De doodstraf

Nederland en de doodstraf: een terugblik
Den Haag, 19 november 2002 Demissionair minister Nawijn van Vreemdelingenzaken en Integratie pleit voor de herinvoering van de doodstraf. Die zou de rechter mogen opleggen aan 'iemand die bewust mensen van het leven berooft, zonder enige reden', aldus Nawijn. Nederland kent de doodstraf niet meer sinds 1870. Toen is hij uit het gewone strafrecht geschrapt. In 1943 voert Nederland de doodstraf voor korte tijd toch weer in. Het is de zwaarste straf die gerechtshoven voor 'Bijzondere Rechtspleging' kunnen opleggen aan oorlogsmisdadigers. Een geschiedenis van de doodstraf door de eeuwen heen. Het vorstelijke pardon Het oude Germaanse recht dat in de vroege Middeleeuwen in de Nederlanden geldt, kent de doodstraf. De misdadiger kan zijn straf in veel gevallen ontlopen doordat er een geldelijke schikking wordt getroffen met de naaste familie of vrienden. Pas als het Romeinse en Canonieke recht wordt ingevoerd in de veertiende eeuw, wordt het strafstelsel langzamerhand strenger. Voor moord, doodslag, verkrachting, diefstal en valsemunterij kan de burger de doodstraf krijgen. Slechts door een pardon van de vorst kan de beschuldigde aan de doodstraf ontkomen. Het spreekt vanzelf dat de vorst met het verlenen van pardon niet erg scheutig was. Meestal moet daar een bijzondere aanleiding voor zijn, bijvoorbeeld als de vorst net een oorlog heeft gewonnen. De rechter kiest uiteindelijk hoe de verdachte aan zijn eind komt. Wie meermaals heeft gestolen wordt zonder meer opgehangen. Ketters worden verbrand. Op andere misdrijven staat vierendelen en valsmunters werden gekookt in een ketel gevuld met olie. Wie van adel is of anderszins een hoge positie bekleedt, kan nog wel aan de schandelijke ophanging ontkomen door te kiezen voor onthoofding.
Code Pénal Ten tijde van de Republiek der Verenigde Nederlanden -vanaf het einde van de zestiende eeuw- vereenvoudigt dit stelsel min of meer vanzelf. De nadruk komt te liggen op ophanging en onthoofding. Pas begin 1809 wordt het eerste wetboek van strafrecht, dat echt van Nederlandse bodem is, ingevoerd: 'Het Crimineel Wetboek voor het Koningrijk Holland'. Ook dit wetboek kent verschillende vormen van doodstraf, namelijk de strop of het zwaard. Als Nederland twee jaar later bij het Franse Keizerrijk van Napoleon gaat horen worden hier ook de Franse wetten en reglementen ingevoerd. Voor het strafrecht was dit de 'Code Pénal'. Voor een aantal zware delicten als moord, brandstichting en muntmisdrijven schrijft dit wetboek de doodstraf dwingend voor. Dat wil zeggen dat de rechter geen andere keus heeft dan de doodstraf als het delict bewezen is. Afschaffing In 1815 gaan de noordelijke en de zuidelijke Nederlanden samen verder als Koninkrijk der Nederlanden. Noord en Zuid denken over veel zaken nogal verschillend, waaronder het strafrecht. Daardoor kan het gebeuren dat diverse pogingen om een Nederlands Wetboek van Strafrecht in te voeren mislukken. De 'tijdelijke' handhaving van de Code Pénal duurt daardoor tot 1886. De doodstraf blijft bij dit alles gehandhaafd. Wel veranderen de inzichten over de doodstraf langzamerhand. Hierdoor wordt de doodstraf nog wel opgelegd maar steeds minder vaak ten uitvoer gelegd. In 1854 wordt het aantal misdrijven waarvoor de doodstraf kan worden opgelegd bij wet sterk ingekrompen. Na 1860 verleent de koning altijd gratie. Dit alles leidt ertoe dat de doodstraf in 1870 uit het gewone strafrecht wordt geschrapt. Wel blijft de doodstraf gehandhaafd in het militair strafrecht in tijd van oorlog. Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging Dat dit niet altijd zo hoefde te blijven blijkt al bij de behandeling van het nieuwe Wetboek van Strafrecht in de Tweede Kamer in 1879. De voorstanders van de doodstraf bepleiten dan herinvoering. Een redevoering van de minister van justitie, waarin hij alle nadelen van de doodstraf nog eens op een rijtje zet, heeft dit kunnen voorkomen. In 1943, midden in de Tweede Wereldoorlog is de doodstraf nog voor korte tijd ingevoerd én ten uitvoer gelegd. Gerechtshoven en de raad van Cassatie kunnen volgens de 'Bijzondere Rechtspleging' de doodstraf uitspreken en ten uitvoer laten leggen. De tastbare weerslag van deze periode is terug te vinden in het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging dat het Nationaal Archief beheert. Na de oorlog wordt de doodstraf opnieuw afgeschaft. Uiteindelijk wordt in 1983 in de Grondwet bepaald: de doodstraf kan niet worden opgelegd (artikel 114). In 1990 schrapt men de laatste vermeldingen van de doodstraf. Twee wetten regelen dat de doodstraf ook uit het militaire en het oorlogsstrafrecht verdwijnen. Sinds dat jaar kent Nederland de doodstraf -ook op papier- in geen enkele vorm meer. Is Zwart zijn een rede voor de Doodstraf??? Ras als invloed of een persoon de doodstraf krijgt Moordzaken komen meer in aanmerking voor de doodstraf door het bestaan van bepaalde verzwarende factoren, die een moord 'erger' maken dan een andere. Als een aanklager moet bepalen of hij de doodstraf of een gevangenisstraf als uitspraak wil bereiken hoort de aanklager het bestaan van deze verzwarende factoren in aanmerking nemen. Zoals of een moord was gepleegd met ernstig risico voor het leven van anderen, of de moord was gepleegd tijdens een ander ernstig misdrijf zoals roof of verkrachting, of tijdens het begaan van de moord marteling is gebruikt, of de verdachte een significant gewelddadig verleden heeft. Zo wordt de jury ook verteld deze factoren te overwegen als zij beslissen of de straf dood of leven moet zijn als de uitspraak eenmaal schuldig is. Het ras van de verdachte hoort niet van invloed te zijn op de ter dood veroordeling maar in Philadelphia gebeurt dit duidelijk wel (zie tabel). Moorden gepleegd door zwarten worden als erger beschouwd en worden alleen al door de kleur van de verdachte behandeld als of zij de doodstraf meer verdienen. Een factor dat geen duidelijk effect heeft op het voorspellen of de doodstraf uiteindelijk wordt gegeven heeft een waarde van nul. Een zwarte verdachte krijgt een waarde van 1.4 in het voorspellen of de doodstraf wordt gegeven. Deze extra last voor zwarte verdachten is vergelijkbaar met rechtmatige verzwarende factoren zoals marteling of 'veroorzaakt veel schade, angst of pijn' die respectievelijk waarden van 1.9 en 1.0 in het voorspellen van de straf. Zwarte verdachten en ras van de slachtoffers Een andere maatstaaf van het effect van ras op de doodstraf is het gecombineerde effect van het ras van de verdachte en van het slachtoffer. In een studie in Philadelphia bestaat de combinatie qua ras waarvan het meest waarschijnlijk was dat het in een doodstraf resulteert uit een zwarte verdachte en niet-zwart slachtoffer, ongeacht de mate van erstigheid van de moord. Zwarte verdachte-zwart slachtoffer misdrijven monden minder waarschijnlijk in de doodstraf uit, gevolgd door misdrijven door andere verdachten, ongeacht het ras van het slachtoffer.
Juryleden Aanklagers beslissen niet alleen wie op een bepaald niveau qua misdrijf vervolgd moet worden, zij hebben ook een duidelijke invloed op het verloop van de zaak. Sommige aanklagers hebben er een gewoonte van gemaakt zwarten uit de mogelijke jury te verwijderen. Statistieken van een studie in Philadelphia hebben uitgewezen dat vanaf 1983 tot 1993 aanklagers 52% van alle zwarte potentiële juryleden hebben verwijderd maar van niet-zwarte potentiële juryleden werd maar 23% verwijderd. Dezelfde praktijken zijn normaal in andere districten. In Chambers County in de staat Alabama hielden de aanklagers lijsten bij die de potentiële juryleden indeelden in vier categorieën: "sterk," "medium," "zwak," en "zwart." William Henry Hance, een verstandelijk gehandicapte zwarte man werd ter dood veroordeeld in Georgia ondanks het feit dat een van de juryleden had gezegd dat ze niet voor de doodstraf had gestemd. De enige zwarte persoon in de jury verklaarde dat ze had gestemd voor levenslang vanwege de mentale staat van Hance. Maar haar stem werd genegeerd. In de rechtzaal werd ze geïntimideerd zodat ze haar stem niet uitte, maar later onthulde ze haar stem en sterke overheersing van raciale vooroordelen in de jurykamer. Een ander jurylid tekende een beëdigde verklaring die het verhaal van het zwarte jurylid bevestigde maar dhr. Hance is in 1994 toch geëxecuteerd. Conclusie De levens die dit raciale onrecht kost is onschatbaar. De beslissing wie leeft en wie sterft wordt gemaakt langs raciale wegen door een groep bestaande uit bijna alleen maar blanke aanklagers. De doodstraf is een grimmig symbool van de effecten van raciale discriminatie. In individuele zaken wordt dit racisme gereflecteerd in etnische veronachtzaming die naar de zwarte verdachte geslingerd wordt door de aanklager en zelfs door de verdediging. Het resulteert in het systematisch bannen van potentiële juryleden. En in het besteden van meer hulpbronnen aan blanke slachtoffers van moorden ten nadele van zwarte slachtoffers. En het resulteert in een doodstraf waarbij zwarten frequent ter dood worden veroordeeld voor het moorden van blanken maar blanken haast nooit worden geëxecuteerd voor het vermoorden van zwarten. 1.1 Ik was er niet eens bij! Heb jij ook wel eens ergens de schuld van gekregen terwijl je niks had gedaan of als je niet eens in de buurt was terwijl het gebeurde? Erg oneerlijk. Toch? Dit overkwam ook de Amerikaanse Shareef Cousin. Op 2 maart 1995 werd Michael Gerardi in New Orleans beroofd en vermoord door drie donkere jongens. Op hetzelfde tijdstip aan de andere kant van de stad was Shareef Cousin, een zwarte jongen van 16 jaar, een basketbalwedstrijd aan het spelen; een wedstrijd waarin hij voor zijn team de meeste punten scoorde Shareef werd opgepakt als verdachte van de moord. Ondanks alle getuigen die Shareef op het tijdstip van de moord hebben zien basketballen, werd hij toch voorgeleid in de rechtszaak over de moord op Michael. De ooggetuige van de moord, de vriendin van Michael, legde drie dagen na de moord een verklaring af op het politiebureau. Ze zei dat het donker was en ze haar contactlenzen toen niet in had. Hierdoor kon ze de moordenaar nooit herkennen. In de rechtszaal zei de vriendin van Michael iets heel anders: ‘Ik ben voor 100% zeker dat Shareef mijn vriend heeft vermoord, ik zal zijn gezicht nooit vergeten’. Dit zijn twee volkomen tegenstrijdige verklaringen. Het verdachte eraan is dat de jury die Shareef moest beoordelen alleen had gehoord van de tweede verklaring en niet van de eerste. Tijdens de rechtszaak ontbraken drie getuigen. Zij zouden gaan verklaren dat Shareef tijdens de moord aan het basketballen was. Achteraf bleek dat de aanklager ze naar het verkeerde kantoor had gestuurd. Van een eerlijke rechtszaak was dus geen sprake. Shareef moest hoe dan ook veroordeeld worden. Ook al hadden ze niet genoeg bewijs. De uitspraak van de rechter: doodstraf. Na veel werk van zijn advocaat en op aandringen van Amnesty International kwam er een tweede rechtszaak op 11 januari 1999. Toen kwamen de fouten van de vorige rechtszaak aan het licht en werd Shareef uiteindelijk onschuldig verklaard. Shareef Cousin had geluk met zo’n goede advocaat. Niet iedereen heeft dat geluk. Onderzoek wijst uit dat wanneer in de Verenigde Staten een gekleurd iemand een blank persoon vermoordt, er drie keer vaker de doodstraf wordt uitgedeeld dan andersom. Als je dan ook nog eens weinig geld hebt, zodat je geen goede advocaat kunt inhuren, zijn je kansen om goed door het proces heen te komen erg klein. Doodstraf De doodstraf is, in juridische termen, een gerechtelijke executie. Van de doodstraf is sprake wanneer iemand van het leven wordt beroofd op grond van een vonnis dat is uitgesproken door een bevoegde rechter na een strafrechtelijk proces. Amnesty International zet zich in voor de onvoorwaardelijke afschaffing van de doodstraf waar ook ter wereld. Artikel 3 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens luidt: ‘Een ieder heeft recht op leven, vrijheid en onschendbaarheid van zijn persoon.’ En artikel 5 stelt dat niemand onderworpen mag worden aan enige ‘wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing’. De doodstraf over de wereld Ruim vijftig jaar na de ondertekening van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) is de trend naar een wereldwijde afschaffing van de doodstraf onmiskenbaar. Toen de UVRM werd aanvaard hadden acht landen de doodstraf afgeschaft. Tegenwoordig heeft meer dan de helft van het totale aantal landen ter wereld de doodstraf, al dan niet bij wet, afgeschaft. Toepassing van de doodstraf

Toen de Universele verklaring werd aanvaard, hadden acht landen de doodstraf afgeschaft. Inmiddels is in 77 landen de doodstraf helemaal uitgebannen; daarvan zijn 42 landen sinds 1985 tot afschaffing overgegaan. In veertien landen staat de doodstraf alleen nog op bepaalde misdrijven in oorlogstijd. Meer dan 21 andere landen hebben de doodstraf nog wel in de wet staan, maar die straf de laatste tien jaar niet meer uitgevoerd. De trend tot afschaffing is echter niet algemeen. De laatste jaren heeft een aantal landen de doodstraf opnieuw ingevoerd, vaak als antwoord op bezorgdheid onder de bevolking over de criminaliteit. De onderstaande cijfers hebben uitsluitend betrekking op gevallen die bij Amnesty International bekend zijn. In werkelijkheid liggen de cijfers zeker hoger. In 2002 werden ten minste 1526 mensen terechtgesteld in 31 landen. Ten minste 3248 mensen werden ter dood veroordeeld in 67 landen. In 2002 vond 81 procent van alle bekende terechtstellingen plaats in slechts drie landen: China, Iran en de VS. Argumenten voor en tegen Een veelgebruikt argument voor de doodstraf is dat deze afschrikwekkender is dan enige andere straf, en daarmee een preventieve werking heeft tegen criminaliteit. Meerdere onderzoeken hebben echter aangetoond dat er geen verband is tussen de doodstraf en het aantal ernstige misdaden dat gepleegd wordt. Een ander veelgehoord argument is dat de doodstraf de enige manier is om moordenaars en verkrachters definitief onschadelijk te maken. Dit is echter is strijd met een belangrijk rechtsbeginsel: straffen kunnen alleen betrekking hebben op misdrijven die zijn gepleegd, niet op misdrijven die nog gepleegd zouden kunnen worden. Een derde argument is dat van het aloude ‘oog om oog, tand om tand’. Dat is in een modern rechtsstelsel een oneigenlijke redenering. Straffen worden niet opgelegd uit wraak, maar om de samenleving een signaal te geven en de schuldige met harde hand te dwingen tot verbetering van zijn gedrag. Een rechter dient een zorgvuldige afweging te maken om de juiste straf te bepalen, in het volle besef dat dit voor de slachtoffers niet altijd een genoegdoening kan zijn. Een voor de hand liggend argument tegen de doodstraf is dat de straf onomkeerbaar is. Altijd bestaat het risico dat een onschuldige wordt geëxecuteerd. In de Verenigde Staten zijn sinds 1976 meer dan 100 personen uit de dodencel vrijgelaten nadat was gebleken dat zij ten onrechte de doodstraf hadden gekregen. In 23 zaken in de 20e eeuw kwam deze vaststelling pas nadat ze waren terechtgesteld. Daarnaast blijkt de doodstraf onevenredig vaak zwakkere groepen in de samenleving te treffen. Zo wordt in de VS veel vaker de doodstraf geëist tegen een zwarte dan tegen een blanke dader. Een recent onderzoek toonde aan dat in Philadelphia (VS) de kans op de doodstraf vier keer hoger is voor een zwarte verdachte dan voor een blanke. En terwijl het aantal zwarte en blanke slachtoffers van moord in de VS ongeveer even hoog is, was 82 procent van alle geëxecuteerden sinds 1977 veroordeeld voor moord op een blanke. De doodstraf in internationaal recht De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens stelt in artikel 3: 'Een ieder heeft recht op leven, vrijheid en onschendbaarheid van zijn persoon'. De Universele Verklaring is niet juridisch bindend. Maar met verwijzing naar deze verklaring hebben hoge gerechtshoven in onder meer Hongarije (in 1990) en Zuid-Afrika (in 1995) de doodstraf ongrondwettig verklaard. Internationaal bindend zijn wel de VN-verdragen, zoals het Verdrag over burgerrechten en politieke rechten. Artikel 6 stelt dat landen die de doodstraf niet hebben afgeschaft, haar alleen voor de ernstigste misdrijven mogen opleggen. De doodstraf mag niet worden opgelegd voor misdrijven begaan door personen onder de achttien jaar; en zwangere vrouwen mogen niet ter dood worden gebracht. De Algemene Vergadering van de VN heeft in 1989 het Tweede facultatieve protocol bij dit verdrag opgesteld, dat afschaffing van de doodstraf voorschrijft. Op 1 januari 2003 waren 49 staten, waaronder Nederland en België, partij bij dit protocol. De VN hebben ook bepaald dat de tribunalen voor de berechting van de oorlogsmisdaden in het voormalige Joegoslavië en in Rwanda, en ook het komende Internationale Strafhof de doodstraf niet kunnen opleggen. In 2002 is door de Raad van Europa het 13e Protocol bij de Europese Conventie voor de Rechten van de Mens aangenomen. Dit protocol bepaalt dat de doodstraf moet worden afgeschaft, onder alle omstandigheden. Dus ook in tijden van oorlog. Alle staten die partij zijn bij deze conventie kunnen ook partij worden bij het protocol. Ondertussen hebben vijf landen het protocol geratificeerd. Vierendertig landen, waaronder België en Nederland, hebben het protocol wel ondertekent maar nog niet geratificeerd. Acties tegen de doodstraf = Kim Dae-jung, oppositieleider in Zuid-Korea, werd in 1973 door de Koreaanse geheime dienst gekidnapt uit een hotel in Tokio, kort nadat hij daar een bijeenkomst van de Koreaanse oppositie had geleid. De jaren zeventig bracht hij grotendeels in de gevangenis of onder huisarrest door. In 1980 werd hij ter dood veroordeeld omdat hij betrokken zou zijn geweest bij de studentendemonstraties, die door het leger zeer bloedig waren onderdrukt. Amnesty International voerde actie voor Kim; het doodvonnis werd in 1981 omgezet in gevangenisstraf. In 1982 kwam Kim vrij. Hij schreef later een brief aan Amnesty waarin hij de organisatie bedankte: 'Ik heb mijn leven aan jullie te danken.' Kim werd president van zijn land in 1997. Vera en Orton Chirwa waren in Malawi ter dood veroordeeld. In 1983 werd het echtpaar op valse gronden veroordeeld vanwege hoogverraad. Meer dan acht lange jaren werd Vera in eenzame opsluiting gehouden. Ze zat maar enkele meters verwijderd van haar echtgenoot, maar mocht hem nooit zien of spreken. 'Soms kon ik hem horen zingen.' Vera kreeg geen nieuws over haar acht kinderen. Ze mocht geen brieven schrijven en geen bezoek ontvangen. In 1988 kon een andere gevangene haar vertellen dat haar zaak was opgenomen door Amnesty International. Orton Chirwa, de vroegere president van het land, stierf in oktober 1992 in de gevangenis. Voor Vera werd ook daarna door Amnesty International en door onder meer het Europees Parlement intensieve actie gevoerd. In 1993 kwam ze vrij. Toen ze Amnesty International in Londen bezocht, verklaarde ze: 'Ik werd vrijgelaten vanwege alle druk die vanuit de hele wereld voor mij werd uitgeoefend.' In Malawi kon ze toen niet blijven. Pas jaren later, na het herstel van de democratie in Malawi, keerde ze er terug. Ze werd directeur van een landelijk bureau voor rechtshulp. In maart 2000 werd het doodvonnis omgezet van Arsen Arutyunyan en Danis Sirazjev, twee popzangers uit Oezbekistan. Ze waren veroordeeld voor de moord op een Oezbeekse zangeres. De verdachten verklaarden dat de bekentenis onder dreiging met marteling was afgedwongen. Hun advocaten kregen dreigbrieven waarin stond dat ze de verdediging moesten staken. Hun familieleden kregen zoveel bedreigingen dat enkelen het land moesten verlaten. Waarnemers bij het proces zeiden dat de rechtsgang oneerlijk was geweest. De regering van Oezbekistan had al in 1998 aangegeven dat ze de doodstraf 'geleidelijk' wilde afschaffen, maar had tussen 1998 en 2000 voor zover bekend 47 doodvonnissen uitgesproken en vijftien terechtstellingen voltrokken. Het feitelijke aantal was waarschijnlijk hoger, want de doodstraf wordt beschouwd als een staatsgeheim. De omzetting van de doodstraf van de twee zangers kwam na grote internationale druk. Amnesty International 1.2 Wist je dat… …elk jaar gemiddeld drie landen de doodstraf afschaffen? …sinds 1985 40 landen de doodstraf voor gewone misdaden of voor alle misdaden hebben afgeschaft? …sinds 1985 maar 4 landen de doodstraf weer hebben ingevoerd? Nepal, Gambia, Papoea Nieuw Guinea en de Filippijnen. Nepal heeft hem inmiddels weer afgeschaft. Gambia en Papoea Nieuw Guinea hebben de doodstraf niet meer uitgevoerd sinds de invoering. Alleen de Filippijnen hebben de doodstraf weer voltrokken, maar in 1999 hebben de Filippijnen een moratorium ingesteld: een tijd van bezinning waarin geen executies worden uitgevoerd. …88% van de executies in 2000 die bekend zijn bij Amnesty worden uitgevoerd in China, Iran, Saoedie Arabië en de VS? …in sommige landen mensen die een misdaad pleegden toen zij minderjarig waren, geëxecuteerd worden? De laatste tien jaar zijn er in de VS (14) en in Iran (7) de meeste minderjarigen geëxecuteerd. Meestal is de misdadiger op het tijdstip van de executie wél meerderjarig. …onderzoekers er nog steeds niet in zijn geslaagd om te bewijzen dat de doodstraf effectiever is om de misdaadcijfers omlaag te krijgen dan andere straffen? …in Beijing op 11 april 2001 alleen al 89 mensen zijn geëxecuteerd? …1 maart is uitgeroepen tot de ‘International Death Penalty Abolition Day’ ofwel de Dag voor de Afschaffing van de Doodstraf? Deze dag is gekozen omdat op 1 maart 1847 de Amerikaanse staat Michigan het eerste Engelstalige gebied was dat de doodstraf volledig afschafte. 2. ACHTERGRONDEN 2.1 Internationale verklaringen, verdragen en protocollen over de doodstraf De doodstraf wordt al eeuwen opgelegd en uitgevoerd. Daar zijn verschillende redenen voor. Straffen van zware misdadigers, rechtvaardiging voor de slachtoffers en een voorbeeld stellen voor de rest van de bevolking zijn de meest gebruikte argumenten. Maar wat als de dader toch onschuldig is? Is het ethisch verantwoord om misdadigers om te brengen? Is de doodstraf wel de oplossing? Een aantal landen wilde de doodstraf afschaffen en stelde een verdrag op. Een verdrag is een bindende overeenkomst tussen landen. Vervolgens zijn er op het verdrag nog aanvullingen gemaakt, omdat het verdrag niet volledig was. Dit zijn protocollen. Soms stellen landen een moratorium in. Dit is een tijd van bezinning op de doodstraf. In die tijd worden er geen mensen geëxecuteerd. Zo’n moratorium kan verschillende doelen hebben. Men wil bijvoorbeeld onderzoeken of de misdaadcijfers veranderen nu de doodstraf niet wordt uitgevoerd of de afschaffing van de doodstraf regelen in de wetgeving. Wereldwijd: Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM), Verenigde Naties (VN) 1948

Artikel 3: Ieder mens heeft een recht op leven, vrijheid en onschendbaarheid van zijn persoon. Artikel 5: Niemand zal onderworpen worden aan folteringen, noch aan wrede, onmenselijke of onterende behandeling of straf. Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten (BuPo), VN 1976 en de aanvulling: Het Tweede Facultatieve Protocol van het Internationale verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten (VN 1989) Dit protocol dringt er op aan om de doodstraf af te schaffen. Voor de landen of staten die dit nog niet willen, zijn de volgende voorschriften gemaakt: -Minderjarigen mogen geen doodstraf opgelegd krijgen. -Zwangere vrouwen mogen niet geëxecuteerd worden. -Alleen bij ernstige misdrijven waarbij geen twijfel bestaat over de schuldige mag de doodstraf worden uitgesproken. -De minst pijnlijke doodstraf moet worden opgelegd. Europa: Zesde Protocol bij het Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden (Raad van Europa, 1982) Dit protocol zegt dat de doodstraf moet worden afgeschaft of dat de doodstraf alleen in enkele bijzondere gevallen in oorlogstijd mag worden toegepast. Noord en Zuid Amerika: Amerikaans Verdrag inzake de Rechten van de Mens (Organisatie van Amerikaanse Staten,1978) en het Protocol van het Amerikaans Verdrag inzake de Rechten van de Mens (Organisatie van Amerikaanse Staten, 1990) In het verdrag staat: -De doodstraf is alleen toegestaan voor de ergste misdrijven. -Mag niet worden toegepast bij politieke misdrijven. -Minderjarigen en ouderen (>70 jaar) mogen geen doodstraf opgelegd krijgen. -Mag niet worden uitgevoerd op zwangere vrouwen. -Een staat die de doodstraf heeft afgeschaft, mag de doodstraf niet opnieuw invoeren. -In het Protocol staat bovendien dat er tijdens vredestijd een verbod heerst op doodstraffen. Afrika: Afrikaans Handvest voor de Rechten van Mensen en Volken (Organisatie van Afrikaanse Eenheid, 1987) Dit handvest verwijst niet direct naar de doodstraf, maar beschrijft wel dat iedereen een onschendbaar recht op leven heeft en natuurlijk recht op een eerlijk proces. Dit is vooral bij doodstrafzaken erg belangrijk. 2.1 Feiten en Cijfers De doodstraf is een gerechtelijke executie. Dat wil zeggen dat er een rechtszaak heeft plaatsgevonden waarin een rechter of jury uitspraak heeft gedaan. De misdaden waarvoor mensen de doodstraf krijgen, verschillen per land. Net als de manier van executeren. Onschuldig: Rechters kunnen altijd fouten maken, want rechters zijn ook mensen. De doodstraf is echter niet meer terug te draaien. Als een rechter dus een fout maakt… Er zijn weinig exacte gegevens over het aantal mensen dat onschuldig de doodstraf krijgt of wordt geëxecuteerd. In veel landen waar de doodstraf wordt uitgevoerd, zijn de dossiers niet volledig. De VS is een land waar dat natrekken van gegevens wel mogelijk is. Uit onderzoek blijkt dat tussen 1976 en 1999 in totaal 79 mensen uit de dodencellen zijn vrijgelaten. Deze mensen hadden ten onrechte de doodstraf gekregen. In Engeland verklaarde de rechtbank in 1998 twee veroordelingen ongeldig die in de jaren vijftig waren uitgesproken. Helaas was in de jaren vijftig de doodstraf nog niet afgeschaft. De executies zijn voltrokken. Politieke motieven: De doodstraf wordt in sommige landen ook regelmatig gebruikt om politieke tegenstanders uit de weg te ruimen. Het strafproces is dan een waarschuwing aan de politieke oppositie om zich rustig te houden. Overbodig om te zeggen dat die strafprocessen niet erg eerlijk verlopen. Minderheden: De doodstraf treft vaker zwakkere groepen. Zeker in landen waar veel corruptie heerst, is het voor rijke en machtige personen veel gemakkelijker om een lichte straf te krijgen voor een misdrijf of om zelfs hun straf te ontlopen. Verder hebben arme mensen geen geld om een goede advocaat in te huren. Ook racisme speelt een rol. Bijvoorbeeld in de VS. Er worden jaarlijks ongeveer evenveel blanken als zwarten vermoord, toch is 82% van de geëxecuteerden veroordeeld voor de moord op een blanke. Argumenten
Er zijn veel argumenten in omloop van voorstanders van de doodstraf. Deze zijn echter bijna allemaal te weerleggen en dat zal ik dus ook bij een aantal ervan doen De afschrikwekkende werking: Op het eerste gezicht lijkt dit logisch. Je leest in de krant dat een moordenaar wordt geëxecuteerd, dan denk jij toch wel twee keer na voordat je ook iemand vermoord? Toch is er na jaren onderzoek geen enkel wetenschappelijk bewijs geleverd voor de stelling dat de doodstraf meer afschrikt dan andere straffen. Landen met de doodstraf hebben dan ook geen lagere misdaadcijfers. Het voorkomen van herhaling: De doodstraf zou de enige manier zijn om moordenaars en verkrachters definitief onschadelijk te maken. Zo weet je zeker dat het nooit meer gebeurt. Mag dat? Nee! Volgens internationaal recht mag je niet straffen voor misdaden die nog niet gepleegd zijn. Iemand doden omdat hij later misschien weer een ernstig misdrijf kan plegen, is dus in strijd met internationale normen. De doodstraf, je verdiende loon!: Stel je voor dat een familielid of een vriend wordt vermoord. Dat is heel erg. Heel begrijpelijk als je dan wilt dat de dader zo zwaar mogelijk gestraft wordt. Je wilt wraak. De rechter mag zich niet laten meeslepen door zulke gevoelens. Hij moet zorgvuldig een gepaste straf kiezen. Hoe hoog de straf ook is, het zal nooit je verdriet wegnemen. Straffen worden niet opgelegd uit wraak. Straffen moeten een signaal zijn: dit kan en mag niet. Verder moet de schuldige worden aangezet tot het veranderen van zijn gedrag. Executies zijn tegenwoordig humaner: Dit argument gaat niet op. Nog steeds worden er veroordeelden onthoofd en opgehangen. En ook de moderne executiemethodes garanderen niet dat de doodstraf snel en pijnloos is. De eerste terechtstelling door middel van een dodelijke injectie in Guatemala in februari 1998 heeft geleid tot een langdurige doodsstrijd. Manuel Martínez Coronado deed er achttien minuten over om te sterven, hoewel de autoriteiten hem hadden verzekerd dat de executie pijnloos zou zijn en maar 30 seconden zou duren. Vormen van executeren: Ophangen: Door middel van een touw om de nek wordt een persoon opgehangen. Verstikking of een gebroken nek is hierbij de uiteindelijke doodsoorzaak. Bizar feit: Niet iedereen sterft bij ophanging, daarom worden sommige veroordeelden twee of meer keer opgehangen. Fusilleren: Een vuurpeloton schiet een (geblinddoekt) persoon dood. In China gebruikt men geen vuurpeloton, maar schiet men de veroordeelde in het achterhoofd: het zogenoemde nekschot. Stenigen: In een aantal islamitische landen met een shari’a wetgeving worden misdadigers van seksuele delicten en buitenechtelijke relaties tot hun middel in de grond ingegraven en vervolgens gestenigd
Onthoofden: In Frankrijk werd tussen 1792 en 1981 de guillotine gebruikt. Daarna werd de doodstraf daar afgeschaft. In andere landen worden ook vandaag de dag nog misdadigers onthoofd met behulp van een zwaard of bijl. In Saoedi-Arabië worden zowel ‘moordenaars’ als gewone misdadigers onthoofd. Elektrocutie: De veroordeelde wordt op een speciale stoel vastgebonden en door middel van 2000 volt gedood. De VS introduceerde dit middel op 6 augustus 1890. hermetisch afgesloten. Vanonder de stoel komt een giftig gas vrij waardoor de veroordeelde een gruwelijke dood sterft. Injectie: De dodelijke injectie verloopt via drie fasen. In de eerste fase wordt de veroordeelde verdoofd, in de tweede fase verlamd en tenslotte komt het hart stil te staan. In een aantal Islamitische landen en China vinden executies soms in het openbaar plaats. In Saoedi-Arabië worden executies bijna altijd in het openbaar voltrokken. Misdaad en Strafmaat: Over de hele wereld wordt verschillend gedacht over misdaad. In een aantal islamitische landen met de shari’a wetgeving kun je voor buitenechtelijke relaties de doodstraf krijgen. In Nederland is vreemdgaan een persoonlijke zaak en wordt niet bestraft. In Iran staat de doodstraf op prostitutie en pornografie. In Nederland is de prostitutie voor een deel gelegaliseerd en pornobanden kun je gewoon huren bij de videotheek. Ook over de strafmaat wordt heel verschillend gedacht in deze wereld. Nederland wordt wel eens het drugsparadijs genoemd. Als je kijkt naar een aantal landen in het Midden-Oosten en in Zuidoost Azië, is dat niet vreemd. Daar staat de doodstraf op het produceren, in bezit hebben, smokkelen en verhandelen van drugs. In Maleisië mag je naar een dodencel als je 15 gram heroïne of 200 gram cannabis in je bezit hebt. In Nederland staat voor het smokkelen van harddrugs maximaal 12 jaar gevangenisstraf en ƒ100.000 boete. De straf voor het smokkelen van softdrugs is hier maximaal 4 jaar en ƒ100.000 boete. Heb je het echt heel bont gemaakt, dan krijg je op zijn hoogst 16 jaar en ƒ1.000.000 boete. In China kan je voor veel uiteenlopende misdrijven de doodstraf krijgen. Vooral de afgelopen tijd met de ‘Strike Hard’ campagne is China gul met het uitdelen van de doodstraf. Drugshandel, economische fraude, corruptie, vrouwenhandel en handel in zeldzame dieren zijn in China de zwaarste vergrijpen. In Nederland krijg je voor handel in zeldzame dieren maximaal 6 jaar en ƒ100.000 boete. De ‘Strike Hard’ campagne is trouwens niet nieuw; eens in de zoveel tijd laat China duidelijk zien dat je daar niet ongestraft misdaden kunt plegen. Amnesty brengt regelmatig een rapport uit over hoe het staat met de doodstraf in de wereld. De cijfers en feiten zijn gebaseerd op grondig onderzoek. In het overzicht over de doodstraf van juni 2001 vermeldt Amnesty onder andere het volgende: Van de 196 landen hebben er 75 de doodstraf volledig afgeschaft, in 14 landen bestaat hij nog voor uitzonderlijke misdaden. In 20 landen is de doodstraf al meer dan 10 jaar niet uitgevoerd. Er blijven nog 87 landen over die de doodstraf nog steeds uitspreken en uitvoeren. Meer cijfers vind je in de bijlage. 3. DIT WORDT ER AAN GEDAAN 3.1 Amnesty International Amnesty voert actie tegen de doodstraf in het algemeen. Zij gebruikt verschillende actiemethoden om totale afschaffing dichterbij te brengen: -Praten met regeringen. -Sturen van brieven en petitielijsten naar regeringen. -Andere instanties als kerken en vakbonden oproepen om ook te strijden voor de afschaffing. -Demonstraties tegen de doodstraf. Daarnaast voert Amnesty acties voor individuele terdoodveroordeelden. Mensen vanuit de hele wereld sturen faxen, brieven, telegrammen en e-mails naar de verantwoordelijke autoriteiten met verzoek de executie niet uit te voeren en om te zetten in een andere straf. Verder geeft Amnesty voorlichting over de doodstraf. De themagroep Doodstraf verzamelt literatuur en documentatie om de argumenten van Amnesty te ondersteunen. Zij brengt ook het standpunt van Amnesty naar buiten in lezingen, artikelen en ingezonden stukken. Mijn Mening: Ik zit te twijfelen of ik voor de doodstraf ben. Aan de ene kant ben ik er tegen, maar aan de andere kant ben ik er voor. Er tegen: Ik ben tegen de doodstraf omdat het een onomkeerbaar proces is, als een onschuldig iemand geëxecuteerd wordt kan het niet terug gedraaid worden. Ervoor: Als een moordenaar of verkrachter na zoveel jaar voorwaardelijk vrij komt, en het dan gewoon vertikt om zijn leven te beteren vind ik dat zo iemand af gemaakt moet worden.
Slot: De doodstraf is een van de ergste straffen die er zijn, dus ik hoop niet dat jullie er ooit mee te maken krijgen. Mocht een van jullie er toch mee te maken krijgt, ik hoop dat het snel en pijnloos is.