Jodendom

De pelgrimfeesten staan alle drie in het teken van de vreugde over de aanwezigheid van God en de zorg voor noodlijdenden en weduwen. Dat is de reden waarom de meeste mensen tegenwoordig op deze feestdagen veel geld geven aan goede doelen. De feestdagen worden zowel in de synagoge als thuis gevierd. Elke feestdag heeft een historische, een spirituele en een agrarische achtergrond.

3 Pesach
paasfeest

Het bekendste joodse feest is de Pesach. Dat is het joodse paasfeest . Het wordt eind maart of begin april gevierd. Men herdenkt dan de vlucht van het joodse volk uit Egypte waar ze als slaven werden behandeld. Men dankt tijdens dit feest God voor de vrijheid.

Men houdt van te voren grote schoonmaak en gebruikt voor pasen een speciaal servies. Een week lang eet men matsot (ongedesemd brood) ter herinnering aan het feit dat de joden Egypte zo overhaast moesten verlaten, dat ze niet konden wachten op het rijzen van het brood en brood zonder gist moesten maken.

Op de eerste avond van van het feest komt het gezin bij elkaar voor de rituele Seder (paasmaalviering). dat is de populairste feestdag. Seder is een eeuwenoud tempelritueel. Het is het ritueel met het paaslam dat op de middag voor paasavond in de tempel werd geslacht, thuis gebraden en Œs avonds plechtig werd opgegeten. In de tempel werd het hallel (psalmen) geciteerd.

Het offerlam is er niet meer, tegenwoordig is er de matsa, dat is het ongedesemd brood en bittere kruiden. Tijdens het avondritueel is de hagada belangrijk, dat betekent verhalen vertellen. Hagada is ook de naam van het boek waar de dienst in gedrukt staat. Tijdens de Seder doet iedereen mee aan het lezen, discussieeren en zingen. Een van de hoogtepunten is het stellen van vier vragen die door het jongste kind wat in het Hebreeuws wordt gezongen.

Sinds de Rabbijnse tijd is er het gebruik bij gekomen om vier bekers wijn te drinken, deze symboliseren de vier stadia van de verlossingvan de exodus (voor de maaltijd) tot de messias (na de maaltijd). Sommigen drinken een vijfde beker voor de profeet Elija. Vooraf aan het paasmaal wordt een soort grondige voorjaarsschoonmaak gehouden, omdat in de bijbel staat dat je je voor het feest moet ontdoen van alle desem.

4 Soekkot
Loofhuttenfeest

Vier dagen na Jom Ki poer begint Soekkot. De meeste gezinnen bouwen dan een hut van takken, stro en riet (Soeka) . Er wordt alleen materiaal van planten gebruikt, vandaar het woord Œloofhut¹. Men versiert de hut met bladeren en fruit. Veel gezinnen eten die dagen in deze hut en als het mooi weer is, slapen ze er ook in. Ook in de synagoge wordt een Soeka gebouwd. Dit feest is een herinnering aan het Joodse volk dat vroeger veertig jaar lang door de woestijn zwierf op weg naar het beloofde land. Men dankt God dan voor de trouw en bescherming die Hij destijds aan zijn volk gaf. De laatste dag van Soekkot heet Simchat thora, een nieuwe heilige dag. Dit woord betekent: de vreugde om de thora. Het lezen van de hele thora duurt precies een jaar, op deze dag wordt het laatste gedeelte voorgelezen. Alle thorarollen worden dan uit de ark gehaald en in een vrolijke optocht rond de synagoge gedragen. Op deze dag wordt ook het begin van de thora gelezen om aan te geven dat Gods woord altijd tot de mensen blijft spreken.

5 Sabbat
zaterdag

Een andere bekende joodse dag is de Sabbat. De Sabbat is een rustdag en verwijst naar de schepping van de aarde. In de Genisis, het eerste boek van Mozes, staat: God schiep de aarde in zes dagen en op de zevende dag rustte Hij.

Het feest duurt minstens vierentwintig uur en begint op vrijdagavond met zonsondergang en duurt tot het verschijnen van de eerste sterren op zaterdagavond. In de winter begint het eerder dan in de zomer.

Sabbat is de dag van het gezin en wordt gevierd met een bijzondere maaltijd op de vrijdagavond. Op de vrijdagavond gaan bij ortodoxe families alleen mannen naar de synagoge. Bij progressieve families gaat het hele gezin.

Als op vrijdagavond de zon onder gaat, steken de vrouwen kaarsen aan. Vrijdag Œs avonds gaat het witte kleed, twee kaarsen, wijnbekers en het mooiste servies en bestek op tafel. Voor de maaltijd zegt vader een gebed: hiddoesj, over de wijn als symbool van de vreugde om God te danken. De vader prijst en zegent zijn kinderen en vrouw. Tijdens de maaltijd zingt iedereen sabbatliederen. Men sluit de avond af met een dankgebed. Vantevoren houdt men een grote schoonmaak, doet men boodschappen en kookt men vast voor de volgende dag, want op de Sabbat zelf mag men niets doen. Voor strenge joden geldt dat ze dan bijvoorbeeld het gas zelfs niet aan mogen steken.

Op Sabbatmorgen zit het hele gezin bij de dienst in de synagoge. De zaterdagavond wordt plechtig afgesloten. Er wordt een gevlochten kaars met veel pitten aangestoken. Een reukdoos met zoete kuiden wordt doorgegeven en tenslotte dooft men de kaars met wijn. Op dat moment is de sabbat ten einde en wenst men elkaar een goede nieuwe week toe.

6 Jamim Noraim
geduchte dagen / boetetijd

Jamim Noraim ofwel de geduchte dagen zijn het begin en het einde van de tien bekeringsdagen, ofwel de boetetijd. Men kijkt terug op wat men verkeerd gedaan heeft het afgelopen jaar en dit wordt recht gezet. Deze dagen gaan vooraf aan Rosj ha-Sjana (het nieuwjaar) en Jom ki Poer (de grote verzoendag). Rosj ha-Sjana en Jom ki Poer zijn de belangrijkste feestdagen van het jaar. Deze joodse feestdagen zijn niet alleen maar feesten vol vreugde. Rosj ha-Sjana en Jom ki Poer zijn meer serieuze, maar geen trieste dagen.

7 Rosj ha-Sjana
nieuwjaarsdag

Op Rosh ha-Sjana gaat men naar de synagoge. Op de ochtenddienst, die wel 4 tot 6 uur kan duren, komen meestal veel joden af, al lopen velen later binnen dan het begint. De gebeden richten zich dan tot God als schepper, koning en rechter om vergeving. De opvallendste gebeurtenis is het blazen op de sjofar of ramshoorn. Dit gebeurt enkele malen tijdens de dienst. Dit instrument zet aan tot inkeer en vertolkt de woorden van de profeet. Men doopt dan brood in honing en breekt het, daarna eet men een stukje appel dat ook in de honing is gedoopt en bidt: ²Moge het Uw wil zijn ons te hernieuwen voor een goed en zoet jaar.² Het zoete voedsel symboliseert zegening en overvloed.

8 Jom ki Poer
grote verzoendag

Tijdens Jom ki Poer gaat men ook naar de synagoge. De gebedsdienst duurt dan de hele dag en de synagoge zit meestal overvol, want Jom ki Poer is de grote verzoendag en is voor joden de heiligste dag van het jaar. Alleen die dag knielt men bij het bidden. Het gaat die dag om Gods genade, zijn medelijden met de zwakke mensheid. Lang niet alle bezoekers komen om vergeving voor hun zonden in het vaste geloof in Gods genade of om zich aan ziels- onderzoek en boetedoening te onderwerpen om zo verlichting te vinden. Velen komen meer om te getuigen van hun joodse identiteit en brengen een kort bezoekje aan de synagoge.

Op Jom ki Poer is er niet alleen een verbod op werk, maar ook op eten en drinken. Men mag zich niet met olie insmeren, geen seksueel contact hebben, zich niet wassen voor het plezier en geen leren schoenen dragen. Deze innoejim, deze zelf-beperking en Tsjoewa of bekering zijn niet alleen aan de orde bij Jom ki poer, maar komen door het hele joodse jaar voor als erkenning van zonde, berouw en inkeer. Er is geen offer of tussenpersoon nodig om vergeving te krijgen, enkel Gods genade. Tjoewa (bekering) betekent letterlijk terugkeer naar God en verzoent onmiddellijk kleinere zonden. Maar als de zonden ernstiger zijn, blijven ze staan tot Jom ki Poer. Jom ki poer verzoent alleen zonde tussen de mens en God, geen overtredingen tegen andere personen.

Er wordt ook veel belang gehecht aan Kol Nidrei, het moment waarmee de dienst in de synagoge op de avond van Jom ki poer wordt geopend. De ontroerende muziek en plechtige atmosfeer wanneer de leden van de gemeenschap zich vol ontzag en verwachting en in hun beste kleren voor God verzamelen, vormen een van de meest emotionele momenten van het jaar. De slotdienst, Ne¹ila, sluit de vastenperiode af. Joden moeten zoveel mogelijk gebruik maken van dit laatste uur, omdat dan Œde poorten van de hemel nog wijd open staan¹. Dit is een emotioneel hoogtepunt waarbij de gelovigen al Alwinoe Malkenoe (onze vader, onze koning) zingend hun verbond met God bekrachtigen en er een laatste stoot op de sjofa (ramshoorn) wordt gegeven.

9 Vastendagen

Naast Jom ki poer zijn er nog vijf andere openbare vastendagen. De belangrijkste is Gav Tisjabe-Av, de dag waarop zowel de verwoesting van beide tempels als andere tragische gebeurtenissen herdacht worden. Zowel op Jom ki poer als op Tisja-be-Av wordt 25 uur gevast. Dat betekent geen eten en drinken van vlak voor zonsondergang tot de volgende dag. Andere vastendagen duren slechts van zonsondergang tot zonsopgang.

10 Chanoeka
lichtfeest

Chanoeka wordt in het midden van de winter gevierd. Men herdenkt dan dat de Joden de vlam van hun geloof brandend hebben gehouden.

Tweeduizend jaar geleden overheersten de Grieken uit Syrie de Israelieten. Sommige Joden kwamen in opstand. Zij vluchtten naar de heuvels en vormden een leger, bekend als de Makkabeeen, omdat Judas de Makkabeeer hun aanvoerder was. Na vele veldslagen verdreven de Makkabeeen de Syriers.

De Joden herstelden de tempel in Jeruzalem, die geplunderd en verwaarloosd was. Toen de tempel klaar was, besloten ze een inwijdingsplechtigheid te houden. In het Hebreeuws heet dat Chanoeka. Maar toen de Joden de lamp voor de ark wilden aansteken, was er nog maar één verzegelde fles olie, net genoeg voor één dag. Er gebeurde een wonder: met de olie die in de lamp zat, bleef de lamp acht dagen branden, en dat was lang genoeg om nieuwe olie te maken. Daarom duurt Chanoeka acht dagen. Men herdenkt de moed van de mensen die zich liever doodvochten dan Gods geboden op te geven. Het is een vrolijk feest, met lekker eten. Zoals in olie gefrituurd gebak en aardappelpannenkoeken. Er worden spelletjes gedaan met een dreidel, een draaitol, en men geeft elkaar Chanoeka-geld.

11 Poeriem
verkleden en vrolijke spelletjes

Op Poeriem wordt gevierd hoe de Joden werden behoed voor uitroeiing door Achasverosj, de koning van Perzie, zoals wordt verteld in het bijbelse boek Esther.

De megillat (Hebreeuwse tekst-rol) Esther wordt zowel ¹s ochtends als ¹s avonds na de dienst in het openbaar voorgelezen. Het is de gewoonte veel herrie te maken als de naam van de schurk Haman wordt genoemd. Strenge joden maken hier echter bezwaar tegen omdat zij vinden dat elk woord duidelijk te horen moet zijn. Deze dag kenmerkt zich door een carnavaleske sfeer, wat vaak tot uiting komt in verkleedpartijtjes, optochten en het Purimspel. In navolging van Esther 9:22 worden aalmoezen verstrekt aan de noodlijdenden. Mensen sturen elkaar etenswaren en geschenken, en er heerst een vrolijke stemming.

Rituelen

1 Briet Mila
besnijdenis

Wanneer een jongen drie dagen oud is, wordt zijn voorhuid verwijderd. Dan wordt hij gezegend en krijgt hij zijn naam. De besnijdenis wordt verricht door een mohel. Dat is een gelovige Jood die geleerd heeft hoe hij een besnijdenis moet verrichten. Meisjes krijgen hun naam thuis of in de synagoge.

2 Bar Mitzwa of Bat Mitzwa
volwassen worden

Met dertien jaar worden jongens oud genoeg geacht om volwassen religieuze verantwoordelijkheden op zich te nemen. Dit wordt gevierd in een plechtigheid die Bar Mitzwa wordt genoemd. Maanden van tevoren leert een jongen Hebreeuws lezen en zingen uit de Tora en een stuk uit de profeten. Dan moet hij ook een gebedsdienst voor de gemeente kunnen leiden. Na de Bar Mitzwa wordt hij als volwassen beschouwd, en moet dan ook alle Joodse wetten naleven.

Meisjes horen bij de volwassenen als ze twaalf jaar zijn. Sommige synagogen vieren voor de meisjes hetzelfde feest als voor de jongens, alleen heet het dan Bat Mitzwa. In orthodoxe synagogen wordt een Bar Mitzwa op de sabbat (zaterdag) gehouden en een Bat Mitzwa op een zondag. De meisjes leiden dan een speciale dienst, maar ze mogen niet uit de Torarollen voorlezen. In moderne synagogen is er ook nog een plechtigheid als ze zestien jaar worden.

3 Huwelijk

Het huwelijk is erg belangrijk in het Jodendom. Volgens traditie is het huwelijk de ideale vorm die aan een relatie tussen man en vrouw gegeven kan worden. De plechtigheid kan thuis plaatsvinden, of in de synagoge. De voorkeur gaat uit naar buitenshuis. De bruidegom geeft de bruid een ring, en zegt: ³Wees mijn vrouw volgens de wet van Mozes en Israel.² Het bruidspaar geeft elkaar een ring als symbool van de huwelijksband. Traditioneel stellen Joodse bruidsparen een ketoeba op, dat is een huwelijkscontract. Daarin staan de verantwoordelijkheden van beiden in het huwelijk. Het paar drinkt uit een glas wijn, en de plechtigheid wordt besloten doordat de man een glas kapottrapt. De gasten roepen dan: ³Mazzel tov!² Dat betekent : gefeliciteerd!

Het huwelijk is erg belangrijk in het Jodendom. Volgens traditie is het huwelijk de ideale vorm die aan een relatie tussen man en vrouw gegeven kan worden. De plechtigheid kan thuis plaatsvinden, of in de synagoge. De voorkeur gaat uit naar buitenshuis. De bruidegom geeft de bruid een ring, en zegt: ³Wees mijn vrouw volgens de wet van Mozes en Israel.² Het bruidspaar geeft elkaar een ring als symbool van de huwelijksband. Traditioneel stellen Joodse bruidsparen een ketoeba op, dat is een huwelijkscontract. Daarin staan de verantwoordelijkheden van beiden in het huwelijk. Het paar drinkt uit een glas wijn, en de plechtigheid wordt besloten doordat de man een glas kapottrapt. De gasten roepen dan: ³Mazzel tov!² Dat betekent : gefeliciteerd!

4 Overlijden en rouw

De dood is een natuurlijk einde van het leven, en wordt dus aanvaard door de Joden. Het dode lichaam wordt met evenveel eerbied behandeld als tijdens iemands leven. Men houdt de wacht bij de dode, en brandt een kaars tot aan de begrafenis, die zo spoedig mogelijk plaatsvindt. Het lichaam wordt gewassen en in een eenvoudig gewaad gekleed. Joden worden begraven zonder bloemen op de Joodse begraafplaatsen. Ze hebben geen bloemen omdat ze vinden dat iedereen voor de dood gelijk is. Orthodoxe Joden verbieden cremeren, progressieve Joden niet. De rouwende mensen scheppen aarde in het graf. Na de begrafenis zeggen vrienden en kennissen tegen de rouwende familie: ³Wij wensen u een lang leven², om te laten merken dat ze bezorgd zijn voor de nabestaanden.

Na de begrafenis van een naaste verwant houdt men een week shiva (rouw). Rouwenden gaan de deur niet uit, maar blijven rustig thuis, en tonen hun droefheid zo openlijk als ze willen. Thuis worden religieuze diensten verricht. Men zegt kaddiesj, een gebed waarin men God prijst. Vrienden en familie zorgen voor eten voor de nabestaanden en halen herinneringen op aan de overledene. In de loop van het jaar wordt in de synagoge gebeden voor de doden. Een jaar na de begrafenis wordt tijdens een plechtigheid een steen op het graf gezet. Er wordt voor de overledene gebeden op elke verjaardag van hun overlijden: dat heet een Jahrzeit.

Bronnen Stencil

Schoolboek: Over geloven

Uit de bibliotheek:

Licht op jodendom

Levensbeschouwing jodendom

De wereld van de joden

Logboek Algemeen hoofdstuk: Mabinte schreef over het heilig boek, de organisatie en de symbolen. Ella heeft het onderdeel gedaan over de God en het inspirerend persoon.

Zelfstudie: Ella deed het gedeelte over besnijdenis, volwassen worden, huwelijk, overlijden
en rouw, loofhuttenfeest en chanoeka. Mabinte deed het gedeelte over sabbat, Pesach, de pelgrimsfeesten, de geduchte
dagen, de vastendagen, de dagen maanden en jaren, Rosj ha Sjana en Jom ki
Poer.

De eerste paar hoofdstukken hebben we in de klas geschreven en thuis uitgetypt, we hebben ook nog een gedeelte in de mediatheek gedaan, op vrijdag voor de vakantie.