Het futurisme

HET FUTURISME 1. Algemeen Het futurisme is een heel complexe stroming in het Interbellum. Het futurisme is in de eerste plaats een levensleer, een vraag op hoe het leven op de grootst mogelijke kracht en volheid kan lopen. Het betreft dus alle takken van een samenleving en heeft een diepe roots in de techniek en wetenschap, deze beïnvloeden de kunstuitingen dan ook sterk. Op die manier is er een regelrechte samenhang tussen wetenschap en kunst en niet alleen door de wetenschappelijke verwezenlijkingen via technologie en techniek, maar ook via het actuele en toekomstige mens-, samenlevings- en wereldbeeld. De ontwikkelingen die van groot belang zijn geweest: - de 18de eeuwse uitvinding van de stoommachine verandert het leven in de 19de eeuw - de constructie van de eerste elektrische stroombron in 1800 door Volta, zal leiden tot de tweede industriele revolutie: de toepassing van de elektriciteit geeft aanleiding tot een hele reeks uitvindingen waardoor SNELHEID centraal komt te staan en TIJD EN RUIMTE overwonnen werden. -Uitvinding van de ontploffingsmotor en van elektrische en dieselmotor hebben verstrekkende gevolgen. De mogelijkheden leken onbeperkt en onbegrensd. De nieuwe verwezenlijkingen van de technologie roepen eind 19de eeuw, begin 20ste eeuw twee tegengestelde levenshoudingen, onder andere ook bij de kunstenaarsgroepen, op. 1. Voor de herwaardering van de handenarbeid, contra mechanisatie
2. de functionele tendens die de verworvenheden van de techniek wil toepassen

Begin 20ste eeuw, voor WO zijn de gevoelens duidelijk verdeeld: - pessimisme, angst, vertwijfeling bij Duitse expressionisten, die thema's als bv. vereenzaming van de mens, levensangst, enz. tot onderwerp nemen - optimisme en geloof in de toekomst bij kubisten en zeer extreem bij de Italiaanse futuristen. Dynamisme en snelheid worden twee centrale begrippen voor de futuristen. Ze roepen ze uit tot de belangrijkste waarden in de kunst. Kunstenaars krijgen een nieuwe taak: VERNIEUWEN is vanaf nu de boodschap. Een nieuw kunstconcept wordt geboren: de AVANT-GARDE (komt van het militaire spraakgebruik) of voorhoede, die zich tot taak stelt steeds opnieuw alle vastgeroeste principes aan te vallen en in vraag te stellen. De TOEKOMST wordt verheerlijkt en de futuristische kunstenaars roepen op de brug met het verleden op te blazen. Men moet komaf maken met oude waarden en normen. Filippo Tommaso Marinetti (1876-1944), die in 1909 het eerste Futuristisch Manifest schrijft, dat gepubliceerd wordt op de frontpagina van het Franse dagblad 'Le Figaro', is de geestelijke vader van het futurisme. 2. Futuristisch Manifest door Filippo Tommaso Marinetti: 1909 1. Wij willen de liefde voor het gevaar verheerlijken, de houding van wilskracht en stoutmoedigheid. 2. De voornaamste elementen van onze poëzie zijn moed, durf en revolte. 3. De literatuur heeft tot hiertoe alleen een stilstand van het denken, de extase en de loomheid geeerd, wij willen de lof zingen van de agressieve beweging, de koortsachtige slapeloosheid, de vastberaden stap, de gevaarlijke sprong, de oorvijg en de vuistslag. 4. Wij verklaren dat de pracht van de wereld zich heeft verrijkt met een nieuwe schoonheid: de schoonheid van de snelheid. Een racewagen (…) is mooier dan de 'Nike van Samothrace'. (...) 7. Buiten de strijd is er geen schoonheid. Geen meesterwerk zonder agressief karakter. De poëzie moet een heftige aanval zijn tegen de onbekende krachten, opdat ze zouden buigen voor de mens. 8.Wij zijn op de meest extreme hoogtepunten van alle eeuwen! Wat baat het achterom te kijken (…) Tijd en ruimte zijn gisteren reeds gestorven. Wij leven reeds in het absolute, omdat we de eeuwige, overal aanwezige snelheid wisten te scheppen. 9. Wij willen de oorlog -de enige hygiëne van de wereld- verheerlijken, het militarisme, het patriottisme, het vernietigend gebaar der anarchisten, de mooie ideeën die doden, en het misprijzen van de vrouw. 10. Wij willen musea en bibliotheken met de grond gelijkmaken, het moralisme, het feminisme en alle opportunistische en utilitaire lafheden bestrijden. 11. Wij zullen de menigten loven die door de arbeid, door het plezier of door de revolte in beweging zijn; de veelkleurige en polyfone branding van de revoluties in de moderne steden; de nachtelijke fabrieken onder het felle licht van elektrische manen; de rokende gulzige stations die slangen opslokten; de fabrieken die aan de wolken opgehangen zijn door de draden van hun rook (…) en de glijdende vlucht van vliegtuigen met schroeven van wapperende vlaggen en het applaudisseren van een enthousiaste menigte. 3. Het manifest van de futuristische schilders In 1910 publiceren vijf beeldende kunstenaars het manifest van de futuristische schilders. Deze vijf waren Boccioni, Carrà, Russolo, Severin, Balla. Een fragment hieruit: (…) Wat wij op het doek willen weergeven is niet een vastgelegd moment van het universeel dynamisme, maar de dynamische ervaring zelf. Alles is in beweging, alles verandert vlug. Een profiel is nooit onbeweeglijk voor ons te zien, maar verschijnt en verdwijnt zonder ophouden. (…) Daarom is het dat een rennend paard geen 4 maar 20 poten heeft, en hun bewegingen driehoekig zijn. Wij verklaren: 1. dat men alle vormen van imitatie moet minachten en alle vormen van originaliteit moet huldigen
2. dat men zich moet revolteren tegen de tirannie van de woorden "harmonie" en "goede smaak" (…) 3. dat kunstkritieken nutteloos en schadelijk zijn
4. dat men alle reeds gebruikte onderwerpen moet buitenborstelen, opdat men ons ontstuimig leven van staal, hoogmoed, trots en snelheid zou kunnen uitdrukken
5. dat men het scheldwoord "dwaas" als een eretitel moet zien (…) 6. (...) 7. dat men het universeel dynamisme in de schilderkunst moet weergeven als dynamische eraring
8. (...) 9. dat licht en beweging de stoffelijkheid van de lichamen vernietigt 4. Schilders op zoek naar nieuwe middelen In 1912, twee jaar na het schildersmanifest, wordt de eerste schilderijententoonstelling geopend, maar futuristen experimenteren met allerhande nieuwe media en zijn actievoerders tijdens de 'serata futurista'. Overal gaan stemmen op dat schilder- en beeldhouwkunst niet langer in staat zijn de avant-garde ideeën te realiseren. Ook de vijf schilders die het eerste schildersmanifest ondertekenden, drukken het verlangen uit naar nieuwe expressiemedia en geven deze als eerste gestalte. 4.1 Giacomo Balla Giacomo werd op 18 juli 1871 geboren te Turijn. Hij is vooral bekend als leidend futurist, die in zijn werken de beweging wilde laten uitkomen. In 1891 studeerde hij kort op de Accademia Albertina di Belle Arti en het Liceo Artistico te Turijn. In 1895 verhuisde Balla naar Rome, waar hij diverse jaren werkte als illustrator, en portretschilder. In 1900 bracht Balla een bezoek van zeven maanden aan Parijs als assistent van de illustrator Serafino Macchiati. In Parijs maakte hij kennis met het impressionisme en het pointillisme. Terug in Rome ontmoette hij Gino Severini en Umberto Boccioni en kwam hij in aanraking met het futurisme. Marinetti leerde Balla in 1909 de futuristische ideeën. In hetzelfde jaar nam hij deel aan de Salon d'Automne. In 1910 ondertekende Balla samen met Boccioni, Carlo Carrà, Luigi Russolo en Severini het futuristisch schilders manifest. In 1912 legde hij in zijn schilderij 'Hond aan de lijn' een beweging vast. Hij bezocht Londen en Düsseldorf en nam hij deel aan de tentoonstelling van de 'Rotterdamsche Kunstkring'. Tussen 1913 en 1916 schilderde hij een serie die in de richting van abstracte schilderijen ging. Na 1933 schilderde Balla hoofdzakelijk naturalistisch. Balla overleed in Rome op 1 maart 1958.