Het gevaar

Gekozen boeken

• Wierook en tranen door Ward Ruyslink.
  
  Uitgever: Manteau te Brussel
  Jaar van eerste uitgave: 1958
   
• Het Gevaar door Jos Vandeloo
  Uitgever: Manteau te Brussel
  Jaar van eerste uitgave: 1960
  
  
  Inhoudsopgave
  
  Inleiding
  
  Hoofdstuk 1 Inhoud en stijl van het boek: Wierook en Tranen.
  
  1.1 - De Titel
  
  1.2 - De belangrijkste personages
  
  1.3 - De handeling
  
  1.4 - De belangrijkste thema`s
  
  1.5 - Enkele opvallende motieven
  
  1.6 - De structuur
  
  1.7 - Het tijdsverloop
  
  1.8 - Het perspectief
  
  Hoofdstuk 2 Inhoud en stijl van het boek: Het Gevaar.
  
  2.1 - De Titel
  
  2.2 - De belangrijkste personages
  
  2.3 - De handeling
  
  2.4 - De belangrijkste thema`s
  
  2.5 - Enkele opvallende motieven
  
  2.6 - De structuur
  
  2.7 - Het tijdsverloop
  
  2.8 - Het perspectief
  
  Hoofdstuk 3 Thema en idee van het boek: Wierook en Tranen.
  
  3.1 - De thema`s
  
  3.2 - Het idee
  
  Hoofdstuk 4 Thema en idee van het boek: Het Gevaar.
  
  4.1 - De thema`s
  
  4.2 - Het idee
  
  Hoofdstuk 5 Overeenkomsten en verschillen tussen Wierook en Tranen en Het Gevaar
  
  5.1 - Overeenkomsten
  
  5.2 - Verschillen
  
  Nawoord
  
  Literatuurlijst
  
  
  Inleiding
  
  Ik heb voor het thema gevaar gekozen, omdat overal om ons heen gevaarlijke situaties zijn, die wij niet kennen en die toch invloed hebben op ons leven en welzijn. Evenals de thema`s liefde en dood bepaalt "het gevaar" ons handelen. Ik heb voor "Wierook en Tranen" en "Het Gevaar" gekozen, omdat in beide boeken het sluipend gevaar aanwezig is. In beide boeken bepaalt dat gevaar het handelen van de personages. Eerst zal ik het thema en het idee van beide boeken behandelen. Tot slot zal ik komen tot enige overeenkomsten en verschillen van "Wierook en Tranen" en "Het Gevaar". Ik hoop dat door mijn betoog duidelijk zal worden dat "GEVAAR" een toch niet weg te poetsen thema in de literatuur is.
  
  Hoofdstuk 1 - Inhoud en stijl van boek A.
  
  1.1 De titel
  
  Het boek heet "Wierook en Tranen" omdat wierook en tranen in dit boek belangrijke rollen spelen. Wierook, het dromerige, zuivere en religieuze gevoel enerzijds en tranen, die van het menselijk leed anderzijds.
  
  1.2 De belangrijkste personages
  
  De belangrijkste personages zijn Waldo en Vera. Waldo is een jongen van negen jaar. Hij volgt eerst zijn ouders en daarna Vera. Waldo heeft een round character, want hij verandert vaak van gedachte. In het begin vond hij de oorlog avontuurlijk, maar na de dood van zijn ouders besefte hij wat de oorlog werkelijk inhield, namelijk dood en verderf. Vera is een meisje van veertien jaar. Zij weet ongeveer wat ze wel en niet wil doen. Zij is het buurmeisje van Waldo. Vera heeft een flat character, want ze verandert niet van gedachte. Ze heeft één doel voor ogen, de grens overgaan, en als dat niet lukt, wil ze terug naar huis.
  
  1.3 De handeling
  
  Waldo komt met zijn ouders in de meidagen van 1940 in Poperinge. Evenals duizenden anderen zijn zij op weg naar de Franse grens, vluchtend voor de Duitsers. Zij overnachten bij een oud heksachtig vrouwtje. In de verte horen ze de geluiden van de oorlog. Willy, de kleinzoon van het oude vrouwtje, komt `s nachts op hun kamer de ratjes eten geven (Waldo ruikt daarna een geur van wierook). De grenspost blijkt de volgende dag gesloten te zijn. Op weg naar een andere grenspost worden de weerloze vluchtelingen door Duitse vliegtuigen gebombardeerd. Waldo`s ouders worden gedood. Een verpleegster ontfermt zich over Waldo. Hij rijdt mee met de soldaat Evarist. In de stad aangekomen ontmoet hij zijn buurmeisje Vera. Waldo en Vera overnachten in een mosterdfabriek en trekken samen verder naar de kust, nu en dan genietend van het prachtige landschap. De Duitse tanks arriveren. Twee jongens komen Vera aangapen; ze weten ergens een dode Duitser te liggen en zijn daar erg trots op. Vera trekt met Waldo naar haar oom Andreas in Tielt. In diens villa blijken de Duitsers al aan het feestvieren: Andreas is een collaborateur. De kinderen lopen weg. Op een stationnetje zien zij Evarist als krijgsgevangene. Zij verschuilen zich in een bootje aan de Leie. Vier Duitsers ontdekken hen, nemen hen mee en voeren hen dronken. Ze verkrachten Vera. Als Waldo weer bijkomt, vindt hij haar halfdood. Hij haalt hulp in de persoon Juul, een zigeuner. Vera wordt met de ambulancewagen naar Gent vervoerd. Als Waldo in het ziekenhuis in Gent aankomt, vindt hij Vera, dood. Dan huilt hij voor de tweede keer. Bij de dood van zijn vader en moeder was de eerste keer, nu bij de dood van Vera de tweede keer.
  
  1.4 De belangrijkste thema`s
  
  De belangrijkste thema`s zijn: oorlog, ontwakend kinderbewustzijn, de vlucht voor het gevaar. Deze thema`s worden uitgewerkt in hoofdstuk 3!
  
  1.5 Enkele opvallende motieven
  
  De belangrijkste motieven in "Wierook en Tranen" zijn: de wierookgeur, de tranen. De wierook benadrukt de tegenoverstelling tussen een heerlijke, dromerige en zuivere sfeer enerzijds en de wrede werkelijkheid anderzijds. De tranen benadrukken de keiharde werkelijkheid van het naakte bestaan, de dood, de ellende en de verkrachting.
  
  1.6 De structuur
  
  Waldo`s tocht duurt in totaal zes dagen; het verhaal begint op de tweede dag. De tweede tot en met de vijfde dag worden verteld in de eerste helft van het boek (hfst. 1 t/m 5). De zesde, beslissende en tragische dag in de tweede helft van het boek (hfst. 6 t/m 9), die maar iets korter is dan de eerste helft. Er wordt naar die verschrikkelijke "ontknoping" toegewerkt.
  
  1.7 Het tijdsverloop
  
  Het boek is chronologisch opgebouwd. Er vindt geen tijdsverdichting plaats. Ook komen er geen flash-backs in voor. Wel wordt voor de zesde, beslissende en tragische dag een grotere ruimte gebruikt, dan voor de tweede t/m de vijfde dag.
  
  1.8 Het perspectief
  
  Het boek wordt geschreven door een alwetende verteller. Hij heeft het overzicht over alle situaties.
  
  
  Hoofdstuk 2 - Inhoud en stijl van boek B.
  
  2.1 De titel
  Het boek heet Het Gevaar, omdat de hoofdpersonen steeds worden achtervolgd door het enorme gevaar, dat "kernenergie" heet en ze worden achtervolgd door de angst om dood te gaan.
  
  2.2 De belangrijkste personages
  
  De belangrijkste personages zijn Benting en Dupont, maar ook wel Molenaar. Alledrie zijn ze besmet met radioactiviteit en vormen door het gevaar waaraan zij blootgesteld zijn weer een gevaar voor de samenleving. Molenaar is het ergste besmet en overlijdt al snel. Benting is koel analyserend en enigszins berustend, maar Dupont is daarentegen energiek en heeft een temperament dat hem meer tot cynisme, maar ook tot avonturisme en vrolijkheid verleidt. Hij kan deze situatie onmogelijk accepteren en nadat hij zijn vrouw gezien heeft, wil hij ontvluchten (maar ontvluchten aan "het gevaar" zal niet lukken).
  
  2.3 De handeling
  
  "Het Gevaar" is een verhaal van drie mensen die in een atoomcentrale worden besmet en vechten voor hun behoud.
  
  2.4 De belangrijkste thema`s
  
  De belangrijkste thema`s zijn: dood, kernenergie, angst, eenzaamheid. Deze thema`s worden uitgewerkt in hoofdstuk 4!
  
  2.5 Enkele opvallende motieven
  
  Enkele opvallende motieven zijn:, maatschappijkritiek, het gevaar van de radioactiviteit. De maatschappijkritiek komt steeds tot uiting in het boek d.m.v. kleine uitspraken. Bijvoorbeeld: "Altijd maar braaf zijn en zwijgen en de ogen sluiten, denkt Benting, doen of je niets hoort en niets ziet. Je aan niets en niemand gelegen laten liggen. Iedereen doet het, misschien is dat het middel om een beetje gelukkig te zijn." De radioactiviteit is het gevaar waaraan zij blootgesteld zijn geweest en waardoor zij weer een gevaar vormen voor de samenleving.
  
  2.6 De structuur
  
  Het boek begint met een proloog. Van deze proloog gaat een prospectief (vooruitwijzend) aspect uit: namelijk er is iets verschrikkelijks gebeurd. Nu volgen er drie hoofdstukken met als titels: Praten met populieren, De glanzende tunnel van de nacht en Wonen in steen, die zich grotendeels afspelen in een geisoleerde vleugel van het ziekenhuis. Het verschrikkelijke dat gebeurd is, wordt hier duidelijk. Na alle gebeurtenissen volgt een epiloog. Weer in de trein met Benting. Nu niet op de vlucht, maar als toekijker bij zijn eigen sterven.
  
  2.7 Het tijdsverloop
  
  Het verhaal is niet-chronologisch opgebouwd, omdat de proloog begint in de trein als Benting al op de vlucht is. Daarna komen we in het ziekenhuis wat eigenlijk daarvoor gebeurt is. We zouden de proloog kunnen zien als een soort flash-back. De verhalen van de verschillende personen worden chronologisch verteld.
  
  2.8 Het perspectief
  
  De schrijver heeft gebruik gemaakt van een alwetende verteller. De verteller staat namelijk boven het eigenlijke verhaal en weet alles. Dat is duidelijk te zien aan de proloog waar een vooruitwijzende werking vanuit gaat ("Lava" laat zijn oog achter: het alziend oog?).
  
  
  Hoofdstuk 3: Thema en idee van Wierook en Tranen
  
  3.1 De thema`s
  
  De thema`s zijn:, oorlog, ontwakend kinderbewustzijn, vlucht voor het gevaar. Het belangrijkste thema is oorlog. Daarmee hangen de thema`s ontwakend kinderbewustzijn en vlucht voor het gevaar samen. In het begin van het boek komt de vlucht al voor (zie de handeling 1.3). De grenspost blijft gesloten en de weerloze vluchtelingen worden door Duitse vliegtuigen gebombardeerd. Na de dood van Waldo`s ouders ontfermt een verpleegster zich over hem. Hier zijn we dus de tegenstelling tussen de wreedheid van de oorlog en het ontwakend kinderbewustzijn, tussen het gevaar van de wereld van de volwassenen en die van de kinderen, tussen de oorlogsgebeurtenissen en de schone natuur. Het spannende en wrede van de oorlog komt naar voren als twee jongens er erg trots op zijn, dat ze een dode Duitser weten te liggen.
  
  3.2 Het Idee
  
  Het belangrijkste idee is volgens mij het ontwakend kinderbewustzijn in de oorlog. Alles in het boek wordt gezien vanuit Waldo en in Waldo wordt een psychologische ontwikkeling geschetst. Deze psychologische ontwikkeling is duidelijk aanwezig. Aanvankelijk staat hij als een klein jongetje tegenover Vera, het grotere buurmeisje, dat hem de weg zal wijzen en dat precies weet wat er gedaan moet worden. Langzamerhand gaat hij haar liefhebben, op kinderlijke wijze, maar ook met gedachten ontleed aan de wereld van de volwassenen: hij wil met haar trouwen; hij is jaloers als anderen zich met Vera bemoeien. Ik vind deze ontwikkeling goed getekend, omdat het ook duidelijk naar voren komt in het boek. Bijvoorbeeld bij Waldo, die bij Vera zit en denkt aan de krekels die de dode zwaluw wegdragen. Of de band tussen Waldo en Vera, die in de loop van het boek steeds hechter wordt én hij leert beseffen wat oorlog eigenlijk is.
  
  
  Hoofdstuk 4: Thema en idee van Het Gevaar
  
  4.1 De thema`s
  De thema`s zijn:, dood, kernenergie, angst, eenzaamheid. De dood komt meteen in de proloog al om de hoek kijken. De reiziger in de trein die tegenover Benting gaat zitten, is in het zwart gekleed, doet ons vreemd aan en maakt de situatie nog explosiever als hij "Lava" blijkt te heten. We kunnen hem zien als de verpersoonlijking van de dood. De dood komen we ook verder in het boek tegen: in het ziekenhuis bij Molenaar, in het café bij Dupont en aan het eind in de epiloog, als Benting zelf sterft. De dood achterhaalt ze alledrie, ondanks hun vlucht en de valse hoop van de doktoren. Bijvoorbeeld doktor Wens (de naam zegt al genoeg). De eenzaamheid komt naar voren in het ziekenhuis waarbij overduidelijk blijkt dat de mannen alleen gelaten worden met hun probleem. De buitenwereld bekommert zich er niet meer om. Omdat die buitenwereld ze eenzaam achterlaat, besluiten ze te ontsnappen. Dupont moet Benting overtuigen en dat lukt: "Ze verdienen eenvoudig onze scrupules niet, ze willen ons niet kennen, ze kennen alleen maar zichzelf, ze negeren ons bestaan. Waarom moeten wij, in een speciaal geval als dit, opgeofferd worden?"
  
  4.2 Het Idee
  
  Het idee van dit boek vind ik de angst voor de onbekende kernenergie (het boek is in 1960 uitgekomen). De angst zit overal door het boek heen: in de proloog bij "Lava"; in het ziekenhuis nadat Molenaar overleden is en ten opzichte van de maatschappij als Dupont Benting wil overhalen om te vluchten. De angst komt ook naar voren in het volgende citaat: "Wit groeien de vingers van twijfel en wantrouwen uit de muren." Ze worden heen en weer geslingerd tussen hoop en angst, waardoor ze toth un wanhoopsdaad komen, namelijk de vlucht. Dat betekent, denken ze, kontakt met de maatschappij, dus leven, maar het kontakt blijkt onmogelijk, dus dood.
  
  Hoofdstuk 5: Overeenkomsten en verschillen
  
  5.1 Overeenkomsten
  Overeenkomsten in deze boeken zien we hoofdzakelijk in de thema`s: dood, angst, gevaar die zeer verschillend uitgewerkt worden. In beide boeken is de angst voor naderend onheil overduidelijk aanwezig. In "Het Gevaar" "Lava" die vooruitwijzend is in het hele boek; in "Wierook en Tranen" de oorlog die er voor zorgt dat de mensen op de vlucht gaan. In beide boeken komt ook de moed van de éénling naar voren. In "Wierook en Tranen" gaat Juul (een zigeuner) hulp halen bij Vera. In "Het Gevaar" trotseren Benting en Dupont de publieke opinie door te vluchten. In beide boeken kunnen we een "ontwaken" konstateren. In "Wierook en Tranen" het ontwakende kinderbewustzijn van Waldo, waarover we al gesproken hebben in dit werkstuk. In "Het Gevaar" het ontwakend bewustzijn dat kernenergie zeer bedreigend is voor de mensheid.
  
  5.2 Verschillen
  
  Beide boeken zijn wat de verhaallijn betreft totaal verschillend. "Het Gevaar" gaat over drie mannen die besmet zijn door radioactiviteit. "Wierook en Tranen" gaat over twee kinderen die op de vlucht zijn voor de oorlog. Beide boeken spelen zich af in totaal andere tijden. "Wierook en Tranen" in een tijd dat er nog geen kerncentrales zijn en "Het Gevaar" in een tijd dat er wel kerncentrales zijn. In beide boeken hebben de hoofdrolspelers een verschil van leeftijd. In "Wierook en Tranen" spelen kinderen een hoofdrol, in "Het Gevaar" volwassenen. Beide boeken spelen zich af op een ander plek. "Wierook en Tranen" in Belgie en "Het Gevaar" kan zich in elk denkbaar land afspelen waar een kerncentrale staat.
  
  
  Nawoord
  Ondanks de grote verschillen die wij in beide boeken hebben kunnen constateren, heb ik toch twee boeken gecombineerd in dit werkstuk. Ik heb dit gedaan, omdat ik na het lezen van beide boeken een gevoel had dat zowel die kinderen als die volwassenen op de vlucht waren voor iets ongrijpbaars. Beide waren op de vlucht voor een gevaar; welliswaar een gevaar van totaal andere oorde, maar wel ingrijpend genoeg om het gehele leven te beinvloeden.In beide boeken vind ik dit thema "Gevaar" goed uitgewerkt. Beide boeken spraken mij ook enorm aan. "Wierook en Tranen", omdat ik mij goed ik Waldo en Vera kom inleven en zo het sluimerend gevaar dat deze beide kinderen bedreigden als het ware voelde aankomen. "Het gevaar", omdat ik nogal huiverig ben voor die ontzichtbare kernenergie en de gevaren die het met zich meebrengt. Ik kon mij goed inleven in Benting en Dupont die eigenlijk op de vlucht gingen voor iets waarvoor ze eigenlijk niet konden vluchten. Doordat ik beide boeken met veel waardering heb gelezen, vond ik het ook wel prettig ze zo gestructureerd uit te werken.