Jodendom

De Synagoge Joden gaan zoals ze al heel lang doen, naar hun eigen kerk. Genaamd de synagoge. Toch is het Joodse volk niet altijd naar een synagoge gegaan. De synagoge is ontstaan tijdens de Babylonische ballingschap dat van 586 tot 538 voor Christus heeft geduurd, toen de tempel in Jeruzalem was verwoest en de mensen eigen centrum meer hadden. Er ontwikkelde zich toen een plek waar de Joden samen kwamen, vaak bij iemand thuis of in een gemeenschappelijke ruimte. Eigenlijk kan elk gebouw dienst doen als synagoge. Want synagoge betekent letterlijk ’’ huis van samenkomst ’’. Ze komen er vooral op feestdagen als de sabbat, maar vaak ook door de week om te bidden, voor het vieren van de feesten en voor Thorastudie. De synagoge heeft qua uiterlijk een paar duidelijke kenmerken. Er is altijd een kast waar Torarollen inzitten. Die geplaatst is tegen een van de muren, meestal tegenover de ingang, in de richting van de heilige plaats Jeruzalem. Die kast heet een ”heilige ark”. De ark is erg belangrijk, want daarin worden de woorden van god bewaard. Tussen de heilige ark en de zitplaatsen, is een bima (verhoging). Daar worden de Torarollen uitgerold en voorgelezen. De met de hand geschreven tekst, wordt met de jad (het aanwijsstokje) gevolgd. Voorgelezen wordt er door de chazan die ook de dienst leidt. In orthodoxe gemeenten hebben de vrouwen vaak geen taak in een synagogedienst. Zij houden zich bezig met de kinderen in huis. Ze mogen wel aanwezig zijn, maar ze zitten dan achter een doek in de vrouwengalerij. Dat is een gewoonte van vroeger uit. In liberale synagogen zitten mannen en vrouwen wel bij elkaar, en hebben vrouwen een actieve rol. Om een dienst te houden moeten er minimaal 10 mannen aanwezig zijn. Dat heet ”minjan”. De mannen dragen een keppeltje (plat petje). Daarmee wil men zeggen dat er nog iemand hogers boven hun is, ’god’. Hoogtepunten in het Joodse leven De Besnijdenis De besnijdenis vindt acht dagen na de geboorte van een joodse jongen plaats (ook als het sabbat is). Besnijdenis is een heel oud en belangrijk gebruik. Het symboliseert een teken van verbond. Tegelijk met de besnijdenis krijgt de jongen zijn (Hebreeuwse) naam. Bij en besnijdenis wordt de voorhuid van de penis verwijderd. De besnijdenis wordt niet verricht door de ouders, maar door de mohel. dit hoeft niet altijd een dokter of een rabbijn te zijn. Het is zeker wel een gelovige jood die geleerd heeft hoe hij een besnijdenis moet uitvoeren. Meisjes krijgen als zij geboren zijn geen traditionele ceremonie, maar de moeder gaat naar de synagoge voor een dankgebed. Soms, vooral in liberale synagoge, wordt de baby in de synagoge gezegend.
Bar Mitswa Als een jongen 13 is geworden, dan wordt hij op de eerstvolgende sabbat bar-mitswa. Dit is voor een joodse jongen een erg belangrijke gebeurtenis in zijn leven, want de eerste zegenwens bij de geboorte, toen hij (acht dagen later) besneden werd. In de lofzegging zegt de vader: ”Geloofd zij Hij, die mij heeft vrijgemaakt van de verantwoordelijkheid voor deze jongen.” Vanaf die dag is hij volgens het Joodse geloof volwassen, want hij mag nu meedoen aan een dienst in de synagoge waar minimaal 10 man voor nodig zijn, en hij mag uit de Tora voorlezen. Daarvoor heeft hij eerst een jarenlange studie gehad over ”Het Jodendom”. Ook leest hij stukjes voor uit boeken van profeten. Het onderwijs in de joodse godsdienst steeds meer door jongen én meisjes gevolgd. Het huwelijk Ook wordt de wens over het huwelijk bij de geboorte uitgesproken. Dat houdt in dat het vanzelfsprekend is dat een Jood trouwt, omdat een man en een vrouw ’samen één’ zijn, ook wel genoemd ’compleet’ zijn. De vrouw neemt een dag voor het huwelijk een ritueel bad. Dat wordt ook wel ’mikwe’ genoemd. Op ’het’ moment, staan de man en vrouw onder ’de choupa’, (een doek) dat het symbool is van het huis dat door deze twee bewoond zal worden. Vlak voor het jawoord, drinken ze allebei nog een beetje wijn uit een beker die door een van de ouders wordt aangeboden. Daarna, als de man de ring bij de vrouw omdoet, zegt hij: ”Door deze ring ben je mijn vrouw volgens de wet van Mozes en profeten”. Aan bijna aan het eind gekomen drinken ze nog een beetje wijn, en gooit/trapt de bruidegom volgens traditie nog een glas stuk. En op het einde wensen de aanwezigen het echtpaar ’mazzeltof’, dat betekent bij ons veel geluk. Na de huwelijkssluiting gaan ze naar het feestmaal, receptie en een feest met veel muziek en gedans. Sabbat De joodse sabbat is een bijzondere dag voor de joden die eens per week plaatsvindt. De sabbat is een rustdag voor de joden. De sabbat wordt ook wel ‘de dag van de werkonthouding’ genoemd, omdat het tijdens sabbat verboden is om te werken. De sabbat is voor de joden een dag waar de gehele week naartoe geleefd wordt en hij vindt plaats op de zevende dag van de week (de zaterdag), maar sabbatavond is niet op zaterdag, die begint op vrijdag bij zonsondergang. Volgens het joodse geloof` verwijst de sabbat naar de schepping van de aarde. In de Tora staat dat God de aarde in zes dagen schiep en de zevende dag rustte Hij. Zo moeten ook de joden na zes dagen werken de zevende dag rusten en genieten van het resultaat van hun werk. Omdat er op de sabbat niet gewerkt mag worden, betekent dat alle voorbereidingen van tevoren getroffen moeten worden. Bijna de gehele vrijdag staat in het teken van de komende sabbat omdat er van alles gedaan moet worden zoals: het huis schoonmaken, boodschappen doen, eten koken en ook de sabbattafel moet helemaal klaar staan bij zonsondergang. Bij aanvang van de sabbat steekt de vrouw twee kaarsen aan en daarna gaat het hele gezin naar de synagoge. Maar in Orthodoxe gezinnen gaat alleen de man naar de synagoge. Als het gezin van de synagoge thuiskomt dan begint de sabbat maaltijd. Op de met een wit kleed bedekte tafel staan wijn, de kaarsen en twee gevlochten broden oftewel sjalot . Eerst zegent het hoofd van het gezin de wijn door het uitspreken van een kiddoesj oftewel zegenspreuk. Daarna worden ook de sabbatbroden gezegend en gebroken en begint de maaltijd. De maaltijd bestaat vaak uit brood, soep, vis, kip en aardappelen en tijdens de maaltijd worden speciale Sabbathymnen gezongen. De maaltijd wordt afgesloten met een dankgebed. Op de zaterdagmorgen van sabbat is er een dienst voor het hele gezin in de synagoge. Dit is een vrij lange dienst waarin de afdeling van de week uit de Thora wordt voorgelezen. De zaterdagmiddag wordt gebruikt om te studeren, (dat kan in de synagoge of thuis) wandelingen te maken of bij vrienden op bezoek gaan, er wordt in ieder geval lekker uitgerust. In de late namiddag wordt nog eens gegeten en het ritueel van vrijdagavond wordt nog eens kort herhaald. ‘s Avonds wordt de sabbat plechtig afgesloten door een ceremonieel dat ‘havdala’ wordt genoemd. Havdala betekent de grens tussen het heilige van sabbat en het gewone van de werkdag. Men steekt dan gevlochten kaarsen aan die erg veel pitten hebben, er wordt ook een reukdoos met zoet geurende kruiden doorgegeven. Ten slotte dooft men de kaars met een beetje wijn en wenst iedereen elkaar een goede nieuwe week toe. Pesach Het grootste feest van de Joodse pelgrimfeesten is Pesach. Pesach betekent het paasfeest. Het wordt altijd in de maand Nisan gevierd. (zie voor alle maanden kopje onderaan blz) Van oorsprong is het een lentefeest waarbij wordt gevierd dat het weer lente is, en de natuur weer tot leven komt. Pesach wordt ook wel het feest van de ’de ongezuurde broden, die ook wel matzes worden genoemd. Die broden herinneren aan de uittocht uit het slavenhuis in Egypte, waar ze heel hard moesten werken en slecht werden behandeld. Het is dus een soort bevrijdingsfeest. Sederviering is op de eerste avond wanneer de matzes wordt gegeten, daar wordt uitgebreid verteld over de bevrijding. De Joden zeggen ook, dat Pesach het feest van hoop is. Want, zeggen de Joden, ooit zal een samenleving zijn waarin ”iedereen” gelijk zal zijn, waarin iedereen niet meer slaaf is dan de ander. Daarom kijken ze uit naar de komst van de profeet Elia, die de Messias zal aankondigen. Ook is er hoop, dat de Joden terugmogen keren naar hun eigen land Israël. De mensen op de sederavond wensen elkaar toe dat ze Pesach nu nog hier vieren, maar volgend jaar in hun eigen Jeruzalem. Israël De staat Israël werd op 14 mei 1948 opgericht. Om deze dag te herdenken viert men in Israël, en ook er buiten Jom ha Atsmaoet. Dat gebeurt altijd met veel aanwezigen. In Israël wonen zo’n 4 miljoen mensen. Daarvan zijn er 3,3 miljoen Jood. Godsdienst is ook heel belangrijk in Israël. De moslims bidden op vaste tijden, terwijl de Joden ook bidden, maar niet op vaste tijden. In Israël spreken ze Hebreeuws. Dat is een taal die niet met letters die wij kennen, maar met een soort tekens worden geschreven. Jeruzalem is de heilige stad, daar komen jaarlijks veel bezoekers, om de bouwwerken te bezichtigen. Erg geliefd is zijn de piramides.
De geschiedenis van het Joodse volk De joden hebben niet altijd een thuis gehad, een land voor zichzelf. Israël staat bekend als het land van de joden, maar daar hebben ze niet altijd gewoond. De aartsvaders van de joden waren Abraham, Isaac en Jacob. Zij waren het begin van het joodse volk. De joden hebben lange tijd in Egypte gewoond. Daar waren ze slaven van de Egyptenaren en moesten erg hard werken. Toen Mozes geboren en hij probeerde de joden te bevrijden uit Egypte. Mozes was opgegroeid aan het Egyptische hof, want zijn moeder, een joodse, had hem ooit in de steek gelaten. De prinses vond hem in de Nijl, in een klein mandje. Mozes probeerde de koning ervan te overtuigen dat hij zijn joodse slaven moest laten gaan. De koning gaf eerst niet toe, maar na een tiental straffen, heeft hij ze toch vrijgelaten. De joden hadden weinig tijd om veel eten mee te nemen, dus namen ze ongezuurde platte broden mee, Matzes genaamd. Onderweg naar het beloofde land, Kanaän, gebeurden er allerlei bijzondere dingen. De farao die de joden eerst niet had willen laten gaan, kwam achter ze aan. Ze zijn aan ze ontvlucht door dwars door de zee te gaan. Het water week voor ze uit, maar de Egyptenaren achtervolgden ze nog steeds, ook door de zee. Maar toen alle joden veilig aan de overkant waren, hief Mozes zijn staf en de zee sloot zich weer. Alle Egyptenaren kwamen om. Tijdens die reis werden ook de 10 geboden gemaakt. Dit zijn de hoofdregels voor de joden. Veel later, toen het Perzische rijk de macht weer had overgenomen, mochten de Joden weer terug naar hun eigen land. Veel joden keerden terug, maar anderen bleven in het land dat hun 2e vaderland was geworden. Na een tijdje wilden de mensen die uit Egypte met Mozes meegekomen waren naar Kanaän een koning. Samuël, een preker, zocht een koning voor de mensen uit. Die eerste koning werd Saul. Na zijn dood werd door de stam Juda tot koning gekozen. Zeven jaar later werd David door het hele volk als koning verkozen. David maakte van het volk een goed koninkrijk, waar alle stammen het goed met elkaar konden vinden. Ook veroverde hij Jeruzalem en maakte deze stad tot de hoofdstad. Hij maakte zijn rijk groter en had een sterk leger. Na David kwam zijn zoon Salomo aan de macht, die de eerste tempel bouwde op een berg. Na zijn dood werd het koninkrijk verdeeld tussen de noordelijke en zuidelijke stammen. Het deel van de noordelijke stammen was Israël en het andere deel was Juda. Rond het begin van onze jaartelling hadden de romeinen het land Palestina bezet. Het joodse volk kwam vaak in opstand tegen de Romeinen, maar die lieten zich niet kennen, en traden keihard op. Eerst was vooral Galilea het deel waar de joden zich verzetten, maar later ook in Judea en Jeruzalem. Er zijn door Romeinen duizenden joden aan het kruis gehangen om te laten zien wat er met je gebeurde als je in opstand tegen ze kwam. Toch bleef het altijd onrustig. De opstanden kwamen vooral doordat de Romeinen wilden dat de joden ook Christen werden, maar omdat de joden bij hun eigen geloof wilden blijven protesteerden ze. De Romeinen maakten het de joden bijna onmogelijk om zich aan de regels van de Tora te houden. Het kwam er op het laatst op neer dat veel joden liever dood waren, als dat ze de Tora-regels zouden overtreden. Om te zorgen dat de joden zich niet meer verzetten, werd door het Romeinse leger in het jaar 70 Jeruzalem verwoest. Soldaten plunderden de stad en staken de tempel in brand. Van de hele stad bleef alleen de westelijke muur overeind. Deze muur werd vanaf toen de ”klaagmuur” genoemd, omdat de joden er daar treurden over het verlies van hun tempel. De verwoesting van Jeruzalem betekende voor de 2e keer het einde van de joodse tempeldienst. Om het Jodendom te behouden, werd er een speciale school voor Joodse geleerden gebouwd. Hier konden ze de Tora bestuderen. Hierdoor begon het Jodendom weer een beetje te leven. Na een lange tijd (1939) kwam de Duitser Hitler aan de macht. Lees daar meer over bij het hoofdstuk, ”Jodenvervolging”. Antisemitisme & Zionisme Antisemitisme
In de 19e eeuw werd er steeds meer gekeken naar welk ras je had. Zo was er het zwarte ra, het gele ras en het blanke ras. Het blanke ras was, volgens veel mensen, het belangrijkste ras en dan vooral het Arische ras. Het Arische ras zijn mensen met blauwe ogen en blonde haren. Volgens sommigen waren zij het ideale ras en stonden boven alle andere rassen. Deze ideeën had men ook over Joden. Wil je de Europese beschaving redden, dan moet dit ras uitgeroeid worden. In Frankrijk werd voor het eerst het woord ’antisemitisme’ gebruikt, toen daar deze ideeën steeds meer hard op uitgesproken werden. In 1933 wordt in Duitsland Adolf Hitler rijkskanselier. Hij was ook helemaal tegen Joden. De nazi’s voerden allemaal maatregelen in, net als langer geleden. Maar de nazi’s gingen nog veel verder… In de Kristallnacht (9 november 1938) werden in heel Duitsland synagogen in brand gestoken door de nazi’s. Joodse huizen en winkels werden geplunderd en verwoest. Later mogen joodse kinderen alleen nog maar naar joodse scholen en alles voor joden werd in ingenomen door de Duitsers. 300.000 Joden werden naar kampen afgevoerd. Adolf Hitler had al eens gesproken over de ’definitieve oplossing’ van het joodse probleem in Europa, maar niemand had gedacht dat hij echt alle joden wou vernietigen. Pas nadat er 6.000.000 joden uit heel Europa waren omgebracht, realiseerden ze zich dat hij heel serieus was geweest. Iedereen vroeg zich af hoe dat ooit heeft mogen gebeuren, maar daar is geen normaal antwoord op… Zionisme
Joden hebben al die tijd dat ze uit hun land verdreven waren, het verlangen gehouden toch nog ooit weer terug te gaan naar Jeruzalem. In de 19e eeuw ontstaat er een steeds erger verlangen onder de Joden, om terug te keren naar hun eigen land en veilig te zijn. Dit verlangen wordt ”zionisme” genoemd. Dit woord komt van de berg Zion, waar volgens oude verhalen Jeruzalem opgebouwd is. De grote leider van het zionisme was Theodor Herzl. Hij was journalist en de enige oplossing om van de haat tegen Joden af te komen, het maken van een eigen staat voor Joden. Alle Joden vinden het een goed idee en hij gaat erover praten met Europese leiders. Er wordt een oplossing gevonden, in Oeganda, maar dat gaat niet door, want de Joden willen alleen maar naar Palestina. Steeds meer Joden vluchten daarheen en het aantal Joden groeit. Theodor Herzl sterft, maar het waarmaken van de Joodse droom gaat door. Na de oorlog, in 1947, wordt Palestina in een Joodse en Arabische helft verdeeld, maar onder protest van de Arabieren. Er breekt een oorlog uit, maar de Joden winnen. Daarna komen er duizenden Joden uit de hele wereld naar Israël en zijn eindelijk ”thuis”. Jodenvervolging De joden gingen zich steeds meer verdelen in verschillende Europese landen. Niet iedereen vertrouwden de Joden. De gevolgen daarvan waren niet gunstig voor de Joden. Ze werden gehaat, en vaak vervolgd. In de landen waar veel Christenen woonden, was het nog moeilijker. Daar werden ze vaak beroofd en soms ook nog hun al hun bezittingen afgenomen. Ook werden ze vermoord, in ongeveer 1250 na Christus werden alle joden in Engeland weggejaagd. In Spanje in rond 1500 konden de Joden kiezen. Ze werden Christen en bleven, of ze bleven Jood en werden vermoord. Duizenden Joden verlieten Spanje en anderen deden net alsof ze Christen waren maar waren in het geheim nog steeds Jood. Toen de Spaanse leiders daar achter kwamen, richten ze een rechtbank op (inquisitie). Eerst werd geprobeerd om de Joden alsnog om te praten. Toen dat niet lukte werden alle Joden op een alles behalve prettige manier gemarteld en vermoord. Iets meer dan 60 jaar geleden begon de vervolging voor de Joden nogmaals in Europa. Er werden concentratiekampen gebouwd. En in de concentratiekampen zo’n 6 miljoen Joden vergast. Dat gebeurde door de Duitser Adolf Hitler in de 2e wereldoorlog. Ook kwamen er mensen in het kamp omdat ze de Joden probeerden te helpen uit handen van de Duitsers te blijven. Wat niet gelukt is. Die werden ook vergast of vermoord. De kinderen en ouderen werden meteen vermoord, de mooie vrouwen gebruikt voor de seks en daarna vermoord, en de sterke mannen moesten eerst nog een paar jaar in hele slechte omstandigheden werken. (ze moesten de vergaste Joden opruimen) Daarna werden ook zij vermoord.