Het Gronings dialect

Gronings dialect

Als onderwerp voor ons werkstuk hebben we het Gronings dialect gekozen.

Inleiding:

We hebben voor dit onderwerp gekozen omdat wij dat een erg interessant onderwerp vonden en er meer over te weten wilden komen.

Onderzoeksvraag:

Wat is het Gronings dialect?

Wat is een dialect:

Dialect is afgeleid van het Griekse woord dialektos, wat spreken, gesprek betekent. Een dialect is een variatie op het Nederlands wat bij elke regio anders is. Dus het Nederlands is de standaard taal en het Gronings een variant daar op. Het Nederlands word net wat anders uitgesproken en ze kennen hun eigen woordenschat.

De standaardtaal heeft een bijzondere status, daarom worden dialecten vaak als boers of achterlijk gezien.

In Nederland komen veel verschillende dialecten voor, te onderscheiden in streektalen en stadstalen. Alle wijken in meer of mindere mate af van de Nederlandse standaardtaal, het Algemeen Beschaafd Nederlands (ABN).

In Nederland onderscheidt men o.a. het Gronings, Drents, Twents, Achterhoeks, West-Fries, Zeeuws, Brabants en Limburgs als streektalen. Markante stadstalen (talen met een opvallend dialect) zijn: Amsterdams, Rotterdams, Haags en Utrechts. En wij gaan het dus hebben over het Gronings.

Wat is het Groningse dialect.

Dat is de benaming van het dialect van de provincie Groningen, inclusief de varianten daarbinnen.

Hoe praat een Groninger?

De Groninger spreekt voornamelijk zonder melodische accenten en zonder stemverheffingen.  

Hoe spreekt de echte Groninger?

• Groningers leggen de klemtoon vaak op de laatste lettergreep (schoolplèìn, schuurdèùr).

• In meervouden en infinitieven laat de Groninger aan het eind van het woord de stomme “e” weg. Hij spreekt dus van stoel’n, deur’n en raam’n

• En natuurlijk met de bekende ‘natte t’ zoals ‘Mart(s)init(s)oren’.·

• Ook vervangen Groningers scherpe medeklinkers door zachtere zoals in meteen, tafel, kousen lucifers. In woorden als meteen, tafel, kousen lucifers, mèdeen, toavel, kouzen en luzivers.

• En een bijzonder kenmerk zijn de ai-klanken zo wordt bijvoorbeeld ·niet, nait en lief, laif.

• ‘Aa’ word ‘a’ waardoor praat in plat veranderd

• en de ‘e’ word ‘i’ zoals bedieneng.

• Het gelijkmaken van ongelijke medeklinkers komt in Groningen veel voor, (zaddoek, vaaddoek)

• Evenals het samentrekken van twee woorden onder een dak: “Lave (laten we) dat maar niet doen. Moevve (moeten we) dit ook maken?

• Als je echt Gronings wil spreken moet je met korte zinnen spreken (Groningers houden van kort en bondig)

Een aantal Groningse gezegden (uitspraak):

't is niet altijd feest.

't is nait aal doage kovvie mit kouke.

Hij heeft een luizenleven.

Dij het n leben as n loes op n zere kop.

Wij willen de Hollandse taal leren maar ons dialect nooit vergeten..

Wie wöllen Hollands eren maar 't Grunings nooit verleren.

Alle kleine beetjes helpen.

Ale lutje beetjes helpm, zee mugge en meeg in zee.

Groninger koffiepot op drie pootjes.

Drijbaintje diklief staait aaltied mit pietje stief.

Groningismen en Hollandismen

In het dialect is er sprake van ‘Groningismen’ en ‘hollandismen’. Deze ontstaan wanneer men bij het spreken het Gronings en het Nederlands door elkaar haalt.

Bij het Hollandisme wordt het Nederlands verklankt of verwoord naar het Gronings zonder dat er rekening word gehouden met de zinsopbouw.

Dit gebeurt als een persoon denkt in het Nederlands het daarna in het Gronings wil zeggen. Door die gedachtegang bouwt hij Nederlandse zinnen, die hij uitspreekt in het Gronings.

Het tegenovergestelde zijn Groningismen

Groningismen zijn Groningse zinnen in Nederlandse woorden. Het Gronings word verklankt of verwoord naar het Nederlands zonder dat er rekening word gehouden met de zinsopbouw. Ook zeggen Groningers bijvoorbeeld, ‘ik zat tegen hem over’ in plaats van ‘ik zat tegenover hem’.

De leenwoorden uit het Gronings zijn aanmerkelijk geslonken in de laatste vijftig jaar, dit komt doordat verouderde woorden zoals  ‘bozzem’ (schoorsteenmantel) en ‘beun’ (zolder), zijn verdwijnen uit het dagelijks taalgebruik.

Het platteland spreekt het dialect zuiverder en beschaafder dan de stad en verstedelijkte dorpen. De conclusie is dus dat Groningers die dagelijks het dialect als omgangstaal gebruiken, ook het zuiverst Gronings spreken.

Wat zijn typische Groningse voornamen?

Vaak zijn Groningse namen kort en bondig. Groningse voornamen zijn ook populair in Friesland maar andersom geldt dat ook. Friese namen komt men ook veelvuldig tegen in Groningen.

 1  Femke / Jelle

 2  Nienke (Nynke) / Jesse

 3  Renske / Sjoerd

 4  Fenna / Wessel

 5  Silke / Jelmer

 6  Hester / Hidde

 7  Aafke / Jorrit

 8  Marrit / Sietse

 9  Dieuwertje / Wietse

10  Rinske / Siebe

Ons nooit volmaakte Nederlands

Onder taalwetenschappers is de term Algemeen Beschaafd Nederlands al lang geleden in onbruik geraakt. De term zou ten onrechte de suggestie kunnen wekken dat mensen die andere variëteiten van het Nederlands spreken, niet beschaafd zijn. Daarom spreekt men liever van Algemeen Nederlands (AN) of Standaardnederlands.

Sommigen vertellen ons dat ‘Het Nederlands’ überhaupt niet bestaat en dat het ook nooit heeft bestaan: het heeft altijd variatie vertoond en blijft onverminderd veranderen. Ook al spreken we met z’n allen een algemene norm af voor ‘beschaafd taalgebruik’, er duiken steeds nieuwe verschijnselen op.