling zelf wordt benadrukt. „³ Ik heb urenlang gefietst. „± hulpwerkwoord zijn: als het doel van de handeling, de plaatsverandering wordt benadrukt. De plaatsverandering kan op verschillende manieren in de zin aanwezig zijn: „X Expliciet: via een richtingsobject „± Via een richtingsobject „³ Ik ben naar Aalst gefietst. „± Via het gebruik van een achterzetsel i.p.v. een voorzetsel vergelijk: Merckx heeft in dit stadion gereden. Merckx is dit stadion in gereden. „X Impliciet: door de betekenis van het werkwoord zelf „³ De helikopter is opgestegen (= naar boven) en is dan pijlsnel weggevlogen (= in horizontale richting) - volgen: „± hulpwerkwoord hebben: in de figuurlijke betekenis: "in het oog houden" „³ Heb je de wagen gevolgd? Heb je de nieuwsuitzending goed gevolgd? „± hulpwerkwoord hebben of zijn: in de letterlijke betekenis: "luisteren naar" „³ Heb/ben je die wagen gevolgd tot aan de afrit? - opvolgen: „± hulpwerkwoord hebben: in de betekenis: "naleven" „³ Heb je alle instructies opgevolgd? „± hulpwerkwoord hebben of zijn: in de betekenis: "een bepaalde vaardigheid bekleden" „³ Boudewijn I heeft/is zijn vader Leopold III opgevolgd. - vergeten: „± hulpwerkwoord zijn: in de betekenis: "zich niet meer herinneren" „³ Ik ben die definitie vergeten. „± hulpwerkwoord hebben of zijn: in de betekenis: "verzuimd" „³ Ik heb/ben dat boek vergeten. (= niet bij hebben) „³ Ik heb/ben vergeten te bellen. (= niet gedacht) - verliezen: „± hulpwerkwoord hebben: nadruk op de handeling: "kwijt raken" „³ Waar heb je je fototoestel verloren? Ik denk op de trein. „± hulpwerkwoord zijn: nadruk op de veranderde toestand: " kwijt zijn" „³ Ik heb geen enkele foto van mijn reis, want ik ben mijn foto toestel verloren

Voorbeeld tekstje: Hij is totaal vergeten wat hij moest zeggen. Ze zijn een nieuwe zaak begonnen in Antwerpen. De koster heeft/is vergeten de klokken te luiden. Ik ben veertien dagen op reis geweest. Eerst hebben we een paar uren gewandeld, en dan zijn we naar een vriend gefietst. Hij was uitgenodigd, maar hij is/ heeft niet willen komen. Het bankje van 500 heeft hij verloren, en toen is hij radeloos naar huis gehold. Heeft dat boek je bevallen? Karel is niet op het feestje geweest, hij is/heeft niet durven gaan; zelf ben ik er ook niet lang gebleven. De regen is opgehouden, eindelijk wat zon! We hebben uw raad gevolgd: we hebben/zijn de verdachte van verre gevolgd, maar in het drukke verkeer hebben we hem uit het oog verloren. Wat heb je hier nu weer verloren? Och, ik zoek mijn bril, ik heb die hier ergens verloren, want sedert mijn vertrek ben ik hem kwijt. Hij heeft zich in't zweet gelopen, waarom is hij niet kalmpjes naar huis gewandeld? We zijn gisteren naar Oostende gereden, we hebben er twee uren over gereden. Ben je niet vergeten die brief te posten? Hemeltje, ja, ik was totaal vergeten dat die in mijn zak zat. Hoelang is hij weggebleven? Ik ben ook op reis geweest, maar mijn broer is niet kunnen meegaan. Onlangs heeft onze poes een paar nachten buitengelopen, en nu is ze blijkbaar voorgoed weggelopen. Toen stelden we vast, dat we de weg verloren hadden. De mensheid lijkt op drift geslagen, doordat ze God vergeten is. We zijn/hebben totaal vergeten de bloemen af te geven.