De dood volgens verschillende religies

Hoofdstuk 1: Wat is Euthanasie? Er is nogal wat discussie rond de term ‘euthanasie’. Dikwijls wordt euthanasie (van het Griekse ‘eu’: goed, en ‘thanatos’: dood) verward met levensbeëindiging (van bijvoorbeeld pasgeboren kindjes met ernstige afwijkingen) waarbij de betrokkene nergens om gevraagd heeft of nergens om kon vragen. ‘Medische handelswijzen rond het levenseinde’ waarbij de arts, in overleg met de familie, de behandeling stopzet of niet meer in gang zet wegens uitzichtloos, worden er ook al eens mee verward. Het humanistisch verbond verstaat onder de term euthanasie ‘de pijnloze levensverkorting door een arts bij een mens die, door welke oorzaak ook, in een lichamelijke en/of geestelijke toestand verkeert waaruit de geïnformeerde betrokkene geen herstel tot een zinvolle en waardige levensstaat verwacht en uitdrukkelijk en zo mogelijk herhaaldelijk zijn/haar wil kenbaar heeft gemaakt’. De eigen wil van de betrokkene staat dus centraal. Het Raadgevend Comité voor de Bio-ethiek, dat in ‘97 vier mogelijke voorstellen deed voor een vorm van euthanasie, noemt euthanasie ‘het opzettelijk levensbeëindigend handelen door een andere dan de betrokkene, op diens verzoek’. Deze definitie wordt overgenomen door indieners van de recentste euthanasie- wetsvoorstellen. Hoofdstuk 2: Hoe wordt euthanasie gepleegd? Er zijn verschillende mogelijkheden om euthanasie te plegen: Hulp bij zelfmoord: de arts geeft de patiënt medicatie om, wanneer hij zelf wil, een overdosis te nemen. Passieve euthanasie:Hieronder verstaan we het staken van een medische behandeling. Dit kan betekenen dat men de medische apparatuur uitschakelt bij patiënten die toch maar een ‘plantenleven’ leiden, maar dit kan ook inhouden dat men stopt met het verder toedienen van bepaalde geneesmiddelen. Passieve euthanasie kan ook het nalaten zijn van een behandeling op verzoek van de patiënt zelf. Actieve euthanasie: Is het toedienen van producten waarvan men weet dat zij het lijden verminderen en vast en zeker de dood versnellen.Maar dit kan ook het bewust doden van een ongeneeslijk zieke zijn.Dit valt meestal moreel zwaar voor de arts. Actieve euthanasie gebeurt meestal via een infuus met kalmerende opiaten en/of spierverlammers. De stoffen die gebruikt worden zijn morfine, curare, insuline of laudanum. De wet houdt zich niet bezig met de manier waarop euthanasie gepleegd wordt, dit wordt volledig overgelaten aan de artsen. Een onderzoek van de V.U.B en Universiteit Gent wees uit dat iets meer dan één sterfgeval op de honderd het gevolg is van euthanasie.Maar bij meer dan drie op de honderd wordt het dodelijke spuitje toegediend zonder instemming van de patiënt.
Hoofdstuk 3 Euthanasie bekeken vanuit verschillende levensovertuigingen en religies. Euthanasie is voor veel mensen een gevoelig onderwerp. De een is het er helemaal mee eens dat euthanasie mogelijk is, en een ander is het er helemaal niet mee eens dat het mogelijk is. Hoe komt het nou dat mensen zo’n verschillende mening daarover hebben? Dat kan verschillende redenen hebben. Een van die redenen is het geloof. We gaan nu bekijken hoe mensen van verschillende religies tegen euthanasie aankijken vanuit levensbeschouwelijk oogpunt. 3.1 Het Christendom Binnen de christelijke kerken is euthanasie vaak nog een onderwerp van hevige tegenstellingen. De protestantse kerken hebben in de jaren zeventig en tachtig een steeds toleranter standpunt ingenomen. Het officiële standpunt van de Katholieke kerk is nog steeds afwijzend tegenover euthanasie, maar de discussie begint op gang te komen. De paus vind dat hierover niet moet worden gediscussieerd. De kerk vind het wel goed als een zinloze medische behandeling wordt gestaakt. Ook pijnbestrijding met een vervroegde dood als gevolg is toegestaan. Maar dezelfde pijnbestrijdende middelen toedienen met de bedoeling het leven te beëindigen wordt nog steeds afgewezen. Er zijn veel argumenten voor en tegen euthanasie bekeken vanuit het Christendom. Toch overheersen de argumenten tegen nog altijd. Deze argumenten zijn: Het zesde gebod: ‘Gij zult niet doden’ Stelling: Het leven is heilig, van God gegeven en dus beschermwaardig
Sommige vinden het verkeerd om in een natuurlijk proces in te grijpen. Het lijden mag niet verkort worden. Jezus liep ook niet weg voor zijn lijden 3.2 De Islam Het Nederlandse beleid rond euthanasie roept bij veel moslims onbegrip op. De afgelopen jaren heeft er ook in de wereld van de Islam een hevige discussie plaatsgevonden over euthanasie. In de discussie wordt erkend dat de medische technologie ook zijn keerzijde kan hebben. Patiënten kunnen soms kunstmatig ‘in leven’ worden gehouden zonder dat er uitzicht op herstel is. Het staken van dit ‘zinloos medisch handelen’ wordt door de moslims als rechtvaardig beschouwd. Dit staken van medisch handelen wordt echter niet altijd geaccepteerd. Een streng orthodoxe moslim zal, zelfs bij langdurige coma, altijd blijven hopen op dat ene wonder waardoor de persoon toch nog uit zijn coma ontwaakt. Meer liberaal denkende Moslims zullen bereid zijn na enige tijd de kunstmatige levensverlenging stop te zetten en de patiënt de kans geven om te sterven. 3.3 Het Boeddhisme Het Boeddhisme is een religie zonder persoonlijke God, met een traditie waarin de eigen innerlijke houding belangrijker is dan het volgen van de geschreven wetten. Over euthanasie bestaat dus ook geen officieel standpunt, maar volgens de nonnen in de Chinees boeddhistische tempel in Amsterdam is er geen reden om euthanasie af te keuren. Het individu is zelf verantwoordelijk voor zijn daden in dit leven en de volgende levens. De leer van het boeddhisme verschilt tussen de verschillende stromingen. Ook de bijbehorende ethiek is zeker niet voor alle boeddhisten hetzelfde. In het algemeen kan echter gesteld worden dat het boeddhisme verlossing zoekt van het lijden. Volgens het boeddhisme zijn de drie belangrijkste bronnen van leed: woede, hebzucht en onwetendheid. Ziekte en pijn horen bij dit leven, maar het is absoluut niet nodig om alle vormen van pijn en lijden te aanvaarden. Als een ander dit leven beëindigt, kan dit geaccepteerd worden. Of deze keus goed is voor de patiënt, zal hij zelf moeten uitmaken. 3.4 Het Hindoeïsme De hindoeïstische opvattingen over lichaam en ziel kunnen op verschillende manieren geïnterpreteerd worden als het gaat om de vraag of euthanasie is toegestaan. Er zijn pandits (Hindoes godsdienst- en wetgeleerde) die zich verzetten tegen de mogelijkheid om het tijdstip van de eigen dood te bepalen. Volgens hen zou daarmee het karma van dit leven niet voldoende doorleven, waardoor men een extra ‘tussenleven’ nodig heeft om alsnog het lijden door te maken dat men door euthanasie wil beëindigen. Biere gaat er vanuit dat de balans van karma in iemands leven bepaald wordt door het geheel van dat leven. Hij vindt het in principe gerechtvaardigd om ondraaglijk lijden te beëindigen door euthanasie. Onze levensduur is vaak al verlengd door medisch ingrijpen, zodat van een ‘natuurlijk’ proces van leven en sterven al lang geen sprake meer is. “de medische wetenschap is in staat ons lichaam vaak nog heel lang gezond te laten functioneren. Dan mogen we ook aan een arts vragen om ons te helpen een lichaam te verlaten dat niet meer functioneert. Het zou hypocriet zijn als je bepaalde dingen van de wetenschap aanvaardt en wat je niet uitkomt verwerpt.”
3.5 Het Humanisme In het humanisme draait alles om het menszijn en medemenselijkheid. De keuzevrijheid van de mens staat hoog in het vaandel, zodat een keuze voor euthanasie niet wordt afgewezen. Wel bepleit het humanisme grote zorgvuldigheid. De wens om te sterven kan immers ook een verzoek om hulp inhouden. Het Humanistisch Verbond (HV) is van oudsher op veel punten medestander van de Nederlandse Vereniging voor Vrijwillige Euthanasie (NVVE). Maar het standpunt van het HV verschilt ook op een aantal punten van het NVVE. Zo stelt het HV naast het recht op zelfbeschikking de professionaliteit van de arts. Deze moet nagaan of het lijden daadwerkelijk uitzichtloos is. Als de arts tot conclusie komt dat er goede alternatieven zijn om het ondraaglijk lijden van de patiënt te verlichten, moet hij het verzoek om euthanasie afwijzen. Door euthanasie zo sterk te koppelen aan het recht op zelfbeschikking maakt de NVVE het ook moeilijk om wetgeving te formuleren voor patiënten die ‘wilsonbekwaam’ zijn. Toch kunnen ook wilsonbekwame patiënten ondraaglijk lijden zonder dat er nog behandelingsmogelijkheden zijn. In die situaties is levensbeëindigend handelen volgens het HV gerechtvaardigd vanuit de medemenselijkheid en de plicht van de arts om ondraaglijk lijden te verhelpen. 3.6 Het Jodendom De heiligheid van het leven is voor zowel orthodoxe als liberale joden een gegeven waarvan niet afgeweken mag worden. Het standpunt van de joodse gelovigen op het gebied van euthanasie is vooral gebaseerd op de traditionele rabbijnse literatuur, die voortkomt uit een wisselwerking van de wet en de dagelijkse praktijk. Er zijn bijvoorbeeld richtlijnen die gelden voor het sterfbed en begrafenis. Daarin staat dat men het proces van overlijden niet mag bespoedigen. Om iemands leven te redden mag men zelfs alle wetten breken. De rust op sabbat is bijvoorbeeld onder alle omstandigheden heilig, behalve als er sprake is van levensgevaar. Dan mag men alles doen om te zorgen dat iemand blijft leven. Die heiligheid van het leven staat zo centraal dat er geen sprake kan zijn van euthanasie. De regel dat men het spontane stervensproces niet in de weg mag staan, betekent niet dat men alle medische behandeling in die fase weg mag laten. Als de medici het erover eens zijn dat verder behandelen geen zin meer heeft, dan is het ook vanuit de joodse traditie toegestaan. Maar je mag niet alle behandelingen staken. Het is onmenselijk om iemand te laten sterven door uitdroging. Volgens de joodse traditie is het zeker toegestaan om het lijden van de patiënt weg te nemen. Maximale pijnbestrijding is dus toegestaan zelfs als de patiënt daardoor eerder komt te overlijden. Inleiding De dood is bij heel veel religies een van de belangrijkste zoniet één van de belangrijkste bezigheden. Bijna alle gelovigen zijn dagelijks bezig met de dood, ze bereiden zich er op voor. Bij vele religies bestaat de overtuiging dat als je goed leeft je in de hemel komt ( Leven na de dood). Het echte goede leven komt pas na de dood. Ook bestaat er de opvatting bij religies dat na de dood de mens nog dichtbij blijft. Dood heeft vele definities, het is het absolute einde of een overgang of het is zelfs een verlossing. Dood is iets waar we ons allemaal wel eens mee bezig houden. De dood bij het Christendom Het christendom is een van de grootste godsdiensten ter wereld. Overal in de wereld zijn er mensen die in het Christendom geloven. De meeste christenen wonen in de westerse wereld. De geschiedenis van deze godsdienst gaat wel 2000 jaar terug in de tijd. Toen werd de stichter Jezus geboren. Hij was de zoon van God. Jezus werd geboren in Palestina, het huidige Israël. Daar zijn nog veel meer godsdiensten geboren. In het Christendom komt ook vaak het woord eindigheid naar voren. Hierover bestaan vele standpunten. Volgens het Christendom zijn er twee bestaansvragen: Waar kom ik vandaan? Waar ga ik heen? Volgens hun is het antwoord daarop ‘God’. De mens komt voort uit God en zal uiteindelijk weer bij God terechtkomen. De mens moet ook beseffen dat hij eindig is. Hoe meer de mens hiernaartoe gaat hoe meer de mens naar de uiteindelijke vrijheid toeleeft. Dat wordt dan ook wel eens verlossing genoemd. Toch hoeft de mens dit niet, hij is vrij om te kiezen en kan dus zijn eigenlijke bestemming ontvluchten. De mens wil naar de oneindige wereld van God. Natuurlijk is er ook het standpunt van herrijzen. Als je dood bent en je hebt in de Christelijke God geloofd zal je na je dood herrijzen en een beloning naar verdienste krijgen. De ziel van het vorige leven wordt dan vergeten. Dit is ook de reden waarom de meeste mensen gedoopt worden; we worden opnieuw een kind van God, we worden wedergeboren. De mens mag tijdens zijn leven gelukkig zijn. Aan dit gelukkig zijn zit ook een grens, bijvoorbeeld bij seksuele ervaringen. Toch zal de mens zijn volledige geluk niet vinden. De mens zal altijd verlangens blijven houden naar het echte geluk, Heil. Dit kan de mens niet vinden in zijn eindige bestaan. Dit zal hij moeten vinden bij God. Toch is één van de bekendste visies die van hemel en hel. De hemel is een soort paradijs, een land zonder kwaad, waar alleen maar goed is. In de hemel komen al je dromen uit. Wil je in deze wereld terechtkomen dan zul je er ook in moeten geloven. Dat betekent onder andere dat je in het Christendom zult moeten geloven. Als je niet in dit geloof gelooft en je hebt slechte daden achter je naam staan zul je in de Hel terechtkomen. Dit is het huis van de duivel. Toch zijn er vele vragen bij dit geloof in de hemel. Waar zou die hemel dan moeten zijn? Ook is er nog het bijbelse boek Prediker. De schrijver van dit boek moet erg veel over de dood hebben nagedacht evenals de mogelijkheid op leven na de dood. De Prediker gaat onder andere over het begrip Dualisme. De mens bestaat uit een lichaam en een ziel. Het lichaam is sterfelijk en sterft dus af na de dood. De ziel is onsterfelijk en gaat na de dood afhankelijk van hoe je geleefd hebt naar de hemel of hel. Dit is de tegenstelling van lichaam en ziel. Dit denken vindt zijn oorsprong overigens niet in de bijbel. De dood bij de Islam De islam is net zoals het christendom een van de grootste religies van de wereld. De islam betekent in het Arabisch “overgave”. Overgave aan Allah, de God en enige God van de Islam (het is een monotheïstisch geloof). Dit staat in de Koran beschreven. De Koran is een soort bijbel alleen dan voor de Islam. Ook luisteren ze naar de uitspraken van de profeet Mohammed. De mensen die in de Islam geloven heten moslims, dat betekent: 'iemand die zich overgeeft'. Het geloof sticht zich vooral in Azië en dan het meest in het Midden-Oosten. Het middelpunt van de Islam op de wereld is de vaderstad Mekka. Daar werd in 662 Mohammed opgeroepen als profeet van Allah. Het gehele geloof wordt in 6 punten samengevat: God, zijn engelen, zijn profeten, zijn heilige boeken, de laatste dag met het oordeel, Gods bepaling van alles wat de mens overkomt. Net zoals bij het Christendom gelooft ook de Islam dat God na de dood van de mens bij hem blijft. Ook geloven zij in de verrijzenis. En in het eeuwige leven na de dood. Toch is er een verschil. De Islam had weinig aandacht voor de dood. Zij waren veel meer gericht op het leven. Voor het leven na de dood zul je verantwoording moeten afleggen bij God. De stervende wordt altijd richting Mekka gelegd. Hij/Zij wordt ook ritueel gewassen en er wordt hem een geloofsbelijdenis ingefluisterd. Daarna word hij/zij in witte doeken omwikkeld en in zijn/haar graf gelegd, niet in een kist. Na zijn/haar dood gaat de ziel naar de Rechter die bepaald of hij/zij naar Hemel of Hel gaat. Hier zal hij/zij blijven tot aan de Opstanding want dan gaat alles en iedereen dood en dat ook definitief. Alleen diegene die God bij zich wil houden zal overleven.
De dood bij het Hindoeïsme Het Hindoeïsme is één van de oudere godsdiensten van de wereld. Ruim 500 jaar geleden is het ontstaan uit oude heilige teksten en volksgeloof. Het Hindoeïsme is de op twee na grootste godsdienst van de wereld. Het heeft ongeveer 660 miljoen aanhangers, verspreid over de hele wereld. De grootste groep begeeft zich duidelijk in India en de rest van Zuidoost Azië. Het Hindoeïsme gelooft net zoals de andere grote godsdiensten in één God. Toch is het wel wat anders want de God doet zich voor in vele gedaanten. Al die verschillende gedaanten hebben ook allemaal verschillende namen. Zo heb je de God als schepper, Braham. Je hebt de God ook als kracht van de wereld, Vishnu, en je hebt de God nog als vernietiger en die heet Shiva. Volgens de Hindoes is God overal. Binnen het Hindoeïsme is er een duidelijke opvatting over de dood, het leven is één grote kringloop. De Hindoes geloven dat er bij de geboorte je geest zich met het lichaam verenigt. De Hindoes geloven dus ook in het onderscheid tussen lichaam en geest. De geest wordt ook wel Atman genoemd. De Atman blijft bij het lichaam tot de dood hun scheidt. Daarna plaatst de Atman zich weer in een ander lichaam. Ook dit is al eerder naar voren gekomen want we spreken hier over wedergeboorte. Toch is de wens van de Hindoe niet om voor eeuwig door te leven. Om bevrijd te worden uit deze kringloop van leven en dood moet men goede daden verrichten. Het bevrijden uit de kringloop wordt ‘verlossing’ genoemd. De goede daden en alles wat erbij hoort word Karma genoemd. Een goede daad is afhankelijk van in welke kaste je leeft. Bij je geboorte word je in een kaste geplaatst en daar zul je je de rest van je leven aan houden. In deze kaste staat ook vastgesteld wat een goede en wat een slecht daad is, dit verschilt per kaste. Een goede daad zal in je volgende levend beloond worden. Als je dit volhoudt en volgens de heilige boeken blijft leven zul je ooit uit de kringloop ontsnappen en verlost worden. De uiteindelijke verlossing van de ziel van het lichaam wordt ook Nirvana genoemd. Hierna zal de ziel zich nooit meer met een lichaam verenigen. De dood bij het Jodendom Het joodse geloof en de joden stammen af van volksstammen die 4000 jaar geleden in het Midden-Oosten leefden. Volgens heilige boeken was Abraham de eerste jood. Hij hoorde een stem van God om naar het beloofde land te gaan. Dit land is tegenwoordig Israël. De joden hebben ook maar één God. Tegenwoordig beschouwen ze Abraham als vader van hun geloof. Het jodendom is een streng geloof met vele verboden en geloven. Alles volgen ze via heilige boeken. Het jodendom begeleidt de joodse mensen hun hele leven in verschillende fasen. De geboorte, besnijdenis, Bar Mitswa, Bat Mitswa, huwelijk, ritueel bij levenseinden en de begrafenis. Vroeger was een marteldood bij de Joden een eervolle zaak, het heette Isaak. In de joodse bijbel is er weinig te vinden over de dood alleen in oude teksten staat er af en toe wat. Volgens de joden was er onder de aarde een plaats waar doden een duister en slecht leven lijden. Die wereld noemen ze sjeool. Volgens de joden bestaat er in de dodenwereld geen contact meer met God. In de sjeool wordt een selectie gemaakt: de rechtvaardigen gaan naar het paradijs, in het joods Gan-Eden. De goddelozen verblijven in de hel, in het joods Gehenna. Onder Grieks invloed kwam er ook nog een tweede bij namelijk de visie van de eeuwige ziel. Als iemand stervende is moet die iemand niet in een richting gaan liggen of zoiets. Bij de joden is het gebruikelijk dat als je op sterven ligt die iemand zich dan in orde brengt en hij moet zich daarnaast ook nog verzoenen. Als degene uiteindelijk dood is zullen zijn of haar broers en zussen de dode wassen en linnen doodskledij aantrekken. De kist waarin de dode komt te liggen moet van onbewerkt hout gemaakt zijn. Het ritueel bij de begrafenis is weinig bijzonders, de familieleden scheuren de kleren van de dode kapot en daarna wordt er zand over de kist gestrooid. Op het einde wordt een kaddiesj gehouden, een gebed waarin niets over de dood gezegd wordt. De dood bij andere geloven In deze paragraaf ga ik het hebben over de natuurvolken en het boeddhisme. De definitie van natuurvolken is de schriftloze volken. Een volk dat geen schrift heeft waar alle regels in staan. Dit betekent natuurlijk niet dat de natuurvolken geen regels hebben. Op de wereld zijn vele natuurvolken vaak met een beperkte aanhang. Het boeddhisme is één van de oude grote religies. Het boeddhisme is een verzamel naam voor een groot aantal stromingen, sekten en kerkgenootschappen. Allemaal baseren ze zich op een leer, de boeddha. In het boeddhisme bestaat ook een kern, die kern heet ‘de Vier Edele Waarheden’. Deze zijn: 1. alle bestaan is lijden. 2. lijden ontstaat door begeerte. 3. de begeerte moet vernietigd worden. 4. de begeerte kan tenietgedaan worden door het volgen van het achtvoudige pad: juist inzicht, juist besluit, juist woord, juiste daad, juist leven, juist streven, juist denken en juiste meditatie. Het boeddhisme is vooral in Azië en heeft naar schatting zo’n 300 miljoen aanhangers. Natuurvolken beschouwen de dood meestal als een abnormaliteit, die verklaring eist. Vandaar dat er mythen voorkomen die vertellen hoe de dood in de wereld kwam. Mensen hebben altijd al geprotesteerd tegen de dood. Daardoor ontstond de gedachte van een onsterfelijke ziel, een ziel die dus niet dood kon gaan en waar niks tegen te protesteren was. Het boeddhisme lijkt in het opzicht van dood een beetje op het Hindoeïsme. Bij het boeddhisme streven ze er uiteindelijk ook naar om niet weer herboren te worden. Dit kun je in de laatste fase van je leven bereiken en het heet paranirvana. Bij het boeddhisme geldt ook dat het leven bedoeld is om te streven naar volmaaktheid. De dood is niet iets om te treuren maar om volmaaktheid te zoeken. Het streven naar volmaaktheid lukt natuurlijk niet in een leven, wel in verschillende levens. Elk leven komt men in een andere vorm van volmaaktheid. Die toestanden zijn: - rijk van oneindigheid van ruimte - rijk van oneindigheid van bewustzijn - rijk van oneindigheid van niet-zijn - rijk dat noch mogelijk is voor te stellen, noch mogelijk het zich niet voor te stellen
Bij het laatste stadium is het bewustzijn opgehouden en is men eeuwig. Euthanasie Euthanasie betekent letterlijk ‘goede dood’. Het is uit het Grieks afgeleid en ‘eu’ betekent goed en ‘thanatos’ betekent dood. Euthanasie wordt vaak verward met levensbeëindiging van mensen (bijvoorbeeld bij pasgeboren baby’s met een afwijking) zonder toestemming van de betrokkenen. De humanisten verstaan onder euthanasie: ‘de pijnloze levensverkorting door een arts bij een mens die, door welke oorzaak ook, in een lichamelijke en/of geestelijke toestand verkeert waaruit de geïnformeerde betrokkene geen herstel tot een zinvolle en waardige levensstaat verwacht en uitdrukkelijk en zo mogelijk herhaaldelijk zijn/haar wil kenbaar heeft gemaakt’. Hierin staat de wil van de betrokkene dus vooraan. Er zijn verschillende manieren om euthanasie te plegen: Hulp bij zelfdoding: de arts helpt de patiënt om zelfdoding uit te voeren. De arts geeft een medicatie om als de patiënt zelf wil een overdosis te nemen met als gevolg de dood. Actieve euthanasie: Dat is het toedienen van medicijnen die het lijden verminderen en de dood versnellen. Dit is vaak het geval bij een ongeneselijke ziekte waar de zieke erg lijdt. Hij of zij zal dan aan de arts vragen om zo’n medicatie. Dit is erg moeilijk voor de arts want voor hem is het net alsof hij iemand vermoordt. Passieve euthanasie: Dit is bijvoorbeeld het stop zetten van apparatuur bij iemand die klinisch dood is. Hij of zij wordt met apparaten levend gehouden maar er kan door familieleden of andere naaste besloten worden om die manier stop te zetten. Dit kan ook zijn bij het niet meer toedienen van medicijnen omdat er toch nog maar weinig te redden valt. Een andere vorm van passieve euthanasie is als de patiënt zelf vraagt tot stopzetting van een behandeling. In Nederland is euthanasie nu wettelijk toegelaten. Dit heeft in de hele wereld veel te weeg gebracht. Die wet is wel aan regels gebonden dat wil zeggen niet iedereen kan even zomaar om euthanasie vragen en niet iedereen kan het zomaar plegen. Er zijn in het huidige wetsvoorstel een paar afspraken gemaakt daarover. De voorwaarden zijn: - Je kunt alleen om euthanasie vragen wanneer je meerjarig bent of als je ontvoogd minderjarig bent. Ook moet je wel handelingbekwaam en zelfbewust zijn. Niet dat je helemaal gek bent of zoiets. - Ook moet euthanasie vrijwillig ingewilligd worden. Je moet er ook over nagedacht hebben en het kan alleen als het niet anders kan. De beslissing moet zonder druk van buitenaf genomen zijn. - De patiënt moet zich in een medisch uitzichtloze situatie bevinden van aanhoudend fysiek en/of psychisch lijden dat het gevolg is van een ernstige en ongeneeslijke aandoening. Op de euthanasievraag van iemand die levensmoe of depressief is kan niet ingegaan worden op een wettelijke manier. In de procedure tot euthanasie zijn er twee mogelijkheden. De ene is bij mensen die binnen afzienbare tijd komen te overlijden en de andere is bij mensen waar het overlijden nog wat langer kan duren. Dit wordt ook wel terminaal en niet-terminaal genoemd. De procedure bij terminale patiënten is vaak korter en een stuk makkelijker: - De patiënt moet ingelicht worden over de eventuele oplossingen voordat hij of zij beslist om euthanasie aan te vragen. - Er moet nog een tweede dokter bij betrokken worden die ook de diagnose stelt dat euthanasie mag en het misschien ook wel het beste is. - Er moet een verplegend team bij betrokken worden. - Er moet contact worden opgenomen met naaste familie tenzij de patiënt dat niet wil. De procedure bij een niet-terminale persoon gaat een stuk moeilijker en duurt ook wat langer. Omdat de persoon toch nog wat langer te leven heeft moet alles nog eens bekeken worden. Bij hetgeen wat al genoemd is komt ook nog: - Er wordt een tijdslimiet van een maand in gevoegd omdat het niet meer zo dringend is en er ook beter beslist kan worden. - Er wordt nog een derde dokter bij betrokken die dezelfde procedure volgt als de tweede dokter maar ook nog gespecialiseerd is in de ziekte. Als al dit is gebeurd kan de euthanasie worden uitgevoerd. Zelfdoding Per jaar zijn er ongeveer 1500 mensen die zelfmoord plegen. Vaak wordt zelfdoding veroorzaakt door een psychische ziekte zoals psychose en schizofrenie. Psychose is een ziekte waarbij een persoon moeite heeft om contact te leggen met de buitenwereld. Een persoon kan geen onderscheid maken tussen eigen gevoelens en indrukken vanuit de buitenwereld. Bij schizofrenie is de persoonlijkheid van iemand geheel gespleten en kunnen die persoonlijkheden tegen elkaar gaan werken. Een ander veelvoorkomende oorzaak is depressie. Bij depressie hebben mensen vaak een probleem dat ze zelf niet kunnen oplossen. Het probleem neemt iemand helemaal mee en de persoon zal helemaal in de ban zijn van het probleem. De enige uitweg lijkt dan de dood. Toch zijn het niet altijd psychische problemen die de aanleiding zijn tot zelfmoord. Hier volgen nog een aantal voorbeelden: - Sociale problemen: Dit zijn mensen die niet zo goed in omgang met anderen zijn. Vaak mensen met weinig vrienden. Ze zijn ook vaak erg verlegen en zeggen haast nooit iets. Dit kan tot gevolg hebben dat ze het idee krijgen dat ze niet bij de maatschappij horen. Zelfmoord kan dan een uitweg bieden. - Financiële problemen: Dit is ook een veel voorkomende oorzaak voor zelfmoord, mensen die zo diep in de schulden zitten dat ze niks anders weten dan maar zelfmoord te plegen. Er zijn ook vele oorzaken van die schulden. Één oorzaak van de schulden kan zijn het gokken. Mensen zijn verslaafd aan gokken en werken zich vaak diep in de schulden om aan het gokken te komen. - Een groot probleem is het alom bekende drugs en alcoholprobleem. Mensen raken er verslaafd aan en vergeten hun problemen. Aan deze verslaving is wat aan te doen. Maar als de mensen dan weer nuchter zijn komen al de oudere problemen weer bij hun op. Dit kan hun drijven tot zelfmoord of ook opnieuw de verslaving aan drugs of alcohol. De mensen die zelfdoding plegen zijn in een aantal groepen in te delen. Er zijn mensen met de psychische problemen, deze heb ik hierboven al besproken. Van alle mensen die zelfdoding plegen is 40 procent opgenomen geweest in een psychiatrisch ziekenhuis. Een ander groep mensen pleegt zelfmoord na een grote schok in het leven. Dit kan een ernstige ziekte zijn of bijvoorbeeld het verlies van een echtgenoot. Één op de drie zelfmoorden in deze groep wordt gepleegd door mensen boven de zestig jaar. Er zijn ook mensen die over de dood fantaseren als bevrijding van het leven. Deze mensen zorgen dat ze tijdens hun poging niet gevonden kunnen worden, dat er niets ‘mis’ kan gaan. Andere feiten zijn bijvoorbeeld dat wel 2 keer zoveel mannen zelfmoord pleegt als vrouwen. Ook is bij vrouwen de gemiddelde leeftijd waarop ze zelfmoord plegen hoger dan die bij mannen. De meeste mensen die zelfmoord plegen hebben dat al een keer eerder gedaan. Ook is bij twintigers en dertigers zelfmoord de voornaamste oorzaak van het overlijden. De verschillende manieren van zelfdoding is bij vrouwen en mannen ook anders. Bijna de helft van de mannen kiest ervoor om zichzelf op te hangen terwijl dat bij de vrouwen maar een derde is. Vrouwen plegen vaker zelfmoord door middel van medicijnen en ze laten zich ook vaker verdrinken of springen van een hoogte. Het aantal vrouwen en mannen dat voor de trein springt is naar verhouding evenveel. In het Christendom en dan ook in de bijbel bestaat geen echt oordeel over zelfdoding. Al wordt er in de bijbel wel over geschreven en ook flink beschreven, er is in de tekst geen oordeel over zelfdoding ontdekt en dus ook niet geschreven. Er staan in totaal wel 6 zelfdodinggevallen beschreven. Volgens het boeddhisme volgt het bewustzijn na een zelfdoding een slechte karma. Hierdoor kan een kwade geest de levenskracht innemen. Euthanasie is volgens het karma geen slechte daad. Het is een manier om lijden te vermijden. Maar het is ook geen goede daad en daardoor zal er niks aan de karma veranderen. Bij het boeddhisme wordt zelfdoding niet goedgekeurd maar Euthanasie wel.
De doodstraf De doodstraf, al sinds mensenheugenis de zwaarste straf die er is. Door een misdrijf je eigen leven beëindigen. In de meeste landen is de doodstraf al lang afgeschaft. Ook in Nederland is de doodstraf sinds 1983 verboden. In andere landen wordt de doodstraf nog vaak uitgevoerd. In alle Afrikaanse landen maar ook in een westers land zoals Amerika. Daar zitten nog ruim 3000 misdadigers te wachten tot ze uiteindelijk ter dood worden gebracht. In Zuid-Amerika zijn er nog 11 landen die de doodstraf uitvoeren. In Azië, Australië en Europa is de doodstraf zo goed als verdwenen. De doodstraf kan op verschillende manieren worden uitgevoerd. Eén van de meest bekende en die vroeger meestal werd gebruikt is de galg. In Afrikaanse landen wordt gebruik gemaakt van de kogel. Vijf mensen schieten en niemand weet wie hem nou eigenlijk dood heeft geschoten want in vier van de vijf zitten losse flodders. Daarnaast word er in Amerika vaak gebruikt gemaakt van de elektrische stoel of een dodelijke spuit. De laatste wordt tegenwoordig niet meer gebruikt maar wel in de tweede wereldoorlog en dat is de gaskamer. Eigenlijk zijn alle levensbeschouwingen tegen de doodstraf. De Christenen bijvoorbeeld vinden niet dat je de doodstraf mag uitvoeren omdat ze luisteren naar de bijbelse uitspraak ‘gij zult niet doden’. Ook vinden ze dat je bij het doden van een moordenaar je jezelf verlaagt naar zijn of haar niveau. Ook het boeddhisme en het hindoeïsme zijn fel tegen de doodstraf. De eerste leefregel van het boeddhisme is ‘dood geen levend wezen’. Ook het hindoeïsme leeft die regel na. Ook de socialisten zijn tegen de doodstraf evenals de humanisten die vinden dat je ‘respect voor anderen’ moet hebben en dus ook voor iemand anders zijn leven. Eigen mening De dood Ik ben zelf niet zo erg gelovig in wat voor een God dan ook. Ik geloof dus ook niet in de bijbel of elk ander religieus schrift. Ik geloof in de wetenschap. Wetenschap bij het ontstaan van het heelal, bij het ontstaan, bij de geboorte en bij de dood. Volgens vele geloven is er leven na de dood of er is een ziel die voor eeuwig doorleeft. Persoonlijk denk ik dat het bij de dood is gebeurd. Dan is er niks, je leven is opgehouden en er is gewoon niks meer. Ik geloof ook niet in de ziel en het lichaam. Het is gewoon een mens, één geheel. Euthanasie Ik vind dat Nederland er goed aan doet om euthanasie te legaliseren. Natuurlijk mag je over jezelf of een naaste beslissen over de dood. Je weet zelf heel goed of je dood wilt of niet en wat er dan wel na de dood gaat gebeuren. Een naaste weet ook heel veel over jou en kan dus best voor jou beslissen of je dood wilt of niet. En dat dat niet goed gekeurd wordt door de kerk dat zal wel, dan plegen de gelovigen toch geen euthanasie. Waar doet de kerk dan moeilijk om. De doodstraf De doodstraf vind ik een belachelijke straf. Niet alleen omdat je iemands leven beëindigd (wat tegen alle regels in gaat) maar ook omdat je iemand beter kan laten lijden als hij iets misdaan heeft. Je kunt beter mensen levenslang in de gevangenis stoppen waar ze niks hebben te doen en waarvan ze weten dat ze hier sterven. Nu weten ze dat het fout was wat ze gedaan hebben. Ook al ben ik niet gelovig, die mensen in de meeste landen zijn wel gelovig en toch voeren ze de doodstraf uit. Ik vind het echt niet kunnen. Humanisme: • Wat is humanisme? (1) - inleiding

Humanisme is een levensbeschouwing die de mens centraal stelt en die uitgaat van de waarde van de mens (latijn: humanus = 'menselijk'). • Een levensbeschouwing is de manier waarop je aankijkt tegen de wereld en tegen andere mensen. • Dat de mens centraal staat, onderscheidt het humanisme van godsdiensten, want godsdiensten gaan ervan uit dat er een hogere macht is ('God'), die boven de mens staat. Humanisme is dus geen godsdienst! Humanisme zou je daarom iets uitvoeriger kunnen omschrijven als een manier waarop je zorgvuldig en gewetensvol omgaat met andere mensen, met de wereld en met jezelf, omdat je vindt dat mensen dat gewoon waard zijn. Het wordt wel zo gezegd: ga met anderen om, zoals je wilt dat anderen met jou omgaan. Een paar voorbeelden van humanisme in de praktijk: • Humanisten vinden het goed om te genieten van hun leven (maar ze passen wel op dat dat genieten niet ten koste gaat van anderen). • Humanisten geloven niet in een God of in een hiernamaals. • Als er iemand gepest wordt, doe dan niet mee, maar probeer er wat aan te doen. Want zelf zou je ook niet gepest willen worden. • Je merkt dat een vriend verdriet heeft omdat zijn opa ziek is. Je kunt dan vragen of hij erover wil praten. • Humanisten beschouwen zichzelf als wereldburgers. 'We hebben maar één wereld en daar zijn we samen verantwoordelijk voor.' • Als je ergens een mening over hebt, is het altijd mogelijk dat je die nog eens moet herzien, want 'vergissen is menselijk'. Mede om die reden is het humanisme bijvoorbeeld tegen de doodstraf. Humanisme Er zijn ook heel droevige momenten in het leven. Zoals de dood van een familielid of vriend. Samen met je familie en vrienden wil je afscheid nemen van de overledene. Je wilt dan graag vertellen wat je voelt. Maar je vindt het moeilijk om de goede woorden te kiezen. Je wilt een mooi gedicht voorlezen op de begrafenis. Maar je weet niet zo goed welk gedicht. Je zoekt mooie muziek. De humanistische beweging kan je bij al deze keuzes helpen. Zij hebben uitvaartbe-geleiders die je helpen om de juiste woorden te kiezen. Samen met de begeleider maak je een mooie toespraak. Je vertelt hoe je aan de overledene wilt blijven denken. Samen kies je een mooi gedicht en muziek die de overledene ook prachtig vond. En zo kun je op een persoonlijke manier afscheid nemen van degene van wie je hield. Hoe denken humanisten over een leven na de dood? De meeste humanisten geloven dat het leven ophoudt bij de dood. Daarmee vormt een leven na de dood niet het eerste onderwerp van hun belangstelling. Alhoewel… rastwijfelaars, die veel humanisten toch zijn, sluiten niet uit dat er misschien toch iets is, maar het is over het algemeen geen leidraad voor hun leven. Er is immers zoveel dat wij mensen niet weten. Het mysterie van het bestaan vormt in hun ogen een puzzel, die misschien stukje bij beetje ontrafeld wordt door o.a. de wetenschap. De meeste humanisten zijn er echter van overtuigd dat ze gedurende hun aardse leven er niet achter zullen komen hoe het werkelijk zit. Zij aanvaarden het niet-weten als een gegeven en de meesten gaan niet op zoek naar antwoorden die ze toch niet kunnen verifiëren. Dat het leven ophoudt bij de dood is ook een comfortabele gedachte: iedereen die dat gelooft hoeft zich alleen bezig te houden met het aardse bestaan. Het betekent dat mensen het goede en het kwade dat ze doen alleen te verantwoorden hebben tegenover zichzelf en hun medemensen. Het komt er op aan dat ook steeds te doen, steeds als het ware schoon schip te maken en klaar te zijn voor het afscheid van het leven. Dat vormt een belangrijke basis voor de kwaliteit van het leven nu. Het leven kan pas echt goed zijn als het ten volle geleefd kan worden en niet vertroebeld wordt door onafgemaakte zaken. Tussen geboorte en dood is voor humanisten de tijd om ‘het goede leven’ vorm te geven, om ervoor te zorgen dat hun leven een kunstwerk wordt. Want dat vormt voor humanisten een uitdaging en opdracht, waartoe ze, naar vermogen, op z’n minst de eerste stappen willen zetten. Goed beschouwd geeft de eindigheid van het leven er ook z’n betekenis en zin aan. Het maakt dat mensen hun tijd gaan besteden, soms zelfs goed gaan besteden. Het zorgt er voor dat de tijd kostbaar is en dat mensen dingen afmaken. Dat er ‘vooruitgang’ is, ook al kun je daar verschillend over denken. Denk je eens in dat je leven niet zou eindigen. Waarom zou je vandaag dan nog iets doen, behalve plezier maken en gevaarlijke dingen doen omdat je toch niet dood gaat? Maar of zulke gedachten nou helpen wanneer je binnenkort afscheid moet gaan nemen van het leven of wanneer je verdrietig bent omdat je iemand verloren hebt van wie je veel hield… Humanisten denken niet eenduidig over een leven na de dood. Er zijn bijv. religieus humanisten die zich over het algemeen veel minder stellig over het onkenbare uitlaten dan atheïstische humanisten, voor wie de dood eenvoudig het einde is. Binnen het humanisme is er de ruimte om met respect en gevoel voor ieders visie in dit soort zeer persoonlijke aangelegenheden van gedachten te wisselen. De dood vormt voor alle mensen een essentieel onderdeel van het leven en gaat, onvermijdelijk, gepaard met een scala van gevoelens, zowel bij de betrokkene zelf als bij diens omgeving. Humanisten hechten eraan om dat moment vorm te geven, om, met of zonder woorden, stil te staan bij wat iemand betekend heeft in diens leven met anderen. Het humanisme en de dood Vaak wordt ons gevraagd hoe het humanisme over de dood denkt. Als je niet gelooft in een hiernamaals, is de dood dan niet verschrikkelijk? Hierover heeft Jaap van Praag betoogd dat juist omdát de dood er is, de mens gestimuleerd kan worden om zijn leven een zinnige invulling te geven. Ook ligt er in wat de mens aan anderen nalaat een stuk vervulling (Grondslagen van humanisme, blz. 183-184): 'Maar erkend moet worden, dat het bestaan te allen tijde een leven naar de eigen dood toe is, waaraan elks bestaan op ieder moment onderworpen is. Alleen als een mens hiervan doordrongen is, kan hij het beleven in zijn unieke onherhaalbaarheid. In dit licht bezien is de idee van de onsterfelijkheid niet eens zo'n bezielend perspectief als een leven zonder nood-zaak, waarin elke uitdaging tot in de eeuwigheid nog een keer beantwoord kan worden. De zin van de dood ligt in de eindigheid van het leven met zijn onvermijdelijke leed, zijn onwaardeerbare vreugden en zijn onherhaalbare ontplooiing. In die ontplooiing ervaart het zelf de betrokkenheid op iets wat dat zelf te buiten gaat: gezin, vriendenkring, werk en cultuur, waarin een duurzame vorm van leven zich kenbaar maakt. En daarin zit een stuk zingeving, zelfbestemming over de grenzen van het zelf heen, functionaliteit in een omvattender geheel, die mensen met de eindigheid kan verzoenen, zelfs als ze hun rol maar matig hebben vervuld. Opnieuw dient zich de aanvaarding van het zelf aan, niet als een optelsom van goede en kwade eigenschappen, maar als een unieke schakel in een netwerk. Zij kan de eindigheid van het bestaan vullen met intensiteit, creativiteit en bestemming, waaraan het besef kan ontspringen niet voor niets te hebben geleefd.' Chistendom Christenen geloven in een leven na de dood. De dood is dus niet het einde. Het is slechts het einde van het leven op aarde. De ziel van de mens leeft verder bij God. Bij God is geen pijn of verdriet meer. Toch is de dood een droevige gebeurtenis. Familieleden en vrienden troosten daarom de naaste familie. In de katholieke kerk is een uitvaartdienst voor de dode. De priester zegt enkele gebeden. Hij spreekt over de kwaliteiten van de overledene. De priester besprenkelt de kist met heilig water. En hij brandt wierook bij de kist. De gelovigen bidden, dat God alles wat de overledene verkeerd deed, hem zal vergeven. De priester dankt God voor het leven, dat de overledene geleefd heeft. Steeds vaker kiezen familie en vrienden zelf teksten en gedichten om voor te lezen. Protestanten houden een rouwdienst voor hun doden. De dominee spreekt ook enkele woorden en gebeden bij het graf of de crematie. Hij bidt het Onze Vader. Dat is het belangrijkste gebed van christenen. Ook de familie of vrienden spreken over het bijzondere leven van de dode. Ze vertellen hoe ze aan de dode zullen terugdenken. Tegenwoordig worden overleden christenen vaak gecremeerd. Vroeger werden christenen altijd begraven. Je kunt aan het graf vaak zien of iemand rijk of beroemd was. Er zijn dure praalgraven van rijke mensen. De familie verzorgt het graf meestal goed. Zij brengen bloemen naar het graf. Ze plaatsen een steen op het graf met de naam van de overledene. Vaak staat er ook een tekst op die herinnert aan de overledene. Wanneer een dode verbrand is, blijft er alleen wat as over. Die as werd vroeger vaak begraven. Nu mag je de as ook verstrooien op een mooie plek in de natuur. Grafsymboliek Christelijke symboliek Anker: Symbool van standvastigheid, vastberadenheid en trouw. Vanaf de vroeg-christelijke periode is het ook symbool van hoop (In combinatie met hart en kruis, afgebeeld als de drieëenheid van geloof, hoop en liefde.) Boek of Bijbel: Een boek op een graf verwijst meestal naar de bijbel. Als het boek des levens is de bijbel een vaakvoorkomend symbool op de graven van dominees. Vaak is het boek in zijn geheel afgebeeld, soms op een lessenaar gelegen. Soms wordt er ook een enkele bladzijde afgebeeld, met psalmtekst of grafschrift. Een vouw in een bladzijde of een boeklegger geeft meestal aan dat de persoon plotseling is overleden. Brood of hostie: Verwijzing naar het lichaam van Christus en het Brood des Levens, de eucharistie of het Avondmaal

Ei: Symbool van geboorte en nieuw leven. Verwijzing naar de opstanding van Christus. Het werd de dode meegegeven in het graf als sterkend voedsel voor de reis naar het hiernamaals
Glas: Het doorzichtige glas is symbool van zondeloosheid en van reinheid. Het is zodoende een Mariasymbool
Kruis of Crucifix: Voordat het kruis een christelijk symbool werd, was het al een universeel teken van verzoening, de synthese tussen hemel en aarde en de vier windrichtingen. Als christelijk symbool wordt het in verschillende vormen aangetroffen. Het latijnse kruis komt het meest voor. Vaak is het kruis ook de basisvorm van een rooms-katholieke begraafplaats. Bij het Griekse kruis zijn de vier armen gelijk van lengte. Afkomstig van de heidenen, waar de armen de vier elementen representeren: aarde, lucht, vuur en water. Het Cavaleriekruis is een Latijns kruis op drie blokken of treden. Het staat voor trouw, hoop en liefde. Soms wordt liefde vervangen door naastenliefde. Bij een gotisch kruis symboliseren de open uiteinden van de armen de volwassen christen
Bij een Keltisch kruis symboliseert de cirkel rond het centrum van het kruis eeuwigheid. Een Ionisch kruis symboliseert eeuwige verlossing en heerlijkheid. Evenals bij het Keltisch kruis lopen de uiteinden van de armen naar buiten. Een Slavisch kruis is afkomstig van de orthodoxe Russische en Griekse religie's. De bovenste arm van het kruis staat voor de inscriptie boven het hoofd van Christus. De onderste, schuine, arm staat voor de voetsteun van de gekruisigde Jezus. Een mogelijk ander betekenis is dat de bovenste arm de plek voorstelt waar het plakkaat met de tekst IC XC is geplaatst, terwijl de onderste schuine arm zou wijzen naar de twee misdadigers die naast Christus zijn gekruisigd. De opgeheven arm richting de misdadiger die berouw toonde en aan wie Christus het eeuwige leven beloofde. Een Botonee-kruis is genoemd naar de klavervormige uiteinden van de armen van het kruis. het kruis representeert de drieëenheid. Miskelk: De kelk symboliseert de christelijke religie en de eucharistie. De kelk wordt vrijwel uitsluitend op priestergraven uitgebeeld. Vaak met hostie
Stralenkrans: Een stralenkrans of een stralenbundel is het symbool van het hemelse licht en duidt op de aanwezigheid van goddelijke of heilige personen. Grafsymboliek Letters & vormen Alfa en omega: De eerste en laatste letter van het Griekse alfabet symboliseren God als het begin en einde van alle dingen
Cirkel: Symbool van volmaaktheid en eeuwigheid, zonder begin of einde. Veel voorkomend is een Latijns kruis in een cirkel. Twee cirkels boven elkaar staan voor aarde en lucht. Drie ineengeweven cirkels staan voor de Heilige Driëenheid
Cirkel met sterren en golven: De cirkel is het symbool van de eeuwigheid, de sterren symboliseren de hemel en de golven der aarde. Samen vormen zij het symbool van het eeuwige leven, eerst op aarde en daarna in het hiernamaals
D.O.M.: Deo Optimo Maximo = aan god, de beste en hoogste, gewijd. Driehoek: De driehoek, het driebladerigklaverblad en de 'triquetra' staan als symbool voor de Heilige Driëenheid. Afgeleiden hiervan zijn het oog (oog van God) in een driehoek en een driehoek in een cirkel

ICXC: De naam Jezus Christus: in het Grieks vormen de I en de C de eerste en laatste letter van 'Jezus', de X en de C van 'Christus' INRI: INRI staat voor 'Iesus Nazarénus Rex Iudaeórum' (Jezus van Nazareth, koning der Joden). Deze letters hangen meestal boven een crucifux
Kruis: Een kruis, in welke vorm ook afgebeeld op een grafsteen, maakt duidelijk dat er een christen ligt begraven
Ster: Verwijzing naar Christus, naar nieuw leven en naar de hemel. Tevens kan een vijfpuntige sterren de vijf wonden van Christus voorstellen. Vierkant: Het vierkant representeert de aarde en het aardse bestaan. Sommige monumenten hebben een kubus of vierkant gedraaid met de hoeken wijzend naar boven en beneden. Dit illustreert het aardse bestaan en de richtingen van de aarde en de hemel. XP: Monogram van Christus. Het monogram is samengesteld uit de letters X en P, die de eerste letters van 'Christus' vormen. Vaak ook samen met alfa en omega Grafsymboliek Joodse symboliek Handen van een Cohen: De handen van een Cohen, een priester, werden zo gehouden bij het uitspreken van de priesterzegen in de synagoge
Kan en schaal: De (waterschenkende) kan en schaal van de Leviet, de tempeldienaar, die deze hanteert bij de rituele handwassing van een Cohen, voorafgaand aan de Kohaniem-zegenspreuk
Sjofar: De sjofar of ramshoorn waarop de overledene in de synagoge blies tijdens Rosj Hasjana (Nieuwjaar) en op Jom Kipoer (Grote Verzoendag) aan het einde van de dag
Mesje en klem: Het mesje en klemmetje van een Mohel, de rituele besnijder
Menorah: of de zevenarmige kandelaar. Symbool voor de goddelijke aanwezigheid. De zeven armen staan voor de zeven scheppingsdagen. Keter Tora: De Keter Tora (de kroon van de Tora), symbool van een rabbijn
Davidsster: Van oudsher een joods symbool. De davidsster staat voor goddelijke bescherming, zoals samengevat in de alchemistische figuren voor vuur en water, welke twee driehoeken zijn

Trap: Een trap naar de hemel, waarbij een hand het gordijn weghoudt
Levensboom: De levensboom geeft het beëindigde leven weer
Omgehakte boom: Een omgehakte boom of een boom die door een bijl wordt omgehakt, verwijzend naar een (te jong) afgebroken leven
Boek: Graf van een rabbijn Grafsymboliek Voorwerpen Fakkel of toorts: De omgekeerde (brandende) fakkel was al voor de oudheid symbool van het gedoofde leven en attribuut van de dood. Een brandende fakkel verwijst naar (hernieuwd) leven (wederopstanding). Vaak zijn twee gedoofde fakkels kruislings afgebeeld
Kaars of kaarslicht: Symbool van licht, dat de goddelijke harmonie weerspiegelt. Symbool van Christus als het licht van de wereld (Johannes 8:12) Obelisk: In het oude Egypte was de obelisk, met haar vier zijden en piramide-achtige punt, symbool van het heersen over de vier windstreken, teken van macht. Later werd dit het symbool van standvastigheid en deugd
Olielamp: Symbool van het eeuwige licht, verwijzend naar de eeuwigheid en de onsterfelijkheid. Het is het symbool van Christus, die het licht der wereld is (Johannes 8:12) Pijl: Symbool van een marteldood en attribuut van de heilige Sebastianus, de patroon tegen de pest. In de kunst werd de dood wel als skelet afgebeeld terwijl hij een pijl afschiet. Pijlen zijn vaak te zien in hekwerken of toegangspoorten van begraafplaatsen
Ringen: Evenals de cirkel duidt de ring op oneindigheid. Twee met elkaar verbonden ringen symboliseren hemel en aarde en de verbondenheid van twee mensen

Schelp: Symbool van vruchtbaarheid, liefde, huwelijk en leven. De christelijke symboliek beschouwt de schelp als beeld van het graf, dat de mens na de dood omsluit, voor hij mag opstaan. De voorstelling van de bevruchting van de als tweeslachtig beschouwde schelpdieren door de dauw uit de hemel, maakt de schelp ook tot Mariasymbool. Urn: Symbool uit de klassieke oudheid van de dood en de rouw. Het woord urn is afkomstig van het latijnse 'urna' van het werkwoord 'urere' dat verbranden betekent. Een run op een grafmonument is vaak half bedekt door een rouwsluier. Een sluier of draperie betekent zich afwenden van de buitenwereld. Een sluier, gedrapeerd om een asurn, symboliseert het afdekken of bedekken van het leven
Vaas: Een vaas, vaak gevuld met bloemen, verwijst naar het leven; een vaas met verdorde bloemen verwijst naar de dood
Zandloper: De zandloper duidt op het korstondige van het leven en op het gestadig naderen van het stervensuur. Als symbool van de dood komt de zandloper voor het eerst voor in de late middeleeuwen. De meeste zandlopers zijn voorzien van vleugels. Die symboliseren de tijd die vervliegt en de vergankelijkheid van de mens (Psalm 90). Meestal zijn het de vleugels van een duif, maar het komt ook voor dat de zandloper is voorzien van één duivevleugel en één vleermuisvleugel. Dit staat symbool voor het vervliegen van het leven, bij dag en bij nacht, bij goed en bij kwaad. De omkeerbaarheid van de zandloper wordt in de christelijke traditie gezien als het nieuwe leven en de wederopstanding
Zeepbel: Een zeepbel is vanaf de zestiende eeuw een symbool van de vergankelijkheid. 'Homo Bulla' (de mens is een zeepbel) werd wel als grafschrift gebruikt
Zeis: De zeis is het attribuut van de dood. In de middeleeuwen wordt de dood al afgebeeld als skelet, met in de rechterhand een zeis. Dit symboliseert de onverbiddelijkheid van de dood. Zon: Symbool van zowel de beëindiging van het leven als de wederopstanding
Zuil: Vaak ook een afgebroken zuil. Symbool van het einde van het aardse leven dat vaak plotseling toeslaat. Een afgebroken zuil staat vaak voor een plotselinge en jonge dood 3. Het levenseinde of de dood 3.2. Betekenis van de dood voor de moslims De dood is in de Islam geen eindpunt. Alles is in de handen van God: zowel de tijd, de plaats als de manier waarop iemand sterft. Na de dood gaat de ziel naar een tussenwereld waar ze wacht. Dan komt het grote oordeel dat de beloning of straf van het lichaam en de ziel zal bepalen. Iedereen zal krijgen wat hij of zij verdient, naargelang van de handelingen die hier op aarde verricht werden. Het kan pijn of angst zijn of een voorsmaak van het eeuwige leven. Op een dag zal de aarde vergaan en die eindtijd noemt men in de Islam de "Dag des Oordeels". Op die dag zullen de zielen terugkeren naar het lichaam in het graf. En op die dag zal Allah elk van ons verhoren en beslissen wie Hij naar de hemel of de hel zal zenden. Dus de dood heeft voor de moslims veel te betekenen: ze is dan eigenlijk het begin van een nieuw leven. "Moge Hij ons beschermen en behoeden voor het kwade". 3.3. Wat zijn de taken van de moslimgemeenschap na een sterfgeval? Eerst en vooral moet men zorgen dat het lichaam wordt gewassen en in schone doeken wordt gewikkeld; dat het gebed voor de overledene wordt verricht en dat de overledene op de juiste wijze in het graf komt. Indien hieraan geen enkele aandacht wordt besteed, blijft de hele moslimgemeenschap in gebreke. Maar als een voldoende aantal moslims die taak op zich nemen, vervalt die ingebrekestelling. Meestal heeft de imam vaste groepjes, mannen en vrouwen, in zijn gemeenschap, waarop hij kan rekenen bij de uitvoering van deze taken. Het is ook een plicht voor de moslims om, indien zij op de hoogte worden gesteld van een geïsoleerd moslimsterfgeval (een moslim die tussen niet-moslims woonde en geen familieleden had), of van een iemand die aan een ziekte leed en voor zijn dood tot de Islam trad, zich ook daarover te ontfermen.. Dit houdt dus ook in: het lichaam te wassen, in te wikkelen en te begraven volgens de in de Islam geldende principes. De moslimgemeenschap heeft dus vier taken die men zeker moet uitvoeren.
3.4. Hoe wordt de overledene gewassen en door wie? Het wassen ven de overledene moet gedaan worden door een volwassen moslim die dit vrijwillig wil uitvoeren. Hij of zij moet bewust, discreet en rein zijn en de opeenvolgende stappen goed kennen. Aangewezen personen in het geval van een overleden man zijn: de echtgenote, de vader, de zoon of de broer. In het geval van de overleden vrouw: de echtgenoot, de moeder, de dochter of de zus. Bij voorkeur is het de meest ervarene die de wassing verricht. Een baby bijvoorbeeld die als pasgeborene sterft, wordt niet gewassen, want hij of zij is al in reine staat. Een man wordt bedekt van de navel tot de knieën en de vrouw van de schouders tot de knieën. Men wast eerst het onbedekte gedeelte van het lichaam en dan de bedekte delen met een proper doekje. Men dient zeer voorzichtig te zijn want de dode is uiterst gevoelig. De eerste wassing is het gewoon natmaken van de dode en dan maakt men het hoofdhaar nat en tilt men het hoofd op zodat het water over het gezicht kan lopen. De wasser maakt zijn vingers nat en reinigt even de neus en de mond. Hierbij mag geen water door de neus- en/of keelholte lopen. Het water wordt nu geparfumeerd met b.v. oranjebloesemwater waarna men het hele lichaam van boven naar onder wast, steeds wisselend (3 maal rechts, 3 maal links). Normaal voldoet één wasbeurt, maar het is zeker aanbevolen om er meer te geven. Als een bepaalde plek van het lichaam onrein blijft, door bloed bv., reinigt men die plek verder. Daarna wordt de dode afgedroogd en geparfumeerd op de plaatsen die tijdens het gebed de grond raken. Als de wasser positieve kwaliteiten tijdens het wassen van de overledene heeft gezien, mag de wasser dit eventueel vermelden aan anderen. Maar als hij negatieve aspecten heeft kunnen waarnemen, b.v. een slechte geur of een verklampt uiterlijk, moet de persoon in kwestie daarover zwijgen. De profeet (s.a.w.) zei hierover: "Iemand die een dode wast en zijn of haar onplezierige kenmerken geheim houdt, wordt door Allah veertigvoudig vergeven". 3.5. Hoe wordt het gebed verricht en door wie? De voorganger van dit gebed kan in de laatste wil van de overledene met naam genoemd worden, doorgaans is het echter de imam van de gemeenschap waartoe de overledene behoort. In de Koran* wordt over dit gebed gezegd: "En bid voor hen, uw gebed betekent zeer zeker rust voor hen." (Q 9:103). Alle aanwezigen dienen de intentie voor het gebed voor de overledene aan te nemen, vier maal "God is de Grootste" te zeggen, het eerste hoofdstuk van de Koran (de Fâtiha), de smeekbede voor de overledene en de zegenwensen voor de profeet (s.a.w.) te lezen. De smeekbede voor de dode kan als volgt luiden: "O Allah! Laat diegenen van ons die door U in leven gehouden worden, in de Islam leven en laat diegenen die door U het leven ontnomen worden, sterven in het geloof." (Voor vrouwen en kinderen zijn er minimale varianten in de tekst.). Het hele gebed wordt staande verricht, waarbij de overledene voor de biddende ligt opgebaard en de voorganger op borsthoogte van de overledene staat. Na het beëindigen van het gebed wordt staande de vredesgroet rechts en links uitgesproken. Als men het gebed verricht moet de doodskist in de richting van de Kaäba* staan en de mensen moeten zich in drie rijen opstellen achter degene die het gebed leidt. De profeet (s.a.w.) zei hierover: "Allah schenkt het paradijs aan iedere dode, achter wie zich drie rijen voor het gebed vormen." En wanneer een dode wordt begraven zonder dat er een gebed werd verricht, dan bidt men aan het graf. Als men niet aan het graf kan bidden, kan men daarvoor ook op een andere afstand bidden. Na het gebed wordt de dode zo snel mogelijk begraven. 3.6. Richtlijnen voor de begrafenis De begrafenisstoet: Als het gebed ten einde is, hebben de aanwezigen drie mogelijkheden: onmiddellijk weggaan, biddend meegaan naar de begraafplaats en dan huiswaarts keren, of nog langer blijven om vergiffenis te vragen voor de overledene. Diegenen die meegaan naar de begraafplaats, moeten enkele regels in acht nemen. Ze moeten denken aan de dood en daaruit een les trekken, ze moeten God aanroepen en aanbidden. Daarbij mogen de moslims niet zitten tot de dode begraven is. Ze moeten hetzelfde pad volgen als waarover de dode gedragen wordt. De begrafenis: Het is belangrijk dat moslims begraven worden op een islamitische begraafplaats; niemand mag gecremeerd* worden, zelfs niet als de overledene het gevraagd had. De diepte van het graf komt overeen met de hoogte van de borstkas ven een man. Na het graafwerk wordt onderaan een uitholling gemaakt in de richting van Mekka*. Bij plaatsgebrek graaft men een gleuf waarin de dode op zijn rechterzijde wordt gelegd, met zijn gezicht naar Mekka. Dan worden de knopen van stukken stof waarin de dode gewikkeld is, losgemaakt, maar zodanig dat er geen aarde de dode kan bereiken. De overledene wordt met zijn voeten schuin naar beneden en zijn hoofd schuin naar boven neergelaten in het graf. Hij of zij wordt op zijn of haar rechterzijde, met het gezicht naar Mekka in de uitholling gelegd waarbij de rug wordt ondersteund door de aarde. Vooraleer men het graf sluit, wordt het driemaal met twee handen vol met water besproeid. Het graf wordt met aarde verhoogd zodat men het ziet en het mag dan niet vertrapt worden. Daarna volgt de smeekbede voor de overledene (dit wordt gedaan voor vergiffenis van de overledene). De rouw: Deze is toegestaan voor de overledene waarbij vrouwen het recht hebben om over een gestorven familielid te rouwen voor een periode van maximaal drie dagen. Het is normaal om verdriet te tonen, zelfs om te huilen, maar dit mag niet onder de vorm van roepen, schelden, op de wangen slaan,… gebeuren. Leven met de dood: vroeger Rituelen rond de dood zijn geen uitvinding van onze tijd. Archeologische vondsten tonen aan dat de mens al van in zijn prille bestaan met de dood bezig was. Al eeuwenlang gebruiken mensen rituelen om op een plechtige manier afscheid te nemen van de doden. De Neanderthaler De Neanderthaler (150 000 tot 35 000 v.Chr.) plaatste zijn doden op een bloemenbed. In 1960 werd deze stelling bevestigd toen in Noord-Irak onderzochte grond van een Neanderthalergraf restanten bevatte van stuifmeel van hyacinten, boterbloemen en stokrozen. De Oude Grieken De Oude Grieken dachten dat ze na hun dood als schimmen naar de onderwereld gebracht werden. Daar werden ze over een riviertje gezet door een veerman. De Griekse doden kregen een muntstuk mee in hun mond. Daarmee konden ze de veerman betalen. Het riviertje werd bewaakt door Cerberus, een gevaarlijke hond met drie koppen. Die zorgde ervoor dat er geen doden terugkeerden naar de overkant.
De Oude Egyptenaren De Egyptenaren stopten allerlei spullen mee in het graf van hun doden. Spullen die de dode aan de andere kant zou kunnen gebruiken. Voor de farao's bouwden ze zelfs reusachtige piramides. Die stopten ze vol met allerhande schatten. En omdat het lichaam goed bewaard moest blijven, balsemden ze het en wikkelden het in linnen doeken. Zo'n mummie bleef duizenden jaren goed bewaard. Hunnenbedden Ongeveer 4000 jaar geleden werden in onze streken hunnenbedden gebouwd. Hunnenbedden zijn hutten van op elkaar gestapelde stenen. Sommige van deze stenen wegen meer dan 20 000 kilo. Het is nog steeds een raadsel hoe de mensen deze stenen zonder een kraan op elkaar kregen. Wat we wel weten is dat deze hunnenbedden graven waren. Leven met de dood: nu Een christelijke begrafenis Bij ons worden de meeste mensen begraven met een christelijke plechtigheid. Op de vooravond van de begrafenis wordt een gebedswake gehouden. Familie en vrienden komen in de kerk samen om de dode te gedenken. Op de dag van de begrafenis wordt het dode lichaam een laatste keer begroet. Dit gebeurt door de dode met gewijd water te zegenen. Daarna volgt een rouwdienst in de kerk. Na de plechtigheid wordt de kist naar de begraafplaats of het crematorium gebracht. Hier wordt het lichaam begraven of verbrand. Na de begrafenis blijven familie en vrienden nog even bij elkaar. Ze drinken koffie en eten een broodje. Bij de Islamieten Islamieten of moslims geloven dat er een dag zal komen waarop alle doden worden opgewekt en geoordeeld door God. Wie goed geleefd heeft, gaat naar het paradijs. Wie slecht geleefd heeft, moet branden in het hellevuur. Het lichaam van een dode wordt gewassen en in een wit doodskleed gewikkeld. Het moet worden begraven, en niet verrast, want dan kan het op de oordeelsdag niet verrijzen. Dat begraven gebeurt bij voorkeur niet in een kist. De dode wordt op zijn rechterzij gelegd, met het gezicht naar het zuidoosten, naar Mekka (de heilige stad). Moslims zijn verplicht ervoor te zorgen dat gelovigen een behoorlijke begrafenis krijgen. Vrouwen zijn meestal niet op de begrafenisplechtigheid. In plaats daarvan bezoeken ze later nog jarenlang het graf. Bij de Hindoes Hindoes geloven zoals christenen en moslims dat alleen het lichaam oud wordt en sterft. In tegenstelling tot de christenen en de moslims, geloven ze dat de ziel voortleeft in een ander levend wezen. Wie goed leeft, wordt als een hoger wezen wedergeboren. Wie veel kwaad doet, komt in een mindere vorm terug. En alleen de ziel die bevrijd is, wordt niet meer opnieuw geboren. Ze leeft voort in Brahma, de wereldziel. Omdat het lichaam niet belangrijk is, wordt het na de dood altijd verbrand. De priester prevelt gebeden, brandt wierook en offert rijstballetjes. Een lange stoet trekt langs de dode en iedereen brengt bloemen of bloemblaadjes mee. De dode wordt op een brandstapel gelegd. De oudste zoon, die kaalgeschoren is, legt brandende stukjes hout in de mond van de overledene. Daarna steekt hij de brandstapel aan. Na het cremeren wordt de as verzameld en uitgestrooid in de Ganges of in een andere rivier.
Bij de Joden Ook voor de Joden is de dood niet het einde. Er is een eeuwig leven na de dood in de komende wereld. Hoe die wereld er precies uitziet wordt niet gezegd. Wie sterft, moet zo snel mogelijk begraven worden. Zo'n begrafenis is altijd heel eenvoudig, zelfs bij rijke families. Het lichaam wordt gewassen en in een kleed gewikkeld. De kist is van ruwe planken gemaakt. Bloemen hoeven niet. Na de begrafenis is er een periode van rouw. De familie blijft thuis. Ze brengen een symbolische scheur aan in de kraag van hun jas. Zo laten ze zien dat er iemand dierbaar verloren is. Vrienden en familieleden komen op bezoek en ze brengen eten mee en troostende woorden. Elk jaar wordt de sterfdag herdacht. Andere, voor ons wat vreemde, gebruiken: Een zeemansgraf
In sommige landen kun je vragen om niet begraven of verbrand te worden. In plaats daarvan wordt het dode lichaam meegenomen op zee en daar overboord gezet. Witte rouw
Chinezen verbranden bij een begrafenisplechtigheid speciale bankbiljetten, papieren huizen, auto's en andere spullen. Daarmee kan de ziel zich vrijkopen. Na ongeveer tien jaar wordt het gebeente opgegraven, schoongemaakt en in een pot van aardewerk gestopt. De familieleden en vrienden van de dode hebben witte kleren aan. Dat is in China de rouwkleur. Wie niet op de juiste manier wordt begraven, keert terug als een hongerig spook. Deze spoken veroorzaken rampen in de familie of het land. Daarom vinden de Chinezen een begrafenis een heel belangrijke gebeurtenis, die helemaal volgens de voorschriften moet uitgevoerd worden. Spektakel
De verbranding op Bali is heel spectaculair. Het is een kleurrijk feest met heel veel gasten. Orkesten spelen muziek en lange rijen vrouwen dragen allerlei kunstig gemaakte offers op hun hoofd. De dode ligt op een hoge toren. Daarmee wordt hij naar de verbrandingsplaats gebracht. Heel belangrijke mensen krijgen een kist in de vorm van een stier. Hét systeem bij uitstek van afscheiding en egoïsme! Ook engelen zitten dus, alhoewel ze al uitzonderlijk ver gevorderd zijn naar liefde toe, nog steeds op een of andere manier in dit systeem gevangen! En al de hemelen die wij dan ervaren na iedere dood, zijn niets anders dan nog maar eens een overgang naar een nieuw bestaan in het systeem van reÏncarnatie en egoïsme. Zolang er vormen aan te pas komen, weet dan, dat u niet met god bezig bent! Daarnaast hebben we dan de bestaansvorm als goddelijk wezen! U moet weten dat 99 % van alle lectuur die u leest, handelt over de ontwikkeling van uzelf, in het systeem van afscheiding en egoïsme. Het overgrote deel van alle lectuur is erop gericht om uw ego te vergroten in een egoïstische wereld! Hooguit 1 % handelt misschien over de liefde van god, en dan nog in die mate, dat het steeds maar een kleine aanwijzing ernaartoe vormt, en over die wereld zelf helemaal niets kan zeggen. De wereld van god is een wereld die uitsluitend uit een ervaring bestaat, en die niet kan beschreven worden met woorden. Wat de wereld van god en zijn liefde juist inhoudt is zo tegengesteld aan wat wij hier ervaren,dat het onmogelijk door ons te begrijpen valt. Daarom moet het u door god zelf geopenbaard worden, op het ogenblik dat u zich weer bereid heeft verklaard om aan zijn gedachte deelachtig te worden. God is "de gedachte van de hoogste liefde zelf", en alleen door u akkoord te verklaren met die ene gedachte, en door de bereidheid om die gedachte tot uw eigen wezen te maken, kan u ook opnieuw deelachtig worden aan die liefde, en de ervaring die ermee gepaard gaat. Wij zitten dus in een verkeerd systeem, - tenminste toch als we opnieuw liefde willen ervaren - en het was onze eigen gedachtekracht die ons hierin heeft gebracht. Met uw gedachtekracht zal u dan nu ook aan god terug het teken moeten geven, dat hij u van dit systeem bevrijdt, en opnieuw zijn wereld in uw herinnering brengt! Dat kan u doen, op vele verschillende manieren, en alhoewel ze verschillen in vorm, komen ze toch allemaal op hetzelfde neer: heel duidelijk gaan ontkennen dat deze wereld of uw lichaam werkelijk is, en afwachten tot die ontkenning sterk genoeg is, en god u zijn wereld openbaart! * Er zijn er die dat doen door jarenlange meditatie, en concentratie op god, of hun hogere "zelf". * Er zijn er die dat doen door in een grot te gaan leven, of door zich terug te trekken in de eenzaamheid van de bergen. * Er zijn er die dat doen door jarenlang naar hetzelfde punt, op dezelfde muur te zitten staren, waardoor ook alle besef van deze wereld wegvalt, en god dus opnieuw de plaats van hun ego kan innemen. * Er zijn er die dat doen, door heel bewust hun lichaam te ontkennen, en zichzelf gaan pijnigen, zodat ze zich door de emoties van de ontstane pijn te negeren, kunnen concentreren op wat echt belangrijk is. * Er zijn er bij wie het inzicht plots, in één enkele seconde komt, omdat ze er onbewust al eeuwenlang naar verlangden. * Er zijn er die de langzame weg van spiritualiteit en ontwikkeling volgen, maar die toch ooit die ene beslissing zullen moeten nemen, om afscheid te nemen van "het bestaan in reïncarnatie". * Er zijn er die godsdienst volgen, maar die zich boven de godsdienst weten te verheffen, door in te zien dat deze maar beperkt is, en die zo het hoogste weten te bereiken. * En dan is er op dit moment ook het boek: "een cursus in wonderen", dat door Jezus zelf gedicteerd werd, en dat een ware handleiding vormt om het allemaal bewust en met het juiste inzicht, op heel korte tijd tot een goed einde te brengen. De manier waarop u het wenst te doen, is niet zo belangrijk! Maar dat u het ooit eens zal moeten doen, dat is zeker! Daarvan kan ikzelf getuigen, omdat de pijn die ik heb ervaren zo ondraaglijk kan worden, dat er gewoonweg geen andere keuze meer overblijft dan echt en waarachtig op zoek te gaan! Bespaar uzelf dan ook duizenden jaren van tevergeefs dwalen en zoeken, en denk nu heel goed na, nu de middelen en de mogelijkheden zo duidelijk voorhanden zijn om het te voltooien. Bestaan hemel en hel? Ik heb in het boek "ons gedachtelichaam" dat u op deze site gratis kan downloaden over dit onderwerp al gesproken, maar omdat ik mij ervan bewust ben dat niet iedereen het boek leest, en omdat er op het internet een zo groot aanbod aanwezig is van bewijzen over het wel of niet bestaan ervan, wil ik hier toch nogmaals de aandacht op vestigen. U weet ondertussen al dat wij een vrije wil hebben en dat wij die kunnen doen gelden met onze gedachtekracht. U weet ook dat de vrije wil van de ene, de vrije wil van de andere zal beknotten en tegenwerken in de wereld waarin wij ons op dit moment voortbewegen. U weet ook dat uw gedachtekracht gebruiken gevolgen heeft voor anderen en voor uzelf. Bovendien weet u dat er reïncarnatie bestaat (ja en neen), en dat uw daden en wensen van uw vorige levens uw volgende levens zullen bepalen. (zie voor dit alles ook het boek "ons gedachtelichaam") U weet ook dat u in ontwikkeling en evolutie naar liefde bent, en dat god uw einddoel is. Nu kunnen we de vragen over het bestaan van hemel en hel oplossen. Deze wereld is een droom, het is een gezamelijke illusie die we allen tegelijk beleven! In de droom, in de illusie staat het jou vrij om je gedachtekracht te gebruiken op de manier die jij verkiest. De droom bestaat eruit dat we ons hebben losgescheurd van god, en dat we met de gaven die god ons geschonken heeft (gedachtekracht en vrije wil) onze eigen wereld kunnen opbouwen zoals wij dat zelf willen. Maar in de droom, in onze gezamelijke illusie, maken wij het mekaar allemaal moeilijk omdat iedereen een eigen plan heeft over hoe de wereld er voor hem moet uitzien. Dit leidt tot conflicten, en conflicten leiden tot het gebruik van onze gedachtekracht tegen elkaar. Nu moet iedereen niet alleen aan zijn eigen wensen voldoen, maar ook nog met de wispelturige wensen van een ander rekening houden. Mekaar schuldig bevinden en daar straf voor eisen is ook gedachtekracht, en dit leidt tot een systeem waarin dat mogelijk is. Binnenin de droom, binnenin onze gezamelijke illusie is er dus een systeem ontstaan dat wij reïncarnatie noemen, en dat het mogelijk maakt om aan de wensen van iedereen te voldoen. Het is niet meer mogelijk om aan ieders wensen tegelijk te voldoen, en daarom werd "tijd" uitgevonden, zodat het vervullen van ieders wens mogelijk wordt in de tijd. Wat je nu niet krijgt omdat ook anderen het tegelijk met jou willen, dat komt later wel wanneer het jouw beurt is. En zo is het mogelijk, dat wij na een leven hier op aarde, om tegemoet te komen aan de gedachtekracht van anderen, maar vooral vanwege je eigen gedachtekracht, kunnen besluiten om naar de hel te gaan. Die keuze wordt niet bewust gemaakt, maar is een gevolg van je eigen onwetendheid over het bestaan van de hoogste liefde en er toch tegelijk de drang naar hebben om die hoogste liefde verwezenlijkt te zien. De hel wordt dan een soort van straf die we onszelf opleggen vanwege onze daden hier op aarde. Jouw gedachtelichaam dat na de dood uit zijn materielichaam is bevrijd gaat dan naar een soort van onderwereld, waar het blijft tot het van zichzelf vindt dat het genoeg geboet heeft, of tot het besluit om zijn zoektocht naar liefde verder te zetten. Vegis u echter niet, de hel is niet door god gemaakt, maar is alleen maar de uitwerking van uw eigen gedachtekracht en die van de mensen om u heen. God wil niet dat jij voor jezelf een hel kiest. Hij wil niet dat je verscheurd en kapot van onwetendheid uit eigen beweging kiest voor lijden en onverdraaglijk leed. God wil dat jij naar zijn wereld terugkeert, en dat je ophoudt met dromen! Maar aangezien god jou een vrije wil en gedachtekracht heeft gegeven, kan hij jou dat niet opleggen, maar kan hij het jou alleen maar vriendelijk verzoeken. Jij beslist zelf of je op dat verzoek ingaat of kiest voor een nieuwe hel na ieder leven. Bestaat de hel dan? Het antwoord is "een beetje ja", en "zeker neen". De hel bestaat, maar alleen in onze gezamelijke droom! Wees u van dit gegeven heel goed bewust! U hebt gedachtekracht, en die is altijd werkzaam. Dus ook na uw dood hier op aarde. U kan dus steeds vrij kiezen waar u na een leven wil terechtkomen, en dat vrij kiezen wordt dan wel bepaald door de kennis die je al hebt opgedaan naar de hoogste liefde toe, en door de gedachtekracht die je aan jezelf toestaat te hebben. Vind jij voor jezelf dat je de hel verdient, wel jouw gedachtekracht zal het je geven in de droom die je aan het dromen bent. Het is evident dat mensen die zelfmoord plegen, volledig in de knoop zitten met hun eigen gevoelens en gedachtekracht, en dat ze voor zichzelf dan ook een of andere hel zullen uitkiezen. Vanwege het gebrek aan kennis over liefde voelden zij zich schuldig, en hebben zij zichzelf van het leven beroofd. En omdat ze de waarde niet kennen van een leven in een droom, (een leven in een droom is evenveel waard als de droom zelf!)verkiezen ze dan maar om in de hel te boeten voor de zonde die ze alleen maar tegenover zichzelf begaan hebben. Maar gedachtekracht is vrij, en zodra zij die gekozen hebben voor de hel denken dat het nu wel welletjes is geweest, worden zij terstond uit hun netelige positie bevrijd en komen zij dan ook in betere oorden terecht. En dat die hel ergens diep onder de grond verscholen ligt hier op aarde is maar al te logisch, want iedereen denkt nu eenmaal dat de hel diep in de aarde verborgen ligt, voor eeuwig brandend in lijden en pijn! Waar jij wilt terechtkomen daar zal je ook terechtkomen, en als dat onder de aarde moet zijn, wel zo weze het. Uw gedachtelichaam heeft geen enkele moeite om zich door alle materie heen te bewegen, en kan zich dus gaan nestelen waar het dat maar wil! Het tijdelijke antwoord is dus "ja", de hel bestaat zolang wij aan het dromen zijn en onze eigen wereld willen bouwen in afscheiding van god. Maar het definitieve en ontegensprekelijke antwoord op deze vraag is "neen", de hel bestaat helemaal niet! In een droom kan er niets echt zijn, en vermits wij nu aan het dromen zijn is de hel gewoon een onderdeel van onze droom. Van zodra u er dan ook voor kiest om de droom te beëindigen voor uzelf, verdwijnt ook de hel voor altijd uit uw bewustzijn. De wereld van god is de enige echte wereld, en dat is een wereld met alleen maar liefde en eeuwig geluk. Daar is geen plaats voor dromen over pijn en leed, en mekaar de duivel aandoen. Op deze manier kunnen alle vragen over het leven dus beantwoord worden. Het antwoord is dus steeds ofwel "ja", ofwel "neen", naargelang u het bekijkt vanuit het standpunt van onze gezamelijke illusie, of naargelang u het bekijkt vanuit de werkelijkheid van god. Er is maar één enkele vraag die alleen maar met "ja" en niet met "neen" kan beantwoord worden, en dat is: "bestaat de hemel". De hemel bestaat inderdaad als enige echte werkelijkheid bij god, en is ook de enige waarheid in het leven. Maar zelfs voor zij die liever verkiezen om te dromen bestaat de hemel, want heel onbewust is het naar de hemel dat zij verlangen omdat zij hem vroeger ooit gekend hebben, en nu niet meer weten vanwaar dat gemis aan liefde komt dat ze in de droom steeds maar ervaren.