Het pointilisme

George Seurat

George Seurat is een Franse schilder. Hij heeft het pointillisme doen ontstaan. George Seurat is geboren op 2 december 1859 in Parijs.

Op zijn 18de ging hij naar de ecole des Beaux-arts. Hij ging in 1897 uit Parijs om in militaire dienst te gaan. Hij vertrok naar Brest. Hier begon hij met het tekenen van de zee en de kust.

Seurat was erg onder de indruk van Poussin, en probeerde daar allerlei verschillende contrasten van na te doen.

Uiteindelijk had George Seurat besloten om te gaan schilderen door middel van punten of stippen te zetten. Als de punten of stippen dan dicht bij elkaar werden gezet leek het van een afstand op een mooi geheel.

George Seurat heeft vele schilderijen gemaakt, zoals op zijn vijfentwintigste schilderde hij Een zondagmiddag op het eiland van La Grande Jatte (1884-1886). Dit is een schilderij van 81 bij 120 cm. Hij is zelf op dit eiland geweest, samen met zijn vriend Edmond-Franscois Aman-Jean. Dat was in 1881. Hierdoor raakte Seurat geïnspireerd. George Seurat heeft veel verschillende soorten schilderijen geschilderd. Zo heeft hij mensen geschilderd, maar ook landschappen en veel water. Met zijn schilderijen maakt hij door middel van verschillende kleuren van stippen of punten duidelijk wat het precies is. Zo herken je goed wat bomen zijn en wat water is. De schilderijen van George Seurat zijn juist aantrekkelijk om naar te kijken doordat er heel veel verschillende kleuren worden gebruikt en ook doordat het allemaal stippen of punten zijn die op een doek staan, terwijl het van een afstand gewoon een geheel lijkt.

Hieronder is een voorbeeld te zien van een landschap. Door de kleuren kun je duidelijk het verschil zien tussen water en land. Het schilderij heet Grey Weather.

Een voorbeeld van een schilderij met een vrouw erop is hieronder te zien. Het is een schilderij waarop een vrouw staat met een poederdoos.

George Seurat heeft nog een aantal mooie werken gemaakt, zoals in 1887 ‘Les Poseuses’ en in 1891 ‘Le Cirque’, die hij nooit helemaal heeft afgekregen, omdat hij op 29 maart 1891 stierf.

In totaal heeft George Seurat 7 grote werken geschilderd en ook nog 40 kleinere werken. Daarnaast heeft hij ook ongeveer 500 tekeningen gemaakt.

Maximilien Luce>

Maximilien Luce leefde van 1858 tot 1941. Maximilien was vooral actief als houtgraveur. Hij volgde een opleiding aan de Académie Suisse en bij Maillart, Lançon en Carolus-Duran.

Nadat het zinkproces werd uitgevonden was het overbodig nog houtsneden te maken en daarom begon hij als kunstschilder. Hij was een goede vriend van George Seurat. De techniek van het pointillisme heeft Maximilien ook van hem geleerd. Vanaf 1887 werd hij in de kunstkringen erkend als een van de voormannen van het neo-impressionisme.

Maximilien heeft ook een tijdje in de gevangenis doorgebracht. Dat was in 1894, vanwege zijn anarchitische activiteiten. Hij heeft van zijn gevangenisleven ook een serie litho’s gemaakt. In de schilderijen van Maximilien beeldde hij ook regelmatig de slechte leefomstandigheden van arbeiders af.

Belangrijk aan de schilderijen van Maximilien was, dat er hele belangrijke elementen van het lichtinval inzaten. Hier een goed voorbeeld van is het schilderij Notre-Dame de Paris. Een schilderij van 81,3 bij 60,6 cm.

Na 1900 ging Maximilien in een meer impressionistische stijl werken. Naast het stadsleven van Parijs, schilderde Luce na 1900 landschappen, bloemstillevens en voorstellingen met baders.

Dit is ook een schilderij die Maximilien heeft gemaakt. De titel is L'Aperitif.

Inleiding

Ons project gaat over het pointillisme, omdat het ons het meeste aansprak. We konden uit allerlei soorten kunst kiezen. Over het pointillisme wisten we nog het minst. We hadden er nog niet vaak over gehoord en daarom leek het ons wel leuk om het daar over te doen.
We hebben in de eerste les wat rondgekeken op het internet, om te kijken of we hier veel informatie over konden vinden. Er was best veel informatie over te krijgen op het internet en we hebben ook nog een boek gehaald uit de bieb dat ging over het pointillisme.

De betekenis van pointillisme

Het pointillisme is een schildersstijl, die voorkwam rond 1885 tot 1892, in West- Europa. Andere namen voor pointillisme zijn divisionisme en neo-impressionisme. Het woord pointillisme betekent letterlijk: stippen naast elkaar zetten van een onvermengde kleur.

Dat is precies wat de kunstenaars van deze stijl doen. Zij werken met kleine vlekjes of stipjes. De kleuren die de stipjes of vlekjes hebben, worden niet of alleen met wit gemengd. Ze worden vlak naast elkaar gezet, zodat als je van een afstand naar het schilderij kijkt, de kleuren zich mengen in het oog. De kleuren worden dan dus niet op het palet, maar in het oog gemengd.

Bij pointillisme wordt er veel aandacht besteed aan de lichtval en aan de verdeling van kleuren. De verdeling van de kleuren wordt op een wetenschappelijke wijze toegepast. Het duurde soms wel jaren voordat een schilder een schilderij af had, want het kostte veel tijd om de stipjes van verschillende kleuren op het doek te zetten.

De belangrijkste schilder van het pointillisme is George Seurat. Deze man heeft het pointillisme eigenlijk bedacht. Hij schilderde o.a. de bekende werken “Un Dimanche a la Grande Jatte”, Un Baignade a Asnieres”en “Les Poseuse”. Een andere belangrijke schilder is Paul Signac. Deze raakte geïnspireerd door de werken van George Seurat. Hij schilderde o.a. : La Baie de la Fresnaye”. Ook Theo van Reysselberghe, Henry van der Velde en M.Luce schilderden veel pointillistische schilderijen.

De voorlopers en navolgers van het pointillisme

De voorloper van het pointillisme is het impressionisme. De impressionistische-periode liep van 1870 tot 1890. Bij het impressionisme zijn de snelle toetsen in de verf goed zichtbaar. Ook de schaduwen bevatten kleuren. Bij het impressionisme schilderde men gewone alledaagse dingen. Eduardo Manet, een kunstenaar van het impressionisme, tekende wat hij wilde, niet op de manier van anderen. De beelden van het impressionisme zijn erg levendig. Uit het impressionisme is in 1890 het pointillisme ontstaan. De snelle toetsen in de verf, die bij het impressionisme goed zichtbaar waren, veranderden bij het pointillisme in kleine puntjes. In tegenstelling tot het impressionisme gebruikte men bij het pointillisme geen zwart. Bij het pointillisme ging men meer aandacht schenken aan de vorm.

In dezelfde tijd als het pointillisme ontstond het symbolisme. Het verschil tussen het symbolisme en het pointillisme is dat men bij het symbolisme niet precies kon zien wat de maker bedoelde. Men ging vooral in op de diepere gevoelens en gedachten. De kleurvlakken zag je echter nog wel. Deze bleven nog lang terugkomen, ook in schilderijen van andere stijlen. Een belangrijke kunstenaar van het symbolisme is Paul Gauguin.

Bij het expressionisme, dat in 1905 ontstond en voortduurde tot 1925, probeerde men net als bij het symbolisme het diepere gevoel uit te drukken. Belangrijke kunstenaars van het expressionisme zijn R. Delaunay, A. Macke en G. Braque.

Na het expressionisme volgde nog het kubisme (1907), het futurisme (1909-1916), het dadaisme (1915-1923), het Bauhaus (1919-1933), de stijl (1917-1924) en het surealisme (1924). Hoe verder je de tijd ingaat, hoe meer kunstenaars een eigen stijl krijgen.

Jan (Johann Theodorus) Toorop werd op 20 december 1858 te Poerworedjo op Java geboren en stierf op 3 maart 1928 in Den Haag.
Jan Toorop was niet alleen schilder, tekenaar, etser en lithograaf, maar ontwierp ook tegeltableaus, glas-in-loodramen en postzegels.

Zijn vader was griffier bij de landraad Begelen in Nederlands Indië. Zijn moeder was op Banka geboren en was half chinees en half Javaans. In 1863 verhuisde de familie naar het eiland Banka waar de vader Toorop administrateur werd bij een tinmijn. Na anderhalf jaar de school in Batavia te hebben bezocht vertrok Jan, zijn familie achterlatend in Nederlands Indië, naar Nederland, waar de opleiding degelijker zou zijn.
Jan Toorop woonde na zijn aankomst in Nederland in 1869 bij diverse relaties van zijn ouders en verhuisde regelmatig. Hij bezocht onder andere de HBS in Leiden, en scholen in Winterswijk en Delft. De studieresultaten waren niet best. Jan was niet dom, maar het interesseerde hem niet.
In 1878 verliet Toorop de Polytechnische School te Delft, waaraan hij twee jaar studeerde onder leiding van Paul Tétar van Elven.
In 1880 ging Toorop aan de Academie van Beeldende Kunsten te Amsterdam de lessen van de hoogleraar-directeur August Allebé volgen. Hij legde zich ook toe op beeldhouwkunst en kunstnijverheid. Toorop raakte bevriend met Jan Veth en Antoon Derkinderen en werd lid van de kunstenaarsvereniging St. Lucas, waarvan Willem Witsen voorzitter was. Jans vader ging in 1880 naar Sambas op West-Borneo als assistent-resident. Met zijn vriend Antoon Derkinderen vertrok Toorop in 1882 naar Brussel en begon een studie aan de Brusselse kunstacademie, die toen onder directie stond van J.F. Portaels. Toorop bleef de lessen tot 1885 volgen.

Dit is een van de portretten die Jan Toorop in 1884 heeft gemaakt. Het pointillisme komt hier nog niet echt naar voren. Maar een paar jaar later maakte hij veel meer pointillistische werken.

Rond 1884 maakte Toorop veel protretten. Meestal tegen een donkere achtergrond en in een impressionistische stijl. Belangrijke werken uit deze tijd zijn Eerbied voor de Dood (1884) en De arrestatie (1885).
In 1884 leerde Toorop de uit Engeland afkomstige Annie Hall kennen. Twee jaar later zou Toorop met haar trouwen op 12 mei in Lissadell. Tijdens een reis naar Engeland ontmoette hij o.a. de schilder Whistler, die hij ook in latere jaren nog bezocht.
In 1887 stagneerde de ontwikkeling in het werk van Toorop. In het voorjaar lag hij bijna blind, als gevolg van een geslachtsziekte, in het St. Pietershospitaal in Brussel. Hij genas snel, maar de gevolgen raakte hij niet meer kwijt. Een lepend linkerbeen, waar hij veel pijn door leed, deed hem aan het eind van zijn leven in een wagentje belanden. In november stierf kort na de geboorte zijn eerste dochtertje Mary-Ann.
In 1887 werd ook het belangrijke pointillistische werk Un dimanche d'été à la Grande Jatte van Seurat tentoongesteld bij Les XX. Zelf had Toorop reeds eerder werken gemaakt waarin pointillistische technieken waren toegepast. Hij was de eerste Nederlandse kunstenaar die zich van deze techniek had bediend, zoals in het schilderij Bloembollenvelden bij Oegstgeest (1885).

Vanaf 1897 verblijft Toorop in de zomer in Domburg. Dit hield hij ruim twintig jaar vol. Mies en haar vader Johan Drabbe waren met Toorop bevriend en woonden in Domburg. Mies Drabbe regelde van alles bij de tentoonstellingen die Toorop in het door hemzelf ontworpen gebouwtje organiseerde. In Domburg ontmoette Toorop o.a. Mondriaan.
In 1898 werden belangrijke tentoonstellingen van Toorop in het buitenland, o.a. München, Dresden, Kopenhagen, gehouden. In 1902 stelde hij met veel succes werken tentoon bij de Wiener Secession.
In 1902 schreef Jan Toorop zijn vrouw, die in Engeland verbleef, dat hij wilde scheiden, omdat de wederzijdse gevoelens te ver uiteenliepen dat vreedzaam samenwonen niet mogelijk was. Annie wilde niet scheiden.
Vanaf 1899 tot 1904 woonde Toorop geregeld in Katwijk in een huis van Berlage. Berlage benaderde Toorop voor het maken van tableaus in keramiek voor de Beurs in Amsterdam. Later zou Toorop ook tegels voor Berlage's creatie het jachtslot Hubertus in Otterlo ontworpen.

In 1908 verhuisde Toorop naar Nijmegen. Hij trof in deze stad vele geestelijken, waarvan de meesten banden hadden met het Sint Canusiuscollege.
Tijdens de Nijmeegse periode ontstonden veel tekeningen maar weinig schilderijen. In 1916 verhuisde hij van Nijmegen naar Den Haag en begon te werken aan de Kruiswegstaties voor de St. Bernulphuskerk in Oosterbeek. Hij bleef een uitgebreide correspondentie voeren met Anthonij Nolet, een vriend uit Nijmegen.
De zestigste verjaardag in 1918 werd uitgebreid gevierd o.a. met een Toorop-tentoonstelling bij Kunsthandel Kleykamp in Den Haag. In 1919 vond de inwijding van de Kruiswegstaties in Oosterbeek plaats.
Toorop kon zich nog maar moeilijk verplaatsen door de verlamming van het linker been en zat nu bijna altijd in een wagentje. Met Arthur van Schendel en Miek Janssen maakte Toorop in 1919 een reis naar Lourdes.
In de laatste levensjaren werkt Toorop nog steeds veel. Hij maakt vooral tekeningen en grafiek waarin hij het katholicisme propageerde. Zelf beschouwde Toorop het grote stuk De Pelgrim als één van zijn belangrijkste creaties

Paul Signac 1863 - 1935

De Franse kunstschilder Paul Signac was één van de oprichters van de Salon des Indépendants in 1884. De oprichting van deze onafhankelijke kunstenaarsvereniging vond plaats uit onvrede, omdat de jury van de reeds lang bestaande Salon regelmatig nieuwe kunstenaars en nieuwe ideeën weigerde toe te laten tot de tentoonstelling.

Dit is een van de vele kunstwerken van Paul Signac. De titel heet La bouee rouge (de rode boei). Het kunstwerk is 21.66 Amerikaanse dollars waard.

Samen met de kunstschilder Georges Seurat werkte Paul Signac de revolutionaire kleurentheorie uit, die zou lijden tot het ontstaan van de kunstenaarsbeweging neo-impressionisme. Signac mengde de kleuren alleen met wit en werd zelf de meest consequente volger van deze kunsttheorie. Hierbij mengde men de kleur niet op het palet, maar bracht men de kleuren naast elkaar op het doek aan, waardoor ze – van een afstand – toch samensmolten tot de gewenste tint. Geel en blauw geven hierdoor toch de impressie van groen, deze schilderswijze wordt ook wel pointillisme genoemd.

Hafen von St. Tropez, heet dit kunstwerk. Het geeft aan dat Paul Signac vooral havens en schepen schilderde. De prijs van dit kunstwerk is 25.66 Amerikaanse dollar.

Hier een kunstwerk te zien waar Paul Signac ook zijn andere kanten aan geeft. Hij schilderde namelijk ook landschappen. De titel van dit schilderij is Le Sentier de Douane. Het is 23.01 Amerikaanse Dollar waard.

Meningen

Ilse:
Het was een leuk project om te doen. Ik wist totaal nog niet wat het pointillisme nou inhield, maar nu weet ik er veel meer van. Het mooiste kunstwerk van Paul Signac vind ik ‘Le Sentier de Douane’, omdat ik vind dat het schilderij veel mooie kleuren bevat en door de stippeltechniek nog mooier oogt.
De module zelf vond ik ook wel leuk. Eerst wist ik niet echt wat ik er van denken moest, want wat is kunst nou eigenlijk. Maar na een paar lessen toen we bezig gingen met ons project en allerlei dia’s hebben bekeken begon het me steeds meer te interesseren. Kortom ik vond het een leuke module!

Elke:
In het begin vond ik het erg saai, want ik wist niet wat ik nou over het pointillisme moest gaan vertellen. Ik wist er namelijk zelf nog niet veel van, maar door in boeken uit de bieb te kijken en een beetje rond te kijken op het internet wist ik ineens veel meer over het pointillisme.
Ik vind het ook een hele grappige techniek die de schilders gebruiken. Het lijkt me alleen wel veel werk om al die stippen op een groot doek te krijgen. Het geeft wel een mooi resultaat.
De module was in het begin niet echt leuk vond ik, maar door de dia’s en de excursie werd het toch wel duidelijk wat kunst nou eigenlijk inhield. Het was toch nog een best leuke module, dat had ik eigenlijk vooraf niet gedacht!

Ruud:
Ik hou niet erg van kunst, maar ik vind het wel knap hoe de kunstenaars de schilderijen maakte. Als je op van een afstandje naar een pointillistisch schilderij kijkt lijkt het een geheel maar van dichtbij zijn het allemaal puntjes. Ik heb ook veel geleerd van de excursie naar het Kröller Möller museum, nu heb ik een veel duidelijker beeld van de soorten kunststijlen. Van de module zelf heb ik ook best veel geleerd en ik vond het ook leuk om te doen.

Coen:
Ik vond het best wel leerzaam dat wij naar dit museum zijn geweest want ik wist eigenlijk nog helemaal niks af van schilderijen of van beelden. Ik vond het ook best wel leuk want we hebben best wel lol gehad. Ik vond de schilderijen niet echt interessant omdat ze niet ruimtelijk zijn en dus ook niet kunt aanraken. Ik vond de beelden wel leuk omdat ze heel verschilden van vorm en afmeting. Ik heb er ook best wel van geleerd, nu weet ik meer van ons onderwerp: pointillisme af. want ik weet nu hoe het museum daar gekomen is en waar die schilderijen en beelden vandaan komen. Ik vond het ook wel goed dat wij naar dit museum zijn gegaan want hierdoor kon je verschillende voorbeelden bekijken van verschillende richtingen en dat was dus best wel leerzaam. Ook vond ik het wel leuk dat er de gelegenheid was om een stukje te fietsen door het bos en naar het jachthuis "ST- Hubertus".

Uitstapje naar het "kröller müller" museum.

Wij zijn met de hele klas op 25 Mei op excursie geweest naar het Kröller-müller museum. Wij zijn 's morgens om 8.15 vertrokken en na een best wel lange maar leuke bustocht kwamen we daar aan. We zijn toen als eerste met de hele klas naar een dia voorstelling geweest die informatie gaf over het museum en de verschillende schilderijen en beelden die er hangen/ staan.
Na die voorstelling gingen we met ons groepje naar de schilderijen zaal. Daar moesten we verschillende schilderijen opzoeken en zeggen wat we ervan vonden. We kwamen ook schilderijen tegen die tot het pointillisme hoorden ( ons onderwerp). Verschillende schilders waarvan die werken zijn waren:
Mondriaan , Seurat ,Toorop ,Enz.

Als we dicht bij het schilderij van een pointillist stonden dan konden we heel goed zien dat het schilderij uit punten bestond maar toen we er verder van af gingen staan viel het bijna niet meer op en leek het gewoon een egaal geschilderd schilderij. Ook kwamen we tot de ontdekking dat de meeste schilderijen alleen basis kleuren bevatte bijv. blauw, rood, geel.
Ook zagen we dat de meeste schilderijen uit hele grote vlakken bestonden die dezelfde kleur hebben, dit maakt het dus minder werk om zo'n schilderij te maken.
We vonden het best leuk om die schilderijen goed te bekijken want we moesten er tenslotte een verslag over maken. Nadat we genoeg over de schilderijen wisten zijn we naar buiten gegaan. Daar was een hele heuse tuin aangelegd waar kriskras door de hele tuinen beelden stonden. Het was soms best wel zoeken naar sommige beelden want ze stonden niet allemaal bij elkaar. Ook stonden er beelden in het bos die we op moesten zoeken. Het zoeken naar de beelden in de tuin was wel leuk omdat we zo heel veel beelden hebben gezien dit we eigenlijk niet eens hoefden te zien. Aan het eind zijn we nog bij een speciale collectie schilderijen geweest maar daar was niks aan.